Η ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΓΑΛΑ : 73 ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΙΗΣΗ

Του Ιωάννη Κ. Μπουγά

Συγγραφέας των βιβλίων «Αθώων Αίμα», «Ματωμένες Μνήμες 1940-45», και «Η Φωνή της Ειρήνης».

Το άρθρο δημοσιεύεται με γραπτή άδεια του συγγραφέα.

Το παρόν είναι απάντηση στο άρθρο του Διονύση Χαριτόπουλου (Δ.Χ.) στο Πρώτο Θέμα («Έγινε η ντροπή σημαία», 22/1/2017), το οποίον κατά δήλωσή του ήταν απάντηση σε άρθρο του Μάριου Αθανασόπουλου (Μ.Α.) στο Βήμα («Μνήμη και Πολιτική στην Πηγάδα του Μελιγαλά»,12//12/2016). Το άρθρο του Δ.Χ. ήταν πλήρες από παραποιήσεις, μισές αλήθειες, και αποκρύψεις των πραγματικών γεγονότων. Θα απαντήσω στις πιό σημαντικές, αρχίζοντας με τη διαπίστωση ότι ο αρθρογράφος δείχνει εμφανή πρόθεση να αποκλείσει τον διάλογο, αφού χαρακτηρίζει προκαταβολικά ακροδεξιό, Χρυσαυγίτη, απόγονο δοσιλόγων ή ταγματασφαλιτών όποιον δεν παραδέχεται την Αριστερή Ιστοριογραφία για τη Σφαγή στη Πηγάδα του Μελιγαλά και τα άλλα γεγονότα του 1943-1944 στην Πελοπόννησο, ή με κάποιον τρόπο τιμά τα θύματα του ΕΛΑΣ/ΚΚΕ την ίδια περίοδο.

Αυτό είναι μιά γενική τακτική των απολογητών της Αριστεράς και μέχρι τώρα τους έχει αποφέρει εξαιρετικά αποτελέσματα, αφού έχουν κατορθώσει να επιβάλλουν τη δική τους ψευδεπίγραφη Ιστορία της δεκαετίας 1940-49. Όσον αφορά τον προσεταιρισμό των εκδηλώσεων Ιστορικής μνήμης, όπως είναι η Σφαγή στην Πηγάδα, από τη Χρυσή Αυγή, αυτό οφείλεται κυρίως στην εγκατάλειψή τους από τις αρχές και τη φυσιολογική κάμψη στη συμμετοχή συγγενών λόγω του παρελθόντος χρόνου. Όμως, η παρουσία της ΧΑ δεν απαλλάσει την ηγεσία της Αριστεράς από την ευθύνη του φρικτού εγκλήματος της Πηγάδας, όπως δεν την απαλλάσει και η πολύχρονη και επίμονη παραποίηση των πραγματικών γεγονότων και η απόκρυψη της ευθύνης του Άρη Βελουχιώτη, του Νίκου Μπελλογιάνη, του Αχιλλέα Μπλάνα, και του Τάσσου Κουλαμπά, όλων τους κορυφαίων στελεχών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ Πελοποννήσου, παρόντων στον Μελιγαλά και με συμμετοχή στην οργάνωση της μεγάλης σφαγής.

Ο κ. Χαριτόπουλος παρουσιάζει ως δήθεν γεγονός ότι τα Τάγματα Ασφαλείας (ΤΑ) σε όλες τις περιοχές που δημιουργήθηκαν και τις χρονικές περιόδους που έδρασαν, ήταν ίδια και οι ταγματασφαλίτες ήταν οι «κακοί» και οι «εγκληματίες», ενώ οι αντάρτες του ΕΛΑΣ ήταν οι «καλοί», οι «πατριώτες», και οι «τιμωροί» των κακών! Η αλήθεια απέχει πολύ, και είναι εν πολλοίς τελείως αντεστραμμένη. Το Β΄ Αρχηγείο Χωροφυλακής με έδρα την Τρίπολη και διοικητή τον συντ/ρχη Διονύσιο Παπαδόγκωνα που είχε οργανώσει τα ΤΑ του νομού Μεσσηνίας, καθώς και της Αρκαδίας και Λακωνίας, ήταν καθαρά γέννημα της ΕΑΜοκρατίας και της Κόκκινης Τρομοκρατίας του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΟΠΛΑ/ΚΚΕ. Ιδρύθηκε μόλις την άνοιξη του 1944. Είχε προηγηθεί η εξόντωση όλων των πατριωτικών οργανώσεων αντίστασης (με την έννοια ότι δεν ήταν κομματικές όπως ο ΕΛΑΣ) από τονΕΛΑΣ στον Κατοχικό Εμφύλιο το καλοκαίρι και το Φθινόπωρο του 1943. Τη νίκη του ΕΛΑΣ και τη μονοπώληση του ένοπλου αντάρτικου ακολούθησε η μαύρη περίοδος της Κόκκινης Τρομοκρατίας.

Σε όλη την ύπαιθρο της Πελοποννήσου, έξω από τις μεγάλες πόλεις στις οποίες υπήρχαν Γερμανικές φρουρές, περιοχή που οι κομμουνιστές αποκαλούσαν «Ελεύθερο Μωριά», επεβλήθει η ΕΑΜοκρατία με κοινό χαρακτηριστικό τη βίαιη φορολογία και το πλιάτσικο σε όσους δεν τους προσκυνούσαν, τα «Λαϊκά Δικαστήρια», και τα δεκάδες Στρατόπεδα Συγκέντρωσης σε ορεινά χωριά και μοναστήρια. Οι κρατούμενοι των Στρατοπέδων δοκίμαζαν στερήσεις, βασανισμούς, προσβολές, βιασμούς, και εκτελέσεις. Από αυτά τα Στρατόπεδα το 1943-44 πέρασαν χιλιάδες πολίτες, αξιωματικοί και πρώην αντάρτες των πατριωτικών οργανώσεων που αρνήθηκαν να καταταγούν στον ΕΛΑΣ και δεν μπόρεσαν να διαφύγουν στην Αθήνα. Χιλιάδες εκτελέστηκαν με ή χωρίς «δίκη» σε στημένα «Λαϊκά Δικαστήρια». Μόνο στην Αργολιδοκορινθία, όπου δρούσε ο Θεόδωρος Ζέγγος ως Πρειφερειακός Αντιπρόσωπος του ΚΚΕ Πελοποννήσου, εσφάγησαν πάνω από 1200 κάτοικοι, συμπεριλαμβανομένων πολλών γυναικών και παιδιών. Στη Μεσσηνία, λειτουργούσαν Στρατόπεδα του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στα ορεινά χωριά Ποταμιά, Μανιάκι, Άνω Μέλπεια, Αυλώνα, Κούβελα, και δυό στον Ταύγετο (στο μοναστήρι Βελανιδιάς και στο χωριό Λαδάς Αλαγωνίας). Τα θύματα της Κόκκινης Τρομοκρατίας της Κατοχής στη Μεσσηνία ήταν 300-350. Στο βιβλίο του Κοσμά Αντωνόπουλου «Εθνική Αντίσταση 1941-45» υπάρχουν 283 ονόματα θυμάτων, και μεταξύ αυτών πολλά διακεκριμένα μέλη της κοινωνίας, πολλοί αξιωματικοί του στρατού και της Χωροφυλακής, ως και γυναίκες. Όλα αυτά ελάμβαναν χώρα στον «Ελεύθερο Μωριά» 6-7 μήνες ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ των ΤΑ, όταν κανείς οπαδός του ΚΚΕ δεν είχε διωχθεί από την αντικομμουνιστική πλευρά! Δυστυχώς τα θύματα αυτών των σφαγών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΟΠΛΑ/ΚΚΕ στην Κατοχή έχουν εν πολλοίς παραβλεφθεί ιστορικά, ίσως λόγω των μεγάλων σφαγών του Σεπτεμβρίου 1944, που μόνο στη Μεσσηνία αριθμούσαν πάνω απο 2.500.

Την άνοιξη του 1944 η κατάσταση είχε φθάσει στο απροχώρητο για τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού του «Ελεύθερου Μωριά», και ειδικά γι αυτούς που το ΕΑΜ/ΚΚΕ είχε χαρακτηρίσει ως «αντίδραση», δηλαδή αντικομμουνιστές. Τότε, κάποιοι αξιωματικοί από αυτούς που είχαν επιζήσει στους διωγμούς του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ του 1943 και τις απόπειρες δολοφονίας τους –αναφέρω ως παραδείγματα τους ταγμ/ρχες Παναγιώτη Στούπα και Γεώργιο Κοκκώνη, και τον συντ/ρχη Διονύσιο Παπαδόγγονα- πήραν όπλα από εκείνα που οι Γερμανοί είχαν συγκεντρώσει από τους Ιταλούς, και κατέβηκαν από την Αθήνα μαζί με πρώην αντάρτες των πατριωτικών οργανώσεων και σχημάτισαν τα ΤΑ. Αυτά τα ΤΑ ήταν απλά αντίπαλοι του ΕΛΑΣ, και μονάδες αστυνόμευσης και προστασίας της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού που υπέφερε από την ΕΑΜοκρατία και την Κόκκινη Τρομοκρατία. Τα ΤΑ υπό τον Παπαδόγκωνα στη Νότια Πελοπόννησο, φυσικά δρούσαν με την άδεια των Γερμανών, αλλά ήταν τόσον φιλικά προς τους Γερμανούς όσον και οι ηγέτες του ΚΚΕ, που τότε συμμετείχαν στην κυβέρνηση του βασιλιά Γεεωργίου Β΄, ήταν φιλικοί προς αυτόν και αγωνίζονταν για την επιστροφή του στην Ελλάδα. Οι ταγματασφαλίτες της Πελοποννήσου ποτέ δεν σήκωσαν όπλο εναντίον των συμμάχων ούτε και κατά του Ελληνικού Στρατού, όπως επανειλημμένα έκανε ο ΕΛΑΣ. Αυτό πρέπει να το θυμούνται οι σύγχρονοι κριτές τους.

Δ.Χ. : «…Αυτή η κωμόπολη της Μεσσηνίας (σ.σ. ο Μελιγαλάς) είναι το απόρθητο φρούριο των ταγματασφαλιτών. Με τις πιο μετριοπαθείς εκτιμήσεις (Mazauer), έχουν σκοτώσει πάνω από 1500 ανθρώπους της περιοχής, έχουν ληστέψει, κάψει και βιάσει..».

Απάντηση: Άγνωστο από που προήλθε ο αριθμός 1500. Το ΤΑ της Καλαμάτας είχε εκτελέσει 27 άτομα ως αντίποινα για την εκτέλεση ενός αξιωματικού του από την ΟΠΛΑ, και σε άλλη περίπτωση είχε παραδώσει 28 μέλη και φίλους του ΚΚΕ στους Γερμανούς. Το ΤΑ Μελιγαλά έδρασε για ένα πεντάμηνο και ήταν υπό την ηγεσία του ταγμ/ρχη Παναγιώτη Στούπα, ενός τίμιου αξιωματικού και ηρωϊκού στρατιώτη στη Μικρά Ασία, στην Αλβανία, και την Αντίσταση. Απαγόρευε τη βία, το πλιάτσικο, και τις καταστροφές δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας. Ούτε λόγος να γίνεται για ληστείες, βιασμούς και εμπρησμούς. Αυτά προέρχονται ή από τη φαντασία του κ. Χαριτόπουλου ή κρίνει από τη δράση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΟΠΛΑ. Πρώτο μέλημά του Στούπα ήταν η απελευθέρωση των κρατουμένων στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης του ΕΑΜ/ΚΚΕ στη Μεσσηνία και η προστασία του πληθυσμού από τη βία των κομμουνιστών. Υπό την ηγεσία του το ΤΑ Μελιγαλά δεν προέβει σε εκτελέσεις, μόνο σε συλλήψεις επικινδύνων στελεχών και μελών του ΚΚΕ. Σε συγκρούσεις του ΤΑ με μέλη της ΟΠΛΑ ή του εφεδρικού ΕΛΑΣ, υπήρξε ένας αριθμός νεκρών, μικρότερος των είκοσι σε όλη τη Μεσσηνία. Όταν λοιπόν ο κ. Χαριτόπουλος υποστηρίζει ότι το ΤΑ Μελιγαλά είχε εκτελέσει 1500, αντιγράφοντας τον Mazaouer, είναι τελείως εκτός πραγματικότητος. Και το επειχείρημα ότι οι σφαγές στον Μελιγαλά ήταν αντίποινα και αντεκδικήσεις για εγκλήματα των ταγματασφαλιτών, είναι τελείως αναληθές και προφανώς χρησιμοποιείται για να αμβλύνει την ευθύνη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ για τη σφαγή με τά τη μάχη.

Μ.Α.: «..(στον Μελιγαλά έλαβαν χώρα) συγκρούσεις ανάμεσα στα υπολείμματα των Ταγμάτων Ασφαλείας που είχαν σωθεί μετά τη μάχη της Καλαμάτας και στους άνδρες του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον ίδιο τον Άρη Βελουχιώτη..» «…Οι νεκροί από τη μάχη και τις εκτελέσεις που ακολούθησαν, συγκεντρώθηκαν και ενταφιάστηκαν σε ένα ξεροπήγαδο έξω από τον Μελιγαλά με την ονομασία «Πηγάδα»….».

Δ.Χ. « … Όσο κι αν προσπάθησαν οι ηγέτες του ΕΛΑΣ δεν κατόρθωσαν να αποτρέψουν τις αυτοδικίες, μόνο να τις περιορίσουν…» «..Για τον ΕΛΑΣ οι νεκροί αντάρτες στην τριήμερη μάχη είναι 120 και οι τραυματίες 200, ενώ για τα Τάγματα και τους συμπαραστάτες τους οι νεκροί είναι συνολικά 600 στη μάχη και στις πράξεις αντεκδίκησης που ακολούθησαν…» «..τότε εμφανίζεται ο Άρης.», «…Όμως ο Άρης δεν μένει στον Μελιγαλά», «Με την αποχώρηση του Άρη εξαπλώνεται το χάος».

Απάντηση: Τι ακριβώς συνέβει στον Μελιγαλά; Η μάχη μεταξύ ΕΛΑΣ και του ΤΑ ξεκίνησε στις 13 Σεπτεμβρίου και έληξε στις 15 του μηνός, ημέρα Παρασκευή. Οι νεκροί της μάχης ήταν ελάχιστοι απο την πλευρά του ΤΑ –λιγότεροι από 30- και περίπου 150-200 από τον επιτιθέμενο ΕΛΑΣ, αλλά δεν ρίχτηκαν στην Πηγάδα. Οι πρώτοι πετάχτηκαν σε πρόχειρους τάφους, και οι αντάρτες του ΕΛΑΣ ενταφιάστηκαν στο νεκροταφείο. Το γράφει και ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Ευάγγελος Μαχαίρας ο οποίος εκφώνησε και τον επικήδειο λόγο κατ’ εντολή του Βελουχιώτη. Τις πρώτες ώρες μετά την είσοδο των ανταρτών στην πόλη, έγιναν λίγες δεκάδες δολοφονίες. Δεν ήταν όμως αυτοδικίες. Οι δολοφόνοι ήταν αντάρτες και καπετάνιοι του ΕΛΑΣ και δολοφονούσαν συγκεκριμένες προσωπικότητες της πόλεως τους οποίους η τοπική ηγεσία του ΕΑΜ/ΚΚΕ είχε κατατάξει στην «αντίδραση». Γιά παράδειγμα, θύματα της πρώτης ημέρας ήταν οι ιατροί Γρηγόρης Μπερσής και Αλκιβιάδης Λαντζούνης, ο φαρμακοποιός Κωνσταντίνος Λάσκαρης, ο δικηγόρος Λυκούργος Λαντζούνης, και ο έμπορος Παναγιώτης Λαντζούνης.

Ο Βελουχιώτης ήταν τότε επικεφαλής της 3ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ, δηλαδή ολοκλήρου του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου. Δεν ήταν παρών επί τόπου όταν γίνονταν οι μάχες της Καλαμάτας και του Μελιγαλά, αλλά ήταν σε συνεχή επαφή μέσω ασυρμάτου με τον Ωρίωνα, τον καπετάνιο της 9ης ταξιαρχίας που συμμετείχε στις μάχες. Οι μονάδες λοιπόν του ΕΛΑΣ που έδρασαν στην Καλαμάτα και στον Μελιγαλά, όχι μόνον ήταν υπό τις διαταγές του, αλλά ακολουθούσαν τις συνεχείς εντολές του, δρούσαν εν γνώσει του, και με δική του ευθύνη. Ο ίδιος έφθασε στον Μελιγαλά το απόγευμα της 15ης Σεπτεμβρίου, λίγο μετά το τέλος της μάχης, και παρέμεινε μέχρι το μεσημέρι της 17ης. Πριν τις μάχες στην Καλαμάτα και τον Μελιγαλά, ο Άρης είχε κοινοποιήσει διαταγή προς τον ΕΛΑΣ σύμφωνα με την οποίαν «πας συλλαμβανόμενος ταγματασφαλίτης να τυφεκίζεται επί τόπου». Γι αυτό, όταν το Σάββατο 16 Σεπτεμβρίου, δεύτερη ημέρα στον Μελιγαλά, επισκέφθηκε μαζί με τον Νίκο Μπελλογιάνη, τον Αχιλλέα Μπλάνα και τον Τάσσο Κουλαμπά, τους κρατούμενους στο Μπεζεστένι και βρήκε μεταξύ αυτών και εκατοντάδες ταγματασφαλίτες, έγινε έξω φρενών και έδωσε νέα διαταγή να ελεχθούν όλοι και να μη γλυτώσει κανείς. Επελέγει εξαμελής Επιτροπή να εφαρμόσει τη διαταγή, και ορίσθηκαν ως σφαγείς οι αντάρτες μιάς Διμοιρίας του 8ου συντάγματος ΕΛΑΣ Λακωνίας από τα χωριά του Πάρνωνα. Οι 30 περίπου αντάρτες παρέμειναν στον Μελιγαλά και έσφαζαν στην Πηγάδα. Προφανώς ο Άρης διάλεξε αυτούς τους αντάρτες λόγω προηγουμένης εμπειρίας, και για να μην μπορούν να αναγνωρισθούν από τους ντόπιους.

Η Σφαγή στην Πηγάδα άρχισε την επομένη, 17 Σεπτεμβρίου, ημέρα Κυριακή, και τελείωσε την Τετάρτη το απόγευμα, 20 Σεπτεμβρίου. Κράτησε δηλαδή 4 ολόκληρα εικοσιτετράωρα! Ήταν σχεδιασμένη και οργανωμένη μαζική δολοφονία από την ηγεσία του ΕΛΑΣ και του ΕΑΜ/ΚΚΕ Πελοποννήσου. Από την Κυριακή έως την Τετάρτη, φρουροί από ντόπια μέλη της ΟΠΛΑ μετέφεραν κουστοδίες από 30-50 υποψήφια θύματα, δεμένα με καλώδια και σύρματα, από το Μπεζεστένι στην Πηγάδα. Εκεί σφάζονταν από τους αντάρτες της Διμοιρίας του ΕΛΑΣ, κοντά στα χείλη του βάραθρου, και οι σοροί τους ρίχνονταν στην Πηγάδα. Μερικοί τουλάχιστον από τους φρουρούς συμμετείχαν και στη σφαγή.

Δ.Χ.: «… Με εντολή του συγκεντρώνονται περίπου 20 πολιτικοί και στρατιωτικοί αρχηγοί των ταγματασφαλιτών (σ.σ. 18 ήταν οι κρατούμενοι), οι οποίοι αποτελούν τον στόχο του πλήθους, και φυγαδεύονται μυστικά στις φυλακές της Καλαμάτας…». «..Όμως ο Άρης δεν μένει στον Μελιγαλά. Σχεδόν αμέσως θα φύγει με την κύρια δύναμη των ανταρτών για τους Γαργαλιάνους, την άλλη ισχυρή βάση των Ταγμάτων…».

Απάντηση: Αυτά κι αν είναι παραποιήσεις και απόπειρα αθώωσης του Άρη Βελουχιώτη. Λοιπόν, ο Άρης έμεινε στον Μελιγαλά περίπου 45 ώρες, κοιμήθηκε εκεί 2 βράδυα, παρέστη σε βασανιστήρια και βασάνισε και ο ίδιος κρατουμένους στη Μερόπη κοντά στον Μελιγαλά, έδωσε τη διαταγή για τις εκτελέσεις, και όρισε και τη Διμοιρία των εκτελεστών από τον ΕΛΑΣ. Παρακολούθησε μια τουλάχιστον κουστοδία θυμάτων να οδηγείται από το Μπεζεστένι στην Πηγάδα, αφού ο παρών εκεί αντάρτης του ΕΛΑΣ και μέλος της ΟΠΛΑ Σπύρος Ξιάρχος γράφει στο βιβλίο του «Η Αλήθεια για τον Μελιγαλά»ότι ο Άρης διέταξε να ελευθερώσουν τον γέροντα Γιάννη Λαντζούνη, όταν τον είδε να τον πηγαίνουν δεμένον στη γραμμή για την Πηγάδα. Ο Άρης δεν ακολούθησε τα τμήματα του ΕΛΑΣ για τους Γαργαλιάνους, αλλά το μεσημέρι της Κυριακής, 17 Σεπτεμβρίου, πήγε στην Καλαμάτα για να παρακολουθήσει την εκτέλεση της εντολής του να λυντσαρισθούν τα 18 ηγετικά στελέχη που έστειλε από τον Μελιγαλά. Το λυντσάρισμα έγινε τελετουργικά αργά το απόγευμα της Κυριακής στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας από δολοφόνους που περίμεναν, και οι σοροί μερικών απο τα θύματα κρεμάστηκαν στον φανοστάτη της πλατείας.

Για λυντσάρισμα έστειλε ο Άρης τους 18 στην Καλαμάτα κ. Χαριτόπουλε και όχι για να τους προφυλάξει!

Ακολούθησε και αυτός, και έβγαλε και λόγο στο συγκεντρωμένο πλήθος. Αυτό έχει γραφεί στις εφημερίδες που εξέδιδε τότε το ΕΑΜ στη Μεσσηνία, το μαρτυρεί ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ, υπολοχαγός Τάσσος Αναστασόπουλος, ο οποίος ήταν τραυματίας στην Καλαμάτα και τον επισκέφθηκε ο Άρης, καθώς και ο μαυροσκούφης παπα-Ανυπόμονος. Στο βιβλίο του «Στο βουνό με τον Σταυρό κοντά στον Αρη» γράφει ότι έφθασε στην Καλαμάτα με τον Άρη όταν γινόταν το λυντσάρισμα. Από την Καλαμάτα, στις 18 Σεπτεμβρίου, κατευθύνθηκαν στους Γαργαλιάνους.
Όλα τα ανωτέρω είναι επιβεβαιωμένα και καταγεγραμμένα ως αναμφισβήτητα γεγονότα.

Φυσικά, την άρνηση της ευθύνης για το φριχτό έγκλημα στον Μελιγαλά την ξεκίνησε ο ίδιος ο Βελουχιώτης που έδωσε την εντολή. Ο Ευάγγελος Μαχαίρας στο βιβλίο του «50 Χρόνια Μετά» γράφει το εξής: «Πηγαίνοντας προς την Τρίπολη με τον Άρη και τον Κανελλόπουλο, ρώτησε ο Κανελλόπουλος τον Άρη αν ξέρει τίποτε για τις εκτελέσεις που λένε ότι έγιναν στον Μελιγαλά. Ο Άρης είπε ότι δεν ξέραμε τίποτε γιατί λείπαμε στους Γαργαλιάνους – Πύλο». Αυτή η συζήτηση έγινε στις 28 Σεπτεμβρίου 1944, και ο Μαχαίρας το αναφέρει επειδή προφανώς εξεπλάγει από την απάντηση του Άρη, αφού και οι δυό τους γνώριζαν την αλήθεια! Ο δε Κανελλόπουλος ο οποίος στο βιβλίο του «Ιστορικά δοκίμια» γράφει «Όταν έφθασα στην Καλαμάτα, άχνιζε ο τόπος από το ζεστό, ακόμα, αίμα χιλιάδων Ελληνων», είπε αργότερα ότι δεν πίεσε τον Άρη τότε, γιατί ήταν μόνος του και χρειαζόταν τη βοήθειά του να σταματήσει τις σφαγές του ΕΛΑΣ.

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ