Η ΚΑΘΕΛΚΥΣΗ ΤΟΥ ΘΩΡΗΚΤΟΥ «ΑΒΕΡΩΦ» ΣΤΑ ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ FRATELLI ORLANDO ΤΟΥ ΛΙΒΟΡΝΟ ΣΤΙΣ 12 ΜΑΡΤΙΟΥ 1910

Φωτογραφία από την καθέλκυση του θωρηκτού «ΑΒΕΡΩΦ» στα ναυπηγεία FRATELLI ORLANDO του Λιβόρνο στις 12 Μαρτίου του 1910. Το θωρηκτό παρελήφθη από την Ελληνική κυβέρνηση το Μάιο του 1911 και στοίχισε με τα πυρομαχικά του περίπου ένα εκατομμύριο λίρες Αγγλίας. Το ένα τέταρτο του ποσού αυτού καλύφθηκε από το Κληροδότημα του Μεγάλου Ευεργέτη, Γεώργιου Αβέρωφ

Το θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» υπήρξε το ιστορικότερο πλοίο της νεότερης Ελλάδας. Πήρε το όνομα θωρηκτό, ενώ στην πραγματικότητα ήταν θωρακισμένο καταδρομικό κλάσης «ΠΙΖΑ».

Ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας κατά τη χρονική περίοδο 1908 έως 1911. Τότε η Ελληνική κυβέρνηση δαπάνησε 22.300.000 δρχ. για την αγορά του. Τα 8 εκατομμύρια δρχ. προέρχονταν από το 20% της κληρονομιάς του Γεωργίου Αβέρωφ. Ο Γεώργιος Αβέρωφ παραχώρησε με διαθήκη στο Ταμείο Εθνικού Στόλου το 1899 (χρονολογία δημοσίευσης της διαθήκης) το παραπάνω ποσό για τη ναυπήγηση πολεμικού πλοίου που θα έφερε το όνομά του και θα χρησιμοποιείτο ως εκπαιδευτικό πλοίο από τη «Σχολή Ναυτικών Δοκίμων». Το υπόλοιπο ποσό καλύφθηκε από το Δημόσιο Ταμείο. Για τον εφοδιασμό του πλοίου με πυρομαχικά διατέθηκαν από το Δημόσιο Ταμείο επιπλέον 3.5 εκατομμύρια δρχ.

Η αγορά του πλοίου προέκυψε από την επιτακτική ανάγκη για τη δημιουργία αξιόμαχου στόλου από την Ελλάδα. Το 1897 το Ελληνικό πολεμικό ναυτικό διέθετε μια ελάχιστη δύναμη απαρχαιωμένων τορπιλοβόλων και τριών γαλλικών θωρηκτών που είχαν κατασκευαστεί το 1888.

Η ανάγκη αυτή είχε ως αποτέλεσμα στα τέλη του 1908 να ενισχυθεί ο στόλος με 4 καινούρια αγγλικά και 4 γερμανικά αντιτορπιλικά. Σε αυτά επρόκειτο να προστεθεί και το θωρηκτό, καταδρομικό «Γ. Αβέρωφ».

Όταν ενδιαφέρθηκε για την αγορά του η Ελλάδα, το πλοίο κατασκευαζόταν, ενώ είχε ακυρωθεί η παραγγελία του. Για την αγορά του είχε ενδιαφερθεί και η Τουρκία. Ευτυχώς, όμως, κάτι τέτοιο δεν επετεύχθη.

Φωτογραφία από την τελετή του Αγιασμού όπου χοροστάτησε ο Αρχιμανδρίτης Σ. Καιροφίλας στο χώρο των ναυπηγείων υπέρ του θριάμβου του θωρηκτού « ΑΒΕΡΩΦ» λίγο πριν τη γιορτή της καθέλκυσης.

Η Ελλάδα τότε με κυβερνήτη τον Μαυρομιχάλη κατάφερε την αγορά του και μάλιστα σε τιμή χαμηλότερη κατά 2 εκατομμύρια δρχ. σε σχέση με την τιμή πώλησης των δύο ομοίου τύπου πλοίων που κατασκευάστηκαν. Αυτό το πέτυχε, προκαταβάλλοντας το 1/3 της συνολικής αξίας του πλοίου. Έτσι, καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου 1910 και μετά από δοκιμές διάρκειας 1 έτους παραλήφθηκε στις 16 Μαΐου 1911 από την Ελλάδα.

Τότε το πλοίο με κυβερνήτη τον Ι. Δαμιανό απέπλευσε για την Αγγλία, προκειμένου να λάβει μέρος στις εορτές στέψης του Βασιλιά Γεωργίου Ε΄ στο Πόρτσμουθ, αλλά ταυτόχρονα και για να εφοδιασθεί με πυρομαχικά. Κατά τη μετάβασή του εκεί στις 19 Ιουνίου 1911 προσάραξε σε ύφαλο και χρειάστηκε να δεξαμενιστεί. Τότε εμφανίστηκαν κάποια επεισόδια απειθαρχίας, οπότε λίγες μέρες μετά, στις 8 Ιουλίου, ο Κυβερνήτης αντικαταστάθηκε από τον πλοίαρχο Παύλο Κουντουριώτη που πέτυχε την αποκατάσταση της τάξης.

Στις 20 Αυγούστου απέπλευσε από την Αγγλία και την 1η Σεπτεμβρίου κατέπλευσε στο Φάληρο όπου πλωτά μέσα και κόσμος του επεφύλασσαν φρενήρη υποδοχή. Πρέπει να σημειωθεί ότι εκείνη την εποχή το «Γ. Αβέρωφ» ήταν το πιο σύγχρονο και ισχυρό πλοίο στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα στο Αιγαίο.

Το θωρηκτό έχει μήκος 140,5 μέτρα και πλάτος 21 μέτρα. Το βύθισμά του ήταν 7,5 μέτρα και το εκτόπισμά του 10.113 τόνοι. Η μηχανή προώθησης αποτελείτο από 2 τετρακύλινδρες παλινδρομικές ατμομηχανές τριπλής εκτόνωσης, 2 προωστήρες, 22 γαλλικούς λέβητες υδραυλικού συστήματος Bellevill, ενδεικτικής ιπποδύναμης 19.000 ίππων. Οι μηχανές ήταν ιταλικές και οι γεννήτριες γερμανικές. Η καύσιμη ύλη ήταν 1.500 τόνοι άνθρακα. Η μέγιστη ταχύτητά του ήταν 23 κόμβοι (την περίοδο του Β΄ παγκοσμίου πολέμου είχε μειωθεί στους 16 κόμβους).

Για οπλισμό έφερε 4 πυροβόλα των 9,2 ιντσών (234 χιλιοστών) συστήματος Armstrong (αγγλικά πυροβόλα) σε δύο δίδυμους πύργους κατά μήκος, ανά ένα σε πλώρη και πρύμνη, 8 πυροβόλα των 7,5 ιντσών (190 χιλιοστών) ομοίου συστήματος (αγγλικά επίσης) σε 4 δίδυμους πύργους ανά δύο εκατέρωθεν των πλευρών στο ύψος της μέσης, 14 ταχυβόλα των 75 χιλιοστών, 2 ταχυβόλα αντιαεροπορικά των 75 χιλιοστών, 4 ταχυβόλα των 47 χιλιοστών, 3τορπιλοσωλήνες (2 υποβρύχιοι πλευρικοί και 1 υποβρύχιος πρυμναίος) 17 ιντσών (430 χιλιοστών).

Επιστολικό δελτάριο με στιγμιότυπο από την τελετή καθέλκυσης του θωρηκτού «Αβέρωφ» στα ναυπηγεία FRATELLI ORLANDO.

Ο οπλισμός την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου μετετράπη σε 2 πυροβόλα των 23,4 εκατοστών σε 2 δίδυμους πύργους κατά το διάμηκες, 8 πυροβόλα των 19,5 εκατοστών σε 4 δίδυμους πλευρικούς πύργους, 8 πυροβόλα των 7,6 εκατοστών, 4 αντιαεροπορικά πυροβόλα των 7,6 εκατοστών και 6 πυροβόλα των 37 χιλιοστών. Οι τορπιλοσωλήνες είχαν αφαιρεθεί κατά τη μετασκευή του κατά το 1925/1926.

Η θωράκισή του ήταν στη ζώνη της ατράκτου 200 χιλιοστά μεσαία και 80 χιλιοστά ακραία, του καταστρώματος 50 χιλιοστά, πλευρικά 175 χιλιοστά, στα άκρα 100 χιλιοστά, του πυροβολείου 175 χιλιοστά και οι πύργοι των πυροβόλων 190 χιλιοστά.

Η ακτίνα ενέργειάς του ήταν 7.125 μίλια με ταχύτητα 10 κόμβων και 2.489 μίλια με ταχύτητα 18 κόμβων.

Το «Γ. Αβέρωφ» έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους, στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, στη Μικρασιατική εκστρατεία και στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Στους Βαλκανικούς πολέμους πήρε μέρος ως ναυαρχίδα του Στόλου υπό τον Υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και Κυβερνήτη τον πλοίαρχο Σοφοκλή Δούσμανη. Το «Γ. Αβέρωφ» συμμετείχε στην απελευθέρωση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στις ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου που είχαν ως συνέπεια την κυριαρχία του Ελληνικού στόλου στο Αιγαίο.

Φωτογραφία του πληρώματος του θωρηκτού «Γ. Αβέρωφ» και του Επιτελείου του Ελληνικού Στόλου Αιγαίου μετά από δοξολογία στο κατάστρωμα του πλοίου.

Η υπεροχή του πλοίου φάνηκε με την αξιοποίηση της μέγιστης ταχύτητάς του, το μεγάλο βεληνεκές των πυροβόλων του αλλά και με την τακτική του Κουντουριώτη. Πλοίο και Κυβερνήτης είχαν γίνει μύθος. Οι Έλληνες το αποκαλούσαν ο «Τυχερός μπαρμπα Γιώργος» και οι Τούρκοι «Το διαβολοβάπορο» (Σεϊτάν παπόρ).

Στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο ο Τουρκικός στόλος παρέμεινε στα Δαρδανέλια, λόγω της ναυτικής υπεροχής των Συμμάχων, οπότε οι υπηρεσίες του ήταν μικρές.

Στη Μικρασιατική εκστρατεία μετείχε στις επιχειρήσεις μεταφοράς στρατιωτών και στην κάλυψη των αποβατικών επιχειρήσεων στην Ανατολική Θράκη.

Το 1926 το θωρηκτό αναβαθμίστηκε με την προσθήκη αντιαεροπορικών πυροβόλων και τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων του.

Στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο τον Απρίλιο του 1941, λόγω της παλαιότητας του πλοίου και της ραγδαίας προέλασης των Γερμανών, το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού σχεδίαζε τη βύθισή του αλλά το πλήρωμά του πήρε την πρωτοβουλία και διέφυγε στην Αλεξάνδρεια, όπου έφτασε χωρίς να έχει υποστεί ζημιές από Γερμανικούς βομβαρδισμούς. Κατά τη διάρκεια του πολέμου έκανε περιπολίες στον Ινδικό Ωκεανό.

Φωτογραφία. Το θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» μετά την επιθεώρηση του στόλου στο Φάληρο, στις 5 Οκτωβρίου 1912, έτοιμο προς απόπλου.

Με την απελευθέρωση της Ελλάδας στις 17 Οκτωβρίου 1944, το «Γ. Αβέρωφ», επικεφαλής του Στόλου, μετέφερε την Ελληνική κυβέρνηση από την εξορία στην Αθήνα. Πλοίαρχος ήταν ο Σπυρίδων Μάτεσης ο οποίος υπήρξε και ο τελευταίος πλοίαρχος του «Γ. Αβέρωφ».

Το πλοίο αποσύρθηκε το 1952 και παρέμεινε αγκυροβολημένο στον Πόρο μέχρι 1983.

Το Πολεμικό Ναυτικό το 1984 αποφάσισε να το μεταφέρει στο Φάληρο και να το μετατρέψει σε πλωτό μουσείο, όπως και έγινε.

Το 2003 βραβεύτηκε για τις υπηρεσίες που προσέφερε με το Χρυσό μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

ΑΒΕΡΩΦ

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ