ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ : Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΑΕΡΟΠΟΡΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΠΟΔΡΑΣΗΣ ΥΠΟΣΜΗΝΑΓΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΣΚΑΝΤΖΙΚΑΣ

ΒαθμόςΥποσμηναγός Υπηρεσία / Μοίρα336 Μοίρα Διώξεως Αεροσκάφος

Γεννήθηκε το 1921 στην Αθήνα.

Τον Σεπτέμβριο του 1940 κατατάχθηκε στη Σχολή Αεροπορίας. Μετά την κατάρρευση του Ελληνικού Μετώπου πήγε στη Μέση Ανατολή, όπου συνέχισε την εκπαίδευσή του και τον Ιούλιο του 1942 ονομάστηκε Αρχισμηνίας χειριστής και πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Αφρικανικού Μετώπου.

Κατά την μάχη της Κρήτης κατέπεσε με το αεροπλάνο του Hurricane (HW250) της 336ης Μοίρας Διώξεως στο έδαφος, αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς και μεταφέρθηκε ως αιχμάλωτος πολέμου στη Γερμανία. Στις 25 Μαρτίου 1944, ενώ επιχειρούσε να δραπετεύσει από το γερμανικό στρατόπεδο Σταλάγκ-Λουφτ ΙΙΙ, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς.

---

Επιχείρηση Θέτις - Στόχος . Κρήτη .

Στις 23 Ιουλίου 1943 τόσο η 335 ΜΔ όσο και η 336 είχαν σημαντικές απώλειες σε χειριστές, όταν συμμετείχαν από κοινού στην επιχείρηση Θέτις - τη σημαντικότερη αποστολή των ελληνικών μοιρών δίωξης στην μέση ανατολή.

Στόχος η προσβολή γερμανικών στόχων στην κατεχόμενη Κρήτη.
Η αποστολή είχε χαρακτήρα εκδίκησης για την ομαδική σφαγή της Κανδάνου από τους Γερμανούς. Οκτώ αεροσκάφη της 335 ΜΔ απογειώθηκαν από το αεροδρόμιο της Μάρσα Ματρούχ με χειριστές τους σμηναγούς Γ. Πάγκαλο και Ν. Βολονάκη, τους ανθυποσμηναγούς Κ. Μιχαηλίδη και Ε. Χατζηϊωάνου τους αρχισμηνίες Α. Κουντούρη και Ν. Φράγκο και τους επισμηνίες Β. Δούκα και Μ. Λάϊτμερ.
Επίσης, απογειώθηκαν εννέα αεροσκάφη της 336 ΜΔ με χειριστές τους σμηναγούς Σπ. Διαμαντόπουλο, Ιωάνν. Κατσαρό, τον υποσμηναγό Δ. Βουτσινά, τους ανθυποσμηναγούς Ελευθέριο Αθανασάκη και Σωτήρη Σκάντζικα, τους αρχισμηνίες Γ. Παπαϊωάννου, Κων. Κόκκα και Αν. Φραγκιά και τον επισμηνία Γ . Νικολόπουλο.

Κατά την απογείωση του σχηματισμού, αποκολλήθηκε η δεξαμενή καυσίμων από την αριστερή πτέρυγα του αεροπλάνου του Ελευθερίου Αθανασάκη, ο οποίος είχε την τελευταία στιγμή αντικαταστήσει τον ανθυποσμηναγό Στ. Ξύδη.
Παρά το γεγονός ότι ειδοποιήθηκε να επιστρέψει στην βάση του, ο Αθανασάκης παρέμεινε στον σχηματισμό, ενέργεια που ουσιαστικά ισοδυναμούσε με αυτοκτονία καθώς ήταν δεδομένο ότι δεν θα μπορούσε να επιστρέψει στην βάση του.

Στο βιβλίο του Πετώντας σε ξένους ουρανούς ο Ηλίας Καρταλαμάκης παραθέτει την μαρτυρία του ανθυποσμηναγού Κόκκα ο οποίος πετούσε πλάι στον Αθανασάκη.

Τον πλησιάζω και του κάνω νόημα πως του έχει φύγει η δεξαμενή, μου γνέφει πως κατάλαβε αλλά δεν πρόκειται να φύγει από τον σχηματισμό.
Και άλλο αεροπλάνο του κάνει νόημα για την δεξαμενή του, μα ο Αθανασάκης επιμένει….
Ύστερα από τρίωρη περίπου πτήση, τα ελληνικά Hurricane έπληξαν το σταθμό ραντάρ στην Ιεράπετρα καθώς και την ευρύτερη περιοχή (διάφορους στρατιωτικούς στόχους), παρά τον καταιγισμό πυκνών αντιαεροπορικών πυρών. Στην περιοχή Αγίου Νικολάου, ο ανθυποσμηναγός Ελευθέριος Αθανασάκης ανέφερε ότι είχε πρόβλημα επάρκειας καυσίμων και προέβη σε αναγκαστική προσγείωση. Διαβάζουμε και πάλι στο βιβλίο του Ηλία Καρταμαλάκη τη μαρτυρία του ανθυποσμηναγού Κόκκα.
Χτυπάμε καταυλισμούς, αυτοκίνητα, πυροβολεία, και κάθε στρατιωτικό στόχο που βρίσκεται μπροστά μας. Παντού όμως μας δίνουν και απάντηση τα εχθρικά αντιαεροπορικά. Περνάμε μέσα από μια ανοιχτή χαράδρα και βρισκόμαστε στην πεδιάδα του Αη–Νικόλα. Εκεί ακούω τον Αθανασάκη να φωνάζει ότι προσγειώνεται αναγκαστικά.
Στο σημείο όμως που προσγειώθηκε βρισκόταν μια Γερμανική περίπολος η οποία τον κατεδίωξε. Ο Αθανασάκης αμύνθηκε με το περίστροφό του, προσπαθώντας ταυτόχρονα να διαφύγει. Παρ’ όλα αυτά, ο αγώνας είναι άνισος. Οι σφαίρες του Αθανασάκη τελειώνουν κάποια στιγμή, με αποτέλεσμα να πέσει νεκρός πάνω στην ανταλλαγή πυροβολισμών με τους διώκτες του.

Στο μεταξύ, τα ελληνικά αεροπλάνα συνέχισαν την αποστολή τους, πετώντας προς το Ηράκλειο και πλήττοντας Γερμανικό στρατόπεδο. Δυστυχώς, το αεροπλάνο του Σωτήρη Σκάντζικα κτυπήθηκε από τα Γερμανικά αντιαεροπορικά πυρά και καταρρίφθηκε.

Ακριβώς δεξιά μου πετάει ο συμμαθητής μου ο Σκάντζικας και μου κάνει νόημα με τον αντίχειρα ότι χτυπήθηκε. Το αεροπλάνο του είναι σκεπασμένο με λάδια που φανερώνει τι πρόκειται να συμβεί στον συνάδελφό μου. Ήταν η τελευταία φορά που τον είδα….

Ο Έλληνας χειριστής πήδηξε με το αλεξίπτωτο και συνελήφθη αιχμάλωτος σχεδόν αμέσως. Οδηγήθηκε στο Γερμανικό στρατόπεδο αιχμαλώτων αεροπόρων Stalag Luft No iii, όπου, μεταξύ των άλλων επρόκειτο να φυλακιστεί και ο διοικητής της 336 ΜΔ σμηναγός Σπ. Διαμαντόπουλος.

Στις 25 Μαρτίου του 1944 οργανώθηκε από το στρατόπεδο αυτό μια μεγάλη απόδραση στην οποία συμμετείχε και ο Σκάντζικας.
Ωστόσο οι Γερμανοί φρουροί καταδίωξαν τους δραπέτες και συνέλαβαν 50 περίπου άτομα, μεταξύ αυτών και του Σκάντζικα.
Σύμφωνα με την αφήγηση του Κώστα Χατζηλάκου, που βασίστηκε στην μαρτυρία του Σπ. Διαμαντόπουλου, ο Σκάντζικας και οι άλλοι επίδοξοι δραπέτες οδηγήθηκαν σε ερημική τοποθεσία την ίδια ημέρα και εκτελέστηκαν.

Μετά το πέρας της αποστολής στην Κρήτη, η επιστροφή των συμμαχικών σχηματισμών αποδείχτηκε ιδιαίτερα δύσκολη από αντιαεροπορικά πυρά, μηχανικές βλάβες και η έλλειψη καυσίμων από διαρροές δεν επέτρεψαν την επιστροφή και των επισμηνιών Βασ. Δούκα και Μαυρικίου Λάϊτμερ, της 335 ΜΔ, οι οποίοι βρήκαν το θάνατο.
Δύο μήνες αργότερα , με τηλεγράφημα που έφτασε στην προϊσταμένη Αγγλική Πτέρυγα , ανακοινώθηκε στην 336 ΜΔ ο θάνατος του έως τότε θεωρούμενου αιχμάλωτου Έλληνα χειριστή.

Μετά λύπης σας γνωρίζουμε ότι ο ανθυποσμηναγός Σωτήρης Σκάντζικας (213) της Ε.Β.Α., ανήκων στην μονάδα σας, απολεσθείς την 23-7-1943 και αιχμαλωτισθείς, φέρεται νυν ως αποθανών, εν αιχμαλωσία. Όπως πληροφορήθηκε το υπουργείο αεροπορίας, ο ανωτέρω αξιωματικός εφονεύθη βληθείς την 25η Μαρτίου 1944, καθ’ ον χρόνον προσεπάθει να δραπετεύσει εκ του σρατοπέδου αιχμαλώτων Stalag Luft iii.

---

Ο Σκάντζικας θα οδηγηθεί ως αιχμάλωτος πολέμου στο περίφημο Stalag Luft III. Και το λέμε περίφημο, επειδή από αυτό το στρατόπεδο (180 περίπου χιλιόμετρα νότιο - ανατολικά του Βερολίνου – σήμερα ανήκει στην Πολωνία) έγινε η «Μεγάλη Απόδραση». Η απόδραση των αεροπόρων που περιγράφτηκε, όχι με απόλυτη πιστότητα, στην ομώνυμη ταινία.

Στην απόδραση αυτή θα πάρει μέρος και ο Σκάντζικας. Θα είναι από αυτούς που κατάφεραν να βγουν από το στρατόπεδο. Θα συλληφθεί και το χειρότερο, θα εκτελεσθεί μαζί με άλλους 49. Οι άνδρες της Gestapo τους πυροβόλησαν από πίσω προφασιζόμενοι ότι οι συλληφθέντες προσπαθούσαν να αποδράσουν. Εκτός απ’ αυτό, για να εξαφανίσουν κάθε ίχνος του εγκλήματος τους, αποτεφρώσανε τα πτώματα τους. Η λήκυθος με τη στάχτη του Σκάντζικα βρίσκεται στο στρατιωτικό κοιμητήριο του Poznan, στη Πολωνία. Η ορθή ημερομηνία του θανάτου του, όπως έχει πια σήμερα διαπιστωθεί, είναι η 30η Μαρτίου 1944.

Και κάτι ακόμα. Όταν το 1994 έγινε μια τελετή εκεί, στη μνήμη των νεκρών της Μεγάλης Απόδρασης, η Ελλάδα ήταν απούσα...

ΠΑ.Σ.ΟΙ.Π.Α.
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ