Η ΣΤΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Βιβλιογραφία Αρριανός Δ.25

Διόδωρος ΙΖ.9.2, 17.3, 57.3

Κούρτιος 8.5.4

Η δύναμη της στρατιάς του Αλεξάνδρου είναι ένα από τα πολλά σημεία, για τα οποία υπάρχουν ελλιπείς πληροφορίες. Ούτε καν για την αρχική δύναμη, που ξεκίνησε από την Μακεδονία, δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες και το μόνο βέβαιο είναι ότι ο Αλέξανδρος διεξήγαγε την Ευρωπαϊκή εκστρατεία επικεφαλής των δυνάμεων του Κοινού Συνεδρίου των Ελλήνων. Αυτό είναι σαφές διότι:

-Ο Φίλιππος δολοφονήθηκε λίγους μήνες πριν επιτεθεί στην Περσία, άρα οι συμμαχικές δυνάμεις πρέπει να είχαν ήδη συγκεντρωθεί και να έκαναν τις τελευταίες προετοιμασίες.

-Η στρατιά του Αλεξάνδρου μπροστά στα τείχη της Θήβας αριθμούσε περισσότερους από 30.000 πεζούς και 3.000 ιππείς, δηλαδή το σύνολο σχεδόν της δύναμης, με την οποία επιτέθηκε στην Περσία.

-Η ολοσχερής καταστροφή της Θήβας αποφασίσθηκε από τους Έλληνες συμμάχους του Αλεξάνδρου. Στους λίγους μήνες, που μεσολάβησαν ανάμεσα στην καταστροφή της Θήβας και την εισβολή στην Ασία, δηλαδή το χειμώνα του 335 – 334 π.Χ. ούτε αναφέρεται ούτε ήταν εφικτό να συγκεντρωθούν όλες οι συμμαχικές δυνάμεις και τα αναγκαία για την εκστρατεία εφόδια

Είναι επίσης βέβαιο ότι οι Θρακικοί λαοί προσέφεραν στρατό στον Αλέξανδρο μετά την εναντίον τους εκστρατεία του και την πλήρη υποταγή τους.

Σύνθεση και αριθμητική δύναμη

Η συνολική δύναμη της αρχικής στρατιάς αποτελεί ένα από τα πολλά σημεία ασυμφωνίας των αρχαίων συγγραφέων, που παραδίδουν από 30.000 έως 43.000 πεζούς και από 4.000 έως 5.500 ιππείς, όπως αναλυτικά εμφανίζεται στον παρακάτω πίνακα.

 Ο Αρριανός, που είναι ο αναλυτικότερος ιστορικός στην περιγραφή των μαχών, μας δίνει μόνο κατά προσέγγιση σύνολα, ίσως διότι καμία από τις πηγές του δεν τον ικανοποιούσε. Αντίθετα, ο Διόδωρος, που είναι συνοπτικότερος και μικρότερης αξιοπιστίας, μας παραδίδει τον μοναδικό, κάπως αναλυτικό κατάλογο της αρχικής δύναμης της στρατιάς του Αλεξάνδρου. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να αποδώσουμε στον εν λόγω κατάλογο ιδιαίτερη αξία για τους παρακάτω λόγους:

Ο Αρριανός στη μάχη του Γρανικού, στη διάβαση της Κιλικίας και στη μάχη της Ισσού αναφέρει τμήματα, που δεν προκύπτει να προσκολλήθηκαν κατά την προέλαση της στρατιάς, άρα ανήκαν στην αρχική της δύναμη, κι όμως δεν περιλαμβάνονται στον κατάλογο του Διόδωρου. Αλλά κι ο ίδιος ο Διόδωρος περιορίζει την αξία του καταλόγου του.

Σύγχρονη αναπαράσταση Αγριάνα πελταστή_wikipedia

Συγκεκριμένα, δεν προσδιορίζει την ειδικότητα των Βαλκανικών λαών (Οδρυσών, Τριβαλλών και Ιλλυριών) που αναφέρει. Επίσης αναφέρει τον Παιονικό λαό των Αγριάνων ως τοξότες, ενώ από τον Αρριανό προκύπτει ότι ήσαν ακοντιστές. Πάντως αμφότεροι φαίνεται να συμφωνούν ότι οι Αγριάνες ήταν περίπου 1.000. Σε άλλο σημείο μας πληροφορεί ότι στους 600 ιππείς από τα συμμαχικά κράτη της νότιας Ελλάδος περιλαμβάνονταν Πελοποννήσιοι και Αχαιοί, δίνοντας την εντύπωση ότι η Αχαΐα δεν βρίσκεται στην Πελοπόννησο. Η αλήθεια είναι ότι αυτά δεν συνιστούν σοβαρά παραπτώματα, διότι όλοι οι αρχαίοι συγγραφείς χρησιμοποιούσαν ανάλογες διατυπώσεις. Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι ότι απαριθμεί 5.100 ιππείς, αλλά τους αθροίζει σε 4.500!

Η αρχική στρατιά, με την οποία ο Αλέξανδρος επιτέθηκε εναντίον της Αχαιμενιδικής αυτοκρατορίας, ήταν περίπου τα ¾ της συνολικής στρατιωτικής δύναμης, που είχε συγκεντρωθεί. Το υπόλοιπο ¼, 12.000 πεζοί και 1.500 ιππείς, παρέμεινε επί Ευρωπαϊκού εδάφους υπό τον Αντίπατρο, για να διατηρήσει τη Μακεδονική Ηγεμονία στην Ελλάδα και την υποταγή των Θρακικών λαών. Στη δύναμη αυτή πρέπει να προσθέσουμε και τους 10.000 Μακεδόνες, που επιχειρούσαν στην Μ. Ασία ήδη επί ένα έτος, αν και δεν έχουμε πληροφορίες για τη δράση τους μετά τη δολοφονία του Φιλίππου. Μετά από κάθε νίκη και όσο η στρατιά προήλαυνε στην Ασία, προσκολλώντο και άλλες δυνάμεις από τα τοπικά στρατεύματα των υποτασσομένων χωρών. Έτσι, κατά την εισβολή στην Ινδία και παρά τις φρουρές, που είχε αφήσει πίσω της σε όλη την Ασία, η στρατιά παραδίδεται ότι αριθμούσε 120.000 μάχιμους.

Μωσαϊκό που απεικονίζει Μακεδόνες στρατιώτες_τύμβος Αγ. Αθανασίου_Θεσσαλονίκη_4ος αιώνας π.Χ_wikipedia

Τακτική

Η φύση της πολεμικής σύγκρουσης, που προετοίμασε ο Φίλιππος και πραγματοποίησε ο Αλέξανδρος, απαιτούσε κινητοποίηση μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών και μεγάλης κλίμακας μάχες. Παρά ταύτα δεν έλειψαν οι ανορθόδοξες τακτικές, που παραδοσιακά χρησιμοποιούσαν οι ελληνικοί στρατοί, για να νικήσουν με τις μικρότερες δυνατές απώλειες σε χρόνο, προσωπικό και πόρους. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα ανά κατηγορία είναι τα ακόλουθα.

Στην Μύνδο ο Αλέξανδρος ήλθε σε συναλλαγή με μερίδα των κατοίκων, οι οποίοι προτιμούσαν την παράδοση, αλλά τελικά εξουδετερώθηκαν από εκείνους, που προτιμούσαν την αντίσταση. Ως κορυφαία περίπτωση συναλλαγής πρέπει να θεωρήσουμε την παραμονή στα αξιώματά τους, αξιωματούχων του Περσικού κράτους, που παραδίδονταν. Αν και δεν καταγράφεται άμεσα από τις αρχαίες πηγές, όλες οι σχετικές περιπτώσεις πρέπει να θεωρούνται ως αποτέλεσμα προηγηθείσης συμφωνίας, διότι τέτοιες συμφωνίες ήταν αμοιβαία επωφελείς και εξασφάλιζαν στον μεν Αλέξανδρο μεγάλη ταχύτητα προέλασης και πρόσθετους πόρους, στους δε συναλλασσόμενους αξιωματούχους προνόμια ανάλογα, ή ίδια με όσα ήδη κατείχαν.

Νυχτερινές επιχειρήσεις καταγράφονται μόνο δύο και είναι αμυντικές, η πρώτη στην Αλικαρνασσό και η δεύτερη στη χώρα των Ασπασίων. Ο λόγος που δεν τις επέλεξε ο Αλέξανδρος είναι ότι διεξάγονται επιτυχώς από μικρές δυνάμεις εναντίον μεγάλων, ενώ οι δικές του δυνάμεις ήταν ήδη μεγάλες και θα αντιμετώπιζαν δυσκολία στο συντονισμό τους. Στα Γαυγάμηλα γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο απέρριψε την πρόταση για νυχτερινή επίθεση και πιθανόν αυτή είναι η αιτία που κατέρρευσε το εκτεταμένο Περσικό μέτωπο.

Στη Σογδιανή Πέτρα καταγράφεται η μόνη πραγματική και εντυπωσιακή από τεχνικής άποψης καταδρομική επιχείρηση, η οποία ωστόσο σχεδιάσθηκε για να φέρει ψυχολογικό και όχι τακτικό αποτέλεσμα. Στον Υδάσπη καταγράφεται χρήση παραπλανητικών πληροφοριών και ενεργειών. Ο Αλέξανδρος διέδιδε ότι δεν σκόπευε να περάσει τον ποταμό πριν πέσει η στάθμη του και τις νύχτες μετακινούσε άσκοπα διάφορα τμήματα, ώστε να πείσει τον Πώρο για τις διαδιδόμενες προθέσεις του. Τελικά κατάφερε να αιφνιδιάσει τον Πώρο και να αποβιβάσει τις δυνάμεις του στην ανατολική όχθη του Υδάσπη, χωρίς να γίνει έγκαιρα αντιληπτός. Λόγω της απόκρυψης των πλωτών μέσων και των καιρικών συνθηκών, υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκε η απόβαση, μπορούμε να την θεωρήσουμε και ως καταδρομική επιχείρηση.

Μία τελευταία παρατήρηση είναι ότι σε όλες τις συγκρούσεις ο Αλέξανδρος απέφευγε να χρησιμοποιήσει ως δύναμη κρούσης τους υποταγμένους βαρβάρους της Ασίας, δηλαδή δεν έκανε το λάθος, που έκανε ο Δαρείος στη μάχη της Ισσού με τους Κάρδακκες (Κούρδους). Χρησιμοποιούσε πάντοτε το αρχικό τμήμα της στρατιάς, που ξεκίνησε από την Ελλάδα και μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις χρησιμοποίησε εξειδικευμένα τμήματα Ασιατών, όπως ήταν οι ιπποτοξότες.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο αξιόλογο ιστολόγιο alexanderofmakedon.info το οποίο δυστυχώς δεν λειτουργεί πλέον.

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ
ΧΕΙΛΩΝ