ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΦΛΙΑΝΗΣ ΣΤΙΣ 13 ΜΑΪΟΥ 1898 - 122 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΟΙ ΚΟΥΤΣΟΥΦΛΙΑΝΙΤΕΣ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Του Γρηγόρη Γ. Καλύβα

Η Ελληνική ιστορία είναι διάσπαρτη από γεγονότα και πράξεις  αγώνων , ηρωισμού  και θυσιών υπέρ των μεγάλων αξιών της ελευθερίας και  εθνικής ανεξαρτησίας   χάρη των οποίων  απολαμβάνουμε σήμερα  την ευημερία και την εθνική μας ολοκλήρωση .

Από την άποψη αυτή τέτοια ιστορικά γεγονότα και πράξεις θα πρέπει να καθοδηγούν και να εμπνέουν . Ωστόσο είναι κάποιες πράξεις , τόσο μεγάλες , τόσο σημαντικές και καθοριστικές , που πραγματικά ξεπερνούν την λογική , και τις ανθρώπινες δυνατότητες , σημαδεύοντας ανεξίτηλα  όχι μόνο την ελληνική αλλά και την παγκόσμια ιστορία στις οποίες  οφείλουμε να καταφεύγουμε για  να αντλούμε διδάγματα  για το επέκεινα  . Τέτοιας εμβέλειας  ιστορικό γεγονός αποτελεί και το ολοκαύτωμα της Κουτσούφλιανης  που έλαβε χώρα την 13η Μαίου 1898 .

Αλλά ας αφήσουμε την ιστορία να μας διηγηθεί :

Χρονικά βρισκόμαστε  την περίοδο των Ελληνοτουρκικών  πολέμων με την Ελλάδα  να επιδιώκει  την εδαφική και εθνική της ολοκλήρωση  με την προσάρτηση στον εθνικό κορμό της Θεσσαλίας , της  Ηπείρου , της Μακεδονίας , της Θράκης .   H  Κουτσούφλιανη (ο σημερινός οικισμός Πλατάνιστος )  βρισκόταν στην ορεινή περιοχή  Καλαμπάκας τοποθεσίας που αντιστοιχεί σήμερα στην περιοχή ανάμεσα στους νομούς Τρικάλων ,Γρεβενών και Ιωαννίνων .

Η Κουτσούφλιανη  ακριβώς πάνω  στην μεθόριο μεταξύ Ελλάδας – Οθωμανικής αυτοκρατορίας μετά την διαρρύθμιση των συνόρων του 1881 και την προσάρτηση της Θεσσαλίας και μέρους της Ηπείρου στην Ελλάδα.  Αριθμούσε  επτακόσιους κατοίκους (όλοι βλαχόφωνοι Χριστιανοί ) και λόγω της επίκαιρης θέσης , της ορεινής τοποθεσίας  και της πυκνής βλάστησης , αποτέλεσε πύλη εισόδου των ελληνικών τμημάτων των Μακεδονομάχων στην Οθωμανική Μακεδονία κατά τον «Μακεδονικό Αγώνα», αλλά και ορμητήριο των τμημάτων της «Εθνικής Εταιρείας» που δραστηριοποιήθηκαν στην περιοχή λίγο πριν την έναρξη του ελληνοτουρκικού Πολέμου του 1897 εισβάλλοντας πρόωρα στα τουρκικά εδάφη.

Το 1897 έγινε η εκ νέου εξέγερση των Ελλήνων στην Κρήτη με αίτημα την Ένωση του πολύπαθου νησιού στην Ελλάδα. Ακολούθησε η η αποστολή ελληνικού αποσπάσματος υπό τον υπασπιστή του βασιλιά Γεωργίου Τιμολέοντα Βάσο. Η έκρηξη του ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897 βρήκε εντελώς ανέτοιμο τον ελληνικό στρατό ο οποίος ηττήθηκε αρχικώς στην ορεινή περιοχή του Τιρνάβου και αμέσως μετά σε διαδοχικές μάχες στα Φάρσαλα και στο Δομοκό . Οι Τούρκοι κατά την ορμητική  προέλαση τους κατέλαβαν την Λάρισα αλλά απέτυχαν να καταλάβουν τον Βόλο λόγω της γενναίας αντίστασης που προέβαλλαν οι Ελληνικές δυνάμεις υπό τον Κωνσταντίνο Σμολένσκι, αλλά και την ορεινή δύσβατη περιοχή της Καλαμπάκας με την Κουτσουφλιανη. Όταν υπογράφτηκε η ανακωχή μεταξύ των δυο εμπολέμων , χάρις την επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων της εποχής (Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία), προβλεπόταν να δοθεί μεγάλη χρηματική αποζημίωση στον Σουλτάνο από την Ελλάδα αλλά να υπάρξει μεταβολή των συνόρων εκτός από ασήμαντες μεθοριακές αλλαγές υπέρ των Οθωμανών.

Μοναδική εδαφική αξίωση των Οθωμανών ήταν η προσάρτηση της ορεινής περιοχής της Κουτσούφλιανης, για την καλύτερη επίβλεψη της μεθορίου με την Ελλάδα  από τις οθωμανικής αρχές.  Οι Έλληνες διπλωμάτες έδιναν μάχη ώστε η περιοχή να μην χαθεί για την Ελλάδα αλλά αυτό ήταν αρκετά δύσκολο καθώς η ελληνική πλευρά είχε χάσει τον πόλεμο, δεν είχε περιθώρια ελιγμών και ο ρόλος της στην υπόθεση ήταν καθαρά συμβουλευτικός.

Οι κάτοικοι της Κουτσούφλιανης δεν γνώριζαν   ότι η περιοχή τους παζαρευόταν  σε διεθνές επίπεδο, καθώς την εποχή εκείνη στα ορεινά δύσβατα μέρη η ενημέρωση γινόταν με σημαντική καθυστέρηση. Όταν οι Κουτσοφλιανιωτες ενημερώθηκαν ότι ο τόπος τους έμελλε να προσαρτηθεί στην Οθωμανική αυτοκρατορία διαμαρτυρήθηκαν με επιστολές τους προς όλες τις ευρωπαϊκές αυλές, τα ανακτοβούλια και τους πρεσβευτές των μεγάλων δυνάμεων. Η αντίδραση των κατοίκων του χωριού επέφερε εμπλοκή στην χάραξη των συνόρων Ελλάδας – Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Συγκεκριμένα, στις 17 Νοεμβρίου 1897 διακόπηκαν οι εργασίες της επιτροπής για την διαρρύθμιση των συνόρων και ενώ υπολειπόταν το κομμάτι της μεθορίου που αφορούσε την περιοχή της Κουτσούφλιανης και του Μαλακασίου . Σαν επίσημη δικαιολογία εμφανίστηκε το γεγονός ότι εκείνες τις ημέρες υπήρξε έντονο ψύχος και χιονοπτώσεις στην περιοχή. Μάλλον, όμως, ο αληθινός λόγος ήταν πως οι εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων στην επιτροπή οροθεσίας έκαναν έναν ελιγμό μετά την αίτηση των Κουτσουφλιανιωτών, για να δώσουν το χρόνο και την ευκαιρία στην Κουτσούφλιανη να κερδίσει την υπόθεση, ή να δεχθούν σιγά-σιγά όλοι οι Κουτσουφλιανιώτες την μοίρα τους αδιαμαρτύρητα.

Η μεγαλειώδης ηρωϊκή απόφαση των Κουτσοφλιανιτών

Όταν η διεθνής επιτροπή χάραξης συνόρων άφησε τελικώς εκτός της ελληνικής επικράτειας την Κουτσουφλιανη οι κάτοικοι της έλαβαν μια τραγική όσο και μεγαλειώδη απόφαση: στις 13 Μαΐου 1898 έκαψαν τις πατρογονικές τους εστίες, ξέθαψαν τα οστά των προγόνων τους, έκαψαν τα λείψανα των νεκρών του πρόσφατου πολέμου του 1897 για να μην τα βεβηλώσουν οι Τούρκοι και με επικεφαλής τους προκρίτους και τον ιερέα τους με τα εικόνισμα τα από την εκκλησία τους ανά χείρας, διάβηκαν νέα  μεθόριο και επέστρεψαν στην Ελλάδα διαλέγοντας μια νέα τοποθεσία για να ξαναχτίσουν το χωριό τους από την αρχή. Η τοποθεσία αυτή βρισκόταν κοντά στο μοναστήρι της Παναγίας  Λιμποχόβου λίγα μόλις χιλιόμετρα από την αρχική τοποθεσία της Κουτσούφλιανης.

Όπως άλλωστε είπε ένας κάτοικος της σε δημοσιογράφο της εφημερίδας «ΕΣΤΙΑ»: «Εμείς δεν θα φύγουμε μακριά πολύ από το παλιό χωριό μας. Θέλουμε να το βλέπουμε. Απέναντι θα κάνουμε νέο χωριό. Κτήματα δημόσια και μοναστηριακά είναι εκεί. Χίλιες δραχμές άμα πάρει καθένας μας, θα φτιάξει το σπιτάκι του κι έχει ο Θεός, που ξέρεις, να ξαναπάμε γρήγορα στην Παλιά Κουτσούφλιανη ελευθερωμένη». Το νέο χωριό ονομάστηκε εύλογα «Νέα Κουτσούφλιανη» , η σημερινή Παναγία.

Η σημασία του ολοκαυτώματος

Το «ολοκαύτωμα της Κουτσούφλιανης» αποτέλεσε ένα μεγαλειώδες ξέσπασμα του ελληνισμού σε μια εποχή που το μικρό ελληνικό βασίλειο είχε ηττηθεί στρατιωτικά και δεχόταν συνεχώς διπλωματικές πιέσεις και εξευτελισμούς ενώ βρισκόταν και υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο. Η γενναία στάση των κατοίκων της Κουτσούφλιανης προκάλεσε πανελλήνια συγκίνηση, οι εφημερίδες της εποχής αναφέρθηκαν εκτεταμένα στο θέμα («έφυγαν οι ήρωες της Κουτσούφλιανης» έγραφαν τα πρωτοσέλιδα της εποχής), ενώ πολλοί εύποροι Έλληνες προσήλθαν αυθόρμητα και προσέφεραν χρήματα υπέρ της δοκιμαζόμενης κοινότητας. Πολλοί ποιητές εμπνεύστηκαν και απαθανάτισαν σε έργα τους την υπερηφάνεια των κατοίκων (ανάμεσα τους και ο Γεώργιος Σουρής).

«Στην Κουτσούφλιανη τη σκλάβα
που σκορπά φωτιές και λάβα.

Ω! χωριό που καις τα σπίτια, τους σταυρούς, τα μνήματα σου
τι ντροπές ασπρίζει μαύρες η καπνίλα της φωτιάς σου.

Μες στη στάχτη σου της Δόξας θεμελιώνετ’ εκκλησιά,
κάθε σπίθα κι ένας ήλιος, κάθε φλόγα και δροσιά…» .

Και την ποιητική γραφίδα παίρνει ο Αριστομένης  Προβελέγγιος ο οποίος γράφει :
«Με το πύρινο το δάκρυ, φλόγα γίνετ’ υψηλή κι αγκαλιάζει
πυρπολεί το χωριό απ’ άκρη σ’ άκρη σαν θριάμβου ανατολή.

Κι η μαρτυρική πατρίδα σκοτισμένη από ντροπή
ένοιωσε μιαν αστραπή να περνά σαν την ελπίδα στην καρδιά της χαρωπή.

Δόξα στο χωριό που χύνει στα σκοτάδια τα βαρεία, φλογερή παρηγοριά
κι ολοκαύτωμα έχει γίνει για τη θεία λευτεριά.».

Αυτό είναι το μέγεθος της πράξης των ηρωικών  Κουτσοφλιανιτών  που  έφερε καρπούς υπέρ των δικαίων της Ελλάδος αργότερα καθώς  περιοχή αποτέλεσε εστία έντασης μεταξύ των ντόπιων κατοίκων και των Οθωμανικών αρχών για όλη την σύντομη περίοδο που ακολούθησε ως το 1912. Μετά την οριστική απελευθέρωση της περιοχής με τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913 κάποιοι κάτοικοι επέστρεψαν στην παλαιά Κουτσούφλιανη, ενώ το 1933 οι κάτοικοι της περιοχής ήγειραν θέμα κυριότητας, όταν η κυβέρνηση Τσαλδάρη με απόφαση της μοίραζε τις Οθωμανικές γαίες της περιοχής σε ακτήμονες, το οποίο ικανοποιήθηκε.

Αυτή η ηρωική πράξη  που ονομάστηκε  το «ολοκαύτωμα» της Κουτσούφλιανης γιορτάζεται  κάθε χρόνο ανήμερα της  13^ης  Μαϊου αποτελώντας  μνημείο ιστορικής αναφοράς που κοσμεί την ελληνική ιστορία  , εμπνέει και καθοδηγεί .

Σταγών News