Ο ΑΥΤΟΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ “ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ”: ΜΕΡΟΣ Β’: Η ΕΞΕΛΙΞΙΣ ΤΩΝ ΟΡΩΝ “ΕΛΛΗΝ” & “ΓΡΑΙΚΟΣ”

 

Τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Προέδρου Δ.Σ. τοῦ Ε.ΠΟ.Κ.

Ἀναλύσαμε στό Α’ Μέρος τό γιατί ὁ αὐτο­προ­σδιο­ρισμός τῶν “βυζαντινῶν” ὡς «Ρωμαί­ων» δέν ἦταν ἐ­θ­νικός ἀλλά ἰδεολογικοπολιτικός. Ὅπως ἐπιση­μαί­νει ὁ Sylvain Gou­­­­­­guenheim «ἡ ὀνομασία “Ρω­μαίοι” παραπέμπει σέ ἕνα πολιτικό πρό­γραμμα καί σέ μία πο­λιτική κληρονομιά, πού υἱοθέτησαν οἱ ἡ­γέ­τες μίας αὐτοκρατορίας πού εἶχε καταστεῖ ἑλλη­νική».^[1] Μάλιστα κατά τήν Averil Came­ron, πα­­­ρότι «συνέχισαν νά αὐτοαπο­κα­λούνται Ρωμα­ί­οι… ἡ πλειονό­τη­τά τους ἦταν Ἕλληνες καί ἡ ἄκ­ρως ἐκλεπτυσμένη γλῶσ­σα τῆς λο­γο­τεχνίας καί τῆς διοίκησής τους ἦταν τά ἑλλη­νι­κά».^[2] Καί ὅπως γρά­φει ὁ John C. Carr, μπορεῖ νά μήν αὐτοαποκαλοῦντο Ἕλληνες, ἀλλά «οἱ περισσότεροι Βυζαντινοί ὑπήκοοι, ἰδίως οἱ ἄρχουσες τά­ξεις, ἀναμφίβολα ἦταν».^[3]

 Ἀπό τόν 1^ο αἰώνα, τό ὄνομα «Ἕλλην» ἄρ­χι­σε νά προσ­λα­μβά­νη θρησκευτικό χαρακτήρα καί νά χαρακτηρίζη τούς εἰδω­λο­­­λά­τρες ἀνεξαρτήτως φυλῆς ἤ γλώσσας. Χαρακτηριστικό εἶναι ὅτι στό Κατά Μάρκον Εὐαγγέλιο περιγράφεται γυναίκα «Ἑλλη­νίς, Συ­­ρο­φοινίκισσα τῷ γενεῖ»^[4]. “Ἐθνικοί” καί Χριστιανοί χρησιμοποι­­­­ούν πλέον τήν ἔν­νοι­α μέ θρησκευτική καί ὄχι ἐθνική σημασία (Τα­­τια­νός, Κλή­μης ὁ Ἀλεξανδρεύς, Ἰωάννης Χρυσόστομος, Θεοδώ­­ρητος Κύρου, Ζώσιμος, Πορφύριος κ.λπ.).

Τόν 6^ο αἰώνα ὁ Ἰω­άν­νης Μό­σ­χος χα­ρα­κτηρίζει ἔτσι τούς Ἄραβες, τόν 9^ο αἰώνα ὁ Φώτιος ἀνα­­­φέ­ρει ἔτσι τούς παγανιστές Ρῶς (πρίν ἐκχριστιανισθοῦν). Καί τόν 11^ο αἰώνα ὁ Μιχαήλ Ψελλός ἀποκαλεῖ ἔτσι τούς Κινέζους (!).

Εἶναι λοι­­­πόν πα­σιφανές ὅτι τά ὀνόματα «Ἕλλην» καί «Ἑλληνι­σμός» εἶχαν ἀπω­λέσει παντελῶς τό ἐθνικό νόημά τους καί ἦσαν συ­νώ­νυ­μα μέ τήν ὁποιαδήποτε μορφή εἰδωλολατρικῆς θρησκείας. Τό γε­γο­νός ἐπισημαίνουν τόσο ἡ Averil Cameron^[5] ὅσο καί ἡ Gill Page.[6] Ὅπως γράφει ὁ Διο­νύσιος Ζα­κυθηνός: «τό ὄνομα Ἕλλην, συν­δε­θέν ἀ­πό τῶν πρώ­­των χριστιανικῶν χρόνων μετά τῆς θρη­σκευ­τι­κῆς ἐν­νοί­ας τοῦ ἐμ­μένο­ντος εἰς τήν παλαιάν θρησκείαν τῶν Ἑλλή­νων, τοῦ εἰ­δω­λο­λά­­τρου γε­νικώτερον, περιέπεσεν εἰς ἀφάνει­αν»^[7] καί κατά τήν Ἑλένη Γλύ­κα­τζη - Ἀρβελέρ: «ὁ ὅρος “Ἕλλην” διαγρά­φε­ται σιγά - σι­γά ἀπό τά πά­τρια καί τίς μνῆμες».^[8]

 Ἡ ἐθνολογική ἐξέλιξις τοῦ ὅρου “Γραικός” (4^ος - 9^ος αιώνας)

Ἡ ὀνομασία «Γραικός» θεωρεῖται ἀρχαιότερη τοῦ «Ἕλληνος» καί ὁ Ἀριστοτέλης γράφει ὅτι τά πανάρχαια χρόνια τήν Ἑλλάδα κα­­­τοικοῦσαν «οἱ καλούμενοι τότε μέν Γραικοί νῦν δ’ Ἕλληνες».^[9]

Οἱ ἀρχαῖοι Ρωμαῖοι ἀποκαλοῦσαν τούς Ἕλληνες ὡς «Gra­e­ci» -λα­τι­­­νική ἐκδοχή τοῦ «Γραικοί»- ὀνομασία πού ἐπι­κρά­τησε στήν Δύσι μέχρι σήμερα. (Ἀπό αὐτήν προέρχεται καί τό σημερινό ἀγγλικό «Greeks», τό γαλ­λικό «Greks» κ.λπ. πού κατά λέξι σημαίνουν «Γραικοί» καί κατ’ οὐσίαν «Ἕλ­λη­νες»).

Ὅπως ἀποδεικνύει ὁ Ἠσύχιος ὁ Ἀλεξανδρεύς, τόν 5^ο μ.Χ. αἰ­ώ­να τό ὄνομα “Γραικός” παρέμενε ταυτόσημο μέ τό ὄνομα “Ἕλλην”.^[10]

Καί ὅπως ἦταν φυσικό, ὅταν ὁ ὅρος «Ἕλ­λην» ἔγινε συνώνυμος τοῦ «εἰ­δω­λο­λά­τρη» ἀντικαταστά­θη­κε στήν ἐθ­νο­­λογική ση­μα­σία του ἀπό τόν ὅρο «Γραικός». Ὅταν ὁ Πρί­­σ­κος ρωτᾶ κάποιον ἀ­πό τό πε­ρι­βάλ­λον τοῦ Ἀττίλα πῶς μι­λᾶ «τήν Ἑλ­λή­νων φωνήν», τό­τε «γε­­λάσας ἔφη Γραικός μέν εἶ­ναι τό γέ­νος».

Τόν 8^ο αἰώνα, ἀ­πα­ραί­τητη προϋ­πό­θεσις τῆς θυγα­τρός τοῦ Καρλο­μά­γνου νά πα­ν­τρευ­­θῆ τόν Κω­ν­­στα­ντῖνο ΣΤ’, ἦταν -κατά τόν Θε­ο­φάνη- νά δι­δαχθῆ τά «τῶν Γραι­­κῶν γράμ­ματα καί τήν γλῶσ­σαν».^[11]

Οἱ ἀνα­φο­ρές τοῦ Θεο­δώρου Στουδίτου, τοῦ Προκο­πί­ου, τοῦ Κωνστα­ντί­νου Ζ’ Πο­­ρφυ­ρογέννητου, τοῦ Λέοντος Χοιρο­σφά­κτου, τοῦ Γεωρ­γί­ου Κε­δρη­νοῦ κ.ἄ. ἐπιβεβαιώ­νουν τόν Ν. Σβο­­­­­ρῶνο πού γρά­φει ὅτι οἱ βυ­ζαντι­νοί «χρη­σι­μοποιοῦν ἤδη ἀπό τόν 6^ο αἰ­ώ­να τόν ὅρο Γραι­­κός, πα­λαιό ὄνομα τῶν Ἑλλήνων, ὅταν θέ­­­λουν νά δη­λώ­σουν τήν ἑλλη­νι­κή τους ἐθ­νό­­τητα καί νά διακρι­θοῦν ἀπό τούς μή ἑλληνι­κούς πλη­θυ­σμούς τῆς Αὐτοκρα­το­ρί­ας».^[12] Καί ὁ Κ. Ἄμα­ντος γράφει: «Ὅταν ἔπρεπε νά γίνη ἀκριβεστέρα διάκρισις μεταξύ Ἑλλήνων καί ἄλλων πολιτῶν Ρωμαί­ων, ἐχρησιμοποιεῖτο τό παλαιόν ὄνομα Γραικός».^[13]

Ἀπό τόν 9^ο αἰώνα ὡστόσο, ὁ ὅρος «Γραι­κός» ἀρχίζει νά πε­­­ρι­πί­πτει σέ ἀχρη­στ­ία, ὡς ἀντίδρασι ἀπέναντι στούς δυτικούς πού ἀπό­κα­­λούσαν ἔτσι τούς βυζαντινούς.^[14] Ἐν­δει­κτική ἡ ὀργή τοῦ Νι­κη­φό­ρου Φωκᾶ ὅταν ὁ πάπας τόν ἀποκάλε­σε «Gra­­e­co­rum Imperato­rem» (968). Τοῦτο δέν ὀφειλό­ταν σέ ἄρνησι τῆς ἐθνικό­τη­τός του, ἀλλά στήν πολιτική κα­πήλευσι τοῦ ρωμαϊ­κοῦ τίτλου ἀπό τόν Ό­θω­να Α’.

Ἡ Αὐτοκρατορία κατά τόν θάνατο τοῦ Βασιλείου Β΄τό 1025

 

Πῶς χαρακτήριζε ἐθνολογικά ὁ τότε γνωστός κόσμος τούς “βυζαντινούς”

 Σύσ­σω­μος πάντως, ὁ τότε γνωστός κόσμος χαρακτήριζε τούς βυζαντινούς ἀπο­­κλει­στικά μέ ἑλληνικά ἐθνικά ὀνόματα:

- Λατινογερμανοί: Ἤδη ἀπό τόν 6^ο αἰώνα ὁ Παύ­λος ὁ Διά­κο­νος ἀποκα­­λεῖ τόν Μαυρί­κιο «primus ex Grecorum ge­ne­re in imperio con­fi­r­ma­tus est»^[15] Ὁ ἀνώνυμος συγ­­γρα­­φεύς τοῦ ποιή­μα­τος «De mu­ta­­ta Ro­ma­e for­tu­na» (9^ος αἰ.) τούς ἀναφέρει ὡς «Graecos» καί τήν βυ­­­ζα­­ντινή ἐπι­κρά­τεια «rura Pela­sga c­o­lunt», («γῆ τῶν Πελα­σ­γῶν»).^[16] Τόν 10^ο αἰώνα ὁ Λιουτπράνδος τῆς Κρεμώνας γράφει γιά «Im­pera­to­­r­es Gra­e­corum» (Ι 6, ΙΙ 26) ἀλλά καί «Regnum Ar­gi­rorum» (ΙΙΙ 26) (Βα­­σί­λει­ο Ἀρ­γεί­ων). Τόν 11^ο αἰώνα ὁ χρονικογράφος Ἀδάμ τῆς Βρέ­μης ἀ­πο­καλεῖ τό Βυζάντιο «Graecia»^[17], τό «Annales Barences» μι­­λάει γιά «Grecis» καί «Grae­co­rum», ὁ βενεδικτίνος Ama­tus Casi­ne­­nsis τούς ἀποκαλεῖ «Grex» καί «Greci». Οἱ δυτικοί ἱστοριογράφοι τοῦ 11^ου καί 12^ου αἰῶνος ἀναφέρονται στήν Θεοφα­νῶ ὡς «Impe­ra­trix Greca»^[18] ἡ ὁποία κατέφθασε ἀπό τήν «Gre­­ci­a».^[19]

- Ἄραβες: Οἱ ἄραβες ἱστορικοί καί γεωγράφοι τοῦ 10^ου αἰῶνος Yahya ibn Said al-Antaki («Histoire de Yahya d’ Antioche»), Ibn al-Qa­la­nisi («Χρονικό τῆς Δαμασκοῦ»), Al-Maqdisi «The Best of Clas­si­fi­ca­tion for the Knowledge of Regions»), ἀλλά καί τῶν 11^ου - 13^ου αἰῶνος, ὅπως Ali ibn al-Athir («The Complete Hi­sto­r­y») καί A­bul­Fe­da («History of Hu­ma­ni­ty»), θεωροῦν τούς βυζαντινούς καί τήν χώρα «Rum» (Ρω­μιοί) ἀλλά κυ­ρί­α­ρχο εἶναι καί τό ὄνομα «Yunani - Yunanistan» (Ἴω­νες - Ἰωνία).

- Ἀρμένιοι καί Σύριοι: Οἱ Ἀρμένιοι ἱστορικοί τοῦ 11^ου αἰῶνος Στέφανος ὁ Ταρωνίτης («Histoire Universelle») καί Aristagues de La­s­diverd μιλοῦν γιά ἑλληνική αὐτοκρατορία καί βασιλεῖς τῶν Ἑλ­λή­νων. Οἱ Σύριοι χρονικογράφοι Μιχαήλ Α’ Ἀντιοχείας καί Ματ­θαῖος Ἐδέσσης γράφουν γιά «ἑλληνική περιοχή» καί «χώρα τῶν Ἑλλήνων».

Σλαῦοι καί Ρῶσσοι: Τό σλαυϊκό «Νεστοριανό Χρονικό» ἀπό­κα­­λεῖ τους βυζαντινούς «Greki» καί ὁ δαλματός ἱστορικός Johan­nes Lucius ἀναφέρεται στούς «Graecos Imperatores».^[20] Ὁ Stever Ru­n­ciman θά γράψη χα­ρα­κτη­ριστικά: «Οἱ Σλαῦοι συγγραφεῖς μι­λοῦν περιφρονητικά γιά τήν Ἀνατολική Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία, ἐ­πει­δή ἦταν κυρίως ἑλληνική»^[21] Οἱ Ρῶσοι ἀποκαλοῦσαν τούς βυ­ζα­ντι­νούς «Gretchniki».^[22]

Νορμανδοί - Σκανδιναυοί: Τόν 11^ο αἰώνα, ὁ Νορμαν­δός χρο­νο­γρά­φος Guillelmus Apu­lien­sis ἀποκαλεῖ τούς βυζαντινούς «Gra­e­cis» καί «Danais» (Δα­να­ούς!)^[23] καί ὁ σκα­νδι­ναυός Snorri Stur­lu­son ἀναφέρει τό Βυ­ζά­ντιο ὡς «Grik­kland» («Heimskringla»), ἐνῶ οἱ Σκα­ν­διναυοί ἀπο­κα­λοῦσαν τήν Μεσόγειο «Grikklands­sa­l­ti» (ἑλλη­νι­κή θάλασσα).^[24] Ὁ σύγ­χρο­νος Ornolfur Thorsson ἀποκα­λεῖ τήν βυζαντινή ἐπικράτεια «Gree­ce» («Viking Voyages to the East in Written Accounts»).

Συνεπῶς ὅλος ὁ τότε γνωστός κόσμος ἀποκαλοῦσε τούς βυ­ζα­ντι­νούς, τήν χώρα καί τούς βασιλεῖς τους ὄχι μονάχα «Γραι­­κούς», ἀλ­λά καί «Ἴωνες», «Ἀργείους», «Δαναούς», «Πε­λα­σ­γούς». Τό γεγονός αὐτό ἀναιρεῖ τόν ἰσχυρισμό μερικῶν ὅτι ὁ ὅρος «Γραικός» σήμαινε ἁπλῶς τόν «ἑλληνόφωνο» και αποδεικνύει ότι τούς θεωροῦσαν ξεκάθαρα ἑλληνικῆς καταγωγῆς.

 Ἡ σταδιακή ἐπαναφορά τοῦ ὄρου “Ἕλλην” μέ ἐθνολογική ση­μασία (9^ος - 12^ος αἰώνας)

 Κατά τόν Cha­rles Diehl «περί τά μέσα τοῦ 9^ου αἰ­ώ­να ὑπῆρχε πρα­­­γματικά μία βυζαντινή ἐθνικότητα» ἡ ὁποία βασίσθηκε σέ δύο στοι­­χεῖα: «τήν κοινή σφρα­γί­δα τοῦ ἑλληνισμοῦ καί τήν κοι­νή ὁμο­λο­γία τῆς ὀρ­θο­δο­ξίας»^[25] Ἀπό τόν ἴδιο αἰώνα (9^ο αἰ.) παρατηρείται αὐ­­τό πού ὁ Paul Le­me­r­le ἀποκαλεῖ «πρῶτο βυ­ζαντι­νό οὐμα­νι­σ­μό» στό ὁμώνυμο ἔργο του, («Μυριόβιβλος» Φωτίου, Ἀρέθας Καισαρείας Θεόδωρος Στουδίτης Λέων ὁ Φιλόσοφος κ.α.)

Τον 10^ο αἰ­­ώ­­να θά ἐξελιχθῆ κατά τόν H. W. Haussig σέ ἕναν «Ἑλληνικό Διαφωτι­σ­μό»^[26], μέ τό κίνημα τοῦ “Ἐγκυκλοπαιδισμοῦ” ὡς ἐγχειρήματος ἀνα­κτή­­σεως καί διασώσεως τοῦ ἑλληνικοῦ παρελθόντος, («Ἐκλογαί» Κωνσταντίνου Ζ’ Πορφυρογεννήτου, Λεξικό ΣΟΥΔΑΣ, «Ἑλληνική (Παλατινή) Ἀνθολογία», «Φιλόπατρις ἤ Διδασκόμενος» κ.α.), μέ τό ὁποίο, ὅπως γράφει ὁ Charles Diehl, τό Βυζάντιο: «ἀπό πνευματική ἄποψη, βυθιζόταν μέ ὅλες τίς ρί­ζες του στό γό­νιμο ἔδαφος τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδας».^[27]

Αὐτό θά ἀπό­γειω­θῆ κατά τόν 11^ο αἰ­ώ­να ὁπό­τε ἔχουμε -κατά τόν Διον. Ζακυθηνό- τήν «ἐποχή ὠριμό­τη­τος τοῦ κλασσικοῦ Ἀνθρω­πι­σμοῦ».^[28] (Ἰωάννης Μαυρόπους, Ἀκριτικός Κύκλος, «Τό Ἆσμα τοῦ Ἀρμούρη» Ἰωάννης Ξιφιλίνος Μιχαήλ Ψελλός κ.α.)

Ἔτσι, κατά τήν περίοδο τῆς μα­κε­δονικῆς δυναστείας ἀναπτύ­χθη­κε κατά τόν Sy­l­vain Gouguenheim «ἕνας “ἑλληνοβυζαντινός πα­­­­τριωτισμός”, βασιζόμενος στίς δύο θεμελιώδεις ἀρχές τῆς ἑλλη­νι­­­­κό­τητας καί τῆς ὀρθοδοξίας»,^[29] ἐνῶ ἡ πνευ­μα­τι­κή ἀνασύνδεσις μέ τήν ἀρ­­χαί­α Ἑλλάδα κατά τήν Αἰκ. Χριστοφιλοπούλου «ἐξοικειώνει τούς λο­γί­ους μέ τόν ἑλληνισμό, ἀπό­κα­θα­ρμέ­νον ἀπό τήν προκα­τά­λη­ψη τῆς εἰ­δω­­λο­λα­τρείας» καί ὁδηγεῖ στήν «ἐπαναφορά τῶν ὅρων Ἕλλην, Ἑλ­λη­νίς μέ τήν ἐθνολογική τους ση­μασία».^[30] Τό ἴδιο παρατηρεῖ καί ὁ Sylvain Gouguenheim[31]

Σέ ἐπόμενο ἅρθρο μας, θά ἐξετάσουμε τό πῶς, ἀρχικά ἡ πνευματική ἐλίτ ἀπό τοῦ 12^ου αἰῶνος καί κυρίως ἡ ἅλωσι τῆς Πόλεως ἀπό τούς Λατίνους τό 1204, θά τούς ἐπα­να­φέρουν πλήρως (Νικήτας Χωνιάτης, Νικηφόρος Γρηγορᾶς, Ἰωάννης Βατάντζης, Πλῆ­θων Γεμιστός κ.α.) δημιουργώντας τίς ρίζες τοῦ νεοελληνικοῦ πρωτοεθνικισμοῦ πού ἡ φυσική ἐξέλιξίς του (Παλαιολόγεια Ἀναγέννησις) θά διαποκῆ τραγικά τό 1453…

Διαβάστε περισσότερα στο βιβλίο του Μάνου Ν. Χατζηδάκη "ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ 324-1081: Από τον Μέγα Κωνσταντίνο έως την άνοδο των Κομνηνών (Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ, Χαρ.Τρικούπη 14 Αθ'ηνα. Τηλ. 2106440021

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] «Ἡ Δόξα τῶν Ἑλλήνων» σελ. 57.

[2] «Ἡ ἀξία τοῦ Βυζαντίου» σελ. 150 - 151.

[3] «Ἡ Δυναστεία τῶν Κομνηνῶν» σελ. 11.

[4] Κεφ. Ε΄, 26.

[5] «Ἡ ἀξία τοῦ Βυζαντίου» σελ. 126.

[6] «Οἱ Ἕλληνες πρίν τοῦ Ὀθωμανούς - Ὁ ἐθνισμός στό ὕστερο Βυζάντιο» σελ. 81.

[7] «Βυζαντινή Ἱστορία 324 - 1071» σελ. 14 - 15.

[8] «Ἑλληνισμός καί Βυζάντιο» Γενική Εἰσαγωγή στήν «Ἱστορία τοῦ Ἑλλη­νικοῦ Ἔθνους», Τόμος Ζ’ σελ. 12.

[9] «Μετεωρολογικά» 356b.

[10] «Συναγωγή Πασῶν Λέξεων κατά Στοιχεῖον ἐκ τῶν Ἀριστάρχου καί Ἀπίω­νος καί Ἡλιοδώρου», σελ. 359.

[11] Τελικά τό συνοικέσιο χάλασε καί ὁ γάμος δέν ἐτελέσθη.

[12] «Τό Ἑλληνικό Ἔθνος: Γένεση καί Διαμόρφωση τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ», σελ. 61 - 62.

[13] «Ἱστορία τοῦ Βυζαντινοῦ Κράτους» Τόμος πρῶτος, σελ. 39.

[14] Gill Page «Οἱ Ἕλληνες πρίν τούς Ὀθωμανούς - Ὁ ἐθνισμός στό ὕστερο Βυ­ζάντιο» σελ. 84.

[15] Paulus Diaconus, «Historia Longobardorum» III, 15, σελ. 18.

[16] N. E. Lemaire «Poetae Latini Minores» vol. 4 (Paris, 1825), σελ. 537 - 538.

[17] «Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum».

[18] H. Paulhart «Die Lebensbeschreibung der Keiserin Adelheid von Abt Odilo von Cluny», Graz 1962, σελ. 35 (PL 142.974).

[19] David A. Warner «Ottonian Germany» σελ. 158. Λατινικό κείμενο, ed. W. Trillmich, AQDG 9, pp. 130-1.

[20] «De Regno Dalmatiae et Croatiae» 6 vols. Venice, 1673 http://­dk.nsk­.hr­/sta­ra_knjiga/NSK_SK_ID15/

[21] «A history of the first Bulgarian Empire» (1930, G. Bell & Sons).

[22] M. Levtchenko «Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας» σελ. 268.

[23] «Gesta Roberti Wiscardi».

[24] Paul Riant «Expeditions et pelerinages des Scandinaves en Terre».

[25] «Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας», Τόμος Α’ σελ. 45, 59.

[26] «Kul­tur­­geschichte von Byzanz» σελ. 422.

[27] «Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας», Τόμος Β’ σελ. 295.                  

[28] «Βυζαντινή Ἱστορία 324 - 1071» σελ. 511.

[29] «Ἡ Δόξα τῶν Ἑλλήνων» σελ. 71 - 72.

[30] «Βυζαντινή Ἱστορία», Β2 σελ. 268.

[31] «Ἡ Δόξα τῶν Ἑλλήνων» σελ. 55.

 

https://www.epok1973.com/%CE%B1%CF%81%CE%B8%CF%81%CE%B1/190-%CE%BF-%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%BF%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%83-%CF%84%CF%89%CE%BD-%E2%80%9C%CE%B2%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%E2%80%9D-%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%83-%CE%B2%E2%80%99-%CE%B7-%CE%B5%CE%BE%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%BE%CE%B9%CF%83-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BF%CF%81%CF%89%CE%BD-%E2%80%9C%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%E2%80%9D-%E2%80%9C%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%83%E2%80%9D

ΠΕΡΙ ΣΦΑΓΗΣ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑΣ (ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑ ΣΤΗ ΖΥΓΑΡΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ)

Του Ιωάννη Δασκαρόλη

Στην τελευταία βιογραφία που έγραψα για τον Γενναίο Κολοκοτρώνη αναφέρομαι στα δραματικά γεγονότα των σφαγών της Τριπολιτσάς, τα οποία είχαν ήδη περιγραφεί από πολλούς άλλους ιστορικούς, ως ακολούθως:

«Εν τω μεταξύ, η Τριπολιτσά είχε αλωθεί από τους Έλληνες στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 που εξόντωσαν πάνω από 8.000 Τούρκους[1] που βρήκαν εντός της πόλης, αδιακρίτως ηλικίας και φύλου,[2] εκδικούμενοι χωρίς έλεος τα εγκλήματα εις βάρους τους,[3] σύγχρονα[4] και παλαιότερα.[5] Οι στρατιώτες του Πάνου και του Γενναίου που βρέθηκαν στην πόλη εκ των υστέρων, επιτέθηκαν σε Τριπολιτσιώτες προσπαθώντας να τους αποσπάσουν λάφυρα και ακολούθησαν συμπλοκές ακόμη και μεταξύ Ελλήνων εντός της πόλης,[6] που είχαν 100 νεκρούς. Όλα τα λάφυρα και οι θησαυροί της πόλης λεηλατήθηκαν από τους Έλληνες ατάκτους οι οποίοι τα μετέφεραν στις επαρχίες τους, ενώ το δημόσιο ταμείο δεν έλαβε καμία ενίσχυση για τη δύσκολη συνέχεια.[7] Ένα ισχυρό τμήμα 2.000 ενόπλων Τουρκαλβανών αποχώρησε από την πόλη ανέπαφο και οδηγήθηκε από τον Πλαπούτα στον Ισθμό, λόγω της χωριστής συμφωνίας που είχαν κάνει οι ηγέτες του με τον Κολοκοτρώνη.«

Και δεν ήταν η μόνη σφαγή που έγινε κατά το 1821, αλλά έγιναν και μερικές άλλες πολύ μικρότερες σε κλίμακα, είτε ως αντίποινα είτε όχι, για τις οποίες μας έδωσε ένα λεπτομερές περίγραμμα ο ανθέλληνας Σκώτος ιστορικός Γεώργιος Φίνλεϋ Αλλά και στη σύγχρονη ιστορία μας έχουμε πολλές περιπτώσεις μεμονομένων ακροτήτων Ελλήνων στρατιωτών εις βάρος μουσουλμάνων αμάχων τόσο στους Βαλκανικούς πολέμους όσο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία που έχουν αναδείξει με επιστημονική ακρίβεια οι παντώς είδους «ιοι», αλλά και το επισημονικό προσωπικό πολλών πανεπιστημίων μας που με κάτι τέτοια ασχολούνται κατά κόρον καθώς συμπτωματικά εμπίπτουν με τα επιστημονικά ενδιαφέροντά τους.

Μια πρώτη γρήγορη σκέψη θα ήταν να ζυγίζουμε τις εκατέρωθεν ακρότητες να ανακαλύψουμε σχετικά εύκολα ότι η αναλογία είναι υπέρ μας σε κλίμακα 1.000.000 προς 1 και να νιώσουμε καλά με τους εαυτούς μας. Αλλά και σε αυτό μας πρόλαβε η ντόπια πανεπιστημιακή κοινότητα που μας είπε γεμάτη ανθρωπισμό ότι οι νεκροί δεν ζυγίζονται. Εν τάξει, ίσως είναι και αυτό σωστό ειδικά στους καιρούς που ζούμε.

Προσωπικά πιστεύω ότι η βασική ειδοποιός διαφορά μεταξύ των ιστορικών μητρώων Ελλάδας και Τουρκίας είναι ότι οι ελληνικές ακρότητες σχεδόν ποτέ δεν διατάχθηκαν ή υποκινήθηκαν από την ηγεσία τους, ούτε αποτέλεσαν επίσημη κρατική πολιτική, ούτε καν κρυφή. Αντίθετα η Τουρκία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία παλαιότερα, είχαν ως μόνιμη επίσημη κρατική πολιτική την συνολική εξόντωση των εθνικών τους μειονοτήτων, κάτι που έχει αποδειχθεί από έρευνες στα επίσημα κρατικά τουρκικά αρχεία, αλλά έχουν αποδεχθεί και πολλοί Τούρκοι ανώτατοι αξιωματούχοι, όπως ο Ταλαάτ Πασάς που όταν κατέφυγε στην Γερμανία είχε δηλώσει δημοσίως ότι ως μεγας Βεζύρης είχε οργανώσει την γενοκτονία των Αρμενίων.

Και αυτή η διάθεση της Τουρκίας, λαού και ηγεσίας, δεν άλλαξε ούτε στην σύγχρονη εποχή, όχι μόνο έναντι της Ελλάδας, αλλά έναντι των λαών με τους οποίους σχετίζεται και δεν είναι μουσουλμάνοι. Δεν θα μείνω στην εξόντωση των αγνοουμένων κατά την κυπριακή εισβολή, στους βιασμούς και τις δηώσεις του Τουρκικού στρατού. Θα υπογραμμίσω την συστηματική εξόντωση, με νόμους του τουρκικού κράτους, της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη, ένα άγος που ποτέ δεν βρήκε την δικαίωσή του.

Την Παιδεία και την βούληση ενός λαού δεν την φανερώνει η μεμονωμένη προσωπική συμπεριφορά κάθε κάφρου, αλλά η ηγεσία του. Και όχι μόνο οι ελληνικές ηγεσίες διαχρονικά δεν διέταξαν ακρότητες εις βάρος μουσουλμανικών πληθυσμών, αλλά σε πολλές περιπτώσεις τις τιμώρησαν παραδειγματικά. Ο Κωνσταντίνος τιμώρησε τους στρατιώτες που βιαιοπράγησαν στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, το ίδιο ζήτησε ο Βενιζέλος τηλεγραφικά για τα γεγονότα κατά την απόβαση στη Σμύρνη.

Είμαι υπερήφανος για τους παλαιότερους και σύγχρονους προγόνους μου γιατί σε κορυφαίες δύσκολες στιγμές της ιστορίας τους, όταν πολέμησαν για να υπάρξουν ως ελεύθεροι άνθρωποι, επέδειξαν ανθρωπισμό και αλτρουισμό τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και έναντι των αντιπάλων τους. Και μόνο η αντιμετώπιση των αιχμαλώτων την περίοδο 1919-1922 από τις δύο πλευρές φτάνει και περισσεύει για να καταδειχτεί η διαφορά Παιδείας και Ήθους που χαρακτηρίζει διαχρονικά τους δύο λαούς.

Πηγές

Ιωάννης Β. Δασκαρόλης, Γενναίος Κολοκοτρώνης – ο έφηβος οπλαρχηγός του 1821, εκδόσεις Παπαζήση Αθήνα 2021.

Γιάννης Γκλαβίνας, Οι αιχμάλωτοι πολέμου στη Μικρά Ασία πριν από την κατάρρευση του μετώπου, Καθημερινή φύλλο 12.4.2021.

Σημειώσεις

[1] Οι εκτιμήσεις για τους Τούρκους που σκοτώθηκαν κατά την άλωση της Τριπολιτσάς ποικίλουν. Ο Gordon αναφέρει τουλάχιστον 8.000, ο Π. Παπατσώνης αναφέρει 30.000, ο Φίνλεϋ αναφέρει 10-15.000. Πλουμίδης Σπυρίδων, Η έννοια του «θανάτου» στην Ελληνική επανάσταση (1821-1832), περιοδικό Μνήμων, τεύχος 32, Αθήνα 2012, σελ. 80.

[2] «Το άλογό μου από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε τη γη», Κολοκοτρώνης Θεόδωρος, Διήγησις, σελ. 82.

[3] Κρεμμυδάς Βασίλης, Η επανάσταση του 1821, σελ. 99.

[4] Στην Κωνσταντινούπολη μετά τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ στις 10 Απριλίου 1821, είχαν προγραφεί και εξοντωθεί πάνω από 10.000 χριστιανοί. Σύμφωνα με τον Gordon, το θλιβερό αυτό άγγελμα είχε μαθευτεί στις τάξεις των επαναστατών και είχε εξάψει τη θέλησή τους για εκδίκηση. Παπακωνσταντίνου Ιωάννης, Ελληνικό έπος (1821-1824), (βιβλίο Α΄), σελ. 73.

[5] «Όταν εμβήκα εις την Τριπολιτζά με έδειξαν εις το παζάρι τον Πλάτανο όπου εκρέμαγαν τους ‘Ελληνας, αναστέναξα και είπα: άϊτε πόσοι από το σόγι μου και από το έθνος μου εκρεμάσθησαν εκεί, και εδιέταξα και το έκοψαν. Επαρηγορήθηκα και δια το σκοτομόν των Τούρκων…», Κολοκοτρώνης Θεόδωρος, Διήγησις, σελ. 83.

[6] Κόκκινος Διονύσιος, Η Ελληνική Επανάστασις (τόμος Α΄), σελ. 236.

[7] Σπηλιάδης Νικόλαος, Απομνημονεύματα (τόμος Α΄), σελ. 249-250. Γερμανός Παλαιών Πατρών, Απομνημονεύματα, σελ. 83.

 

https://www.istorikathemata.com/2022/09/blog-post.html

27 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1831 : ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΤΟ ΑΓΟΣ ΤΗΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΑΚΟΔΑΙΜΟΝΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ;

Του Γιάννη Αλεξανδρόπουλου
Ιστορικού συνεργάτη

 

Πολλά έχουν ειπωθεί στην χώρα μας απο το 2010, όπου ήρθε και στην χώρα μας η οικονομική κρίση, για τα αίτια στα οποία οδήγησαν την χώρα μας σε αυτήν την κατάσταση. Πολλοί οικονομικοί ειδικοί – σωτήρες «γεννήθηκαν», νέα κόμματα και πολιτικοί σχηματισμοί δημιουργήθηκαν ή αναδημιουργήθηκαν και κυρίως, πολλοί νέοι φύγανε. Οι κατάσταση όμως που ζούμε οι περισσότεροι χειροτέρεψε. Στην αρχή έφταιγαν οι… τεμπέληδες Έλληνες, στην συνέχεια οι… προδότες πολιτικοί και η Μέρκελ, μετά, ο λαός που κοιμάται, ακολούθησαν όσοι έχουν λεφτά και τα βγάζουν στο εξωτερικό.

Στο παρακάτω κείμενο, θα προσπαθήσω να απαντήσω στο ερώτημα που πιστεύω πως ταλανίζει πολλούς απο εμάς και είναι ίδιο με αυτό που διατύπωσε πριν δύο περίπου αιώνες ο Χαρόλαος Τρικούπης: «Τις πταίει», με μια ίσως ιδιαίτερη και αιρετική απάντηση.

Κατα την άποψη του γράφοντα, κυριότερη αιτία της ελληνικής κακοδαιμονίας, διαχρονικά, βρίσκεται στον θάνατο του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας του Ιωάννη Καποδίστρια καθώς με την δολοφονία του αλλα και την μετέπειτα πολιτική κατάσταση που επιβλήθηκε στην χώρα, δεν έγινε δυνατό να γεννηθεί μια αστική τάξη και να αναπτυχθεί αστικό κράτος εφάμιλλο με αυτό των άλλων ευρωπαϊκών – δυτικών κρατών.

Στην αρχή, θα γίνει μια μικρή ιστορική αναφορά του περιβάλλοντος στο οποίο κινήθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας και του τι έκανε στην Ελλάδα και στην συνέχεια θα γίνει αναφορά στην δολοφονία του και στα αίτια της και στο πως αυτή επηρεάζει το σήμερα.

Η εκλογή του Καποδίστρια και η κατάσταση της τότε Ελλάδας

Την ιδέα να κληθεί ο Καποδίστριας ως κυβερνήτης της Ελλάδος την είχε διατυπώσει πρώτος ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος στην από 27-10-1821 επιστολή του προς τον Δημήτριο Υψηλάντη. Ο Υψηλάντης επίσης υπέγραψε πρόσκληση του Καποδίστρια το 1822 και ο Πετρόμπεης το 1824. Τελικά, στις 30 Μαρτίου 1827, στην Γ΄ εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, εκλέχθηκε ο Καποδίστριας κυβερνήτης της Ελλάδας με θητεία επτά ετών. Σύμφωνα με τις αποφάσεις της συνέλευσης, ο κυβερνήτης θα δεσμευόταν από το σύνταγμα της Επιδαύρου, έτσι όπως θα αναθεωρείτο από τη συνέλευση.

Σημαντικό ρόλο στην κλήση του Καποδίστρια στην Ελλάδα διαδραμάτισε και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, αρχηγός του Αγγλικού κόμματος τότε, αν και αρχικά ήταν κατά της εκλογής του. Άλλαξε όμως γνώμη στη συνέχεια και ήταν αυτός που υφήρπασε την έγκριση του Άγγλου μοιράρχου Χάμιλτον, που είχε και τη σύμφωνη γνώμη του Στράτφορντ Κάνινγκ. Παρά ταύτα η εκλογή του θεωρήθηκε ως ήττα της Αγγλικής εξωτερικής πολιτικής και νίκη της Ρωσίας. Και είναι γεγονός ότι μεταξύ Καποδίστρια και Αγγλίας υπήρχε αμοιβαία δυσπιστία. Πριν δεχθεί την πρόταση που του έγινε, επισκέφθηκε την Πετρούπολη προκειμένου να αποδεσμευθεί επισήμως από την υπηρεσία του Τσάρου.

Στη συνέχεια κατευθύνθηκε προς το Λονδίνο, όπου έφτασε σε ατυχή συγκυρία, δεδομένου ότι την επομένη της άφιξής του κηδευόταν ο Τζωρτζ Κάνινγκ. Η υποδοχή που του έγινε εκεί ήταν ψυχρή  Ύστερα από σύντομη παραμονή στο Παρίσι, όπου έγινε θερμά δεκτός, αναχώρησε για την Ελλάδα. Στις 18 Ιανουαρίου 1828 έφτασε στο Ναύπλιο επί του αγγλικού πολεμικού Warspite, όπου έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής και τέσσερις μέρες αργότερα στην Αίγινα, πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.Λίγο αργότερα αποφασίστηκε το Ναύπλιο να ξαναγίνει πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.    

 

Για την κατάσταση του τότε ελληνικού κράτους και του χάους που επικρατούσε μας περιγράφει γλαφυρά η έκθεση του Υπουργού επί των εξωτερικών Α. Λόντου: «Εις την Ελλάδα δεν υπάρχουσιν ούτε εμπόριον, ούτε τέχναι, ούτε βιομηχανία, ούτε γεωργία. Οι χωρικοί δεν σπείρουσι πλέον, διότι δεν έχουσι πεποίθησιν ότι θέλουσι θερίσει, και αν θερίσωσι, δεν ελπίζουσι να φυλάξωσι τους καρπούς των από τον στρατιώτην. Ο έμπορος δεν είναι ασφαλής εις τάς πόλεις τρέμει δ’ από τον φόβον των πειρατών, οι οποίοι έχουσιν ανοικτά τα όμματα και περιμένουσι τα πλοία εις την διάβασίν των να τα προσβάλωσιν. Η δολοφονία καλύπτει την κλοπήν με την μυστικότητα ο τεχνίτης δεν είναι βέβαιος ότι θα πληρωθή διά την εργασίαν του. Το δικαίωμα του ισχυροτέρου είναι το μόνον όπου υπάρχει πραγματικώς. Οι κοινωνικοί δεσμοί παρελύθησαν. Ο πολίτης δεν απολαύει του νόμου την υπεράσπισιν. Μόνη του λαού η ακένωτος μακροθυμία εμπόδισε τού να φθάσωσι τα πράγματα εις φρικωδεστέραν κατάστασιν».

Χαρακτηριστική είναι και η περιγραφή του Φρίντριχ Φον Τιρς: «Η χώρα όση είχε απελευθερωθεί ως εκείνη τη στιγμή, έμοιαζε μ’ ένα σωρό ερείπια που καπνίζουν ύστερα από μια καταστρεπτική πυρκαϊά. Στη στεριά επικρατούσε το δίκαιο της αρπακτικότητας του τοπάρχη κοτζάμπαση και στη θάλασσα η πειρατεία. Ο Μοριάς ήταν ρημαδιό. Κάθε μεγαλοκαπετάνιος που κρατούσε ένα κάστρο (Μονεμβασιά ο Πετρόμπεης, Ακροκόρινθο ο Κίτσος Τζαβέλλας, Παλαμήδι οι Γρίβας και Στράτος) τυραννούσε σαν κατακτητής το γυμνό και άστεγο πληθυσμό. Παραγωγή δεν υπήρχε, ούτε χέρια να επιδοθούν στην καλλιέργεια της γης λόγω της ανασφάλειας. Ο πληθυσμός είχε καταφύγει στα βουνά και τις σπηλιές. Εικοσιπέντε χιλιάδες μαχητές περιπλανιόνταν χωρίς καμμιά μισθοτροφοδοσία ή ενίσχυση, ενώ οι μοναδικές δημόσιες πρόσοδοι (δεκάτη και τελωνειακές εισπράξεις του Αναπλιού) δεν λειτουργούσαν. Κράτος, δηλαδή, και στην πιο υποτυπώδη του έννοια δεν υπήρχε».

Η κατάσταση ήταν αποκαρδιωτική και τα οικονομικά του κράτους ανύπαρκτα, όπως ανέφερε ο Γραμματέας των Οικονομικών Π.Ν. Λιδωρίκης: «Εξοχώτατε, όχι μόνον χρήματα δεν υπάρχουσιν εν τω ταμείω, αλλ’ ούτε ταμείον υπάρχει διότι δεν υπήρξε ποτέ» ούτε τα χρήματα της επισκευής της κυβερνητικής κατοικίας δεν είχαν να πληρώσουν «…Το λέγω με εντροπήν, δεν ήμην εις θέσιν να πληρώσω εις τους κτίστας και τους ξυλουργούς τα έξοδα των επισκευών, αίτινες έγιναν εις το οίκημα το οποίον κατέχει η Υψηλότης σας και παρακαλώ αυτήν να λάβη οίκτον των ανθρώπων τούτων, οίτινες απαιτούσι τα ημερομίσθια των…».

Ο ίδιος ο Καποδίστριας περιέγραψε την υποδοχή που του έγινε: «…Είδα πολλά εις την ζωήν μου, αλλά σαν το θέαμα όταν έφθασα εδώ εις την Αίγινα, δεν είδα τι παρόμοιο ποτέ, και άλλος να μην το ειδεί …(Ζήτω ο Κυβερνήτης, ο σωτήρας μας,ο ελευθερωτής μας), εφώναζαν γυναίκες αναμαλλιάρες, άνδρες με λαβωματιές πολέμου, ορφανά γδυτά, κατεβασμένα από τες σπηλιές. Δεν ήταν το συναπάντημα μου φωνή χαράς, αλλά θρήνος: Η γη εβρέχετο από δάκρυα εβρέχετο η μερτιά και η δάφνη του στολισμένου δρόμου από το γιαλό εις την Εκκλησία.Ανατρίχιαζα, μου έτρεμαν τα γόνατα, η φωνή του λαού έσχιζε την καρδιά μου. Μαυροφορεμένες, γέροντες, μου εζητούσαν να αναστήσω τους αποθαμένους τους, μανάδες μου έδειχναν εις το βυζί τα παιδιά τους, και μου έλεγαν να τα ζήσω και ότι δεν τους απέμειναν παρά εκείνα και εγώ.Και με δίκαιο μου εζητούσαν όλα αυτά, διότι εγώ ήλθα και εσείς με προσκαλέσατε να οικοδομήσω, να θεμελιώσω ….».

Αλλού ανάφερε: «Από Καλαμάτας μέχρι Ναυπλίου, ούτε χωρίον υπάρχει εν, ούτε κώμη, ούτε πόλις , με στέγασμα το παραμικρόν. Εκτεταμένοι αμπελώνες αποκεχερσωμένοι, κοιλάδες πολύωροι, άλλοτε μεν σιτοπληθείς, σήμερον δε άφοροι και καταλελιμνασμέναι υπό της πλημμύρας των ποταμών, χιλιάδες οικογενειών αναζητούσιν τας εαυτών εστίας ανά μέσον των ερήμων και των συντριμμάτων..».

Λίγα λόγια για το έργο του

Στο εσωτερικό της χώρας ο Καποδίστριας είχε να αντιμετωπίσει την πειρατεία, τους ανύπαρκτους θεσμούς, τη διάλυση του στρατού, καθώς και την κακή οικονομική κατάσταση της χώρας. Μια από τις βασικές προϋποθέσεις που έθεσε για να αναλάβει την ηγεσία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους ήταν η αναστολή του συντάγματος και η διάλυση της βουλής, όροι που τελικώς έγιναν αποδεκτοί. Στη θέση της βουλής δημιούργησε το «Πανελλήνιον», ένα γνωμοδοτικό όργανο αποτελούμενο από 27 μέλη με καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα, ενώ τη διακυβέρνηση ανέλαβε η κεντρική γραμματεία, ένα είδος υπουργικού συμβουλίου, διοικούμενο από τον ίδιο. Επίσης, χώρισε τη χώρα σε διοικητικές περιφέρειες. Αρχικά είχε δεσμευθεί για τη διενέργεια εκλογών τον Απρίλιο του 1828, στη συνέχεια όμως προχώρησε στην αναβολή αυτών λόγω της χαώδους κατάστασης που επικρατούσε στο εσωτερικό. Όταν αυτές διεξήχθησαν, διατυπώθηκαν βάσιμες κατηγορίες για νοθεία. Αν και κυβερνήτης, ο Καποδίστριας εξελέγη σε 36 περιφέρειες, γεγονός που προκάλεσε την οργή των συνεργατών του, ένας εκ των οποίων, ο Σπυρίδων Τρικούπης, παραιτήθηκε για τον λόγο αυτό από πληρεξούσιος και αναχώρησε για την Ύδρα.Ιδιαίτερη μέριμνα επέδειξε και για τη δημιουργία δικαστηρίων θεσπίζοντας και κώδικα πολιτικής δικονομίας.

Μία από τις πρώτες του κινήσεις ήταν η καταστολή της πειρατείας, έργο το οποίο ανέλαβε με επιτυχία ο Ανδρέας Μιαούλης. Παράλληλα, προχώρησε στην αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων, μετατρέποντας βαθμιαία τα άτακτα στρατεύματα σε τακτικό στρατό, και υπάγοντας τον στόλο στην ουσιαστική δικαιοδοσία της κυβέρνησης, δεδομένου ότι μέχρι τότε τα πλοία ήταν ιδιοκτησία των καραβοκυραίων. Με αυτόν τον τρόπο προσπάθησε να προστατέψει τα σύνορα και να μειώσει την επιρροή των μέχρι τότε τοπαρχών «μίαν ευχήν διαβιβάζουσί μοι αι επαρχίαι, την διά παντός απαλλαγήν αυτών από της τυραννίας των προυχόντων και των οπλαρχηγών». Στην προσπάθεια αναδιοργάνωσης του στρατού περιλαμβάνεται και η ίδρυση της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων. Ίδρυσε Εθνικό Νομισματοκοπείο και καθιέρωσε τον φοίνικα ως εθνικό νόμισμα, αντικαθιστώντας το Τουρκικό γρόσι.

Όσον αφορά στην εκπαίδευση κατασκεύασε νέα σχολεία, εισήγαγε τη μέθοδο του αλληλοδιδακτικού σχολείου, ίδρυσε εκκλησιαστική σχολή στον Πόρο, καθώς και το Ορφανοτροφείο Αίγινας σε μια προσπάθεια να οργανώσει το σχεδόν ανύπαρκτο εκπαιδευτικό σύστημα. Δεν ίδρυσε όμως πανεπιστήμιο, καθώς θεωρούσε ότι έπρεπε να υπάρξουν πρώτα απόφοιτοι μέσης εκπαίδευσης. Στο πρόβλημα της διανομής της εθνικής γης ο Καποδίστριας δεν κατάφερε να βρει λύση κι έτσι εκατομμύρια στρέμματα παρέμειναν στους μεγαλοϊδιοκτήτες (κοτζαμπάσηδες και Εκκλησία). Μερίμνησε επίσης για την ανοικοδόμηση του Μεσολογγίου και των Πατρών, όπου έστειλε τον Κερκυραίο αρχιτέκτονα Σταμάτη Βούλγαρη.

Σημαντική ήταν και η συμβολή του στο εμπόριο με την παραχώρηση δανείων στους νησιώτες για την αγορά πλοίων και την κατασκευή ναυπηγείων στον Πόρο και το Ναύπλιο. Τον Οκτώβριο του 1829 ίδρυσε το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο στην Αίγινα.

Όσον αφορά στην ελληνική οικονομία, ο Καποδίστριας επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη γεωργία, βασική πηγή πλούτου της Ελλάδας. Ίδρυσε τη Γεωργική Σχολή της Τίρυνθας και έγινε η πρώτη απόπειρα για την καλλιέργεια πατάτας. Στον Καποδίστρια αποδίδεται ένας τρόπος για την εισαγωγή της καλλιέργεια της πατάτας, ο οποίος αποδίδεται επίσης και στον Φρειδερίκο το Μεγάλο της Πρωσσίας το 1774, κάτι που παραμένει περίφημο ανέκδοτο σήμερα: Παραγγέλλοντας ένα φορτίο πατάτες, πρώτα διέταξε ότι πρέπει να προσφερθούν σε όποιον θα ενδιαφερόταν. Όμως οι πατάτες αντιμετωπίστηκαν με αδιαφορία από τον πληθυσμό και ολόκληρο το σχέδιο φάνηκε να αποτυχαίνει.

Όμως ο Καποδίστριας, έχοντας γνώση των ελληνικών συνηθειών, διέταξε ολόκληρη η αποστολή των πατατών να ξεφορτώνεται σε δημόσια επίδειξη στις αποβάθρες του Ναυπλίου, αλλά να φυλάσσονται από φαινομενικά αυστηρές φρουρές. Σύντομα, κυκλοφόρησαν φήμες για τις πατάτες, ότι, αφού τόσο καλά φρουρούνταν, έπρεπε να είναι μεγάλης σπουδαιότητας Και αφού ήταν έτσι, κάποιοι δοκίμαζαν να τις κλέψουν. Οι φρουρές είχαν διαταχθεί εκ των προτέρων να κάνουν με τρόπο τα στραβά μάτια και να επιτρέπουν ουσιαστικά την κλοπή. Έτσι, αναφέρει η ιστορία -αστικός μύθος- σύντομα όλες οι πατάτες του φορτίου είχαν κλαπεί και το σχέδιο του Καποδίστρια να τις εισαγάγει στην Ελλάδα είχε πετύχει.

 Προσπαθώντας να ενισχύσει την ελληνική οικονομία ίδρυσε την «Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα», η οποία όμως απέτυχε, καθώς το δημόσιο εκμεταλλευόταν χωρίς όρους τα χρήματα των καταθέσεων.

Αν και δημιούργησε ελληνικό και γαλλικό τυπογραφείο στην Αίγινα, πραγματοποίησε διώξεις εναντίον του Τύπου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι περιπτώσεις των εφημερίδων Ανεξάρτητος, Ηώς και Απόλλων, που είτε έκλεισαν λόγω αντικυβερνητικών θέσεων είτε οι εκδότες τους διώχθηκαν. Σφοδρή κριτική υπήρξε και για την τοποθέτηση των δύο αδερφών του, Βιάρου και Αυγουστίνου, στις δύο κορυφαίες θέσεις του αρχιναυάρχου και αρχιστράτηγου αντίστοιχα. Κατά γενική ομολογία, και οι δύο θεωρούντο ακατάλληλοι για τις θέσεις αυτές, ενώ κάποιοι ιστορικοί φτάνουν στο σημείο να θεωρούν ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πτώση του κυβερνήτη.

Ερχόμενος στην Ελλάδα, ο Καποδίστριας δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με το πρωτόκολλο της 18ης Νοεμβρίου 1828 που έθετε το Μοριά και τις Κυκλάδες υπό την προσωρινή εγγύηση των συμμάχων. Με τον φόβο ότι οι Άγγλοι θα περιόριζαν την Ελλάδα σε αυτά τα σύνορα, οργάνωσε τακτικό στρατό συνεχίζοντας τον πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία Όσον αφορά στην επιλογή του ηγεμόνα, ο Καποδίστριας πρότεινε τον Λεοπόλδο του Saxe-Coburg, ο οποίος όμως παραιτήθηκε από τη διεκδίκηση του θρόνου λόγω διαφωνιών για τα σύνορα. Αρκετοί ιστορικοί θεωρούν ότι ο Καποδίστριας επίτηδες απομάκρυνε τον Λεοπόλδο από τον θρόνο, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν αντιτάχθηκε στον ερχομό του. Γεγονός όμως είναι ότι όσοι ζητούσαν να έλθει ο Λεοπόλδος αντιμετώπισαν έντονη κυβερνητική δυσμένεια.

Παράλληλα οι ελληνικές επιχειρήσεις στη Στερεά Ελλάδα συνεχίζονταν, καθώς και η προέλαση των Ρώσων προς την Κωνσταντινούπολη Ανήσυχη από τις επιτυχίες της Ελλάδας και της Ρωσίας η Μεγάλη Βρετανία έσπευσε να συμφωνήσει στη συνοριακή γραμμή Άρτας – Βόλου. Μετά από διαπραγματεύσεις υπογράφηκε το πρωτόκολλο του Λονδίνου, με το οποίο αναγνωριζόταν η ανεξαρτησία της Ελλάδας, η οποία θα επεκτεινόταν νότια της συνοριακής γραμμής που όριζαν οι ποταμοί Αχελώος και Σπερχειός.

Η δολοφονία του Καποδίστρια

Προκειμένου να διαχειρισθεί αποτελεσματικά την τραγική οικονομική και κοινωνική κατάσταση του νέου κράτους, ο Καποδίστριας προέκρινε ένα συγκεντρωτικό μοντέλο εξουσίας, ώστε να διατηρήσει άμεσα τον πολιτικό έλεγχο. Την αντιπολίτευση κατά του Καποδίστρια απάρτιζαν οι παραμερισμένοι από την εξουσία κοτζαμπάσηδες και πλοιοκτήτες. Ο συγκεντρωτισμός που επέδειξε ο Καποδίστριας παραμερίζοντας τις τοπικές αρχές και διορίζοντας σε θέσεις κλειδιά τα δύο αδέρφια του, Αυγουστίνο και Βιάρο Καποδίστρια, τον οδήγησαν σε σύγκρουση με τις προαναφερθείσες ομάδες συμφερόντων. Το κέντρο του αντικαποδιστριακού αγώνα έγινε η Ύδρα, έδρα των πλοιοκτητών και πιο συγκεκριμένα της οικογένειας Κουντουριώτη που είχε με το μέρος της τους αγωνιστές Μιαούλη, Σαχτούρη, Τομπάζη, Κριεζήδες.

Βασικός λόγος για την αντίδραση των Υδραίων πλοικτητών ήταν η απαίτηση τους για την «άνευ αναβολής» καταβολή αποζημιώσεων για τις μεγάλες ζημιές και απώλειες των πλοίων τους κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Αναγνώριζοντας αμέσως το δίκαιο αίτημα, ο Κάποδίστριας υποσχέθηκε ότι μόλις θα βελτιώνονταν τα οικονομικά της χώρας, η Ύδρα θα έπαιρνε «το μερίδιόν της καθ’ όσον το δίκαιον απαιτούσε». Οι Υδραίοι, όμως, απαιτούσαν την καταβολή αυτών των αποζημιώσεων άμεσα, πράγμα που ήταν αδύνατον λόγω της οικτρής οικονομικής κατάστασης του κράτους.

Στην Ύδρα, επιπλέον, κατέφυγαν ο ηγέτης του Αγγλικού κόμματος Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και οι Σπυρίδων Τρικούπης, Αναστάσιος Πολυζωίδης και Αλέξανδρος Σούτσος, έχοντας την ηθική συμπαράσταση του φιλογάλλου Κοραή. Όργανο της αντιπολιτευτικής αυτής ομάδας ήταν η εφημερίδα Απόλλων του Πολυζωίδη. Η Γαλλία και η Αγγλία, θεωρώντας τον Καποδίστρια ως φίλα προσκείμενο στη Ρωσία, ενθάρρυναν τους αντιπολιτευόμενους.

Την 14η Ιουλίου 1831, οι Μιαούλης και Κριεζής με 200 Υδραίους στρατιώτες κατέλαβαν τον ναύσταθμο στον Πόρο επειδή έμαθαν ότι ο στόλος ήταν έτοιμος να κινηθεί κατά της Ύδρας.^[44] Αμέσως έσπευσαν οι αντιπρέσβεις των τριών μεγάλων δυνάμεων προκειμένου να διαπραγματευθούν. Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι αιφνιδιάζοντας τους εξεγερμένους τάχθηκαν υπέρ της νόμιμης κυβέρνησης και απαίτησαν την παράδοση των επαναστατών. Έτσι, ο αγγλικός, ο γαλλικός και ο ρωσικός στόλος είχαν αποκλείσει τα λιμάνια του Πόρου και της Ύδρας ώστε να μην επιτραπεί η ένωση των στόλων των επαναστατών.

 Ο ελλιμενισμένος εθνικός στόλος στον Πόρο ήταν υπό την αρχηγία πλέον του Μιαούλη ενώ μια μικρή μοίρα, υπό την αρχηγία του Κανάρη, δεν δεχόταν να υπακούσει στους επαναστάτες. Ενώ ο Άγγλος και ο Γάλλος ναύαρχος, κωλυσιεργώντας, έπλευσαν προς το Ναύπλιο για να συσκεφθούν με τους αντιπρέσβεις, ο Ρώσος ναύαρχος Ρίκορντ ανέλαβε να εφαρμόσει, μόνος αυτός, τις οδηγίες του Καποδίστρια. Απέκλεισε τους αντάρτες, ήρθε σε προστριβές μαζί τους, τίναξε στον αέρα τη «Νήσο των Σπετσών», αιχμαλώτισε ένα ακόμη πλοίο και τελικά εξώθησε τον Μιαούλη στο «Μεγαλουργόν έγκλημα». Το πρωί της 1ης Αυγούστου 1831 ο Μιαούλης, όπως είχε προειδοποιήσει τον Ρίκορντ, ανατίναξε δύο από τα πιο σύγχρονα τότε πλοία του ελληνικού ναυτικού, την φρεγάτα «Ελλάς» και την κορβέτα «Ύδρα».

Ο Δ. Χοϊδάς, σε επιστολή του προς τον Αυγουστίνο Καποδίστρια, από την Τρίπολη, στις 10 Αυγούστου 1831, ανάμεσα σε πολλές άλλες σημαντικές πληροφορίες για την τραγική κατάσταση που επικρατούσε σε όλη τη χώρα, έγραφε πως οι Υδραίοι έλεγαν ότι «την φρεγάδαν (Ελλάς) την έκαυσαν δι ‘ αδείας του πρέσβεως της Αγγλίας, όστις τους υπεσχέθη ότι τους δίδει άλλην» και η αστυνομία του Ναυπλίου είχε πλη­ροφορίες «ότι οι δύο πρέσβεις (Αγγλίας και Γαλλίας) έλαβαν μέρος με τους Υδραίους και ότι έγραψαν εις τον Ρίκορδ να παύσει από τας κατ’ αυτών εχθροπραξίας του έως ότου να έλθει ο παρά των τριών δυνάμεων απεστελλόμενος πληρεξούσιος, όστις είναι ο ναύαρχος Άγγλος, της μοί­ρας του Αιγαίου πελάγους…». Και πρόσθετε ότι στην ‘Υδρα είχαν κα­ταφθάσει «δύο πλοία γαλλικόν και αγγλικόν… και οι δύο ναύαρχοι (ο Άγγλος και ο Γάλλος) με τρόπον προσφέρουσι βοηθήματα εις την Ύδραν και τους λέγουσι να επιμένουν εις τον σκοπόν των και να μη φοβώνται διόλου, διότι επιτυγχάνουσι το ποθούμενον…».

Ο ίδιος ο Καποδίστριας είχε γνώση για τους σχεδιασμούς των συγκεκριμένων ξένων δυνάμεων εναντίον του. Στις 31 Ιουλίου 1831, σε επιστολή του προς τον Γάλλο ναύαρχο Lalande, που υπηρετούσε στην Ελλάδα, του αποκάλυψε ότι γνώριζε όλες τις δολοπλοκίες των Άγγλων και των Γάλλων, με τρόπο που καταπλήσσει: «Εγώ δε, και τις δολοπλοκίες όλων σας τις εγνώριζα, αλλά έκρινα ότι δεν έπρεπε με κανένα τρόπο να κόψω το νήμα της συνεργασίας μαζί σας, γιατί έδινα προτεραιότητα στην ανόρθωση και στην ανασυγκρότηση της Ελλάδος. Αν έκοβα τις σχέσεις με τις λεγόμενες «προστάτιδες» Δυνάμεις, τούτο θα ήταν εις βάρος της Ελλάδος και δεν ήθελα με κανένα τρόπο να προσθέσω βάρος και στη συνείδησή μου. Και άφησα τα πράγματα να λαλήσουν μόνα τους…»

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1831, έστειλε στον Έλληνα πρέσβυ στο Παρίσι πρίγκηπα Α. Σούτσο επιστολή με την οποία, με εθνική αγανάκτηση, διαμαρτύρεται και του ζητά να προβεί σε σχετικά διαβήματα στη γαλλική κυβέρνηση, για την πρωτοφανή και ανεπίτρεπτη ανάμιξη των Γάλλων και των Άγγλων αξιωματικών στις φοβερές αντικυβερνητικές ενέργειες της Ύδρας και της Μάνης και για την απροκάλυπτη σύμπραξη και τη βοήθειά τους προς τους ταραχοποιούς.

Ήδη, από το το προηγούμενο έτος 1830 είχε ξεσπάσει ανταρσία στη Μάνη υπό την ηγεσία του Τζανή Μαυρομιχάλη, αδελφού του Πετρόμπεη. Ο τελευταίος ετέθη σε περιορισμό στο Ναύπλιο, ζήτησε να πάει στη Μάνη για να την ησυχάσει, το αίτημά του δεν έγινε δεκτό, αποπειράθηκε να διαφύγει με αγγλικό πλοίο, συνελήφθη και φυλακίστηκε. Βαρέως φέροντες τη μεταχείριση αυτή του αρχηγού της οικογενείας τους, και μέσα στο τεταμένο και από τα γεγονότα του Πόρου κλίμα, οι Κωνσταντίνος και Γεώργιος Μαυρομιχάλης, αδερφός και γιος του Πετρόμπεη αντίστοιχα, εφάρμοσαν το μανιάτικο έθιμο της βεντέτας.

Έτσι, το πρωϊ της Κυριακής της 27ης Σεπτεμβρίου 1831, ενώ ο Καποδίστριας μετέβαινε στο ναό του Αγίου Σπυρίδωνος για να παρακολουθήσει τον Όρθρο και τη Θεία Λειτουργία, συνάντησε τους Γεώργιο και Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη, οι οποίοι, αφού τον χαιρέτησαν, τον προσπέρασαν και στάθηκαν δεξιά και αριστερά της στενής εισόδου του Ιερού Ναού. Εισερχόμενος στην Εκκλησία ο Ιωάννης Καποδίστριας, δέχθηκε πυροβολισμούς και από τους δύο δολοφόνους.Τον Καποδίστρια συνόδευε ο Κρητικός μονόχειρας σωματοφύλακας του Γεώργιος Κοκκώνης, ο οποίος πυροβόλησε τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη. Τον τελευταίο τον αποτελείωσε ο όχλος, το δε πτώμα του πετάχτηκε στο λιμάνι.

Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης κατέφυγε στη γαλλική πρεσβεία, από όπου και παραδόθηκε στις αρχές για να δικαστεί ύστερα από την επιμονή του πλήθους που είχε συγκεντρωθεί και απειλούσε να κάψει την πρεσβεία. Τελικώς καταδικάστηκε σε θάνατο και τουφεκίστηκε λίγες μέρες αργότερα. Ο τραγικός θάνατος του Καποδίστρια βύθισε σε θλίψη τον γεωργικό πληθυσμό, ενώ αντίθετα στην Ύδρα δέχτηκαν την είδηση με πανηγυρισμούς.

Υποστηρίζεται ότι καταλυτικό ρόλο στην δολοφονία του διαδραμάτισαν οι ξένες δυνάμεις. Είναι δε χαρακτηριστικό, ότι παρά την παρέλευση τόσο μεγάλου χρονικού διαστήματος, ο φάκελος για τη δολοφονία του Καποδίστρια στα βρετανικά αρχεία παραμένει ακόμη απόρρητος. Στο σχεδιασμό της συνομωσίας φαίνεται πως πρωτοστάτησε ο Γάλλος στρατηγός Gerard, διοικητής τότε του τακτικού στρατού που επιχείρησε να οργανώσει ο ίδιος ο Καποδίστριας. Δύο ολόκληρους μήνες πριν από τη δολοφονία, οι αξιωματικοί του γαλλικού εκστρατευτικού σώματος στην Πελοπόννησο στις μεταξύ τους συζητήσεις δεν αμφέβαλλαν καθόλου, ότι πλησίαζε η ημέρα της δολοφονίας, ή απλώς της ανατροπής, του Κυβερνήτη

Από τους δολοφόνους αδελφούς, ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης λίγο πριν πεθάνει από την πιστολιά του φρουρού του Καποδίστρια, ζητώντας έλεος είπε στους αστυνομικούς : »Δεν φταίω εγώ στρατιώται, άλλοι με έβαλαν». Προς τη κατεύθυνση της εμπλοκής της Γαλλίας συναινεί και η μαρτυρία που μεταφέρει ο ιστορικός και αγωνιστής Νικόλαος Κασομούλης, ότι ο έτερος εκτελεστής του Κυβερνήτη Γεώργιος Μαυρομιχάλης κατέφυγε στο σπίτι του πρέσβυ της Γαλλίας βαρώνου Ρουάν, δηλώνοντάς του: «Σκοτώσαμε τον τύραννο. Μπιστευόμαστε την τιμή της Γαλλίας. Να τα άρματά μας».

Η απόφαση του Γάλλου πρέσβυ Ρουάν να παράσχει άσυλο στον Γεώργιο Μαυρομιχάλη και η αρχική άρνησή του να τον παραδώσει με προφάσεις (όπως την επίδειξη εντάλματος σύλληψης) απετέλεσε χαρακτηριστική και απροκάλυπτη παροχή πολιτικής προστασίας και κάλυψης του εγκλήματος. Πάντως, παρά την προσπάθεια κωλυσιεργίας, υπό την απειλή του εξεγερμένου λαού που είχε περικυκλώσει την πρεσβεία, ο Ρουάν αναγκάστηκε να παραδώσει τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη στις αρχές. Οι αντιπρόσωποι της Γαλλίας συνέχισαν να παρέχουν υποστήριξη προς τους δολοφόνους του Κυβερνήτη, ακόμη και κατά τη διάρκεια της δίκης που ακολούθησε. Αξιοσημείωτη και αποκαλυπτική είναι, επίσης, και η στάση του πρέσβυ της Αγγλίας, ο οποίος αμέσως μετά την δολοφονία του Καποδίστρια, ζήτησε να ληφθούν αυστηρά μέτρα κατά του εξεγερμένου λαού, ακόμη και καταστολή με τη χρήση όπλων, απειλώντας την τριμελή προσωρινή Διοικητική επιτροπή (που απαρτιζόταν από τους Αυγουστίνο Καποδίστρια, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και Ιωάννη Κωλέττη), ακόμη και με αποχώρηση και διακοπή των διπλωματικών σχέσεων. Αρκετά αργότερα, το 1840 ο ίδιος ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ακούγοντας κάποιον να κατηγορεί τον Καποδίστρια, φέρεται να είπε τούτα τα λόγια: «’Δεν μετράς καλά φιλόσοφε… Ανάθεμα στους Αγγλογάλλους που ήσαν η αιτία κι εγώ έχασα τους δικούς μου, και το Έθνος έναν άνθρωπο που δε θα τονε ματαβρεί, και το αίμα του με παιδεύει ως τώρα…’»’  Για την δολοφονία του Καποδίστρια ο Ελβετός φιλέλληνας Ι.Γ. Εϋνάρδος είπε: «Όστις δολοφόνησε τον Καποδίστρια, δολοφόνησε την πατρίδα του. Ο θάνατός του είναι συμφορά για την Ελλάδα και δυστύχημα ευρωπαϊκόν.»

Τα αποτελέσματα της δολοφονιας – Μια αιρετική άποψη

Αυτή ήταν η ζωή και το έργο του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ελλάδα. Το έγκλημα των Μαυρομιχαλαίων, ακούσιο ή εκούσιο, είχε ένα πιο κρίσιμο αποτέλεσμα. Την καταστροφή της μοναδικής ολοκληρωμένης και κεντρικά σχεδιασμένης προσπάθειας για την δημιουργία ελληνικής αστικής τάξης ευρωπαϊκού τύπου αλλα και γενικότερα ενός ελληνικού αστικού κράτους..

Όταν λέμε την αποτροπή δημιουργίας αστικής τάξης εννοώ μιας οικονομικής τάξης. Όχι μόνο μιας κλίκας πλουσίων επιχειρηματιών, όπως έχει υπάρξει στην Ελλάδα, αλλά, μιας οικονομικής τάξης που θα δίνει προτεραιότητα στον δευτερογενή και τριτογενή τομέα οικονομικής παραγωγής.

Όποια πολιτική προσπάθησε να εφαρμοστεί στην Ελλάδα πάνω στην δημιουργία μιας συγκροτημένης αστικής τάξης ήταν σπασμοδική και χωρίς κάποια ιδιαίτρη δυναμική. Η όποια αστική τάξη δημιουργήθηκε στην Ελλάδα μέχρι σήμερα ήταν χωρίς κάποιο μακρόπνοο οικονομικο σχεδιασμό με μόνο σκοπό, το γρήγορο κέρδος και πάντα με κάποιας μορφής αλληλεξάρτησης με το δημόσιο.

Άλλο ένα αποτέλεσμα της δολοφονίας του Καποδίστρια, αυτή την φορά είναι κάπως πιο ηθική – μεταφυσική. Είναι το άγος που έχει αυτού του είδους η δολοφονία.

Άγος στην αρχαιότητα σήμαινε μίασμα, κατάρα, οργή Θεού, έχοντας την σημερινή έννοια της αμαρτίας, σε αντιδιαστολή με το δασύτονο άγος που σήμαινε «άξιο τιμής και σεβασμού». Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως το άγος προερχόταν από έγκλημα που ακολουθούσε στη συνέχεια το δράστη, ο οποίος έτσι καθίστατο «εναγής» δηλαδή όπως λέμε σήμερα καταραμένος.

Σε άγος υποκείμενα δεν ήταν μόνο τα άτομα (δράστες, εγκληματίες) αλλά ακόμη και πόλεις και κράτη ολόκληρα στα οποία συνέβαινε ή είχε συμβεί να «μιανθούν» από σοβαρό έγκλημα πολίτη ή ομάδας πολιτών ή και των Αρχών.

Έτσι ακολουθούσε «κάθαρσις» ή «εξαγνισμός» με μεγάλες θυσίες, εκτεταμένες ιεροτελεστίες, καύση συγκεκριμένων αντικειμένων των οποίων ο καπνός θεωρούνταν πως είχε καθαρτήρια ιδιότητα (όπως συμβαίνει σήμερα με το λιβάνι). Παράλληλα επιβαλλόταν τιμωρία των ενόχων, συνηθέστερα εξορία ή άλλων προσφερομένων αντ΄ αυτών προκειμένου να γίνουν έτσι εξιλαστήρια θύματα.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας όδευε εκείνη το μοιραίο για τον ίδιο πρωινό Κυριακής προς την εκκλησία για να εκκλησιαστεί καθώς όπως έχει αποδειχθεί ήταν αρκετά πιστός και θεοσεβείς., Στον δρόμο συναντήθηκε με τους δολοφόνους του, χωρίς να διαπλικτιστούν και μετά απο λίγο χωρίστηκαν. Οι δολοφόνοι του έστησαν ενέδρα έξω απο την εκκλησία και λίγο πριν μπει τον σκότωσαν.

Το άγος της δολοφονίας του είναι ακριβώς εδώ, στο ότι οι δολοφόνοι του δεν επέτρεψαν σε έναν πιστό χριστιανό να λειτουργηθεί πρώτα και μετά να τον σκοτώσουν. Πολλοί μπορεί να θεωρήσουν το πιθανό άγος της δολοφονίας Καποδίστρια αμελητέο θέμα ακόμα και ότι πλέον είναι ένα ιστορικό ξεχασμένο θέμα, όμως το θέμα είναι μήπως το άγος υπάρχει όντως και ότι τελικά η βασική αιτία της ελληνικής κακοδαιμονίας του ελληνικού κράτους είναι ότι οι κάτοικοι αυτού του κράτους σκότωσαν τον μοναδικό ίσως σύγχρονο ηγέτη της που την σκέφτηκε και πως αυτοί οι κάτοικοι έχουν ήσυχη την συνείδησή τους σε αυτό προκαλώντας έτσι την Θεία Δίκη; Μήπως;

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ