ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821 : ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ - ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ

Ο Γρηγόριος Δικαίος γεννήθηκε στήν Πολιανή τής Μεσσηνίας στά 1788. Γιός τού Δημητρίου καί τής Κωνσταντίνας τό γένος Ανδροναίων, ήταν ο πιό ατίθασος, ασυμβίβαστος, ανυπάκουος καί αλόγιστος από τά 27 αδέλφια του. Τά πρώτα του γράμματα τά έμαθε από έναν καλόγερο καί στή συνέχεια φοίτησε στή σχολή τής Δημητσάνας. Χειροτονήθηκε καλόγερος τό 1816 στό μοναστήρι τής Παναγίτσας τής Βελανιδιάς, κοντά στήν Καλαμάτα.

Όταν ήρθε σέ φιλονικία μέ τόν Επίσκοπο Μονεμβασίας, κατέφυγε στό μοναστήρι τής Ρεκίτσας, στά σύνορα Μυστρά καί Λεονταρίου. Κοντά στή μονή υπήρχαν τά κτήματα ενός Τούρκου τσιφλικά τού Χουσεΐν - αγά, ο οποίος μετέφερε διαρκώς τά όριά του μέσα στά κτήματα τής Μονής τής Ρεκίτσας. Ο Παπαφλέσας, μέ ένα τέχνασμα, θάβοντας κάρβουνα μέσα στά κτήματα του Τούρκου αγά, εξαπάτησε τούς Τούρκους κατήδες πού ήρθαν νά λύσουν τίς εδαφικές διαφορές καί αυτοί έδωσαν δίκαιο στούς μοναχούς. Ο αγάς λύσσαξε καί κυνήγησε τόν Παπαφλέσσα μέ σκοπό νά τόν σκοτώσει, αναγκάζοντάς τον νά διαφύγει στήν Ζάκυνθο καί από εκεί στήν Κωνσταντινούπολη.

«Βρέ κερατάδες τούρκοι νά πάτε πίσω εις τόν αφέντη σας τόν κερατά, νά τού ειπήτε, ότι εγώ φεύγω διά τήν Πόλιν καί δέν θά γυρίσω πίσω απλούς καλόγηρος, ή δεσπότης θά έλθω ή πασάς.»

Βίος τού Παπά Φλέσα, υπό Φωτάκου, Εν Αθήναις 1868

Στήν Κωνσταντινούπολη γνώρισε τόν Μητροπολίτη Δέρκων Γρηγόριο, καταγόμενο από τά Ζουμπάτα Πατρών καί τόν Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο από τήν Ανδρίτσαινα, ο οποίος τόν μύησε στήν Φιλική Εταιρεία. Αργότερα, ο Παπαφλέσας απείλησε τόν Αναγνωστόπουλο μέ μαχαίρι γιά νά τού αποκαλύψη τήν Ανώτατη Αρχή, όπως καί έγινε. Ο Αναγνωστόπουλος τού είπε ότι δέν υπάρχει καμμία μεγάλη δύναμις πίσω από τήν Εταιρεία καί ότι μόνοι τους οι Ρωμιοί, χωρίς ξένη βοήθεια πρέπει νά προσπαθήσουν γιά τήν ελευθερία τού Γένους. Ακούραστος ο "Μπουρλοτιέρης τών ψυχών" διέτρεξε τίς Ηγεμονίες, συνάντησε τόν Υψηλάντη στό Ισμαήλιον Βεσσαραβίας, ενθουσιάστηκε, πίστεψε στόν Αγώνα καί γύριζε από σπίτι σέ σπίτι, από πόλη σέ πόλη, κατηχώντας νέα μέλη καί ξεσηκώνοντας τούς ραγιάδες εναντίον τού προαιώνιου εχθρού τού Γένους.



Ο Υψηλάντης τού ανέθεσε νά κηρύξει τήν επανάσταση στό Μοριά καί τού έδωσε 90.000 γρόσια γιά τά έξοδα τού Αγώνα. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος τόν εφοδίασε μέ χαρτιά πού τόν παρουσίαζαν σάν Πατριαρχικό Έξαρχο, γιά νά ξεγελά τίς τουρκικές αρχές καί πέρασε στό Αϊβαλί, όπου φόρτωσε πλοίο μέ πολεμοφόδια καί τό έστειλε στή Μάνη, ενώ ο ίδιος πήγε στήν Υδρα καί στίς Σπέτσες. Από εκεί αποβιβάστηκε στό Ναύπλιο καί τέλος Ιανουαρίου έφτασε στή Βοστίτσα (Αίγιο).

Η άφιξις τού Παπαφλέσσα στό Μοριά θορύβησε τούς προεστούς καί τούς μητροπολίτες, οι οποίοι δέν συμφωνούσαν μέ τόν απερίσκεπτο τρόπο δράσης του "διαβολόπαπα". Ο Δεσπότης Γερμανός, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης αλλά καί οι Δεληγιανναίοι, ήταν ιδιαιτέρως εχθρικοί στόν Δικαίο καί ήθελαν ακόμα καί νά τόν δολοφονήσουν γιά νά μήν επαναληφθεί η αιματοχυσία τών ορλωφικών. Ο Παπαφλέσας τό ήξερε αυτό καί παντού πήγαινε μέ τόν αδελφό του Νικήτα αλλά καί μέ άλλους ενόπλους σάν συνοδεία.



Στήν περίφημη σύσκεψη τής Βοστίτσας πού έγινε στό αρχοντικό τού Λόντου, στίς 26 Ιανουαρίου 1821, ο Παπαφλέσας είχε νά αντιμετωπίσει μεταξύ άλλων τούς: Ασημάκη Ζαΐμη, Ανδρέα Ζαΐμη, Σωτήρη Χαραλάμπη, Ασημάκη Φωτήλα, Πανάγο Δεληγιάννη, Ανδρέα Λόντο, Σωτήρη Θεοχαρόπουλο, Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο, Παλαιών Πατρών Γερμανό, Προκόπιο επίσκοπο Κερνίκης, Γερμανό Χριστιανουπόλεως καί τόν Πρωτοσύγκελλο Φραντζή. Απαντες διαφώνησαν μέ τόν Παπαφλέσσα καί ζητούσαν αναβολή τής επανάστασης μέχρι νά κινηθεί η Ρωσία ή μέχρι νά φτάσει ο Υψηλάντης μέ τούς χιλιάδες στρατιώτες του, όπως ψευδώς διέδιδε ο Γρηγόριος Δικαίος. Ο Χαραλάμπης ακόμα τόν ρωτούσε ποιός θά αναλάμβανε νά κυβερνήσει τούς Ρωμιούς αν έφευγαν οι Τούρκοι!

«Θ'αφήσω στήν άκρη τίς βρισιές σας. Χτύπησαν πάνω στούς τοίχους τού πλούσιου οντά καί γυρίσανε πάλι σέ σας, είναι δικές σας. Μή σάς περάσει όμως απ' τό νού πώς δέν καταλαβαίνω πούθε ξεκινάνε τά φερσίματά σας. Τρέμετε τά τομάρια σας, καί γιά τήν καλοπέρασή σας, όχι γιά τό Έθνος. Φοβόσαστε μή χάσετε τό χουζούρι σας, τίς τούρκικες πλάτες. Αν λογαριάσει τό Έθνος τά κουτοπόνηρα ρωτήματα πού αραδιάσατε αιώνια ραγιάδες θά' ναι.

Κατάρα στά κεφάλια σας. Ο κοσμάκης θά μάθη τούτα τά φερσίματά σας, αφήνω πού σάς ξέρει απ' τήν καλή, γιατί τού 'χετε τού λόγου σας αργάσει τό τομάρι του, πιό πολύ κι από τούς Τούρκους. Τσιμπούρια καί βδέλλες! Όσο γιά μένα οι εντολές πού πήρα είναι ιερές. Θά κάνω αυτό πού μου ορίσανε, τό θέλετε ή δέν τό θέλετε. Εγώ θά κινήσω τήν επανάσταση κι αλλοίμονο σέ όποιον βρούν οι Τούρκοι ξαρμάτωτο...»

Παπαφλέσσας πρός τούς προεστούς καί τούς δεσποτάδες

Αντίστοιχη μέ τής Βοστίτσας σύσκεψη, έγινε καί στήν Αγία Μαύρα (Λευκάδα), στό σπίτι τού φιλικού Ιωάννη Ζαμπέλιου. Εκεί συμμετείχαν Ρουμελιώτες κυρίως οπλαρχηγοί: Οδυσσέας Ανδρούτσος, Γεώργιος Τσόγκας, Γεώργιος Βαρνακιώτης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Δημήτριος Μακρής, Νικόλαος Στουρνάρης, Κοντογιάννης, Πανουργιάς, ο Μανιάτης Κυριακούλης Μαυρομιχάλης καί ο Υδραίος Γιακουμάκης Τομπάζης. Η είδηση γιά έναρξη τής επανάστασης στίς 25 Μαρτίου 1821, έγινε δεκτή μέ ενθουσιασμό από τούς ψυχωμένους Κλέφτες καί Αρματολούς, σέ αντίθεση μέ τούς πλούσιους προεστούς καί προύχοντες τού Μοριά, όπου ο Παπαφλέσσας απογοητευμένος, έφθασε στήν επαρχία Καλαβρύτων καί συνάντησε τόν ταχυδρόμο καί μέλος τής Φιλικής Εταιρείας, Νικόλαο Σολιώτη.

«Εις Καλάβρυτα ηντάμωσε τόν Νικόλαον Χριστοδούλου, τόν καί Σολιώτη επονομασθέντα, εύρεν αυτόν κατηχημένον καί ητοιμασμένον καθ' όλα, έξυπνον καί επιδέξιον, πνέοντα εκδίκησιν κατά τών Τούρκων καί ενθουσιάζοντα τόν Φλέσαν νά κάμη αρχήν εις εκείνα τά μέρη, διά νά ενοχοποιηθή ολόκληρος η Επαρχία τών Καλαβρύτων καί ούτω νά κοπούν αι σχέσεις τών Τούρκων καί τών Ελλήνων...

Ηλθεν εις Λαγκάδια τής Επαρχίας Καρυταίνης, εκεί εύρε τούς αδελφούς Παπαγιαννοπούλους, τούς νύν Δεληγιανναίους καλουμένους, ούτοι δέ όλοι είπον πρός αυτόν νά αναβάλλουν ακόμη τόν καιρόν μέχρι τής προσδιωρισμένης ημέρας καί δείξαντες τό αίμα τού πατρός των πρός τόν Φλέσαν τού είπον: "Βλέπεις τό αίμα τού πατρός μας, όπου είναι εις τόν τοίχον τής οικίας, ζητά εκδίκησιν". Έπειτα δέ τού διηγήθησαν τό ιστορικόν ότι οι Τούρκοι τόν απεκεφάλισαν κατά τό έτος 1816, εις γήρας βαθύτατον, επάνω εις τήν κλίνην του, ότι τό αίμα του εχύθη καί έχρισε τόν τοίχον καί ότι φυλάττεται από τούς υιούς του ως ιερά ενθύμησις δι' εκδίκησιν.»

Βίος τού Παπά Φλέσα, υπό Φωτάκου, Εν Αθήναις 1868

Εν τω μεταξύ, ο πόλεμος τού Αλή πασά τών Ιωαννίνων μέ τόν σουλτάνο, ήταν ένα ισχυρό πλεονέκτημα γιά τούς Ρωμιούς τού Μοριά καί τής Ρούμελης, διότι ο ισχυρός τουρκικός στρατός, απασχολούνταν στήν Ήπειρο. Mάλιστα, ο τρομερός καί ικανώτατος στρατηγός Μεχμέτ Χουρσίτ πασάς, πού είχε διοριστεί Μόρα Βαλεσή, εγκατέλειψε αμέσως (5 Ιανουαρίου) τήν Τριπολιτσά όπού είχε διοριστεί, γιά νά αναλάβει τήν εκστρατεία κατά τού αποστάτη Αλή. Ήταν τόσο ανυποψίαστος γιά τήν διάθεση τών ραγιάδων νά ξεσηκωθούν, πού άφησε στήν πρωτεύουσά του, μαζί μέ τίς γυναίκες του, καί τούς θησαυρούς του.

«Αλλ' η επανάστασις εγενικεύθη καί ηυδοκίμησε δι' άλλους προσέτι καί πρακτικωτέρους λόγους. Ο εμφύλιος μεταξύ Μαχμούτη καί Αλή πασά αγών προεκάλεσε τήν από τού Ιανουαρίου μηνός αναχώρησιν εις τό πεδίον εκείνο τής μάχης τού Χουρσίτ πασά, η δέ Πελοπόννησος απαλλαγείσα τού ρέκτου (δραστήριου) τούτου καί εμπείρου πολεμίου ηδυνήθη ευχερέστερον νά επιληφθή τού έργου. Πλήν τούτου η στάσις τού Αλή απησχόλησε δι' όλου τού έτους 1821 τάς πλείστας τών τουρκικών δυνάμεων τής Ρούμελης, οι Σουλιώτες ηδυνήθησαν νά ανακτήσωσι τήν πατρίδα αυτών, η ανατολική Ελλάς δέν εβράδυνε νά παρακολουθήση τό παράδειγμα της Πελοποννήσου, εάν δέ η δυτική εδίστασεν επί τινα χρόνον, περί τά μέσα όμως τού έτους, ότε οι Σουλιώται ήρχισαν παρενοχλούντες τό στρατόπεδον τού Χουρσίτη, εκινήθησαν πάσαι αι πρός μεσημβρίαν αυτών μέχρι Μεσολογγίου χώραι.»

Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος - Ιστορία τού Ελληνικού Έθνους

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει νά γίνει γιά τούς Σουλιώτες, οι οποίοι επιστρέφοντας στήν Ήπειρο, συνέβαλαν τά μέγιστα στήν επιτυχία τού Αγώνα γιά τήν Ανεξαρτησία. Ο ηρωϊκός λαός τών Σουλιωτών, πού είχε καταφύγει στά Επτάνησα μετά τήν ήττα τού 1803 από τόν Αλή, επανέκτησε τήν πατρίδα του τόν Δεκέμβριο τού 1820. Ο Αλή πασάς, μέ τά όνειρά του γιά ανεξάρτητο κράτος καί μέ τήν τεράστια δύναμη καί πλούτο πού είχε συγκεντρώσει, θεωρήθηκε αποστάτης από τόν σουλτάνο Μαχμούτ, ο οποίος ανέθεσε αρχικά στόν Ισμαήλ Πασόμπεη καί αργότερα στόν στρατηγό Χουρσήτ τήν εξόντωση τού Αλβανού πασά.

Οι Σουλιώτες, παίζοντας ένα τέλειο διπλωματικό παιχνίδι τόσο μέ τό σουλτανικό στρατόπεδο, όσο καί μέ τό στρατόπεδο τού αποστάτη Αλή, κατόρθωσαν μέ ψεύτικες υποσχέσεις στούς δύο αντιπάλους, νά πάρουν πίσω τό Σούλι μέ όλη τήν γύρω περιοχή εξήντα χωριών καί τό οχυρό τής Κιάφας. Τούς Λιάπηδες καί τούς Τσάμηδες, συμμάχους τού Ισμαήλ πασά, πού είχαν καταλάβει τίς κατοικίες τους, τούς νίκησαν, καί η 12η Δεκεμβρίου 1820, ημέρα πού τό Σούλι απελευθερωνόταν, μπορεί νά θεωρηθεί ημέρα έναρξης τής Ελληνικής Επανάστασης.

«Εισελθών ο Περραιβός εις τό Σούλιον, εξωμολογήθη τόν μέγαν σκοπόν τού έθνους καί τάς οποίας σταθεράς ελπίδας τρέφει πρός αυτούς, η κατά τάς ιονικάς νήσους εικοσαετής συναναστροφή μετ' αυτών τού Περραιβού, η συγγένεια, ομόνοια καί υπόληψις υπερίσχυσαν εις τάς ψυχάς τών Σουλιωτών, τούς ενέπνευσαν αποτησίαν εις τά προσπίπτοντα υπέρ πατρίδος δεινά καί πρός τούτοις τό εξής γράμμα τού Αλεξάνδρου Υψηλάντη τούς έμβασεν εις φιλοτιμίαν καί άμιλλαν υπέρ τών κοινών συμφερόντων.

"Ανδρείοι αρχηγοί τών Ελληνικών στρατευμάτων. Εγγίζει πλέον ο καιρός, τόν όποίον τοσούτους αίωνας επροσμέναμεν. Η προσκλητική σάλπιγξ τής πατρίδος εντός όλίγου μέλλει νά ηχήση. Διά τούτο σας στέλλω τόν ανδρείον καί γενναίον Περραιβόν. Αυτός θέλει σας εξηγήσει τούς σκοπούς μου καί σας δώσει τάς διαταγάς μου. Δείξατε εις όλον τόν κόσμον, ότι τώ όντι είσθε απόγονοι τών λαμπρών ηρώων τού Μαραθώνος καί τών Θερμοπυλών καί ότι καταφρονείτε καί σείς τόν θάνατον ως καί εκείνοι. Η δέ ευγνώμων πατρίς θέλει ανταμείψει τάς ανδραγαθίας σας μέ τάς πλουσίας τής δωρεάς, δόξαν, ευγένειαν, τιμάς καί αξιώματα."

Αλέξανδρος Υψηλάντης, Τή 7η Οκτωβρίου 1820, Ισμαήλ»

Απομνημονεύματα Πολεμικά, συγγραφέντα παρά τού συνταγματάρχου Χριστοφόρου Περραιβού, Αθήναι 1836

Μέ τήν απασχόληση πολυάριθμου τουρκικού στρατού στήν Ήπειρο η Επανάσταση μπόρεσε νά αρχίση στήν Πελοπόννησο καί νά στηριχθή στά πρώτα της βήματα. Η φωτιά σέ λίγο θά άναβε στήν Μάνη, τήν Καλαμάτα, τά Καλάβρυτα, τήν Πάτρα, τήν Βοστίτσα (Αίγιο), τήν Ντροπολιτσά (Τρίπολη) καί θά έκαιγε τούς Τούρκους κατακτητές σέ ολόκληρο τόν Μωριά. Τό Έθνος θά ξυπνούσε από τό λήθαργο τών αιώνων καί θά έπαιρνε εκδίκηση γιά τούς σφαγμένους παππούδες του, τά κλεμμένα εδάφη, τίς βεβηλωμένες εκκλησιές, τίς ατιμασμένες μανάδες. Θά έπαιρνε εκδίκηση γιά τόν Μαρμαρωμένο Βασιλιά.

«Προϊόντος δέ τού Μαρτίου, επέστη καί η κλητή ημέρα τής 25 αυτού, καί τό κήρυγμα τής επαναστάσεως διεσαλπίσθη καί εκ Πελοποννήσου, καί μέχρι τέλους τού μηνός αυτού ηκούσθη πανταχού, ως είρηται. Τότε δή τότε καί τό τουρκικό ξίφος υψωθέν κατεφέρετο μανιωδώς πανταχού του κράτους κατά τών ελληνιζόντων Χριστιανών καί όσω η επανάστασις ελάμβανε διαστάσεις μείζονας, τόσω μείζων καί τήν Υψηλή Πύλην κατελάμβανε μανία πρός σφαγάς...

Ούτως όμως ή άλλως, η επανάστασις εν Πελοποννήσω εγενικεύθη κατά τήν προορισθείσαν 25 Μαρτίου αν καί ευρίσκετο έτι πεπεδημένη εις τά σπάργανά της καί από πολλάς ελλείψεις καί δυσχερείας περικυκλωμένη.»

Ιστορικά περί τής Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Μιχαήλ Οικονόμου, γραμματικός τού Κολοκοτρώνη

---

«Οι πλείστοι τών ιστορικών παραδέχονται ότι ο Αρχιερεύς Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε τήν σημαίαν τής Ελληνικής Επαναστάσεως εν τή Μονή τής Αγίας Λαύρας εν Αχαΐα καί ούτως ήρχισεν εν Πελοποννήσω η επανάστασις, έτεροι δέ αναιρούντες τούτο δέν αποδίδωσι τήν αρχήν ταύτην εις τόν Γερμανόν. Αλλ' οπωσδήποτε, είτε ο Γερμανός, είτε άλλοι έδωκαν τό σημείον τής αρχής, η εν Πελοποννήσω επανάστασις ήρχισε τόν Μάρτιον τού 1821 έτους.»

Ιστορία τής Ελληνικής Επαναστάσεως υπό Λάμπρου Κουτσονίκα, Αθήναι 1864

---

«Οι Γραικοί είχαν όλα τά δίκαια διά νά επιθυμώσει τήν ανεξαρτησίαν των, καί διά νά προσπαθήσωσι νά αποτινάξωσι τόν σκληρόν ζυγόν τής Οθωμανικής διοικήσεως, ήτις μέ τό δικαίωμα τών όπλων καί τής ισχύος τούς υπεδούλωσε, τούς απεβαρβάρωσε, τούς επτώχυνε, τούς εταπείνωσε, τούς εχώρισεν από τό σώμα τών άλλων χριστιανικών εθνών τής Ευρώπης καί τούς έκαμε νά φαίνονται όνειδος ανθρώπων καί εξουθένωμα λάών. Τό κίνημά τους είναι δίκαιο καί ο σκοπός αξιέπαινος...»

Ιγνάτιος Επίσκοπος Ουγγροβλαχίας, Εν Πείσσαις τη 20η Μαΐου 1821

---

«Μάνα, σού λέω δέν μπορώ τούς Τούρκους νά δουλεύω,
δέν ημπορώ, δέν δύναμαι, εμάλλιασε η καρδιά μου,
θά πάρω τό τουφέκι μου νά πά' νά γένω κλέφτης,
νά λημεριάζω στά βουνά καί σταίς ψηλαίς ραχούλαις.
νάχω τόν ουρανό σκεπή, τούς βράχους γιά κρεβάτι.

Ευχήσου με, μανούλα μου, Τούρκους πολλούς νά σφάξω,
καί φύτεψε τριανταφυλλιά καί μαύρο καρυοφύλλι,
καί πότιζέ τα ζάχαρι καί πότιζέ τα μόσχο.
Κι όσο πού ανθίζουν μάνα μου, καί βγάνουνε λουλούδια,
ο γιός σου δέν απέθανε μον' πολεμάει τούς Τούρκους.

Μά μιάν αυγή ανοιξιάτικη μιά πρώτη τού Μαΐου,
τό καρυφύλλι εστέναξε, τριανταφυλλιά δακρύζει
μέ μιάς ξεράθηκαν τά δυό κι επέσαν τά λουλούδια,
μαζί μ' αυτά σωριάστηκε κ' η δόλια η μανούλα.»

Κλέφτικο - Φιλαδελφεύς Αλέξανδρος - 25 Μαρτίου 1821, Εν Αθήναις 1900

---

«Ο Χουρσίτ, διορισθείς ηγεμών τής Πελοποννήσου ήλθε διά θαλάσσης εις Ναύπλιον, επειδή δέ έφερε καί αμάξας έγεινε φροντίς νά εξομαλυνθή η άγουσα εις Τριπολιτσάν οδός. Αλλά τή νύκτα έπεσε τόσο ραγδαία βροχή, ώστε μία τών αμαξών τού εκόλλησε καί εμπόδισε τήν πρόοδο όλης τής συνοδίας. Ο Χουρσήδης υπολαβών ένοχον τόν ηνίοχον τόν επιστόλισεν (πυροβόλησε) αυτοχειρί ανεξετάστως....

εξ αιτίας πεσούσης καί αύθις τήν νύκτα ραγδαίας βροχής τινές αγωγιάται έφυγαν κρυφίως εγκαταλείψαντες τά ζώα τής επαρχίας των καί μεταπεμψάμενος αυθωρεί τόν εν Τριπολιτσά ανθηγεμόνα Μουσταφάμπεην τόν διέταξε νά αποκεφαλίση ευθύς τόν προεστώτα τού Αγίου Πέτρου, Γιαννούλην Καραμάνο, διά τήν φυγήν των αγωγιατών τής επαρχίας του...

Εισελθών δέ ο Χουρσήδης εις τό παλάτιόν του ηθέλησε νά επισκεφθή τούς εις χρήσιν τών αυλικών του θαλάμους, μή παρευρεθέντος δέ κατά τύχην τού κλειδούχου καί μετ' ολίγον ελθόντος διέταξε νά τού σπάσωσι τούς εμπροσθινούς οδόντας...

Τοιαύτα θηρία εστέλλοντο νά διοικήσωσι τούς αθλίους Έλληνας!»

Ελληνική Επανάστασις, Σπυρίδων Τρικούπης

---

«Κατά τήν εποχήν αυτήν, ελθών ο Σπυρίδων Σπηλιωτόπουλος εκ Δημητσάνης, εμπορευόμενου πρό χρόνων μετά τού αδελφού του Νικολάου, εταίροι καί οι δύο καί ενθουσιασμένοι διά τήν απελευθέρωσιν τής πατρίδος, παρακινημένοι δέ καί από τούς Τομπάζηδες καί άλλους διά νά κατασκευάσωσι βαρουτόμυλους εις Δημητσάναν νά ευρεθή αρκετή βαρούτη διά τόν μελετώμενον σκοπόν, ηθέλησε μόνος του νά κάμη τήν επιχείρησιν, αλλά νέος ών καί μή έχων επιρροήν καί τοσαύτας σχέσεις εις τήν πατρίδα του καί επειδή ο τότε προκριτώτερος καί δυνατώτερος τής πόλεως διά τής επιρροής καί τού πλούτου ήτον ο Αθανάσιος Αντωνόπουλος, ωμίλησε μέ αυτόν εξαιτούμενος τήν συνδρομήν καί προστασίαν του.

Αλλ' αυτός βλέπων τό επιχείρημα σοβαρόν καί επικίνδυνον, τό διακοίνωσεν εις ημάς τούς πέντε αδελφούς, ότι αν λαμβάνωμεν καί ημείς μέρος, λαμβάνει καί αυτός...»

Απομνημονεύματα Κανέλλου Δεληγιάννη

http://users.sch.gr/fstav/epanastasis/epanastasis2.html

Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΜΑΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ (13 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1859 - 27 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1943) : ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΑΛΗΘΙΝΟ ΤΙΤΑΝΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΟΥ Η ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΘΑ ΦΑΝΤΑΖΕΙ ΠΑΝΤΟΤΕ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΕΣ, ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΑΝΘΕΟ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Πηγὲς πληροφοριῶν: Θ. Ροδάνθης, Μαλλιάρης Παιδεία, Ὑδρία, Δομή καὶ Πάπυρος Larousse Britannica

Ὁ Κωστὴς Παλαμᾶς εἶναι ὁ νεότερος ἐθνικὸς ποιητής μας καὶ μία ἀπὸ τὶς κορυφαῖες πνευματικὲς φυσιογνωμίες τοῦ νεότερου ἑλληνισμοῦ, στὸν ὁποῖο ὀφείλουμε τὴν θεμελίωση τῆς νέας λογοτεχνίας μας.

Γεννήθηκε στὴν Πάτρα, στὶς 13 Ἰανουαρίου 1859. Ἦταν ὅμως Μεσολογγίτης, καὶ στὸ Μεσολόγγι πῆγε νὰ μείνει, ὅταν ἔγινε ὀχτὼ χρονῶν, ὁπότε ἔμεινε ὀρφανὸς ἀπὸ γονεῖς. Ἐκεῖ τελείωσε τὶς γυμνασιακές του σπουδές. Τὸ 1875 ἦρθε στὴν Ἀθήνα καὶ γράφτηκε στὴ Νομικὴ σχολή. Παράλληλα ἐργαζόταν σὲ διάφορα περιοδικά, κι ὕστερα μπῆκε ὡς συντάκτης ἢ συνεργάτης σὲ διάφορες ἐφημερίδες. Ἡ ἐργασία του στὸν τύπο δὲν ἦταν μόνο ἐπαγγελματική, ἀλλὰ καὶ λογοτεχνικῆς μορφῆς. Τὰ γράμματα, ἡ ποίηση, ἡ κριτική, ἡ τέχνη τὸν ἀπασχολοῦσαν τόσο, ὥστε τελικὰ ἐγκατέλειψε τὶς νομικὲς σπουδές, γιὰ ν᾿ ἀφοσιωθεῖ στὴ λογοτεχνία.

Ἡ ποίηση ἦταν ἀκόμα τότε ρομαντική, φλύαρη καὶ πλαστογραφοῦσε τὴν ἑλληνικὴ πραγματικότητα. Ὁ Παλαμᾶς φιλοδόξησε κάτι καινούργιο, ἑλληνικό, πραγματικό. Καὶ τὸ πέτυχε, μὲ τὸν ὄγκο τοῦ ποιητικοῦ ἔργου του, μὲ τὴν ποιότητα τῆς προσφορᾶς του καὶ μὲ τὶς κάθε εἴδους ἐργασίες, μὲ τὶς ὁποῖες γνώρισε στὸ ἑλληνικὸ κοινὸ τὶς προόδους τῶν Εὐρωπαίων, καὶ ἀνέβασε τὴ στάθμη τῆς ἐγχώριας λογοτεχνικῆς παραγωγῆς.

Γιὰ πολλὰ χρόνια ἔγραφε ἄρθρα στὴν «Ἀκρόπολη» καὶ χρονογραφήματα στὸ «Ἐμπρός». Ὡς κύριο ὅμως βιοποριστικὸ ἐπάγγελμα εἶχε τὴ θέση του στὸ Πανεπιστήμιο, ὅπου διορίστηκε Γενικὸς Γραμματέας τὸ 1897 καὶ ὑπηρέτησε μέχρι τὸ 1928. Δηλαδὴ πάνω ἀπὸ τριάντα χρόνια, τὰ πιὸ ἀποδοτικὰ τῆς ζωῆς του, ἀφοῦ ἐργαζόταν ἀπὸ τὸ πρωὶ ὡς τὸ βράδυ, μόνο τὴ νύχτα, ξαγρυπνώντας, μποροῦσε ν᾿ ἀφοσιωθεῖ στὰ δικά του γραψίματα. Μὲ τὴν ἵδρυση τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν τὸ 1926, ἔγινε ἕνα ἀπὸ τὰ πρῶτα ἱδρυτικὰ μέλη της, καὶ τὸ 1930 ἔγινε Πρόεδρός της.

Ἐπίσης ἐπὶ πολλὲς δεκαετίες ἔμενε στὸ ἴδιο σπίτι τῆς ὁδοῦ Ἀσκληπιοῦ ἀριθ.3. Ἀπὸ τὸ παράθυρό του ἔβλεπε πάντα τὴν ἴδια εἰκόνα μὲ τὸ κυπαρίσσι, ποὺ μᾶς ζωγραφίζει στὸ σχετικὸ ποίημα, στὴ συλλογὴ Ἀσάλευτη ζωή. Τὸ γραφεῖο του, τὸ «κελλί» του ὅπως τὸ ἔλεγε, ἦταν ὁ ναός του. Ἀπ᾿ ἐκεῖ πέρασε ὁλόκληρη ἡ πνευματικὴ Ἀθήνα τῆς ἐποχῆς του, νὰ τὸν ἰδεῖ. Γιατί ὁ ἴδιος, δύσκολος στὶς ἀλλαγές, στὰ ταξίδια, στὶς μετακινήσεις, εἶχε καθηλωθεῖ σὲ μίαν «ἀσάλευτη ζωή». Ὅλες του οἱ μετακινήσεις καὶ τὰ ταξίδια γίνονταν μὲ τὴ φαντασία, στοὺς κόσμους τοῦ πνεύματος καὶ στὸ βάθος τῆς ἱστορίας. Ὅταν τὸ σπίτι αὐτὸ χρειάσθηκε νὰ γκρεμιστεῖ, ὁ Παλαμᾶς «μετώκησε» στὴν ὁδὸ Περιάνδρου 5, ὅπου καὶ πέθανε κατὰ τὴν Κατοχή, σεβάσμιος πρεσβύτης, 84 ἐτῶν, στὶς 27 Φεβρουαρίου 1943.

Ὁ θάνατός του ἀποτέλεσε ἐθνικὸ πένθος. Χιλιάδες κόσμος συγκεντρώθηκαν αὐθόρμητα στὸ νεκροταφεῖο, νὰ τὸν ξεπροβοδίσουν στὴν τελευταία του κατοικία. Ἐκεῖ ὁ Σικελιανὸς τὸν ἀποχαιρέτησε μὲ τὸ βροντερὸ ποίημά του, ποὺ ἀρχίζει: «Ἠχῆστε οἱ σάλπιγγες»…, ἐνῶ ἡ λαοθάλασσα τῶν θαυμαστῶν του τραγουδοῦσε τὸν Ἐθνικό μας ὕμνο. Ἀπὸ τότε μύριες ὅσες τιμητικὲς ἐκδηλώσεις ἔχουν γίνει στὴ μνήμη του. Κυκλοφόρησαν ἀναμνηστικὰ τεύχη, στήθηκε ἡ προτομή του, γιορτάστηκε τὸ Ἔτος Παλαμᾶ, κυκλοφόρησαν γραμματόσημο μὲ τὴν εἰκόνα του, καί, τέλος, ἱδρύθηκε τὸ Ἵδρυμα Παλαμᾶ, γιὰ νὰ ἐκδώσει πλήρη, ὑπεύθυνα καὶ σχολιασμένα τὰ Ἅπαντά του, καὶ τὰ ὁποῖα τελικὰ ἐκδόθηκαν σὲ δεκαέξι τόμους, 8986 σελίδες!

Τὴν ἐποχὴ ποὺ παρουσιάστηκε ὁ Παλαμᾶς στὰ ἑλληνικὰ γράμματα, γύρω στὰ 1876, τὴν πνευματικὴ ζωὴ τὴν ἔπνιγε ἡ συμφορὰ τοῦ ἄκρατου ρομαντισμοῦ καὶ τοῦ ἄχαρου καὶ ἄψυχου «ἠθογραφισμοῦ». Ἡ ποίηση ἄψυχη, ρηχή, καὶ ψεύτικη ρητορεία, δὲν εἶχε οὔτε ὕφος, οὔτε οὐσία. Ὅλη ἡ μεγάλη προσφορὰ τοῦ Σολωμοῦ ἔμενε ἄγνωστη κι ἄγονη πνευματικὴ κληρονομιά, ἀχρησιμοποίητη καὶ παραπεταμένη. Ὁ Παλαμᾶς ἔβγαλε τὴν ποίηση ἀπὸ τὸ ἀδιέξοδο. Ἔγινε ὁ ἀνακαινιστὴς κι ἀναγεννητής της, καὶ τῆς ἄνοιξε ξανὰ διάπλατους τοὺς δρόμους της. Ὁ Παλαμᾶς ἦταν γεννημένος ποιητής.

Γράφει στίχους ἀπὸ τὰ 17 του χρόνια κι ὕστερα ἀπὸ τὰ Τραγούδια τῆς πατρίδος μου, τοὺς Ἰάμβους καὶ Ἀνάπαιστους, φθάνει τὴν ποίηση στὸ μεσουράνημα μὲ τὴ συλλογὴ Ἀσάλευτη ζωή. Μὲ τὴν πολυμορφία του, μὲ τὴν πολύτροπη τεχνική του, μὲ τὴν ἐξαιρετικὴ ποικιλία τῶν ρυθμῶν, τὰ ἐκφραστικὰ μέσα τοῦ ἔμμετρου λόγου, πλούτισε τὴν ποιητικὴ γλώσσα ὅσο κανένας ἄλλος ἴσαμε σήμερα. Ὁ Παλαμᾶς στάθηκε πενήντα χρόνια ὁ μεγάλος δάσκαλος καὶ ὁ μεγάλος δημιουργός, καὶ γιατί καλλιέργησε καὶ προίκισε τὴν ποίησή μας μ᾿ ἕνα παντοδύναμο ἐκφραστικὸ ὄργανο, τὴ νεοελληνικὴ δημοτική μας γλώσσα, καὶ γιὰ ὅσα συντέλεσε ὁ ἴδιος καὶ γιὰ ὅσα βοήθησε γιὰ τὴν ἀναγέννηση τῆς χώρας του καὶ γιὰ τοὺς σπόρους ποὺ ἄφησε νὰ βλαστήσουν στὸ μέλλον.

Ὁ Παλαμᾶς μέχρι τὸ 1890, περίπου, δούλευε τὸ στίχο στὴ δημοτικὴ καὶ τὰ γραπτά του στὴν καθαρεύουσα. Τὴ μεγάλη κι ὁλοκληρωτικὴ στροφὴ πρὸς τὴ γλώσσα τοῦ λαοῦ τὴν ἔκαμε μετὰ τὸ Ταξίδι τοῦ Ψυχάρη, ἂν καὶ εἶχε βαθιὰ συγκινηθεῖ, ἀπὸ τὸν ἀγώνα τοῦ Ροΐδη στὰ 1877, μὲ τὶς διαλέξεις του «Περὶ συγχρόνου Ἑλληνικῆς ποιήσεως» καὶ «Περὶ συγχρόνου Ἑλληνικῆς κριτικῆς». Ποτίστηκε μὲ ἀνησυχίες καὶ γλυκοχάραξαν στὴ φαντασία του ἄπειρες φιλοδοξίες γιὰ τὸ μέλλον. Ὁ Ψυχάρης μὲ τὸ «Ταξίδι» του ἔριξε τὴν κανονιὰ ποὺ ἔφερε ἀναστάτωση πρωτοφανῆ στοὺς φιλολογικοὺς κύκλους, καὶ στοὺς ἀνθρώπους τῶν γραμμάτων τῆς ἐποχῆς καὶ γενικότερα στὴν κοινωνία. Ἔγινε ὁ ἡγέτης, ὁ πολεμιστής, ποὺ διακήρυξε: «Θέλω δόξα καὶ γροθιές». Ὁ Παλαμᾶς ὅμως ἦταν προορισμένος νὰ λύσει τὸν γόρδιο δεσμὸ καὶ νὰ ὁδηγήσει τὴ φιλολογία τῆς νέας γενιᾶς πρὸς νέους δρόμους, πρὸς καινούργια ἀπάτητα μονοπάτια, ἀφοῦ περνοῦσε ἀπὸ μία κάθαρση, ποὺ χρόνια περίμενε τὸ ἔθνος. Καὶ πραγματικά, ὁ ποιητὴς στάθηκε ὁ Μεσσίας τοῦ στίχου καὶ τοῦ τραγουδιοῦ, ποὺ ἔφερε τὴν ποθητὴ ἀναγέννηση καὶ σύνδεσε τὸν «Ἐρωτόκριτο» μὲ τὸν Σολωμό, καὶ τὴν ἐποχή του.

Ἡ παλαμικὴ σκέψη καὶ ἡ παλαμικὴ ποίηση στάθηκαν ὡς μιὰ προσπάθεια, γιὰ νὰ νιώσουμε τὸ ἔργο τοῦ Σολωμοῦ, μὲ τὸ ἀνέβασμα ποὺ ἔφερε γενικὰ στὴ στάθμη τοῦ πνευματικοῦ μας πολιτισμοῦ, στὴ σύνδεσή μας μὲ τὶς νέες ἰδέες τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πνεύματος καὶ στὸ αἰσθητικό μας ὡρίμασμα. Τὸ κριτικὸ ἔργο τοῦ Παλαμᾶ ἀγκαλιάζει ὄχι μόνο τὴν ἑλληνική, ἀλλὰ ὁλόκληρη τὴν εὐρωπαϊκὴ σκέψη τῆς ἐποχῆς του. Εἶναι σχεδὸν ἴσο σὲ ἔκταση μὲ τὸ ἔργο τῆς ποιητικῆς δημιουργίας του καὶ στὰ Ἁπαντά του, ποὺ βγῆκαν σὲ δεκαέξι τόμους, καλύπτουν σχεδὸν τοὺς ὀχτώ. Ὁ Παλαμᾶς στάθηκε σ᾿ ὁλόκληρη τὴ ζωή του μὲ τὴν πένα καὶ τὸ καλέμι στὸ χέρι, ἔγραφε καὶ χτένιζε τὸν πεζό του λόγο μὲ τὴν ὑπομονὴ τῆς μέλισσας καὶ σμίλευε τὸ στίχο του μὲ «νεραϊδοδέματα καὶ ἡλιαχτίδες».

Ἀναμφισβήτητα, ὁ θεωρητικὸς ἀγώνας τοῦ Ψυχάρη ἐνίσχυσε τὴ θέση τῶν λίγων δημοτικιστῶν καὶ τόνωσε τὶς πεποιθήσεις μὲ τὴν ἐπιστημονικὴ πολεμική του. Ἡ πεζογραφία κέρδισε κι ἔδωσε ἀφορμὴ στοὺς πρωτοπόρους νὰ δοκιμάσουν τὶς δυνάμεις τους καὶ στὸν πεζὸ λόγο. Κι ἕνας ἀπὸ τοὺς πρώτους ἦταν κι ὁ Παλαμᾶς, «ὁ ἐθνικότερος καὶ πατριωτικότατος τῶν ποιητῶν τῆς ἐποχῆς», ὅπως τὸν εἶχε ὀνομάσει ὁ Βλάσης Γαβριηλίδης. Βέβαια γιὰ νά ῾μαστε δίκαιοι – ὁ Χριστοβασίλης, ὁ Ἐφταλιώτης, ἀκόμα κι ὁ Καρκαβίτσας, εἶχαν ἀρχίσει νὰ γράφουν διηγήματα στὴ δημοτική.

Νά, ὅμως, κι ὁ Παλαμᾶς στὰ 1891 δημοσιεύει στὴν «Ἑστία» τὸ διήγημα Ὁ Θάνατος τοῦ παλικαριοῦ, ποὺ στάθηκε καὶ τὸ ἀριστούργημά του, παρόλο ποὺ ἔγραψε ἀργότερα κι ἄλλα διηγήματα. Οὐσιαστικὰ τὸ διήγημα αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ ὀνομαστεῖ σὰν ἕνα ἔπος στὸν πεζὸ λόγο, ποὺ συνεχίζει στὴν πρόζα τὶς ἰδέες τοῦ ποιητῆ γιὰ τὴν πνευματικὴ ἀναγέννηση τῆς χώρας. Ἐπιστροφὴ στὸ λαὸ καὶ τὴ δημοτικὴ παράδοση. Τὸ ἡρωικὸ πνεῦμα τῆς Ρούμελης, ἡ λεβεντιά, τὰ νιάτα, ἡ μητρικὴ ἀγάπη, ἡ ἀφοσίωση, ὁ καημὸς τέλος τοῦ Μήτρου, τοῦ ἥρωα τοῦ διηγήματος, γιὰ τὴ χαμένη ὀμορφιὰ καὶ ἀρτιότητα τῆς σωματικῆς του διάπλασης ἀναπηδοῦν σὲ κάθε σελίδα του. Μὰ σύγχρονα καὶ οἱ προλήψεις τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἡ ἀντιπάθεια πρὸς τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴν ἀλήθεια, ὅλα μαζὶ ἀπαρτίζουν τὸ σύνολο τοῦ διηγήματος. Μὲ τὸ διήγημα αὐτὸ ὁ Παλαμᾶς θέλησε νὰ στηλιτεύσει τὴν πραγματικότητα ἐκείνης τῆς ἐποχῆς. Ἡ ἡρωικὴ ψυχὴ τῆς Ἑλλάδας κλείνεται μέσα στὴ λεβέντικη ψυχὴ τοῦ Μήτρου. Ὅπως ἐκεῖνος σαπίζει πάνω στὸ κρεβάτι του, θύμα τῶν κομπογιαννίτικων γιατρῶν, ἔτσι καὶ ἡ Ἑλλάδα εἶναι θύμα τῆς πολιτικῆς ψευτιᾶς καὶ ἀκολασίας, τῶν κοινωνικῶν προλήψεων καὶ τῶν φανατισμῶν χωρὶς περιεχόμενο, μὲ μόνο τὸ πάθος γιὰ ὁδηγό. Ἡ γλώσσα τοῦ διηγήματος εἶναι ρουμελιώτικη, πλουτισμένη μὲ ἄπειρα στοιχεῖα δανεισμένα ἀπ᾿ ὅλα τὰ ἰδιώματα, μ᾿ ἐκλεκτικότητα καὶ καλαισθησία. Καὶ τόσο καλὰ τοποθετημένα ποὺ θυμίζουν ἔμμετρο καὶ ὄχι πεζὸ λόγο. Ἔτσι, «Ὁ θάνατος τοῦ παλικαριοῦ», εἶναι ὄχι μόνο γιὰ τὴν ἐποχὴ ποὺ γράφτηκε, μὰ καὶ σήμερα ἀκόμα, κάτι τὸ μοναδικὸ γιὰ τὴ νεοελληνικὴ πεζογραφία. Ἀκόμα κι ὁ Ψυχάρης, ποὺ στὸ τέλος τῆς ζωῆς του ἀπαρνήθηκε τὸν Παλαμᾶ, τὸ διήγημα αὐτὸ τὸ θεωροῦσε πραγματικὸ ἀριστούργημα. Ὁ πεζογράφος Παλαμᾶς ποτὲ δὲν θὰ ξαναγράψει πεζὸ κείμενο μὲ τέτοια γλώσσα καὶ τέτοια παραστατικὴ δημοτικὴ μουσική. Ἡ καταπληκτική του ἐξέλιξη θὰ φανεῖ πιὰ στὸ στίχο, ὄχι στὴν πρόζα. Ἀπ᾿ ἐδῶ καὶ πέρα ὁ ποιητὴς ὅλο κι ἀνεβαίνει στὸν Παρνασσὸ γιὰ νὰ φτάσει στὴν κορφή του μὲ τὸ Δωδεκάλογο τοῦ Γύφτου, καὶ νὰ γίνει ὁ «ποιητὴς τοῦ καιροῦ του καὶ τοῦ Γένους του», ὅπως ἔγραψε κι ὁ ἴδιος.

Τὸ 1897 ὁ Παλαμᾶς διορίζεται Γενικὸς Γραμματέας τοῦ Πανεπιστημίου. Ὁ διορισμός του ἦταν ἄσχετος πρὸς κάθε πολιτικὸ μέσο καὶ ὑπαγορεύτηκε ἀπὸ τιμητικὴ διάθεση πρὸς ἕναν ποιητή, ποὺ ὁλοένα κέρδιζε καὶ μεγαλύτερη θέση στὸν ἑλληνικὸ Παρνασσό. Κι ὅμως, ἡ ὑπαλληλική του αὐτὴ ἐξάρτηση – ποὺ τοῦ ἔδινε κάποια οἰκονομικὴ ἀξιοπρέπεια – τοῦ στάθηκε πολλὲς φορὲς ἐξαιρετικὰ δύσκολη. Πολέμησε γιὰ τὶς ἰδέες του μὲ φιλοσοφικὴ ἐγκαρτέρηση καὶ δὲν σάλεψε βῆμα ἀπὸ τὸ μετερίζι του. Κι ὅταν ὅλοι ξεσηκωμένοι ἀπὸ τοὺς πολιτικοὺς δημαγωγοὺς καὶ τὸν πνευματικὸ σκοταδισμὸ (Μιστριώτης κ.ἄ.), ὅταν τὸ κράτος κι ἡ ἐκκλησία καὶ σχεδὸν τὸ Ἔθνος ὁλόκληρο, παρασυρμένο ἀπὸ τὸ πάθος ἐξεγέρθηκε στὰ Εὐαγγελικὰ (1901) καὶ Ὀρεστειακὰ (1903) μὲ ἀφορμὴ τὴ μετάφραση τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τοῦ Ἀγαμέμνονα, τῆς Ὀρέστειας τοῦ Αἰσχύλου στὴ δημοτικὴ γλώσσα, μόνος ὁ Παλαμᾶς ἔμεινε στὶς ἐπάλξεις, παρὰ τὶς ἀπειλές, τὶς καταδιώξεις καὶ τοὺς ἐξευτελισμούς. Εἶχε τὴ δύναμη, καὶ τότε ἀκόμα, νὰ διακηρύξει μεγαλόφωνα, ὅταν τὸν σταμάτησε ὁ ὄχλος τῆς Ἀθήνας, τὸ πολυσήμαντο καὶ ἐπικὸ ἐκεῖνο «Εἶμαι δημοτικιστὴς καὶ τὸ καυχῶμαι»!.

«Κι ὅταν ὁ Ψυχάρης ἡσύχαζε στὸ Παρίσι – γράφει ὁ Φάνης Μιχαλόπουλος – κι ὁ Πάλλης, ὁ Ἑφταλιώτης κι ὁ Βλαστὸς ζοῦσαν πλούσια στὶς Ἰνδίες κι οἱ ἄλλοι δημοτικιστὲς τά ῾στριβαν καὶ κρύβονταν, μόνος ὁ Παλαμᾶς δέχτηκε ὅλα τὰ χτυπήματα καὶ τοῦ Κράτους καὶ τῆς Πολιτείας καὶ δυστυχῶς καὶ τῆς κοινωνίας, μ᾿ ἐλάχιστες ἑξαιρέσεις. Ἦταν πεπρωμένο αὐτὸς ὁ μικροκαμωμένος ἄνθρωπος… νὰ σταθεῖ ἀλύγιστος καὶ νὰ ὑψωθεῖ σὲ πραγματικὸ ἥρωα τῆς ἰδέας τοῦ δημοτικισμοῦ, κατὰ τὴν κρίσιμη ἐκείνη στιγμή. Ὁ Παλαμᾶς κατὰ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἀνέβηκε στὸ ψηλότερο βάθρο τοῦ ἥρωα καὶ τοῦ μάρτυρα, μόνος αὐτός».

«Κατάλαβε βαθιὰ τὴν ἀποστολή του – γράφει ὁ Μάρκος Αὐγέρης – καὶ δείχτηκε πνευματικὸς ἥρωας καὶ ὁδηγὸς πανάξιος, ἀποφασιστικὸς μ᾿ ὅλη τὴ φυσική του ἀσθενικότητα, ἀδίστακτος μ᾿ ὅλη τὴν κοινωνική του συστολή, ἄφοβος μπροστὰ στὴν ἀλήθεια καὶ στὸ χρέος». Τὴν πίκρα του αὐτῆς τῆς ἐποχῆς μᾶς τὴν ἔδωσε στοὺς παρακάτω σφοδρούς, ἐπιτιμητικοὺς καὶ καυτεροὺς στίχους γιὰ τὴν ἐγκατάλειψη ἀπ᾿ ὅλους τοὺς δημοτικιστὲς καὶ τοῦ ἀγώνα καὶ αὐτοῦ τοῦ ἰδίου, στὴ συλλογή του Ἀσάλευτη ζωή:

Τὸ χέρι τ᾿ ἀκριβό της Ὁδηγήτρας μου

ποῦ μὲ κρατοῦσε, ἀνοίχτηκε πρὸς ἄλλα χάδια… Μόνος.

Σὲ βάθη μυστικὰ περνοῦνε ἀστράφτοντας,

τῶν ἀσκητάδων ὁ χορός, τοῦ μαρτυρίου ὁ θρόνος.Φωτιά ῾βαλαν, τὸ κάψανε τὸ σπίτι μου

καὶ σύντριψαν τὴ λύρα μου μὲ τὴ βαθιὰ ἁρμονία.

Τὴν Πολιτεία δυὸ Λάμιες τὴ ρημάζουνε:

ἡ λύσσα τοῦ καλόγερου καὶ τοῦ δασκάλου ἡ μανία…

Μόνος. Ἕν᾿ ἄδειο ἀπέραντο τριγύρω μου,

καὶ μιᾶς πολέμιας χλαγοῆς ἀσώπαστη φοβέρα.

Κι ὅταν ἐκείνη κατακάθεται,

μόνος, θανάσιμη σιωπὴ παγώνει πέρα ὡς πέρα.

Μόνος. Μ᾿ ἀρνήθηκαν οἱ σύντροφοι,

κι ἀπὸ τὸ πλάι μου γνωστικὰ τ᾿ ἀδέρφια τραβηχτῆκαν.

Μ᾿ ἔδειξε κάποιος, – Νάτος! – Κατ᾿ ἐπάνω μου

γυναῖκες, ἄντρες, γέροντες, παιδιά, σκυλιά, ριχτῆκαν.

Μὲ ὅλους ὅμως τοὺς κατατρεγμοὺς ὁ ἐθνικὸς ποιητὴς δὲν κλονίστηκε. Γνώριζε πὼς ὁ δημοτικισμὸς δὲν ἦταν ὁ ἀγώνας γιὰ τὴν ἐπικράτηση μονάχα τῆς δημοτικῆς γλώσσας, ἀλλ᾿ ἀγώνας εὐρύτερος γιὰ τὴν κοινωνικὴ καὶ πνευματικὴ ἀπελευθέρωση τοῦ λαοῦ καὶ τοῦ κράτους ἀπὸ τὴ σκλαβιὰ τοῦ παρελθόντος καὶ τὰ δεσμὰ τῶν προλήψεων, σ᾿ ὅλες τὶς ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς. Ἔτσι ὁ Παλαμᾶς γίνεται ἡ φωνὴ τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ποὺ ἀγκαλιάζει ὁλόκληρη τὴν ἑλληνικὴ ζωὴ καὶ τὴν ἑλληνικὴ ἱστορία, γίνεται ὁ ἐθνικὸς βάρδος, μὲ ὅλη τὴ σημασία τῆς λέξης, ποὺ ἀγωνίζεται μὲ τὸ στίχο καὶ μὲ τὸ λόγο ἀδιάκοπα, γιὰ τὴν ἀναγέννηση τῆς πατρίδας του καὶ τὴ συμφιλίωσή της μὲ τὸν πολιτισμὸ τῆς Εὐρώπης.

Μὲ τὴν πρώτη ποιητικὴ συλλογή του, «Τὰ τραγούδια τῆς Πατρίδας μου», ὁ ποιητὴς ἔκαμε ἐξαιρετικὴ ἐντύπωση, καὶ γιὰ τὴ ζωντανὴ ποιητική του γλώσσα καὶ γιὰ τὸν πλοῦτο τῶν θεμάτων του. «Τὰ τραγούδια τῆς Πατρίδας μου», φέρνουν μέσα τους τὸν νέο λυρισμὸ καὶ τὴν ἔντεχνη παλαμικὴ τελειότητα. Ἀπὸ τὴν πρώτη του αὐτὴ συλλογὴ ἀναγνωρίζει κανεὶς ποιὰ εἶναι τὰ μεγάλα θέματα, ποὺ θὰ θρέψουν τὸ λυρισμὸ τοῦ ἐθνικοῦ ποιητῆ: ἡ ἔγνοια τῆς πατρίδας, τὸ τραγούδι τοῦ λαοῦ, τὸ ὑλικὸ τῆς ἱστορίας. Ἀπὸ τὴν πρώτη συλλογὴ καταπιάνεται μὲ τὰ ποικίλα μέτρα καὶ ρυθμικὰ γυμνάσματα, ποὺ θὰ τὸν ἀναδείξουν ἀργότερα τὸν ἄφταστο καὶ ἀξεπέραστο δάσκαλο στὴν τέχνη τοῦ ἑλληνικοῦ στίχου. Ἀκολουθεῖ ὁ «Ὕμνος πρὸς τὴν Ἀθηνᾶν» καὶ ὕστερα ἢ συλλογὴ «Τὰ μάτια τῆς ψυχῆς μου», ποὺ βραβεύτηκε στὸν Φιλαδέλφειο ποιητικὸ διαγωνισμό. Ὁ στίχος του πιὰ γίνεται πλουσιότερος, καὶ τὸ ὕφος του λυρικότερο καὶ εὐγενέστερο. Στὸ ποίημα Ἀσκραῖος καὶ στὸ μικρότερο τὸν Ὀλυμπιακὸ Ὕμνο, ἀσκεῖται στὸ ἀρχαιότροπο ὕφος, μὲ τὴ λιτότητα τοῦ δημοτικοῦ τραγουδιοῦ.

Καὶ ἡ ἀνοδικὴ πορεία τοῦ τραγουδιοῦ τοῦ ποιητὴ φτάνει στοὺς «Ἴαμβους καὶ Ἀνάπαιστους» καὶ ὕστερα στὸν «Τάφο», σὲ πρωτόφαντη μορφικὴ τελειότητα, ποὺ θεμελιώνει γιὰ πάντα τὴν ὑπόστασή του ὡς δημιουργοῦ καὶ μεγάλου τεχνίτη. Στοὺς «Ἴαμβους καὶ Ἀνάπαιστους» ἡ πλαστικότητα στὴν ἔκφραση, ἡ λαμπρότητα τῶν εἰκόνων, συνταιριαγμένη μὲ τὴν ποικιλία τῶν ρυθμῶν, δημιουργοῦν μία κλασικὴ διαύγεια καὶ μία τέτοια ἐξισορρόπηση τῶν ποιητικῶν στοιχείων, ποὺ ἡ ποίηση ξαναβρίσκει τὴν αὐθεντική της συγγένεια μὲ τὴν ἀρχαία. Γιὰ τοὺς «Ἴαμβους καὶ Ἀνάπαιστους» ὁ Jean Moreas (Ἰωάννης Παπαδιαμαντόπουλος) ἔγραψε μὲ θαυμασμὸ ποὺ ξεπερνάει κάθε ὅριο: «Ὁ Παλαμᾶς ἔχει δώσει πάρα πολλὰ ἔργα. Προτιμῶ ἕνα μικροσκοπικό του βιβλίο ποὺ ἐπιγράφεται «Ἴαμβοι καὶ Ἀνάπαιστοι». Γιὰ μένα εἶναι ἀριστούργημα, πὼς ἀνταμώνονται ἀξεχώριστα τὸ παθητικὸ καὶ τὸ συνηθισμένο! Ἡ τέχνη ποὺ ξέρει τί θέλει, ἀκριβόλογη, γεμάτη χάρη!». Στὴ συλλογὴ αὐτὴ ὑπάρχει καὶ τὸ περίφημο τραγούδι «Καβάλα πάει ὁ χάροντας τὸ Διγενῆ στὸν Ἅδη…».

Στὸ πολύστιχο ποίημά του «Τάφος», ἕνα ἀπροσδόκητο γεγονός, ὁ θάνατος τοῦ τετράχρονου παιδιοῦ του Ἄλκη, ἔδωσε ἀφορμὴ στὸν ποιητὴ νὰ μοιρολογήσει τὸ χαμό του καὶ γενικότερα τὸ θάνατο, μὲ κάποιους ἀγνώριστους καὶ πρωτάκουστους ἤχους, ποὺ ἀγγίζουν ὅλες τὶς καρδιές, καθολικεύουν τὸ προσωπικὸ αἴσθημά του καὶ τὸ κάνουν κοινὸ γιὰ ὅλους τοὺς πονεμένους ἀνθρώπους.

Στὰ 1903, ὁ Παλαμᾶς ἐκδίδει τὸ μοναδικὸ θεατρικό του ἔργο τὴν «Τρισεύγενη», ἕνα ποιητικὸ δράμα, γραμμένο στὸ πρότυπό του «Ἐρωτόκριτου», ποὺ ἡ κυριαρχικὴ ἰδέα του εἶναι ἡ ἀναγέννηση, ἡ καλυτέρευση καὶ ἡ πρόοδος, τὸ γκρέμισμα τῶν παλιῶν ἀξιῶν, τὸ κοινωνικὸ καὶ πολιτιστικὸ ἀνέβασμα τοῦ λαοῦ καὶ ἡ πραγματικὴ λευτεριά του. Τὸ ἔργο, βέβαια, δὲν ἔχει μεγάλη δραματικὴ πλοκὴ καὶ δὲν ἀνταποκρίνεται στὰ δεδομένα τῆς σκηνικῆς τέχνης. «Τὸ δράμα δὲν ἔγινε μὲ τὸ μονάκριβο σκοπὸ νὰ παρασταθεῖ» ἔγραψε ὁ ἴδιος. Ἔγινε γιὰ νὰ δημιουργήσει ἀνησυχίες καὶ νὰ ἐνισχύσει τὰ πνεύματα πρὸς μία κοινωνική, καὶ μία πνευματικὴ ἀναγέννηση τοῦ Ἔθνους.

Τὸν ἑπόμενο χρόνο 1904, ὁ ποιητὴς κυκλοφόρησε μία νέα ποιητικὴ συλλογὴ μὲ τὸν τίτλο «Ἀσάλευτη Ζωή», στὴν ὁποία συμπεριέλαβε πολλὰ ποιήματα, κι ἀνάμεσά τους τὶς περίφημες «Ἑκατὸ Φωνές», ἑκατὸ ὀχτάστιχα, ποὺ εἶναι ἀπὸ τὰ μουσικότερα καὶ λυρικότερα ποιήματα τῆς συλλογῆς. «Μέσα στὰ ποιήματα τῆς «Ἀσάλευτης Ζωῆς» – γράφει ὁ Φάνης Μιχαλόπουλος – βρίσκουμε τὸν πατριώτη καὶ τὸν διεθνιστή, τὸν γκρεμιστῆ καὶ τὸν πλάστη, τὸ θρῆσκο καὶ τὸν ἄθεο, τὸν εἰδωλολάτρη καὶ τὸ χριστιανό, τὸν ἀηδιασμένο ἀπὸ τὸ παρὸν καὶ τὸν ὁραματιστὴ τοῦ μέλλοντος, ἑνὸς μέλλοντος ἐλπιδοφόρου τὸ δημιουργὸ μιᾶς νέας ζωῆς (…). Κι ἂν ὅλες οἱ μεταγενέστερες ἢ προγενέστερες συλλογές του χάνονταν, κι ἔμενε μονάχα ἡ «Ἀσάλευτη Ζωή», ἀρκοῦσε αὐτὴ γιὰ νὰ τὸν ἀποθανατίσει καὶ νὰ μᾶς περισώσει ἀνάγλυφο τὸν Παλαμᾶ ὅλων τῶν ἐποχῶν».

Καὶ ἐρχόμαστε τώρα στὰ δυὸ ἀριστουργηματικὰ ποιητικὰ σύνολα τοῦ Παλαμᾶ: «Ὁ Δωδεκάλογος τοῦ Γύφτου» (1907) καὶ «Ἡ Φλογέρα τοῦ Βασιλιᾶ» (1910). Καὶ τὰ δυὸ ποιήματα ὁ ποιητὴς τὰ δούλευε ἀπὸ καιρό, ἴσως πρὶν ἀπὸ τὸ 1900. «Ὁ Δωδεκάλογος τοῦ Γύφτου» δημοσιεύτηκε πρὶν ἀπὸ τὴ «Φλογέρα τοῦ Βασιλιᾶ» κι ὅμως εἶναι ὑστερότοκος. Μᾶς τὸ λέει ὁ ἴδιος ὁ ποιητής. «Ἡ Φλογέρα τοῦ Βασιλιᾶ» εἶναι ἡ ἀναβίωση τοῦ ἡρωικοῦ πνεύματος στὴν πατρίδα του, εἶναι ἕνα τραγούδι ἐπικό, μὲ σκοπὸ τὸ ξύπνημα τοῦ ἡρωικοῦ πνεύματος (ὕστερα μάλιστα ἀπὸ τὸ φιάσκο τοῦ 1897), ἕνας ἀπέραντος ὕμνος πρὸς τὸν πόλεμο, γιὰ τὸ ξεσκλάβωμα τῶν ἑλληνικῶν περιοχῶν πέρα ἀπὸ τὴ Θεσσαλία, γιὰ τὰ μεγάλα ἰδανικά μας. Μέσα στοὺς δώδεκα λόγους τῆς «Φλογέρας τοῦ Βασιλιᾶ», τῆς μεγάλης αὐτῆς ἐποποιίας ἢ ραψωδίας, ὅπως τὴν ὀνομάζει ὁ ἴδιος, προσπαθεῖ νὰ ζωντανέψει τὶς μεγάλες μορφὲς τοῦ παρελθόντος, καὶ μὲ τὸ παράδειγμά τους νὰ συνεπάρει καὶ νὰ ἐνθουσιάσει τὸ πνεῦμα τῶν Ἑλλήνων. Σὲ ὅλο τὸ ποίημα ἕνα πρόσωπο ἢ καλύτερα ἕνα ὄργανο μιλάει μὲ τὸ στόμα τοῦ ποιητῆ: ἡ φλογέρα τοῦ βασιλιᾶ. Περιγράφει τὶς πόλεις, τὰ διάφορα μέρη, τοὺς πολέμους, τὶς θάλασσες καὶ τὰ βουνὰ τῆς Ἑλλάδας μὲ τόση μουσικότητα καὶ λυρισμό, ποὺ μαγεύει τὸν ἀναγνώστη. Ποιὸς δὲν νιώθει βαθιὰ συγκίνηση, ὅταν περιγράφει τὴν Ἀθήνα στὸν ἕβδομο Λόγο:

«Πρωί, καὶ λιοπερίχυτη καὶ λιόκαλη εἶναι ἡ μέρα,

κι ἡ Ἀθήνα ζαφειρόπετρα στῆς γῆς τὸ δαχτυλίδι.

Τὸ φῶς παντοῦ κι ὅλο τὸ φῶς, κι ὅλα τὸ φῶς τὰ δείχνει..».

Στὸν ἔνατο Λόγο, ποὺ εἶναι ἕνας ὕμνος στὸ πνεῦμα τοῦ Χριστιανισμοῦ, ποὺ συμβολίζεται μέσα στὴ ζωὴ τῆς Θεοτόκου, ὁ ποιητὴς ἀφιέρωσε τέτοιους στίχους ποὺ μοιάζουν σὰν τὰ ὡραιότερα τροπάρια τῆς ἐκκλησίας μας:

«Μητέρα τῶν ἀνέλπιδων κι ὅλου τοῦ κόσμου σκέπη,

νικήτρια Ἐσὺ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ σκέπη τῆς Ἀθήνας!

Στὸν πόλεμο ὁδηγήτρια Ἐσύ, μεσίστρα στὴν εἰρήνη,

Ὑπέρμαχη. Στρατήγισσα, σ᾿ Ἐσὲ τὰ νικητήρια!».

Στὸν ἑνδέκατο Λόγο ὁ ποιητὴς ξαναφέρνει μπρὸς στὰ μάτια μας τὴν εἰκόνα τοῦ Διγενῆ Ἀκρίτα καὶ μᾶς διηγεῖται τοὺς μεγάλους ἀγῶνες του. Μὲ τοὺς στίχους του αὐτοὺς τονώνει τοὺς ἀπελπισμένους καὶ φλογίζει ὅλες τὶς ἑλληνικὲς καρδιές:

«Ὅπου κλεισούρα καρτερῶ καὶ στέκουμαι ὅπου πόρτα,

κι ὅλο κρατῶ τ᾿ ἀπόμακρα μὲ τὴ γυμνὴ ρομφαία

τῆς Ρωμιοσύνης τὸν ἐχθρό…».

Καὶ τὸ ποίημα τελειώνει μ᾿ ἕναν ὕμνο γιὰ τὸν μεγάλο θρύλο τοῦ Μαρμαρωμένου βασιλιά.

Ἂν ἡ «Φλογέρα τοῦ Βασιλιᾶ» εἶναι τὸ σάλπισμα γιὰ τὴν ἀναβίωση τοῦ ἡρωικοῦ πνεύματος, ὁ «Δωδεκάλογοs» εἶναι ἡ κραυγὴ γιὰ τὴν ἀπολύτρωση τῆς ἀνθρωπότητας ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῶν ἠθικῶν καὶ κοινωνικῶν προλήψεων, καὶ τὴ δημιουργία ἑνὸς νέου Γένους ἀνθρώπων, ἐλεύθερων, ἀνώτερων καὶ πιὸ εὐτυxισμένων. Ὁ ἴδιος ὁ Παλαμᾶς μιλώντας γιὰ τὸ «Δωδεκάλογο τοῦ Γύφτου» τὸν θεώρησε ὡς, τὸ ὁλοκληρωτικὸ τῶν ἰδεῶν του ποίημα. Ἔχουν γραφεῖ δεκάδες κριτικὲς γιὰ τὸν «Δωδεκάλογο τοῦ Γύφτου», στὶς ὁποῖες καθένας τὸν κρίνει ἀπὸ τὴ σκοπιά του, χωρὶς νὰ ὑπάρξει ἀκόμα συμφωνία. Αὐτὸ δείχνει πὼς ὁ «Δωδεκάλογος τοῦ Γύφτου» μένει ἀγέραστος ἀπὸ τὰ χρόνια καὶ πάντα νέος καὶ ἄξιος θαυμασμοῦ. Ἔτσι, δίκαια εἰπώθηκε ὅτι εἶναι τὸ χαρακτηριστικότερο καὶ τὸ θαυμασιότερο ἐπίτευγμα τοῦ ἑλληνικοῦ λυρικοῦ Λόγου. Γιατί, ὁ «Δωδεκάλογος τοῦ Γύφτου» ἀποτελεῖται ἀπὸ ὑπέροχα λυρικὰ κομμάτια, μερικὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα εἶναι ἀπὸ τὰ ἀνώτερα ποὺ ἔχουμε στὴ γλώσσα μας, δόξα ὄχι μόνο του ἑλληνικοῦ μὰ καὶ τοῦ εὐρωπαϊκοῦ λυρισμοῦ. Στοὺς δώδεκα Λόγους τοῦ «Δωδεκάλογου τοῦ Γύφτου», ὁ Παλαμᾶς πραγματοποίησε πέρα ὡς πέρα τὸ Πλατωνικὸ ἀξίωμα, «Μουσικὴν ποίει καὶ ἐργάζου», ποὺ πρόταξε στὸ ἔργο. Σὰν ἀπὸ μακρινὲς κι ὁλόφωτες χῶρες ἀκοῦμε νὰ φτάνουν ὡς ἐμᾶς οἱ πρωτάκουστες μελωδίες τοῦ κατ᾿ ἐξοχὴν μουσικοῦ αὐτοῦ συνθέματος.

«Δὲν σταμάτησε καμιὰ πηγὴ – γράφει ὁ Φάνης Μιχαλόπουλος – δὲν ἔκλεισε καμιὰ βρύση ἀπὸ τὴν πλούσια νερομάνα τῆς ψυχῆς του, τὴ μουσική. Κι ἔτσι πλημμύρισε τὸ τραγούδι του ἀπὸ μελωδίες καὶ συγχορδίες. Καὶ μία τέτοια ρυθμικὴ καὶ μετρικὴ ταίριαξε, σ᾿ ἕνα τόσο ποικίλο περιεχόμενο, τόσο ὑψηλὸ καὶ μεγαλόπνοο».

Ὁ Παλαμᾶς, ὡς τὴ στιγμὴ ποὺ ἔκλεισε τὰ μάτια, δὲν ἔπαψε νὰ πρωταγωνιστεῖ στὴ φιλολογικὴ κίνηση καὶ νὰ δημοσιεύει ὅλο καὶ νέα ἔργα. Ἀναγνωρισμένος ἀπ᾿ ὅλους ὡς ὁ Ἀρχηγός, ὁ Δάσκαλος, ὁ Ὁδηγητής, ὁ Πατριάρχης τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων. Ἐπὶ ἑξήντα χρόνια κράτησε τὴ δάδα τοῦ πνευματικοῦ ἱεροφάντη, μυώντας στὰ μυστήρια τῆς ζωῆς καὶ τῆς τέχνης τρεῖς ὁλόκληρες γενεές. Πολὺ πρὶν κλείσει τὰ μάτια του, εἶχε περάσει στὴν ἀθανασία, σὰν ἕνας ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους Ἕλληνες τῶν τελευταίων χρόνων. Ἡ Δόξα του δὲν ἦταν πιὰ ἑλληνική, μὰ εὐρύτερη. Ὁ Παλαμᾶς εἶχε νωρὶς μεταφραστεῖ καὶ τὸν γνώριζε καλὰ τὸ Εὐρωπαϊκὸ κοινό. Γιὰ τὴν εὐρωπαϊκὴ αὐτὴ ἀναγνώρισή του καὶ τὴ δόξα του, θὰ μποροῦσε νὰ τὸν προσφωνήσει κανεὶς μὲ τοὺς στίχους τοῦ «Ἀσκραίου», ποὺ περιέχονται στὴ συλλογὴ «Ἀσάλευτη Ζωή», ποὺ λὲς καὶ γράφτηκαν γιὰ τὸν ἑαυτό του καὶ τὴ ζωή του:

«Βασανισμένε, ταπεινέ, καὶ λυτρωμένε, καὶ ἴσε!

Σὲ ξέρω, εἶναι τὸ στόμα σου τῆς ἁρμονίας κρουνιᾶ,

Θνητέ, ἂν δὲν ἔγινες Θεός, ἄνθρωπος πιὰ δὲν εἶσαι,

γιατί νοεῖς τ᾿ ἀθάνατα καὶ ζεῖς μαζὶ μ αὐτά…»

Καὶ ὅταν ὁ ποιητὴς ἔβλεπε γύρω του νὰ σκεπάζει τὰ πάντα ἡ μαυρίλα καὶ τὸ χάος τῆς ἀπελπισίας, ἄφηνε τὰ τραγούδια του γιὰ τὴν Ἱστορία, τὴ Φιλοσοφία, τὴν Ἐπιστήμη, καὶ τὸν Ἐθνικισμό, καὶ ἅρπαζε τὸ φραγγέλιο γιὰ νὰ μᾶς ξυπνήσει ἀπὸ τὸ λήθαργο. Μὲ βαριὲς φράσεις, μὲ πικρόχολες βρισιές, μᾶς ἐλέγχει καὶ προσπαθεῖ νὰ μᾶς ὁδηγήσει πάλι στὸ δρόμο τοῦ καθήκοντος καὶ τῆς τιμῆς. Ἀπὸ τὸ 1910 κι ἔπειτα ὁ Παλαμᾶς δὲν μᾶς ἔδωσε πιὰ μεγάλα ποιήματα, ὅπως τὴ «Φλογέρα τοῦ Βασιλιᾶ» καὶ τὸν «Δωδεκάλογο τοῦ Γύφτου». Ξαναγύρισε στὸ κομματιασμένο, μικρότερο καὶ γοργὸ λυρικὸ τραγούδι, κι ἔγραψε μερικὰ ἀπὸ τὰ αἰσθαντικότερα καὶ τρυφερότερα ποιήματα ποὺ ἔχουμε στὴ γλώσσα μας. Ἀπὸ τὸ 1913 κι ἐδῶθε τύπωσε ἑφτὰ ἀκόμα ποιητικὲς συλλογές: «Καημοὶ τῆς Λιμνοθάλασσας», «Βωμοί», «Παράκαιρα», «Δεκατετράστιχα», «Σκληροὶ καὶ δειλοὶ στίχοι», «Ὁ κύκλος τῶν τετραστίχων», «Περάσματα καὶ χαιρετισμοί», «Ξαντονισμένη μουσικὴ» (μεταφράσεις ξένων ποιητῶν).

Ἡ ποίηση τοῦ Παλαμᾶ εἶναι ἕνας ὠκεανός, ὅπου συναντιοῦνται τὸ ἐπικὸ καὶ τὸ λυρικό, τὸ δραματικὸ καὶ τὸ φιλοσοφικό. Δοκίμασε ὅλους τοὺς ρυθμοὺς καὶ τὰ μέτρα, ὅλες τὶς ἐμπνεύσεις καὶ τραγούδησε τὸ αἰώνιο καὶ τὸ πρόσκαιρο, τὸ μεγάλο καὶ τὸ μικρό, τὸ προσωπικὸ καὶ τὸ ἀντικειμενικό. Τρυφερὸς καὶ λεπτός, ζωγραφικὸς καὶ αἰσθηματικὸς στὰ λυρικά του ποιήματα, ξέρει, ὅμως, κυρίως νὰ γίνεται μεγαλόπνευστος καὶ προφητικὸς μὲ τὰ μεγάλα ποιητικά του συνθέματα. Μέσα σ᾿ αὐτὰ περνάει ἡ δόξα καὶ ἡ τέφρα, ἡ αἴγλη καὶ τὰ ἐρείπια, ἡ μοίρα καὶ τὸ μέλλον τῆς Ἑλλάδας, τῆς αἰώνιας Ἑλλάδας ἀρχαίας – βυζαντινῆς – τουρκοκρατούμενης – ἐπαναστατημένης, ἐλευθερωμένης.

«Ὅπως ἡ συνείδηση τοῦ λαοῦ του – γράφει ὁ Κ. Τσάτσος, πρὶν ἀπὸ ἀρκετὰ χρόνια, Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας – ἔχει καὶ ἡ δική του ἕνα βαθύτατο ἄρωμα βυζαντινοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ μεσαιωνικῆς μυστικοπάθειας. Ἔχει ἀκόμα ἕνα στρῶμα ὅπου κλείνεται ὅλη ἡ θλίψη τῆς πολυαίωνης δουλείας, καὶ ἀπὸ ὅλα αὐτὰ ἀπὸ κάτω κρύβεται ὁ ἀρχαῖος κόσμος. Ἡ θέα τῆς Ἀττικῆς, σὲ ὅποιαν ὥρα, εἶναι ἡ μόνη ποὺ τὸν ἀπαλλάσσει ἀπ᾿ ὅλα, αὐτὰ τὰ ὑπερκείμενα στρώματα, τὸν κάνει ἐθνικὸν στὴν πίστη, κλασικὸν στὴ μορφή, Ἕλληνα δεμένον μὲ τὸ Λόγο μὲ τὴ χθόνια ζωή, τὴν εὐδαιμονία καὶ τὴν τραγικότητά της».

«Γόνιμος καὶ πολύπλευρος, ὁ Κωστὴς Παλαμᾶς – γράφει ὁ Μιχ. Περάνθης – ἀνησυχεῖ γιὰ ὅλα τὰ ἐρωτήματα ποὺ βασανίζουν τὴν ἀνθρώπινη σκέψη. Εὐρυμαθὴς καὶ κριτικότατος, ἀνακινεῖ διαρκῶς μέσα μας καὶ νέα προβλήματα. Μᾶς γνώρισε πρόσωπα καὶ ρεύματα τῆς ξένης φιλολογίας, καὶ ἐπέβαλε μὲ τὸ κύρος του τὴ δημοτικὴ γλώσσα (…). Πρῶτος καὶ σχεδὸν μόνος, μέσα στὸ σκάφος τῶν νέων πεπρωμένων, ἔζησε τὴ θέρμη τοῦ μισοῦ αἰώνα ἑλληνικῶν ὁραματισμῶν, διερμήνευσε τὰ ἰδανικὰ τῆς γενεᾶς του καὶ ἔγινε ἡ ποιητικὴ συνείδηση τῆς φυλῆς του…».

«Ἡ πολυσύνθετη φύση τοῦ Παλαμᾶ – γράφει ὁ Μάρκος Αὐγέρης – χαράζει πλατιὰ σύνορα στὴν πνευματική μας γεωγραφία. Στὴν πνευματική μας γεωγραφία, ἂν ὁ Σολωμὸς εἶναι ἕνα ὁρόσημο σὲ ὕψος, ὁ Παλαμᾶς εἶναι ἕνα ὁρόσημο σὲ πλάτος. Ὁ Παλαμᾶς εἶναι οἰκοδόμος καὶ δημιουργὸς μεγάλων κτισμάτων. Ἀνήκει στοὺς Πατέρες τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς κι ἔθρεψε καὶ θὰ θρέψει γενιές. Εἶναι ἕνας πνευματικὸς Ἐθνάρχης ἀπὸ τοὺς πιὸ αὐθεντικούς, ἕνας ἀπὸ τοὺς μεγάλους χτίστες τοῦ σημερινοῦ πνευματικοῦ μας πολιτισμοῦ. Ὁ Παλαμᾶς, ποὺ στάθηκε ἀπάνω ἀπὸ μισὸν αἰώνα ὁ πνευματικὸς φάρος τῆς χώρας, θὰ ἐξακολουθήσει νά ῾ναι πάντα, μὲ μερικὰ ζωτικὰ στοιχεῖα τοῦ ἔργου του, ἐνεργητικὴ πνευματικὴ δύναμη καὶ γιὰ τοὺς μελλούμενους καιρούς».

«Ὁ Παλαμᾶς – γράφει ὁ Κ. Βάρναλης – ἄνοιξε καινούργιους δρόμους καὶ στὴν κοινωνική μας ἐξέλιξη. Κίνησε τὸν τροχὸ τῆς ἱστορίας πρὸς τὰ μπρός, τὴν ἐποχὴ ποὺ ὅλες οἱ δυνάμεις, πολιτικές, ἐκκλησιαστικές, πνευματικές, τραβούσανε τὴν Ἱστορία μας πρὸς τὰ πίσω. Ὁ Παλαμᾶς βρισκόταν μὲ τὴν καρδιὰ καὶ μὲ τὸ νοῦ σὲ ἄμεση καὶ ἀδιάκοπη συνάφεια καὶ μὲ τὰ τωρινὰ συμβάντα καὶ μὲ τὰ μελλούμενα. Ὁ Παλαμᾶς ἐπὶ ἑξήντα χρόνια ἦταν ἡ «ἐθνικὴ φωνή». Τὸν ὀνομάζει: «Πνευματικὸ πατέρα ὅλων» καὶ ὑπογραμμίζει:

«Ὅλοι πατήσανε στὰ φτερά του γιὰ νὰ πρωτοπετάξουν». Παρατηρεῖ ἀκόμα : «Ὁ Παλαμᾶς δὲν ἦταν μονάχα ἕνας ποιητὴς καινοτόμος μὲ πλατιὲς ἀντιλήψεις, δὲν εἶχε μονάχα τὴν ὑπέρτατη ἀρετὴ τοῦ λόγου καὶ τοῦ ἤθους. Ἦταν, καὶ προπαντός, μέγας γλωσσοπλάστης. Τὸ ἔργο του τὸ ποιητικό, τὸ πεζογραφικὸ καὶ τὸ κριτικὸ εἶναι ἀπέραντο».

Τέτοιος ὑπῆρξε ὁ Παλαμᾶς, ἕνας ἀληθινὸς Τιτάνας τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων, ποὺ ἡ μορφή του θὰ φαντάζει πάντοτε ἀνάμεσα στὶς φωτεινότερες, μέσα στὸ πνευματικὸ Πάνθεο τῶν νεοτέρων χρόνων.

ΑΒΕΡΩΦ

Nektarios

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΕΒΡΟ!

Στη «Διαύγεια» ανακοινώθηκε η  διάθεση ποσού είκοσι επτά χιλιάδων εννιακόσιων δέκα επτά ευρώ (27.917,00 €) για «τη μίσθωση γεωτεμαχίων συνολικής έκτασης 33,50 στρεμμάτων για τις ανάγκες επέκτασης του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης Φυλακίου του Δήμου Ορεστιάδας».

http://malkidis.blogspot.com/2021/02/blog-post_31.html

ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΤΟ ΝΕΟ ΤΕΥΧΟΣ (Νο 118) ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ''ΕΝΔΟΧΩΡΑ''

Κυκλοφόρησε το νέο τεύχος  ( Νο 118) της ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ, του μακροβιότερου περιοδικού της ελληνικής περιφέρειας. Τα   περιεχόμενά του είναι τα εξής:

Ζουράφα, τὸ Καστελόριζο τοῦ Βορειοανατολικού  Αἰγαίου (Θ. Μαλκίδης)

Πομακικὸς πολιτισμὸς καὶ τουριστικὴ ἀνάπτυξη (Σ. Καραχότζα)

Μιὰ Ἑλλάδα χωρὶς Ἑλληνισμό (Δ. Σαββίδης)

Τὸ Μπογάζκιοϊ (Boğazköy) τῆς Μητροπόλεως Δέρκων στὴν Ἀνατολικὴ Θράκη (Θ. Π. Μποράκης)

Ἀλεξανδρούπολη. Ἡ ἀκτοπλοϊκὴ συγκοινωνία τότε (1923 - 1930) καὶ τώρα (Β. Ναζλής)

Τὰ ἐγκαίνια τῆς παρὰ τὴν Κορνοφωλεὰν Μονῆς Ἰβήρων (ἐπιμέλεια Μιχ. Πατέλη) 

Ἀθανάσιος Σουλιώτης - Νικολαΐδης (Δ. Βαλασίδης)

Κώστας Φαλτάιτς, ένας Μακεδονομάχος μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση (Α. Φαλτάιτς)

Βησσαρίων ὁ Τραπεζούντιος (Δ. Ρετσινᾶ – Φωτεινίδου)

Ἐμμανουὴλ Ἀλτιναλμάζης (Π. Ἀλεπάκος)

Πομπεύσεις και ὑβριστικὰ σχήματα (Ἀθ. Κόρμαλης)

Πῶς θὰ διατηρήσουμε οἱ Νεοέλληνες τὴ γλῶσσά μας (Ἀντ. Ἀντωνάκος)

Ὁ Στέφος τοῦ Σαλαμινομάχου (Γ. Ἀλεξίου-Γοργώ)

Ὁ Ἀλ. Σολζενίτσιν καὶ οἱ διώξεις τῶν πνευματικῶν ἀνθρώπων στὴν ΕΣΣΔ (Δ. Α. Κράνης)

Ἑρμελίντα (Π. Ἀντωνόπουλος)

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ

ΜΝΗΜΗ ΚΛΗΡΙΚΩΝ ΗΡΩΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Η Ελληνική επανάσταση του 1821 ξεχωρίζει έναντι των άλλων Επαναστάσεων στην Ευρώπη και στην Αμερική από το ότι προετοιμάστηκε, πραγματοποιήθηκε και ολοκληρώθηκε με πρωταγωνιστές κληρικούς, μοναχούς και πιστά μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Μεταξύ πολλών άλλων οι Ηλίας Μηνιάτης, Κύριλλος Λούκαρης, Ευγένιος Βούλγαρης, Νεκτάριος Τέρπος, Ρήγας, Σαμουήλ του Σουλίου, παπά Θύμιος Βλαχάβας, Φιλική Εταιρεία, Αλέξανδρος Υψηλάντης, Π. Πατρών Γερμανός, Παπαφλέσσας, Αθανάσιος Διάκος, μοναχοί Μεγάλου Σπηλαίου, Αγιορείτες Μοναχοί, Σαλώνων Ησαΐας, Ρωγών Ιωσήφ, Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, Μπότσαρης, Μακρυγιάννης, Καραϊσκάκης, Κανάρης, Καποδίστριας, είναι λίγοι από εκείνους στους οποίους οφείλουμε τιμή και ευγνωμοσύνη.

Κάποιοι Συνέλληνες, λόγω ιδεοληπτικών εμμονών, αδυνατούν να δεχθούν την ιστορική αυτή πραγματικότητα. Υπάρχουν και κάποιοι που υποστηρίζουν ότι κακώς κληρικοί συμμετέσχον στον ένοπλο αγώνα του 1821 και πως οι σημερινοί κληρικοί δεν πρέπει να τους επαινούν! Ως τεκμήριο επικαλούνται το πονημάτιο του πρωτοπρεσβυτέρου Κων. Καλλινίκου «Χριστιανισμός και Πόλεμος» (Εκδ. «Η Περιστερά», Εν Αθήναις, 1963), που γράφει μεταξύ άλλων:

«…Εις τους Ορθοδόξους ιερωμένους δεν επιτρέπεται – θεωρητικώς τουλάχιστον – το μαχαιροφρονείν και αίμα ανθρώπινον εκχύνειν εις τας μάχας…Οι Παπαφλέσσας, Βρεσθένης Θεοδώρητος, Σαλώνων Ησαΐας, Ανδρούσης Ιωσήφ, Ταλαντίου Νεόφυτος, Καρύστου Νεόφυτος, αυτός ο μαρτυρικώτατος εν τη πλήρει ανδρική του βλαστήσει Αθανάσιος Διάκος, ο ωμότατα υπό των κτηνωδών δημίων του σουβλισθείς, αλλά με εσπασμένον το ξίφος εις την τεθραυσμενην χείρα του και αιμοστάζουσαν την φουστανέλλαν, όλοι εκείνοι ρασοφόροι των τελευταίων μας χρόνων οι φορέσαντες εις το σελάχι το γιαταγάνιον και ατρομήτως τον Τούρκον αντιμετωπίσαντες, δεν δύναται να τεθώσιν εις την αυτήν ακριβώς μοίραν με έναν απόστολον Ιάκωβον… με ένα πρωτομάρτυρα Στέφανον, με ένα Πατριάρχην Γρηγόριον Ε΄ και τους συναρχιερείς του, οίτινες απήλθον του κόσμου τούτου τελειωθέντες εν τω ιδίω και όχι τω αλλοτρίω αίματι».

Σημειώνεται ότι ο αείμνηστος Μητροπολίτης Φθιώτιδος Νικόλαος με εμπεριστατωμένη αναφορά του προς την Ιερά Σύνοδο ζήτησε την αναγνώριση ως Αγίου του Αθανασίου Διάκου, διότι όταν του ζητήθηκε να γίνει μουσουλμάνος για να μην εκτελεσθεί, εκείνος ομολόγησε την Πίστη του και εκουσίως δέχθηκε το φρικτό μαρτύριο του ανασκολοπισμού. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, στα 2000 χρόνια ιστορίας Της, αναγνώρισε ως Αγίους πολεμιστές στρατιωτικούς και πολέμαρχους αυτοκράτορες, μεταξύ των οποίων τους Μέγα Θεοδόσιο (17/1), Ιουστινιανό (2/8), Βασίλειο τον Μακεδόνα (29/8), Ιωάννη Βατάτζη (4/11) και Νικηφόρο Φωκά (11/12).

Είναι γεγονός ότι ο Χριστός δίδαξε την κατάργηση της βίας και βεβαίως του φόνου. Είναι αλήθεια πως η Εκκλησία άνθισε δια του αίματος των Μαρτύρων και όχι με πολέμους και κατακτήσεις. Όμως, όπως ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων είπε στον επιτάφιο λόγο του στον Επίσκοπο Σελασσίας (Βρεσθένης) Θεοδώρητο, «στην κατά πάντα παράδοξη ανάσταση της Ελλάδος έγινε και τούτο το παράδοξο. Συμμετέσχον του αγώνος και κληρικοί, οι υιοί της ειρήνης, και οι <πράοι έγιναν μαχητές>, προσφέροντες θυσίαν τις ψυχές τους για τη σωτηρία των αδελφών, δια την οποίαν και άκοντες παρέβησαν τη νόμιμη και κανονική τους κλήση».

https://www.ekklisiaonline.gr/nea/mnimi-klirikon-iroon-tou-1821/

ΓΙΑΤΙ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΕΙΣΒΟΛΗ ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΤΟΥ «ΤΣΕΣΜΕ» - ΟΛΗ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ Δρ ΙΩΑΝΝΗ ΜΑΖΗ

Του Δρα Ιωάννη Θ. Μάζη

Καθηγητού Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής, ΕΚΠΑ

Διάφορα ηκούσθησαν (αλλά και αποσιωπήθησαν) περί της εξόδου του σκάφους «TCG Çesme A-599» με κατεύθυνσιν την τελευταία τουρκική, παράνομο NAVTEX εις το κεντρικόν Αιγαίον διά το εν λόγω ωκεανογραφικό.

Πρόκειται για διεθνή ύδατα αλλά σε απόσταση μόλις 7 ναυτικών μιλίων από τη Λήμνο και τον Άγιο Ευστράτιο και για το διάστημα από τις 18 Φεβρουαρίου μέχρι τις 2 Μαρτίου 2021.

Ας δούμε λοιπόν τι ισχύει στην πραγματικότητα:

α) Μα, μήπως δεν είναι «ακόμα» πολεμικό σκάφος το «Çesme»;

Ουδέν ψευδέστερον! Το σκάφος έχει τα εξής στρατιωτικά χαρακτηριστικά: 1) TSG Çesme 2) με πλευρικό αριθμό: A-599 [A=AUXILIARY], 3) είναι χρώματος φαιού και 4) ανήκει στο νηολόγιο της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του τουρκικού πολεμικού ναυτικού. Αρα είναι ένα πολεμικό τουρκικό σκάφος και εκτελεί έρευνες συλλογής θαλασσίων πληροφοριών προς αμυντικήν χρήσιν. Αρα παραβιάζει όλα τα προαπαιτούμενα από την UNCLOS (ΙΙΙ)/1982 περί αβλαβούς διελεύσεως (innocent passage) στα χωρικά ύδατα (Τμήμα 3, Αρθρο 17, innocent passage) πολεμικών σκαφών, ιδιαιτέρως δε διότι ουδέποτε εδήλωσε τον πλου του στις ελληνικές θαλάσσιες Αρχές και ουδέποτε εζήτησε σχετική άδεια. Μάλιστα δε, προχωρεί άνευ εκπομπής σήματος/στίγματος ως θα όφειλε από τους κανόνες της διεθνούς ναυσιπλοΐας τονίζοντας ότι «έχει κάτι να κρύψει» από τις ελληνικές Αρχές και τον διεθνή παράγοντα.

β) Μα, δεν είναι στα ελληνικά χωρικά ύδατα… Είναι πέραν των 6 ν.μ.!

Οπωσδήποτε, αλλά έχει μεγάλη σημασία ότι: 1) εν όψει «διερευνητικών επαφών» («διαβουλεύσεις» κατά τον Τσαβούσογλου), όπου 2) η ελληνική πλευρά, διά του Ελληνος ΥΠΕΞ, έχει σαφώς αποκλείσει τη συζήτηση θεμάτων εθνικής κυριαρχίας, η Τουρκία i) να αμφισβητεί διά πολεμικού σκάφους την άσκηση του (μονομερώς ασκουμένου) κυριαρχικού ελληνικού δικαιώματος επεκτάσεως της Αιγιαλίτιδος Ζώνης στα 12 ν.μ., ii) σε περιοχή παρανόμως ορισθείσα, iii) στο κέντρο του Αιγαίου και iv) να διεξαγάγει έρευνες στην ελληνικήν υφαλοκρηπίδα, επί της διεκδικουμένης υπ’ αυτής περιοχής, μάλιστα ένθεν και ένθεν του 25ου μεσημβρινού (!) στηρίζουσα και επεκτείνουσα (1) την ονείρωξίν της περί «Γαλάζιας Πατρίδας» ημών σιωπούντων… αιδημόνως! Τούτον διότι, η Τουρκία σκοπεύει εις την 62αν σύγκλισιν διερευνητικών να ανατρέψει «τα όνειρα των Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων (περί «μη συζητήσεως θεμάτων κυριαρχίας» [https://bit.ly/3pASpb6]) και να τα κάμει εφιάλτες» [βλ. https://bit.ly/3dxkY70] επικαλουμένη διεθνώς και έναντι ημών την ελληνικήν ολιγωρίαν, ηττοπάθειαν, φοβικότητα και απραξίαν!

γ) Μα, οι έρευνες αυτές δεν θίγουν κυριαρχικά μας δικαιώματα!

Δυστυχώς δεν είναι έτσι! Οι έρευνες που δύναται να εκτελέσει το πολεμικό αυτό σκάφος της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του τουρκικού πολεμικού ναυτικού, μεταξύ και άλλων, είναι η διενέργεια: 1) υδρογραφικών και ωκεανογραφικών μελετών υδάτων μεσαίου και μεγάλου βάθους, 2) γεωλογικών ερευνών για χαρτογραφικές αποτυπώσεις υδρογραφικών χαρτών, ειδικών μετρήσεων βαθυμετρικών μεγεθών, ερευνών σεισμικής κινητικότητος του βυθού και ερευνών βαρυτικών τάσεων σκοπουσών εις τον εντοπισμόν κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Αρα, αποτύπωσις αναγλύφου της ελληνικής υφαλοκρηπίδος ισχυούσης ipso facto et ab initio και των πιθανών κοιτασμάτων της, συνεπώς πρόκειται για παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδος, 3) ερευνών για την καταγραφήν της ταχύτητος του ήχου. Εδώ πρόκειται για στοιχεία χρήσιμα στον εντοπισμό υποβρυχίων, άρα ζητήματα ελληνικής εθνικής αμύνης και ασφαλείας κτλ.

δ) Μα, δεν είναι «τυπικώς ορθή» η έκδοση της τουρκικής NAVTEX;

δ.1) Το Ναυτιλιακό Ζήτημα.

i). Ως NAVAREA III της υπηρεσίας World Wide Navigation Warning Service νοείται η Μεσόγειος Θάλασσα. Συντονίστρια χώρα της NAVAREA III η ΙΣΠΑΝΙΑ.

ii). Κατανομή αρμοδιότητας εκπομπής NAVTEX. Οι ελληνικές θάλασσες εξυπηρετούνται με μηνύματα NAVTEX και εκπέμπονται από τρεις (3) ελληνικούς σταθμούς εγκατεστημένους στο Ηράκλειο για το Νότιο Αιγαίο, στην Κέρκυρα για το Ιόνιο Πέλαγος και στη Λήμνο για το Αιγαίο.

iii). Η NAVTEX που εξεπέμφθη είναι η TURNHOS N/W: 0122/21 (İzmir NAVTEX Station) (Published Date: 15-02-2021 19:33). Εξεπέμφθη από τον σταθμό της Σμύρνης, ωστόσο αφορά αποκλειστική δικαιοδοσία του σταθμού της Λήμνου.

iv). Δεν είναι πρώτη φορά που η Τουρκία παραβαίνει κανόνες της WWNWS και εκπέμπει NAVTEX εκτός δικαιοδοσίας της, ωστόσο η WWNWS δεν αντιδρά. Αυτή η ενέργεια προσβάλλει τον συντονισμό ενός συστήματος ναυτιλιακής ασφάλειας, όντας «παράτυπη».

δ.2. Το Νομικό Ζήτημα

i). Εχοντας υπόψη τα άρθρα 246 (παρ. 1, 2, 3, 4, 5α, 5β, 5γ, 5δ, 6, 7, 8), 248 (εδ. α, β, γ, δ, ε, στ), 249 (παρ. 1 και 2), 250 και 251 της UNCLOS ΙΙΙ/1982, όπου δεν γίνεται διάκριση μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών ερευνητικών σκαφών, υποστηρίζεται σαφώς και ισχυρά το επιχείρημα ότι η Τουρκία όφειλε να ζητήσει άδεια για τη διεξαγωγή υδρογραφικών ερευνών από το παράκτιο κράτος στο οποίο ανήκει η υφαλοκρηπίδα. Αν όμως το πράξει, αναγνωρίζει ότι η Ελλάδα είναι ο κάτοχος της υφαλοκρηπίδος, αν δεν το πράξει προβαίνει σε ευθεία αμφισβήτηση του ελληνικού κυριαρχικού δικαιώματος.

ii) Ολες οι ανωτέρω περιγραφείσες δραστηριότητες πλήττουν ευθέως το καθεστώς της -επιδίκου για το ΔΔΧ- ελληνικής ΑΟΖ! Πρόκειται για εφαρμοσμένη έρευνα συλλογής στοιχείων προς εξερεύνησιν και εκμετάλλευσιν υποθαλάσσιων φυσικών πόρων και καταργούν την εφαρμογήν του άρθρο 77 της Συμβάσεως UNCLOS III/1982. Αυτό είναι λοιπόν τετελεσμένον εις βάρος της Ελλάδος στην περίπτωσιν πιθανής προσφυγής εις την Χάγη! Εδιέφυγε και αυτό από την ηγεσίαν του ΥΠΕΞ; Συνεπώς, η νέα αυτή NAVTEX δεν είναι απλώς «αχρείαστη» όπως τη χαρακτήρισε ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Αλέξανδρος Παπαϊωάννου, αλλά άκρως επικίνδυνη για τα εθνικά συμφέροντα!

ε. Μα, ποια στρατηγική να ακολουθήσομε; Να κάνουμε πόλεμο;

Κάθε άλλο! Ο συνεχής κατευνασμός και η οπισθοχώρησις ενώπιον του εξαχρειωθέντος αντιπάλου οδηγούν στον πόλεμο! Οχι η «αποτροπή», η οποία έχει ακριβώς το νόημα το οποίον περιγράφει η λέξις! Ας αναλύσομε όμως την κατάστασιν:

i). Η παρούσα ελληνική πολιτική αποτελεί, κακώς, «επικοινωνιακή διαχείριση του ζητήματος σε επίπεδα χαμηλής εντάσεως».

ii). Συνεκτιμομένων: 1) της Νέας Συνθήκης για το Δίκαιον της Θαλάσσης (UNCLOS III/1982), 2) της Γεωπολιτικής Πραγματικότητας του Αιγαιακού αρχιπελαγικού χώρου 3) των δεδηλωμένων και σαφών αναθεωρητικών γεωστρατηγικών επιδιώξεων της Τουρκίας εις βάρος της Ελλάδος και 4) της «κατευναστικής» άνευ αποτρεπτικής επιλογής ελληνικής αντιλήψεως, ο ανωτέρω εκτεθείς αντικειμενικός σκοπός κρίνεται αφενός μεν αλυσιτελής και μεσοπροθέσμως επικίνδυνος.

iii) H ορθολογική προσέγγισις είναι ότι η εν εξελίξει κίνησις της Τουρκίας με το πολεμικό σκάφος παρέχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία προκειμένου να θεραπευθούν τα επί τρεις μήνες ελληνικά στρατηγικά ολισθήματα, με το «Oruç Reis», εις την ανατολικήν Μεσόγειον με επαναδιατύπωση πολιτικής, ως εξής: 1) «Η προβολή αποφασιστικότητος και η ανάληψη ετοιμότητος επιβολής εθνικών θέσεων με το προσφορότερο μέσο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από ενδεχομένη τουρκική ενέργεια αμφισβήτησης 2) Προετοιμασία και τεκμηρίωση νομικού αφηγήματος 3) υιοθεσία της διπλωματικής θέσεως ότι: «Η ανοχή της ελληνικής πλευράς κατά τους προηγουμένους μήνες, επί τη βάσει του καλοπροαιρέτου κατευνασμού εντάσεων μεταξύ γειτόνων, ως φαίνεται δεν ανεγνώσθη ορθώς από τη γείτονα. Η γείτων όχι μόνον δεν αναστέλλει, αλλά ενισχύει την αναθεωρητική της στρατηγική παραβαίνουσα κάθε αρχή Διεθνούς Δικαίου. Ως εκ τούτου, η ελληνική κυβέρνηση προασπίζοντας τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας στο πλαίσιο του Ελληνικού Συντάγματος και υπερασπιζόμενη (όχι απλά συμμορφουμένη προς…) το Διεθνές Δίκαιο και τις Συνθήκες αλλά και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, δηλοί απεριφράστως ότι είναι υποχρεωμένη να περατώσει την περίοδον των ανοχών, καλώντας τη γείτονα και σύμμαχο να αναστείλει άμεσα τη δηλωθείσα πρόθεσή της. Η οποιαδήποτε κίνηση ερευνητικού σκάφους κατά μόνας ή μετά συνοδείας με ερευνητικούς σκοπούς επί ελληνικής υφαλοκρηπίδος, άνευ αδείας του ελληνικού κράτους, θα ερμηνευθεί άνευ ετέρας προειδοποιήσεως ως ενέργεια κατά των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας και θα λάβει τη δέουσα δυναμική απάντησιν διά του αποτελεσματικοτέρου μέσου». Εδώ ευρίσκεται και η «αποτρεπτική προειδοποίησις». Αλλωστε, όπως ο αείμνηστος Ανδρέας Παπανδρέου διετύπωσε το 1987, «η ειρήνη διασφαλίζεται μόνον όταν είσαι αποφασισμένος να αντιμετωπίσεις την απειλή».

https://www.olympia.gr/1434011/amyna/oli-i-alitheia-gia-tin-eisvoli-toy-tsesme-apo-ton-ioanni-mazi/

Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΒΓΑΖΕΙ 87 ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΣΕ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ ΑΝ.ΜΕΣΟΓΕΙΟ

Ο Ερντογάν δυναμιτίζει περαιτέρω το κλίμα με τη μεγάλη άσκηση «Γαλάζια Πατρίδα» από τις 25 Φεβρουαρίου έως τις 7 Μαρτίου

Στον δρόμο της πρόκλησης εντάσεων που εδώ και μήνες έχει χαράξει συνειδητά ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιμένει να βαδίζει η Άγκυρα, που χθες συνέχισε να ρίχνει λάδι στη φωτιά, προκαλώντας σε όλα τα επίπεδα την Αθήνα. Μια επιλογή που έρχεται βέβαια με φόντο αφενός το τουρκικό ψευδοαφήγημα που περιγράφει την κυβέρνηση Ερντογάν ως «δύναμη ειρήνης και σταθερότητας» στην περιοχή κι αφετέρου τη σιωπή αναφορικά με την ελληνική πρόσκληση για διάλογο, στο πλαίσιο του 62ου γύρου των διερευνητικών επαφών.

Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της Αγκυρας, λοιπόν, προγραμματίζεται μεγάλη άσκηση με την ονομασία «Γαλάζια Πατρίδα» από τις 25 Φεβρουαρίου έως τις 7 Μαρτίου σε Αιγαίο και Μεσόγειο, ενώ έγινε γνωστό πως σε αυτή θα συμμετάσχει μεγάλη δύναμη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Συγκεκριμένα, 87 πλοία του τουρκικού πολεμικού ναυτικού και της ακτοφυλακής, 27 αεροσκάφη, 12 ελικόπτερα, F-16, F-4, αλλά και αποβατικές δυνάμεις θα συμμετάσχουν στην άσκηση, ενώ στο Αιγαίο βρίσκεται ήδη το τουρκικό σκάφος «Τσεσμέ».

Συγχρόνως οι Τούρκοι επενδύοντας, στον αντίποδα, σε ένα πραγματικό όργιο προπαγάνδας σε βάρος της Ελλάδας, ακόμη μία φορά επιχειρούσαν χθες να παρουσιάσουν την Αθήνα ως την απολύτως υπεύθυνη για ένα ενδεχόμενο «ναυάγιο» του διαλόγου που επανεκκίνησε με τις διερευνητικές. Είναι δε χαρακτηριστικό πως το κρατικό τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu μετέδωσε, επικαλούμενο πηγές του τουρκικού υπουργείου Αμυνας, πως τέσσερα ελληνικά F-16 «παρενόχλησαν» το «Τσεσμέ» που πραγματοποιεί έρευνες στο Αιγαίο! «Τέσσερα F-16 που ανήκουν στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία παρενόχλησαν το πλοίο “Τσεσμέ” που πραγματοποιεί επιστημονικές και τεχνικές έρευνες σε διεθνή ύδατα στο βόρειο Αιγαίο», μετέδιδε χαρακτηριστικά το Anadolu.

«Ουρά» σε όσα ψευδή μετέδιδε το Anadolu ήρθαν αργότερα και οι δηλώσεις του Χουλουσί Ακάρ, που δεν έχασε βέβαια την ευκαιρία να προκαλέσει εκ νέου την Αθήνα, σημειώνοντας, μάλιστα, «δώσαμε την κατάλληλη απάντηση», στο πλαίσιο μιας τοποθέτησης που περισσότερο θυμίζει πρακτική πολιτικού νταή παρά κορυφαίου κυβερνητικού αξιωματούχου. «Ήταν μία από τις συνηθισμένες παρενοχλήσεις των Ελλήνων γειτόνων μας. Δώσαμε την κατάλληλη απάντηση στο πλαίσιο των κανονισμών» δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Αμυνας, θέλοντας να στηρίξει το τουρκικό αφήγημα που υποστήριζε πως «τέσσερα αεροσκάφη F-16 της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας πλησίασαν το TCG “Τσεσμέ” στα δυτικά της Λήμνου. Ένα από τα τέσσερα ελληνικά μαχητικά F-16 πλησίασε πολύ κοντά στο “Τσεσμέ” ρίχνοντας σε απόσταση δύο ναυτικών μιλίων από το ερευνητικό σκάφος ένα κέλυφος βομβίδας».

Τάξη στα γεγονότα και στο τι ακριβώς συνέβη έβαλε χθες το ελληνικό υπουργείο Αμυνας τονίζοντας: «Στην ευρύτερη περιοχή του κεντρικού Αιγαίου διεξήχθη άσκηση της Πολεμικής Αεροπορίας, για την οποία είχε εκδοθεί Νotam (Α0350/21) στις 9 Φεβρουαρίου 2021, πέντε ημέρες πριν από την ημέρα έκδοσης της παράτυπης τουρκικής NAVTEX. Στην άσκηση συμμετείχαν 29 αεροσκάφη, τα οποία απογειώθηκαν περί τις 13.30 και ολοκλήρωσαν τη δραστηριότητα στις 14.40. (…)

Η άσκηση διεξήχθη μεταξύ Αγ. Ευστρατίου – Κυρα-Παναγιάς και νότια μέχρι τα Ψαρά, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια της άσκησης το Υ/Γ “Τσεσμέ” έπλεε στη βόρεια πλευρά της περιοχής του, δυτικά ν. Λήμνου. Το πλησιέστερο ίχνος ελληνικού αεροσκάφους από το τουρκικό πλοίο απείχε 10 ν.μ. και το ύψος πτήσης του ήταν 19.000 πόδια. Ως εκ τούτου οι ισχυρισμοί των τουρκικών μέσων ενημέρωσης δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα».

https://www.dimokratianews.gr/politiki/toyrkia-vgazei-87-polemika-se-aigaio-kai-an-mesogeio/