ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΥ : ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΣ ΑΙΩΝΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ ΕΘΝΙΚΙΣΤΗ, ΘΕΟΛΟΓΟ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ

Ο Παναγιώτης Χρήστου Έλληνας εθνικιστής, θεολόγος και φιλόσοφος, Πανεπιστημιακός καθηγητής στην έδρα της Πατρολογίας στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που χαρακτηρίστηκε «πατέρας των πατρολόγων», «θεμελιωτής της πατρολογίας», «θεμελιωτής θεολογικών σπουδών στην Θεσσαλονίκη» και «φορέας του πνεύματος των μεγάλων Ηπειρωτών Ευεργετών», δοκιμιογράφος, Εκκλησιαστικός αλλά και επί Εθνικών θεμάτων συγγραφέας, καθώς και πολιτικός που διατέλεσε Υπουργός δύο κυβερνήσεων, γεννήθηκε το 1917 στα χωριό Βασιλικό ^[1] Καλπακίου της πρώην επαρχίας Πωγωνίου του νομού Ιωαννίνων και πέθανε στις 15 Ιανουαρίου 1995 ^[2] στη Θεσσαλονίκη, όπου κατοικούσε με την οικογένεια του.

Ο Παναγιώτης Χρήστου ήταν παντρεμένος και γιος του, γεννημένος το 1959, είναι ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας και Ποιμαντικής της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Χρήστου ^[3] [4], αλλά και ο Βασίλειος Παν. Χρήστου, εκδότης-ιδιοκτήτης του εκδοτικού οίκου «Κυρομάνος» ^[5] στη Θεσσαλονίκη.

Βιογραφία

Πατέρας του ήταν ο αγρότης και κτηνοτρόφος Κωνσταντίνος Χρήστου. Ο Παναγιώτης παρακολούθησε τα μαθήματα της Βασικής εκπαιδεύσεως στη γενέτειρα του ως το καλοκαίρι του 1930 και από το Φθινόπωρο του 1930 μέχρι το καλοκαίρι του 1935 φοίτησε στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή στην οποία παρακολούθησε τα μαθήματα του Γυμνασίου και αποφοίτησε.

Ανώτατες σπουδές & Πανεπιστημιακή καριέρα

Ο Παναγιώτης, μετά την αποφοίτηση του από τη Ριζάρειο κι ύστερα από επιτυχείς εξετάσεις, εισήλθε το φθινόπωρο του 1935 και σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών από την οποία αποφοίτησε το 1939 με βαθμό «Άριστα». Επιστρατεύθηκε στον Β' παγκόσμιο πόλεμο συμμετέχοντας στο Ελληνοϊταλικό και Ελληνογερμανικό πόλεμο μέχρι τον Απρίλιο του 1941, όταν κατέρρευσε η άμυνα του Ελληνικού Στρατού. Την περίοδο της κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονος ο Χρήστου συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση, έως το 1944, μέσα από τις τάξεις της οργανώσεως Ε.Δ.Ε.Σ. του Ναπολέοντα Ζέρβα και από εκείνα τα χρόνια χρονολογείται η στενή σχέση του με τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σεραφείμ (ο Τίκας) καθώς και με τον τότε Ανθυπολοχαγό και μετέπειτα Ταξίαρχο Δημήτριο Ιωαννίδη.

Ο Χρήστου πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και παρακολούθησε μαθήματα Θεολογίας και Φιλοσοφίας στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ [Harvard], Γέιλ [Yale], Βοστόνης [Boston], όπου αναγορεύθηκε διδάκτορας της Φιλοσοφίας το 1950, και στη Θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϋ [Berkeley] στην Καλλιφόρνια. Επέστρεψε στην Ελλάδα και το 1951 ανακηρύχθηκε διδάκτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ το ίδιο έτος εξελέγη Υφηγητής και το 1954 Τακτικός Καθηγητής Πατρολογίας ^[6] στη Θεολογική Σχολή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, πόλη με την οποία συνέδεσε -έκτοτε- τη ζωή του και αυτή της οικογένειας του. Εκλέχθηκε Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής το διάστημα 1963-1964 και το Ακαδημαϊκό έτος 1966-67 εκλέχθηκε πρύτανης ^[7] του ίδιου Πανεπιστημίου. Υπήρξε ο πρώτος διευθυντής ^[8] του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών κατά τα έτη 1966-1989 και ήταν παράλληλα και διευθυντής στην «Κληρονομιά» ^[9], την περιοδική έκδοση του Ιδρύματος.

Πολιτικά αξιώματα

Ο Χρήστου διετέλεσε

• Υπουργός Βορείου Ελλάδος, από τις 22 Δεκεμβρίου 1966 έως τις 3 Απριλίου του 1967, στην υπηρεσιακή κυβέρνηση του Ιωάννου Παρασκευόπουλου ^[10],
• Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, από τις 3 Δεκεμβρίου 1973 έως τις 24 Ιουλίου του 1974, στην κυβέρνηση του Αδαμάντιου Ανδρουτσόπουλου ^[11], που προήλθε από το στρατιωτικό κίνημα της 25ης Νοεμβρίου του 1973 με το οποίο ανατράπηκε ο Γεώργιος Παπαδόπουλος από αξιωματικούς που έδρασαν υπό τις διαταγές του Ταξιάρχου Δημητρίου Ιωαννίδη.

Ο Στρατηγός Γρηγόριος Μπονάνος αναφέρει ^[12] ότι η επιλογή του καθηγητή Χρήστου ως Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ήταν πρόταση του τότε Διοικητού του Γ' Σώματος Στρατού Ιωάννη Ντάβου στον ίδιο κι αυτός, ο Μπονάνος, τη διαβίβασε στον αξιωματικό Θανόπουλο που ήταν Υπασπιστής του Ταξίαρχου Δημητρίου Ιωαννίδη, ο οποίος αποδέχθηκε την πρόταση τους. Φαίνεται όμως πως ο ισχυρισμός του Μπονάνου είναι ή απολύτως αβάσιμος ή μερικώς βάσιμος καθώς είναι γνωστό ότι ο καθηγητής Χρήστου διατηρούσε προσωπικές σχέσεις οι οποίες ανάγονται σε χρονικό διάστημα δεκαετίες νωρίτερα, από την περίοδο της Εθνικής Αντιστάσεως όταν συμμετείχε, μαζί με τους Δημήτριο Ιωαννίδη και Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ στις δυνάμεις ανταρτών του Ναπολέοντα Ζέρβα. Μια τρίτη άποψη καταθέτει ο δημοσιογράφος Θεόδωρος Χατζηγώγος ο οποίος διαβεβαιώνει ότι στις μαγνητοφωνημένες συνομιλίες, που φυλάσσονται στο προσωπικό του αρχείο, με τον κορυφαίο Έλληνα κοινωνιολόγο Δημήτριο Τσάκωνα, Υπουργό του Γεωργίου Παπαδόπουλου αλλά και του Αδαμάντιου Ανδρουτσόπουλου, ο Τσάκωνας τον ενημέρωσε πως ο ίδιος πρότεινε στους Δημήτριο Ιωαννίδη και Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο την υπουργοποίηση του καθηγητή Χρήστου κι εκείνοι έκαναν αποδεκτή την εισήγηση του και ανάθεσαν καθήκοντα Υπουργού στον καθηγητή.

Από τη θέση του Υπουργού ο Χρήστου επανέφερε σε ισχύ τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας ^[13] που είχε καταργηθεί το 1967 και απομάκρυνε Μητροπολίτες που είχαν τοποθετηθεί στις έδρες τους μετά την επικράτηση του Εθνικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967 υπό τον Γεώργιο Παπαδόπουλο. Στη διάρκεια της θητείας του, τον Ιανουάριο του 1974, εκλέχθηκε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος ο από Άρτης και Ιωαννίνων Μητροπολίτης Σεραφείμ (ο Τίκας), μετά την παραίτηση, τον Δεκέμβριο του 1973, του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμου (Κοτσώνη) ^[14].

Μεταπολίτευση

Στις 24 Σεπτεμβρίου του 1974, σχεδόν δύο μήνες μετά την αποκαλούμενη μεταπολίτευση, ο καθηγητής Χρήστου με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, τέθηκε κατ΄αρχήν σε διετή διαθεσιμότητα ενώ ταυτόχρονα παραπέμφθηκε στο Πειθαρχικό Συμβούλιο ^[15] [16] ως συνεργασθείς με το Στρατιωτικό καθεστώς. Τοιουτοτρόπως απομακρύνθηκε από την πανεπιστημιακή του έδρα ^[17], δέκα χρόνια πριν συμπληρώσει τα συντάξιμα χρόνια του με αποτέλεσμα να στερηθεί τη σύνταξη του. Έκτοτε ο καθηγητής Χρήστου αφοσιώθηκε στις εκδόσεις, την μελέτη και έκδοση πατερικών κειμένων και Μελετών, συνέχισε την επιστημονική και ερευνητική του δραστηριότητα ως οργανωτής και διευθυντής του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών στο οποίο είχε τοποθετηθεί από τον Οικουμενικό Πατριάρχη το 1968, αμέσως μετά την έναρξη της λειτουργίας του, ενώ από το 1989 μέχρι το 1994 διατέλεσε διευθυντής στο Κέντρο Αγιολογικών Μελετών τής Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης.

Συγγραφικό έργο ^{[18] [19] [20]}

Η συγγραφική παραγωγή του καθηγητού Χρήστου αποτελείται, πέραν των αυτοτελών έργων τα οποία εξέδωσε, από εκατοντάδες άρθρα, που δημοσιεύθηκαν σε επιστημονικά περιοδικά, συλλογικούς τόμους και δημοσιεύθηκαν στα πρακτικά επιστημονικών συνεδρίων. Έχει συγγράψει περισσότερα από 130 λήμματα στην «Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια» που αναφέρονται σε πατέρες και εκκλησιαστικούς συγγραφείς καθώς και ικανοποιητικό αριθμό λημμάτων στην «The encyclopedia of Religion» του Ρουμάνου εθνικιστή, ιστορικού των θρησκειών, Μίρτσεα Ελιάντε [Mircea Eliade] ^[21], ενός από τους μεγαλύτερους Ευρωπαίους διανοητές του 20ου αιώνος.

Ο καθηγητής Χρήστου υπήρξε κορυφαίος μελετητής και ο πρώτος σύγχρονος εκδότης των έργων του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, το έργο του οποίο αποτύπωσε σε πέντε τόμους οι οποίο εκδόθηκαν από το 1962 και εξής. Το Κέντρο Αγιολογικών ερευνών της Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης (ΚΑΜ-ΙΜΘ), υπό την διεύθυνση του καθηγητού Χρήστου, άρχισε τις εκδόσεις του από τα έργα του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Ο καθηγητής Χρήστου επεξεργάζονταν τα περισσότερα έργα του κατά τις επόμενες εκδόσεις τους, μετά την αρχική, και για τον λόγο αυτό πολλά εμφανίζονται σε πολύ πρόσφατες, χρονολογικά, κυκλοφορίες. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολήθηκε με την έκδοση πατερικών κειμένων που περιλάμβαναν εισαγωγή, το πρωτότυπο κείμενο και μετάφραση. Ως υπεύθυνος της σειράς «Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας» [Ε.Π.Ε.] των εκδόσεων «Βυζάντιο» επιμελήθηκε την έκδοση περισσότερων από 100 τόμων. Το αυτοτελές συγγραφικό του έργο, που χαρακτηρίσθηκε ως «κανόνας Πατρολογικών σπουδών», περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα βιβλία:

• «Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης»,
• «Διάδοχος Φωτικής», το 1952,
• «Αθωνική Πολιτεία», το 1963,
• «Τα μαρτύρια των αρχαίων Χριστιανών», Δεκέμβριος 1978, εκδότης «Γρηγόριος Παλαμάς (Πατερικές εκδόσεις)»,
• «Ο Μέγας Βασίλειος», Ιανουάριος 1979, εκδότης «Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών»,
• «Οι περιπέτειες των εθνικών ονομάτων των Ελλήνων», το 1989, Εκδότης «Κυρομάνος»,
• «Αββά Ησαϊου Λόγοι Ασκητικοί, Αββά Ζωσιμά Κεφάλαια ωφέλιμα, Αββά Δωροθέου Πραγματείες, Επιστολές Φιλοκαλία (12)», Δεκέμβριος 1981, εκδότης «Γρηγόριος Παλαμάς (Πατερικές εκδόσεις)»,
• «Εκκλησιαστική Πατρολογία» ^[22], δίτομο έργο, Νοέμβριος 1991, εκδότης «Κυρομάνος»,
• «Δοκίμια επί των εθνικών θεμάτων. Το χρέος προς την εθνική παράδοσι: Μακεδονικό ζήτημα: Βόρειος Ήπειρος», Εκδότης «Κυρομάνος»,
• «Οδοιπορικό στο Άγιον Όρος. Η μοναχική πολιτεία, η ιστορία, η ζωή και οι θησαυροί της», Εκδότης «Κυρομάνος»,
• Οι θησαυροί του Άγιου Όρους», τετράτομο έργο, «Εκδοτική» Αθηνών,
• «Το Άγιον Όρος. Αθωνική πολιτεία-Ιστορία, τέχνη, ζωή»,
• «Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας»,
• «Αγιολόγιο της Θεσσαλονίκης» δίτομο έργο,
• «Συγγράμματα. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα: Ασκητικά συγγράμματα: Ευχαί», Εκδότης «Κυρομάνος»,
• «Εισαγωγή στην Ελληνική πατρολογία», Εκδότης «Κυρομάνος»,
• «Ελληνική Πατρολογία», πεντάτομο έργο που εκδόθηκε μεταξύ των ετών 1985-1992. Ο τέταρτος τόμος του έργου περατώθηκε, σύμφωνα με όσα γράφει ο συγγραφέας στον πρόλογο του, εν Βασιλικώ Πωγωνίου την 24 Αυγούστου 1986.
• «Ελληνική παρουσία στην Παλαιστίνη», Νοέμβριος 1990, εκδότης «Κυρομάνος»,
• «Γρηγόριος Θεολόγος, ο μύστης της θείας ελλάμψεως», το 1990,
• «Το μυστήριο του Θεού» ^[23], Θεσσαλονίκη 1991, Εκδότης «Κυρομάνος»,
• «Το μυστήριο του Ανθρώπου», Ιούλιος 1991, εκδότης «Κυρομάνος»,
• «Κύριλλος και Μεθόδιος, οι φωτισταί των Σλάβων» ^[24], Σεπτέμβριος 1992, εκδότης «Κυρομάνος»,
• «Μεσαιωνικός δυτικός πολιτισμός και οι κόσμοι του βυζαντίου και του ισλάμ», το 1993, Εκδότης «Κυρομάνος»,
• «Η Γραμματεία των Δημητρείων», τον πρώτο τόμο της οποίας

«Διηγήσεις περί Θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου», το 1993, κείμενο, μετάφραση, εισαγωγή, σχόλια, εκπόνησε ο ίδιος, εκδότης «Κέντρο Αγιολογικών Μελετών της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης (ΚΑΜ-ΙΜΘ)».

Μνήμη καθηγητού Χρήστου

Ο Χρήστου ανήκε στην ομάδα των ιδρυτών του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, διετέλεσε πρώτος διευθυντής του Τμήματος Βυζαντινής Θεολογίας και υπήρξε για πολλά χρόνια μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου, λόγος για τον οποίο η Διοίκηση του Κέντρου αφιέρωσε τον 18ο τόμο του περιοδικού «Βυζαντινά» στη μνήμη του. Ο καθηγητής Χρήστου άρχισε και ολοκλήρωσε την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία στην Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη όπου έζησε και δημιούργησε για 45 χρόνια. Ο Χρήστου διέγνωσε έγκαιρα τον κίνδυνο της αλλοιώσεως και της αλλοτριώσεως της Ορθοδόξου Θεολογίας από τις Δυτικές επιστημονικές και θεολογικές τάσεις, όπως είχε ήδη επισημανθεί από το 1936 κατά τη διάρκεια του Α' Διεθνούς Συνεδρίου Ορθοδόξου Θεολογίας των Αθηνών. Αυτό ήταν ο λόγος για τον οποίο στράφηκε ο ίδιος και έστρεψε και τους μαθητές του στην μελέτη των συγγραμμάτων των Πατέρων της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Δημιούργησε επιστημονικό επιτελείο που αναλάμβανε ομαδικά την προώθηση της έρευνας των Πατερικών κειμένων και με τα αποτελέσματα της τροφοδοτούσε όλους τους κλάδους της θεολογίας. Ίδρυσε το -άτυπο- «Πατρολογικό Φροντιστήριο», ένα είδος Τμήματος Μεταπτυχιακών Σπουδών, το οποίο παρακολουθούσαν όλοι οι βοηθοί της Θεολογικής Σχολής και κατ’ επιλογή, οι άριστοι φοιτητές της. Το 1964 ως κοσμήτορας της Θεολογικής καθιέρωσε κύκλο μεταπτυχιακών σπουδών στη Σχολή, που ήταν ο πρώτος σχετικός στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Με τις προσπάθειες του Χρήστου αποδυναμώθηκε η συνήθεια -που είχε αποκτήσει σχεδόν ισχύ νόμου- να μη γίνεται κανείς δεκτός ως υποψήφιος διδάκτωρ, εάν προηγουμένως δεν είχε σπουδάσει στο εξωτερικό ^[25].

Το 1967, σε ηλικία μόλις 50 ετών ο καθηγητής, ως αναγνώριση της προσφοράς του στους νέους θεολόγους, έγινε αποδέκτης αφιερώσεως χαριστηρίου τόμου με τίτλο «Θεολογικόν Συμπόσιον. Χαριστήριον εις τόν καθηγητήν Παναγιώτην Κ. Χρήστου». Οί συμμετέχοντες μαθητές του Ν. Ζαχαρόπουλος, Ι. Καραβιδόπουλος, Κ.Καρακόλης, Γ. Μαντζαρίδης, Ν. Ματσούκας, Χρ. Μπούκης, Αλ. Παπαδερός, Στ. Σάκκος, Β. Στογιάννος, Γ. Στογιόγλου, Αντ. Ταχιάος, Χαρ. Τζώγας, Δ. Τσάμης, Γ. Τσανανάς, Ιω. Φουντούλης, Εύ. Χρυσός καί Β. Τευτογκάς, γράφουν στον πρόλογο του τόμου: «Η προσφορά του παρόντος τόμου, επί τή εύκαιρία τής πεντηκοστής επετείου των γενεθλίων σας αποτελεί μικρόν δείγμα μεγίστης τιμής καί αγάπης πρός σάς. Διότι ή αγάπη τήν όποιαν έγνωρίσαμεν όσοι έχρηματίσαμεν μαθηταί σας καί ή σοφή καθοδήγησις τήν οποίαν εύρήκαμεν όσοι είργάσθημεν πλησίον σας έδημιούργησαν εις τάς καρδίας μας περίσσειαν ευγνωμοσύνης... Στόχος τού μόχθου καί των άοκνων προσπαθειών σας ήτο ή μύησις νέων θεολόγων εις τόν πλούτον τής πατερικής παραδόσεως... Τόση δέ ήτο ή έπίδρασίς σας εις τήν σκέφιν μας, ώστε καί ημείς σήμερον, μολονότι είδικευόμεθα εις διαφόρους κλάδους τής θεολογίας, αίσθανόμεθα πάντοτε έντονον τήν 'έλςιν πρός τήν παράδοσιν των Πατέρων τής Εκκλησίας μας, τά δέ κείμενα αυτών αποτελούν τό κοινόν υλικόν τών μελετών μας. Πλησίον σας επίσης έγνωρίσαμεν νά άτενίζωμεν τήν πατερικήν γραμματείαν όχι μόνον ώς άντικείμενον επιστημονικής έρεύνης, άλλά καί ώς άέναον πηγήν ζωής καί πλουτισμού τής θεολογίας τής Εκκλησίας μας».

Ο Παναγιώτης Χρήστου υπήρξε χαρισματικός Εθνικός και Εκκλησιαστικός διδάσκαλος καθώς και Πατρολόγος μεγάλης αξίας, τον όποιο ο πατέρας Ιωάννης Ρωμανίδης χαρακτήρισε ως Πατρολόγο διεθνούς φήμης και ακτινοβολίας, που γνώριζε πάρα πολλές λεπτομέρειες από πατρολογικά ζητήματα. Ο καθηγητής Χρήστου, ο οποίος διαμεσολάβησε προκειμένου να είναι υποψήφιος ο Ιωάννης Ρωμανίδης με το κόμμα «Εθνική Παράταξις» των Στέφανου Στεφανόπουλου και Σπυρίδωνος Θεοτόκη στις εκλογές του 1977, παρουσίασε το Βίο και ανέλυσε τα έργα των Αγίων Πατέρων της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας με καταπληκτικό και εμβριθή τρόπο. Ενδιαφέρθηκε για την κριτική έκδοση των έργων των Πατέρων, αλλά και την μετάφραση των έργων τους, ενώ παρουσίασε απλουστευμένες εκδόσεις του βίου και της πολιτείας των Πατέρων της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Διέθετε διδασκαλικό χάρισμα, προσέφερε γνώσεις με την μεγάλη γνώση και το κύρος του, συμπεριφερόταν με απλό τρόπο προς τους φοιτητές του, σεβόταν ιδιαιτέρως τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά και υπήρξε η βασική αιτία για την έκρηξη των ερευνών γύρω από το έργο και την διδασκαλία του.

Ο καθηγητής Χρήστου διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην διαίρεση των Τμημάτων της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Το 1989, λίγο πριν την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος της Αλβανίας, εισηγήθηκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως, τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να γίνει η αποκατάσταση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλβανίας, για την οποία θεωρούσε ότι εκτός από την Αρχιεπισκοπή Τιράνων, έπρεπε να ιδρυθούν και έξι άλλες Μητροπόλεις, ώστε η Σύνοδος να είναι επταμελής. Από τους 6 Μητροπολίτες οι δύο και ο Αρχιεπίσκοπος έπρεπε να είναι Έλληνες, οι άλλοι δύο να γνωρίζουν την Αλβανική γλώσσα και να είναι Αρβανίτες, κατά την καταγωγή, και οι έτεροι δύο να γνωρίζουν την Ρουμανική γλώσσα και να είναι Βλάχοι, ώστε να μην υπάρχει εθνοφυλετική Ιεραρχία, αλλά μια Ιεραρχία οικουμενικής-ρωμαίικης προοπτικής, χωρίς όμως να χαθεί η Ελληνική συνείδηση και παράδοση, ενώ ταυτόχρονα να αποφευχθεί η παρουσία της Ρουμανικής Εκκλησίας, λόγω των Βλάχων που κατοικούν στην Αλβανία.

Αποτιμώντας το έργο και την προσφορά του καθηγητού Χρήστου μπορούμε βάσιμα να θεωρήσουμε ότι υπήρξε ο πρωτεργάτης των πατερικών σπουδών στον 20ο αιώνα. Κατά την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα της θεολογίας από τη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού Βοστώνης, στις 21 Μαΐου 1994, ο καθηγητής είπε για το έργο του: «Γι’ αυτήν την απόφαση τους οι αναφερθέντες αρμόδιοι αξιωματούχοι, όπως εφάνηκε από το αναγνωσθέν ψήφισμά τους έλαβαν υπ’ όψι τους στοιχεία, ωσάν την πολυμάθεια, την έντονη διδασκαλική δραστηριότητα, την επίδοση στην επιστημονική έρευνα, την έκτασι τής συγγραφικής παραγωγής. Εγώ όμως θα ήθελα να διευκρινίσω ότι, αν ανάμεσα στα τυχόν επιστημονικά μου επιτεύγματα υπάρχη κάτι πού αξίζει να αναγνωρισθή και να βραβευθή, αυτό είναι ή ορθόδοξη γεύσις και το ορθόδοξο χρώμα πού χαρακτηρίζει τη γραφή μου και αυτό φυσικά δεν είναι δικό μου» ^[26].

Παραπομπές

1. [Το χωριό Βασιλικό Καλπακίου της πρώην επαρχίας Πωγωνίου του νομού Ιωαννίνων είναι η γενέτειρα του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Αθηναγόρα.]
2. Άλμα πάνω↑ Πρωτοπρεσβύτερος Καθηγητής Θεόδωρος Ζήσης, Βυζαντινά: Επιστημονικόν Όργανον Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών, τόμος 18ος, σελίδα 7η.
3. Άλμα πάνω↑ Χρήστου Π. Κωνσταντίνος
4. Άλμα πάνω↑ [Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Παναγιώτη Χρήστου, με την ιδιότητα του Προέδρου του Τμήματος Ποιμαντικής και κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης, υπέβαλε πρόταση να ανακηρυχθεί επίτιμος διδάκτορας του Α.Π.Θ. ο τότε μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος. Η πρόταση του προκάλεσε την αντίδραση του κομμουνιστή βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Τριαντάφυλλου Μηταφίδη, που μιλώντας στον Ραδιοφωνικό σταθμό «Κόκκινο 105,5» είπε: «Υπάρχει όντως μια παράδοση. Ας μην ξεχνάμε ότι η πρόταση προήλθε από τον γιο του πρώην υπουργού Παιδείας της χούντας και πρύτανη, Παναγιώτη Χρήστου». Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Χρήστου πρωταγωνίστησε στην προσπάθεια να μην αφαιρεθούν τα ονόματα εθνικιστών πολιτών και Εθνικών ηρώων από δρόμους της Θεσσαλονίκης, όπως επιθυμούσαν οι βουλευτές και οι Δημοτικοί Σύμβουλοι της Αριστεράς στην πόλη της Θεσσαλονίκης.]
5. Άλμα πάνω↑ Βιβλία των εκδόσεων «Κυρομάνος».
6. Άλμα πάνω↑ Τμήμα Θεολογίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
7. Άλμα πάνω↑ Κατά δικτατόρων και... διδακτόρων efsyn.gr, 27 Νοεμβρίου 2017.
8. Άλμα πάνω↑ Διατελέσαντα στελέχη Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών.
9. Άλμα πάνω↑ Book catalogue old-books.gr
10. Άλμα πάνω↑ Κυβέρνησις ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.
11. Άλμα πάνω↑ Κυβέρνησις ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης.
12. Άλμα πάνω↑ «Η αλήθεια» Γρηγόριος Μπονάνος, σελίδα 150η.
13. [Στις 25 Νοεμβρίου 1973, ο Δημήτριος Ιωαννίδης ανέτρεψε τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και τον στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη αλλά και τον πρωθυπουργό Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο όρκισε ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Σεραφείμ. Γράφει ο Ιωάννης Κονιδάρης πως αυτό «αποτελεί και μια σοβαρή ένδειξη για την πρόθεση της νέας τάξεως πραγμάτων να επέμβει στην Εκκλησία και να επιχειρήσει να ρυθμίσει τα εσωτερικά της ζητήματα, εκκινώντας από τον Αρχιεπίσκοπο, τον οποίο προφανώς de facto έθετε σε αμφισβήτηση». Στις 26 Νοεμβρίου σε ανακοίνωση Τύπου της Ιεράς Συνόδου (από τη συνεδρίαση της απουσιάζει ο μητροπολίτης Ιωαννίνων), αναφέρεται ότι ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος «κατέθεσεν γραπτήν δήλωσιν μετά διαμαρτυρίας διά την υπό του Σεβασμιωτάτου μητροπολίτου Ιωαννίνων κ. Σεραφείμ αντικανονικήν εισπήδησιν εις την περιφέρειαν της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών». Πριν περάσει μια ημέρα η Ιερά Σύνοδος, με απόντα αυτή τη φορά τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, αφού άκουσε τις απόψεις του Σεραφείμ, ενέκρινε τις ενέργειές του. Ο Ιερώνυμος υποχρεώθηκε σε παραίτηση, η οποία υποβλήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου και στις 9 Ιανουαρίου 1974 εκδόθηκε η συντακτική πράξη 3, συντάκτης της οποίας ήταν ο καθηγητής Χρήστου. Με τη συντακτική πράξη χαρακτηρίζεται αντικανονική η εκλογή του Ιερώνυμου και των προσκείμενων σε αυτόν μητροπολιτών και ορίζεται ότι το νέο αρχιεπίσκοπο θα εκλέξει Σύνοδος. Από τη Σύνοδο αυτή αποκλείονταν οι μητροπολίτες που αναδείχθηκαν από Σύνοδο στην οποία προήδρευε ο Ιερώνυμος. Το Σάββατο 12 Ιανουαρίου 1974, 28 μητροπολίτες συνεδρίασαν παρουσία του Χρήστου και εξέλεξαν το τριπρόσωπο δελτίο για τον αρχιεπισκοπικό θρόνο, από τους μητροπολίτες Ιωαννίνων Σεραφείμ Τίκα (20 ψήφοι), Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιο Ψαριανό (7 ψήφοι) και Μεσσηνίας Χρυσόστομο Θέμελη (1 ψήφος). Από τους τρεις ο Γκιζίκης προκρίνει το μητροπολίτη Ιωαννίνων, ο οποίος ενθρονίστηκε στις 16 Ιανουαρίου, ενώ ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος αποσύρθηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τα Υστέρνια της Τήνου.]
14. Άλμα πάνω↑ Η δικτατορία των συνταγματαρχών: Ανατομία μιας επταετίας.
15. Άλμα πάνω↑ 19 καθηγηταί σε διετή διαθεσιμότητα. Εφημερίδα «Μακεδονία», Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου 1974, σελίδα 1η.
16. Άλμα πάνω↑ [Συντακτική Πράξις «περί αποκαταστάσεως της νομιμότητος εις τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα», άρθρο 10ο, παράγραφος 1η.]
17. Άλμα πάνω↑ [Ο Π. Χρήστου και άλλοι πέντε καθηγηταί απολύθηκανΕφημερίδα «Μακεδονία», 12 Ιουνίου 1975, σελίδα 10η.]
18. Άλμα πάνω↑ Βιβλία του συγγραφέα Παναγιώτη Χρήστου
19. Άλμα πάνω↑ Χρήστου, Παναγιώτης Κ. biblionet.gr
20. Άλμα πάνω↑ Χρήστου, Παναγιώτης Κ. (1917-1996) acadimia.org/library
21. Άλμα πάνω↑ Πρωτοπρεσβύτερος Καθηγητής Θεόδωρος Ζήσης, Βυζαντινά: Επιστημονικόν Όργανον Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών, τόμος 18ος, σελίδα 7η.
22. Άλμα πάνω↑ Εκκλησιαστική Γραμματολογία και άλλα έργα-Καθηγητή Παναγιώτη Χρήστου Από τις παραδόσεις του καθηγητή Παναγιώτη Χρήστου (pdf format).
23. Άλμα πάνω↑ Παναγιώτης Χρήστου, Ο Τριαδικός Θεός. Από: «Το Μυστήριο του Θεού», (pdf format).
24. Άλμα πάνω↑ Οι Θεσσαλονικείς Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος διδάσκαλοι των Σλάβων
25. Άλμα πάνω↑ Πρωτοπρεσβύτερος Καθηγητής Θεόδωρος Ζήσης, Βυζαντινά: Επιστημονικόν Όργανον Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών, τόμος 18ος, σελίδα 12η.
26. Άλμα πάνω↑ Πρωτοπρεσβύτερος Καθηγητής Θεόδωρος Ζήσης, Βυζαντινά: Επιστημονικόν Όργανον Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών, τόμος 18ος, σελίδα 12η.

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ