ΤΟ ΑΓΑΘΟΝΗΣΙ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΝΗΣΙΔΩΝ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ

Του Αθανασίου Κόρμαλη
Δικηγόρου – Πολιτικού Επιστήμονος, Αντιπροέδρου της Επιτροπής Ενημερώσεως επί των Εθνικών Θεμάτων

Οι προκλητικές δηλώσεις του Τούρκου Υπουργού επί των Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ομέρ Τσελίκ προσέθεσαν έναν ακόμη κρίκο στην αλυσίδα των προκλήσεων της Άγκυρας και στοχοποίησαν – ως συνήθως – αυθαίρετα το Αγαθονήσι.
Άγονος και  τραχύς τόπος, που αποτελούσε οχυρό και στρατηγικό σημείο ελέγχου του στενού μεταξύ Μιλήτου και Σάμου.
Μήλο της έριδος την εποχή των αρχαίων, ρωμαϊκών αλλά και βυζαντινών χρόνων, καθώς και βασικός προμηθευτής της περίφημης πορφύρας σε ολόκληρο τον Αιγαιακό χώρο. Βάση πειρατών για πολλά χρόνια, λόγω της γεωγραφικής του θέσεως.
Οχυρωματικές θέσεις, πήλινα ειδώλια (ζωόμορφα), μεταλλικά αντικείμενα, χάλκινες οικοσκευές και έπιπλα, ενεπίγραφα όστρακα, αργυρά νομίσματα, λύχνοι, πήλινες κυψέλες μελιού, λαξευτή δεξαμενή ύδατος είναι τα πρώτα ευρήματα της επίσημης ανασκαφής (1).
Το Αγαθονήσι μαζί με τα νησίδια Στρογγυλή, Νερό (Νερονήσι), Γλάρος, Κουνέλι, Πιάτο και τους βράχους Πράσο και Κατσαγάνι σχηματίζουν το πολύνησο του Αγαθονησίου, το οποίον διοικητικώς υπάγεται στην Επαρχία Καλύμνου.
Είναι η βορειότερη νησίδα των Δωδεκανήσων και έχει έκταση 13.417 τ.χ. και μήκος ακτών 34.556 χλμ. Νοτιοανατολικό άκρο του νησιού είναι ακρωτήριο Θόλοι ή Γαλαρίες.
Κατοικήθηκε από παλαιοτάτων χρόνων και ήταν η Τραγία ή Τραγαία νήσος του Θουκυδίδη και του Στράβωνα, ενώ και επί Βυζαντίου διετηρήθη η σπουδαιότης της στρατηγικής της θέσεως έναντι της Μυκάλης και του Μαιάνδρου ποταμού (εκβολές). Ο αρχαιολόγος Π. Τριανταφυλλίδης πιστεύει ότι ο καταστροφικός σεισμός του 156 μ.Χ., ο οποίος συνεκλόνισε  την Μικρά Ασία, επηρέασε και την ζωή στο νησί και τους οικισμούς του. Ο Piri Reis (κατακτητική Ναυσιπλοῒα στο Αιγαίο(1521), όταν πέρασε από εκεί, διεπίστωσε την κατοίκησή του μόνον από αίγες, αποδίδοντας του για τον λόγο αυτό την ονομασία Kecί Adalary.
Ακατοίκητο ισχυρίζεται ότι το βρήκε και ο Ενετός M. Bochini (1613 – 1678), ενώ ο Em. Kolodny αναφέρει ότι το 1895 υπήρχαν στο νησί πέντε με έξι οικογένειες. Προφανώς πρόκειται για τον εποικισμό από Πατμίους και Φουρνιώτες. (2)
Το 1947, με την ενσωμάτωση στην Ελλάδα, είχε 193 κατοίκους, ενώ το 1991 είχε μόνον 104 κατοίκους.
Στους χάρτες των περιηγητών και γεωγράφων του 16^ου, 17^ου και 18^ου αιώνος η νήσος αναφέρεται ως Agatonisi, Gatonisi, Gatonis, Agathonisa.
Η σημερινή ονομασία «Αγαθονήσι» προέρχεται προφανώς από το φυτωνύμιο Αγκαθονήσι, το οποίο επεκράτησε εναλλακτικώς στους νεότερους χρόνους, μαζί με την αρχαία ονομασία, Υετούσα. (3)
Στην Απόφαση 21399/19.07.1947 του Στρατιωτικού Διοικητού Δωδεκανήσου αναφέρεται ως Αγκαθονήσι (ή Γάδαρος).
Τον 13^ο αιώνα το νησί ανήκε στην Μονή της Πάτμου (έγγραφο του 1292). Και σήμερα ανήκει στο Δημόσιο (αρ. 18 ν. 3800/57 ως νησίς «Γαϊδουρόνησος» ανήκουσα στον Δήμο Καλύμνου) και όπως σε όλες τις μεγάλες κατοικήσιμες νησίδες υπάρχουν και ιδιωτικοί κλήροι.
~~ · ~~ · ~~ · ~~
Το αρχιπέλαγος  της Δωδεκανήσου αποτελείται από 1.140 νήσους και βραχονησίδες. Η νησίδα Αγαθονήσι μαζί με την συστάδα (βραχο)νησίδων, που προαναφέραμε συνιστά το Πολύνησο του Αγαθονησίου. Αναφέρεται στο φύλλο 48/26.07.1947 της Εφημερίδας της Στρατιωτικής Διοικήσεως Δωδεκανήσου, ως νησίδα (με αρ. 1), στο συγκρότημα της Πάτμου και με την ονομασία Αγκαθονήσι (Γάδαρος) ανήκουσα στην Επαρχία Καλύμνου. (4)
Το Αγαθονήσι ακολούθησε ιστορικώς την τύχη της Δωδεκανήσου.
Το 1912 κατελήφθη από τους Ιταλούς, χωρίς αυτοί να εγκατασταθούν στο νησί. Το 1940 (1 Νοεμβρίου) ομάδα πατριωτών από την Σάμο με επικεφαλής τον γιατρό Β. Βέργη συνέλαβε  όσους Ιταλούς επάνδρωναν το φυλάκιο του νησιού.
Η Ελληνική κυριαρχία επί του Αγαθονησίου πιστοποιείται από σειρά Συνθηκών (5), συγκεκριμένα:

• Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης (24.07.1923) αρ. 15 Παραχώρηση στην Ιταλία των νησίδων της Δωδεκανήσου… Καλύμνου … και των υπ’  αυτών «εξηρτημένων νησίδων»
• Σύμβαση Άγκυρας (04.01.1932) μεταξύ Ιταλίας – Τουρκίας για τον καθορισμό αιγιαλίτιδα ζώνης μεταξύ Καστελλορίζου – Μικρασιατικών ακτών
• Πρακτικό (28.12.1032) κατ’ επιταγή της προηγουμένης συμβάσεως, με το οποίο προσδιορίσθηκε, που ανήκουν οι περισσότερες νησίδες της περιοχής
• Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων (10.02.1947) αρ. 14 §1 Εκχώρηση από την Ιταλία στην Ελλάδα των νήσων της Δωδεκανήσου, «ως και των παρακειμένων νησίδων»
• Νόμος 518/3.1.48 (ΦΕΚ7/Α/9.1.48) «Περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα» στο αρ. 2 (σημεία 49 και 50) η γραμμή των συνόρων ορίζεται « ….49) στο μέσον της γραμμής της ενούσης την Ν.Α. άκρα της νήσου Gadaro (άκρα Toli = Θόλοι) με την άκραν Meander (Τουρκία) 50) στο μέσον της γραμμής της ενούσης την Ανατολικήν άκραν της νήσου Nero (=Νερό) (Gaidaro) με την άκραν Caνo plakes (Τουρκία)».

Η νέα Συνθήκη Δικαίου Θαλάσσης δεν διαχωρίζει τα δικαιώματα των νήσων από αυτά των νησιδίων (βραχονησίδων), και η § 2 του αρ. 121 αυτής, εφαρμόζεται και σ’ αυτές, όπως και στις ηπειρωτικές περιοχές. (7) Οι (βραχο)νησίδες κέκτηνται δηλ. ιδίας αιγιαλίτιδας ζώνης, υφαλοκρηπίδας και Οικονομικής Ζώνης.
Οι νησίδες (και τα νησίδια) αυξάνουν κατά πολύ τον εθνικό μας χώρο με την Αιγιαλίτιδα Ζώνη, που τους ανήκει, διότι κάθε νησίδα (ή βραχονησίδα) αποτελεί το κέντρο ενός κύκλου με ακτίνα 6 ν.μ. (ή 11112 μ.), και με εμβαδόν 387.000 στρέμματα.
Επειδή λοιπόν το Πολύνησο του Αγαθονησίου ευρίσκεται πέρα από τα χωρικά μας ύδατα (10 ν.μ. από Σάμο, 12 ν.μ. από Αρκιούς, 20 ν.μ. από Λέρο, 17 ν.μ. από Λειψούς και 25 ν.μ. από Πάτμο) πολλαπλασιάζει κατά πολύ τον εθνικό μας χώρο. (8)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• «ΒΗΜΑ» 20.04.2008
• Μιχ. Σκανδαλίδη «Ο νησιωτικός Μικρόκοσμος του Δωδεκανησιακού Αρχιπελάγους» (σελ. 26) (Εκδόσεις Αιχμή)
• Όπως και το (2) σελ. 27
• Όπως και το (2) σελ. 178
• Αθ. Κόρμαλη «Αιγαίο: Η Απάντηση στον Τουρκικό Επεκτατισμό» (σελ. 238) (Εκδόσεις Πελασγός 1996)
• Χρ. Σαζανίδη «Οι Ε/Τ Σχέσεις στην πενταετία 1973 – 1978» (σελ. 436) (Θεσ/νικη 1979)
• «Η Σύμβαση των Η. Ε. για το Δίκαιο της Θαλάσσης». (Μετάφραση Γ. Ασωνίτη) (Εκδόσεις Παπαζήση)
• Όπως και το (2) σελ.15.

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΝΗΜΕΡΩΑΣΕΩΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ : http://ethnikathemata.com