ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΡΙΒΑΣ-ΔΙΓΕΝΗΣ : ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΣ ΑΙΩΝΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ ΕΘΝΙΚΙΣΤΗ,ΑΝΩΤΑΤΟ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ, ΕΜΠΝΕΥΣΤΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΑΡΧΗΓΟ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ''Χ'' ΚΑΙ ''ΕΟΚΑ''

Ο Γεώργιος Γρίβας γνωστός ως Διγενής,Έλληνας

εθνικιστής ανώτατος αξιωματικός του Πεζικού με το βαθμό του αντιστρατήγου, εμπνευστής και στρατιωτικός αρχηγός της εθνικιστικής αντιστασιακής Οργανώσεως «Χ» καθώς και της ανταρτικής οργανώσεως «Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών», [«Ε.Ο.Κ.Α.»], γεννήθηκε στις 5 Ιουλίου 1897, στο χωριό Χρυσαλινιώτισσα κοντά στη Λευκωσία της Κύπρου και πέθανε στις 2 μετά το μεσημέρι την Κυριακή 27 Ιανουαρίου 1974 από καρδιακή προσβολή ή σύμφωνα με άλλη πηγή δολοφονήθηκε με δηλητήριο ^[1] στο κρησφύγετο του, στο σπίτι του στενού φίλου και συνεργάτη του Μάριου Χριστοδουλίδη, στη Λεμεσό. Τάφηκε στην αυλή του σπιτιού όπου πέθανε.

Ήταν παντρεμένος από το 1937 με τη Βασιλική Ντέκα, με καταγωγή από τη Βόρειο Ήπειρο και από το γάμο του δεν απέκτησε κληρονόμους.

Βιογραφία

Ήταν το τέταρτο από τα έξι παιδιά της οικογένειας του Θεόδωρου Ιωάννη Γρίβα από το Τρίκωμο και της Καλομοίρας Χατζημιχαήλ από την Λευκωσία. Μεγάλωσε και ολοκλήρωσε τα μαθήματα της εγκύκλιας εκπαιδεύσεως στο χωριό Τρίκωμο της επαρχίας Αμμοχώστου και παρακολούθησε τα μαθήματα της Μέσης Εκπαιδεύσεως από το 1909 έως το 1915, στο Παγκύπριο Γυμνάσιο στη Λευκωσία, διαμένοντας στην οικία της γιαγιάς του, στις συνοικίες Αγίου Κασσιανού και Χρυσαλινιώτισσας.

Στρατιωτική δράση

Το Φθινόπωρο του 1916, παρά την αντίθετη άποψη της οικογένειας του, κατατάχθηκε στην τότε Ελληνική Βασιλική Στρατιωτική Σχολή Αθηνών, τη σημερινή Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, απ' όπου αποφοίτησε το 1919 ως Ανθυπολοχαγός Πεζικού, ενώ και τα τρία χρόνια της φοιτήσεως του στη Σχολή, ανακηρύχθηκε αρχηγός της τάξεως του και διακρίθηκε για την γενναιότητα, την εξυπνάδα, την πειθαρχία και την φυσική του κατάσταση. Μετά από δικό του αίτημα, συμμετείχε από το Μάιο του 1919 στη Μικρασιατική εκστρατεία και υπηρετώντας στη 10η Μεραρχία, προέλασε από την Σμύρνη στον Πάνορμο και έφτασε ως τον ποταμό Σαγγάριο, πολέμησε στις μάχες του Τουρλού Μπουρνάρ, του Σαγγάριου, του Αφιόν Καραχισάρ και του Εσκή Σεχίρ, φθάνοντας 70 χιλιόμετρα από την Άγκυρα. Στις μάχες της Μικρασιατικής εκστρατείας τραυματίστηκε κατ΄ επανάληψη και για τη δράση του παρασημοφορήθηκε με το Χρυσό Μετάλλιο Ανδρείας και Πολεμικό Σταυρό Γενναιότητας.

Το 1923 προήχθη στο βαθμό του Υπολοχαγού Πεζικού. Το 1926 προήχθη στο βαθμό του Λοχαγού ενώ το 1927 επιλέχθηκε και φοίτησε στη Σχολή Εφαρμογής Πεζικού των Βερσαλλιών, στη Σχολή Βολής Chalai-SurMarne και στις Ανώτερες Σχολές Πολέμου της Ελλάδας και της Γαλλίας. Το 1935 προήχθη στο βαθμό του Ταγματάρχη και με τη σύμφωνη γνώμη του Ιωάννη Μεταξά, μετατέθηκε στη Διεύθυνση Επιχειρήσεων στο Γενικό Επιτελείο Στρατού, [Γ.Ε.Σ.] όπου υπηρέτησε ως τον Οκτώβριο του 1940, στο επιτελικό γραφείο του Αλέξανδρου Παπάγου. Μετά την Ιταλική επίθεση, με επιμονή, ζήτησε μετάθεση στην πρώτη γραμμή. Τρεις φορές του η αίτηση απορρίφθηκε όμως στο τέλος έγινε δεκτή και ως επιτελάρχης της 2ης Μεραρχίας, μονάδα που έμεινε στην Ιστορία του Ελληνικού Στρατεύματος ως η Σιδηρά Μεραρχία, συμμετείχε στις πολεμικές αναμετρήσεις. Στη διάρκεια τους τραυματίστηκε και παρασημοφορήθηκε για την ανδρεία και την τόλμη του. Στις αρχές του 1941 προήχθη στο βαθμό του αντισυνταγματάρχη, ενώ είχε ήδη επιλεγεί ως καθηγητής στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.

Κυβέρνηση Γεωργίου Τσολάκογλου

Την άνοιξη του 1941 η πρώτη κατοχική κυβέρνηση υπό το στρατηγό Γεώργιο Τσολάκογλου, οργάνωσε διάφορες βοηθητικές υπηρεσίες και τοποθέτησε σ' αυτές πολλούς αξιωματικούς. Στην «Υπηρεσία Στρατιωτικών Αρχείων», που είχε τα γραφεία της στον αριθμό 31 της οδού Πανεπιστημίου στην Αθήνα, διορίστηκε διευθυντής ο Γεώργιος Γρίβας, στον οποίο ανατέθηκε το ξεκαθάρισμα των αρχείων του Ελληνικού στρατού και η έκδοση σχετικών πιστοποιητικών σε στρατιωτικούς καθώς και στις οικογένειες τους. Ο Γρίβας ουδέποτε παρουσιάστηκε στην «Υπηρεσία Στρατιωτικών Αρχείων» και για το λόγο αυτό κηρύχθηκε λιποτάκτης, επικηρύχθηκε, σύμφωνα με τα απόρρητα βρετανικά έγγραφα, νεκρός ή ζωντανός από τους Γερμανούς τον Ιούλιο του 1943.

Ίδρυση της «Χ»

Τον Ιούνιο του 1941, ίδρυσε την τη μυστική αντιστασιακή ^[2] Οργάνωση «Χ» και συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση κατά των δυνάμεων του Άξονα που είχαν καταλάβει την Ελλάδα, συνεισφέροντας με τη συλλογή πληροφοριών, την κατασκοπία, την αναγραφή συνθημάτων και τη φυγάδευση Ελλήνων προς την Μέση Ανατολή ^[3]. Για την οικονομική ενίσχυση της συγκρότησε επιτροπή υπό την προεδρία του Χρήστου Ζαλοκώστα, που διέθετε τρίκυκλο όχημα με σήμα του Ερυθρού Σταυρού, το οποίο χρησιμοποιούσε για τις μετακινήσεις του ο Γρίβας, αλλά χρησιμοποιείτο και για τη μεταφορά οπλισμού της οργανώσεως. Στις 25 Μαρτίου 1943 η οργάνωση καταθέτει στεφάνι, με τον ανθυπολοχαγό Χρήστο Ευθυμάκη, ο οποίος ήταν ανάπηρος πολέμου, στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στο Σύνταγμα. Το δάφνινο στεφάνι που κατατέθηκε ήταν στερεωμένο σε ξύλινο σκελετό σε σχήμα «Χ», προσδιορισμός με τον οποίο έγινε γνωστή η οργάνωση. Η κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη με τη διαταγή 18.253 του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, ζήτησε στις 10 Ιουνίου 1944 τη σύλληψη του Γεωργίου Γρίβα, η οποία επιχειρήθηκε δίχως επιτυχία το βράδυ 12 προς 13 Ιουνίου 1944 και το Υπουργείο με τη διαταγή 18.525 στις 28 Ιουλίου 1944, διέκοψε την καταβολή των αποδοχών του. Στις 16 Αυγούστου 1944, με διαταγή του Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλου, ο οποίος είχε οριστεί Στρατιωτικός Διοικητής Αττικής, από την εξόριστη Ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου, ο αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας ορίστηκε διοικητής του 1ου Συντάγματος Πεζικού.

Στις 11 Οκτωβρίου του 1944 ο Γρίβας έκανε τη συνηθισμένη καθημερινή διαδρομή του µε το υπηρεσιακό του αυτοκίνητο από το Στρατοδικείο, στη διασταύρωση των οδών Κριεζώτου και Ακαδημίας, στο σπίτι του στο Θησείο, όταν στην οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στο ύψος του Συντάγματος Μακρυγιάννη, βρέθηκαν ξαφνικά μπροστά του 20 άνδρες µε γερμανικές στολές και κράνη βάλλοντας µε αυτόματα εναντίον του αυτοκινήτου. Ο οδηγός ανέπτυξε ταχύτητα και ο Γρίβας, που σώθηκε χωρίς γρατζουνιά, ανταπέδωσε τα πυρά µε το πιστόλι του φωνάζοντας στους συνεπιβάτες του: «Μην τους φοβάστε, είναι κομμουνιστές µε γερμανικές στολές!» ^[4]. Μετά την κατοχή ο Γρίβας κατεύθυνε την οργάνωση του σε αντικομουνιστικό αγώνα και οι άνδρες της, το Δεκέμβριο του 1944 στο Θησείο και στου Μακρυγιάννη, με τη δράση, τον ηρωισμό τους και πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος, συνέβαλαν καθοριστικά στην αποτροπή της επικρατήσεως των κομμουνιστών ανταρτών και την αποτροπή της προσπάθειας να μετατραπεί η Ελλάδα σε Λαϊκή Δημοκρατία. Το κομμουνιστικό συλλαλητήριο της 3ης Δεκεμβρίου 1944, ακολούθησε η επίθεση κατά των Σωμάτων Ασφαλείας και του Θησείου, όπου ήταν η έδρα του 1ου Συντάγματος Πεζικού. Η δράση του Γρίβα εναντίον των κομμουνιστικών σχεδίων, αποτέλεσε την αφορμή ώστε τόσο ο ίδιος προσωπικά όσο και τα μέλη της οργανώσεως του να δεχτούν μεταπολεμικά, τόνους λάσπης από τους κομμουνιστές συγγραφείς και ιστορικούς. Η οργάνωση διαλύθηκε το Δεκέμβριο του 1944, όταν συγκροτήθηκε Εθνοφυλακή από την Ελληνική κυβέρνηση και τα μέλη της κατατάχθηκαν στο 143ο Τάγμα εθνοφυλακής.

Το 1946, ο Γρίβας παραιτήθηκε από την ενεργό υπηρεσία με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη και επικεφαλής της Οργανώσεως «Χ» συμμετείχε στις εκλογές του 1946, με εκλογικό αποτέλεσμα 0.17% και του 1950, με εκλογικό αποτέλεσμα 0.84%. Στις 17 Μαρτίου 1959, μετά τη λήξη του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ, επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου του απονεμήθηκε ο βαθμός του αντιστράτηγου εν αποστρατεία και και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόκλητος τον στεφάνωσε με χρυσό στεφάνι. Παράλληλα με την προτροπή Ελλήνων πολιτικών, μεταξύ τους και ο Σοφοκλής γιος του Ελευθερίου Βενιζέλου, ίδρυσε πολιτικό κόμμα με την επωνυμία «Κίνηση Εθνικής Αναδημιουργίας», που συμπεριέλαβε και στελέχη από το «Κόμμα των Φιλελευθέρων» και το κόμμα «Ένωσις Κέντρου», που σκοπό είχε την ανάληψη εξουσίας της Ελλάδας και την εφαρμογή μιας πολιτικής που θα οδηγούσε στην ενσωμάτωση της Κύπρου. Όμως αν και άρχισε πανελλαδική εκστρατεία για τις εκλογές του 1961 δεν την ολοκλήρωσε και διέλυσε το κόμμα, απογοητευμένος από τη στάση και τη συμπεριφορά ανθρώπων που αρχικά τον υποστήριξαν.

ΕΟΚΑ

Η ίδρυση

Ο Δημήτριος Βεζανής, εθνικοσοσιαλιστής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πραγματοποίησε την πρώτη δημόσια ομιλία του για το Κυπριακό ζήτημα στις 17 Μαΐου 1951 στη Λέσχη Ελλήνων Σιδηροδρομικών ^[5] και έκτοτε το Κυπριακό αποτέλεσε το βασικό του μέλημα, έως το τέλος της ζωής του. Στις 2 Ιουνίου 1952 ο Γεώργιος Γρίβας, μαζί με τους Δημήτριο Βεζανή, Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο, στρατηγό Νικόλαο Παπαδόπουλο-Παππού, πρώην υπουργό Γεώργιο Στράτο, καθηγητή Πανεπιστημίου Γεράσιμο Κονιδάρη, δικηγόρο Αθηνών Αντώνιο Αυγίκο, δικηγόρο Κύπρου Σάββα Λοϊζίδη, δικηγόρο Κύπρου Σωκράτη Λοϊζίδη, αντισυνταγματάρχη Ηλία Αλεξόπουλο, πλοιοκτήτη Γεώργιο Ζήση, καθώς και τους Ηλία Τσατσόμοιρο, έμπορο, και Δημήτριο Σταυρόπουλο, Τμηματάρχη των Σ.Ε.Κ., τους δύο τελευταίους πρότεινε ο Βεζανής καθώς ήταν προσωπικοί του φίλοι από την οργάνωση «Εθνικιστικός Σύνδεσμος» όπου ήταν πρόεδρος- συνεδρίασαν στο σπίτι του και αποφάσισαν την ίδρυση Μυστικής οργανώσεως για την απελευθέρωση της Κύπρου. Στη συνέχεια εκλέχθηκε στη δωδεκαμελή επιτροπή ^[6] [7] που συγκροτήθηκε στην Αθήνα για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, η οποία ορκίστηκε στην Καινή Διαθήκη. Η επιτροπή είχε πρόεδρο τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, που ήταν ο πολιτικός αρχηγός του Αγώνα.

Στις 7 Μαρτίου 1953 στο σπίτι του Γεράσιμου Κονιδάρη, καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην οδό Ασκληπιού 36Β, στον 3ο όροφο, έδωσε όρκο ^[8] «…εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος να φυλάξω, θυσιάζων και την ιδίαν μου ζωήν, υποφέρων και τα πλέον σκληρά βάσανα, μυστικόν παν ό,τι γνωρίζω και θέλω ακούσει διά την υπόθεσιν της Ενώσεως της Κύπρου. Θα υπακούω δε εις τας εκάστοτε διδομένας μοι διαταγάς». ^[9]. Τα επόμενα χρόνια η επιτροπή συνεδρίασε στο σπίτι του Δημητρίου Βεζανή στην οδό Σκουφά 34, αλλά και στα σπίτια του καθηγητή Γεράσιμου Κονιδάρη (Ασκληπιού 36Β), του δικηγόρου Σάββα Λοϊζίδη, στην οδό Μαυρομιχάλη 59, και στο δικηγορικό γραφείο του Αντωνίου Αυγίκου, στην οδό Σατωβριάνδου 10. Το 1964, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ο Γεώργιος Γρίβας, ήταν παρόντες στην επίσκεψη του Δημητρίου Βεζανή, μια από τις πολλές επισκέψεις του στην Κύπρο ^[10].

Ένοπλος αγώνας

Τον Ιανουάριο του 1950, έγινε στην Κύπρο δημοψήφισμα που το αποτέλεσμα τους κατέδειξε τη θέληση των πολιτών για ένωση με την Ελλάδα, το οποίο συνάντησε την άρνηση των Αγγλικής κυβερνήσεως να παραχωρήσει δικαίωμα ανεξαρτησίας και αυτοδιαθέσεως στους πολίτες της Κύπρου. Τα πάντα συνέτειναν ότι μόνη διέξοδος ήταν ο ένοπλος αγώνας και ο Γεώργιος Γρίβας ανέλαβε την πρωτοβουλία και την ευθύνη με συμπαραστάτες τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ', τους αδελφούς Σάββα και Σωκράτη Λοϊζίδη. Το 1951, ταξίδεψε στην Κύπρο, όπου μελέτησε την κατάσταση και έθεσε τα θεμέλια της ΕΟΚΑ, με βάση την οργάνωση «Παγκύπρια Εθνική Οργάνωση Νεολαίας», [«Π.Ε.Ο.Ν.»], και την «Ορθόδοξη Χριστιανική Οργάνωση Νέων», [«Ο.Χ.Ε.Ν.»]. Στις 7 Μαρτίου 1953, στην Αθήνα, μαζί με τα άλλα 11 μέλη της Δωδεκαμελούς Επιτροπής, δίνει τον όρκο για αγώνα απελευθέρωσης της Κύπρου, που είναι γνωστός ως ο «Όρκος των Δώδεκα». Στις 10 Νοεμβρίου 1954 με το ιστιοφόρο «Σειρήν», έφθασε στην Χλώρακα της Πάφου, μαζί με το Σωκράτη Λοϊζίδη και το Νότη Πετροπουλέα.

Χρησιμοποιώντας το αγωνιστικό ψευδώνυμο «Διγενής», ίδρυσε και ήταν στρατιωτικός αρχηγός της ανταρτικής οργανώσεως «Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών», [«Ε.Ο.Κ.Α.»] που πολέμησε κατά της Αγγλικής κατοχής στην Κύπρο, όπου ανέπτυξε ένοπλη δραστηριότητα, με στόχο την εκδίωξη των Βρετανών από το νησί και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ άρχισε από την 1η Απριλίου 1955, με προκήρυξη του Γρίβα προς τους Έλληνες της Κύπρου. Σ' αυτήν ο Γρίβας ανέφερε: «Με την βοήθειαν τού Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: “‘Η τάν ή επί τάς”. Αδελφοί Κύπριοι, Από τα βάθη των αιώνων μάς ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν Ιστορίαν διά να διατηρήσουν τήν ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι τού Λεωνίδα και οι νεώτεροι τού Αλβανικού έπους. Μάς ατενίζουν οι αγωνισταί τού 1821, οι οποίοι και μάς εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μάς ατενίζει ακόμη σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μάς παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. ‘Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θά γίνωμεν “πολλώ κάρρονες” τούτων. Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μιά φορά ότι και τού σημερινού Έλληνος “ο τράχηλος ζυγόν δέν υπομένει”. Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν τήν ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας. Γι’ αυτό και θα νικήσωμεν. Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των διά να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά τό πλευρόν των λαών σας, και για το οποίον σείς τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον τού ναζισμού και τού φασισμού. Έλληνες, όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας»

Η πραγματική ταυτότητα του Γρίβα αποκαλύφθηκε από το Νίκο Ζαχαριάδη, Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, [Κ.Κ.Ε.], που στις 26 Απριλίου 1955, σε εκπομπή του Ραδιοφωνικού Σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα», των κομμουνιστών στο παραπέτασμα, στην προσπάθεια του να τορπιλίσει μια επαναστατική προσπάθεια η οποία δεν ήταν ταξική και δεν είχε φιλοσοβιετικό προσανατολισμό, ονόμασε το συνταγματάρχη Γεώργιο Γρίβα ^[11] ως τον άνθρωπο πίσω από το αγωνιστικό ψευδώνυμο «Διγενής», ενώ ανάλογη ήταν και η στάση του Κυπριακού Κομμουνιστικού Κόμματος ^[12], που αποκήρυξε τον αγώνα για την Κυπριακή ανεξαρτησία κι αυτοδιάθεση, αποκαλώντας τους αγωνιστές «αλήτες» και «νεροπιστολάδες». Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Γρίβας στο ημερολόγιο του «...Είναι κωμικό, αλλά οι Βρεταννοί δεν πήραν στα σοβαρά αυτή την πληροφορία. ...{...}... Η ιδέα ότι ένας ηλικιωμένος συνταξιούχος αξιωματικός ήταν ο αρχηγός της ΕΟΚΑ ήταν πολύ παράδοξη για να τη δεχτούν..».

Το Νοέμβριο του 1955, ο Γρίβας εντοπίσθηκε από τους Άγγλους στην περιοχή Κακοπετριά, απ' όπου κατάφερε να διαφύγει, ύστερα από σειρά μαχών και ελιγμών και να φθάσει κοντά στην περιοχή της Μονής Κύκκου. Την Πρωτοχρονιά του 1956, ο Άγγλος διοικητής της Κύπρου ο στρατηγός Τζον Χάρντιγκ [Sir John Harding] ανάγγειλε από το ραδιόφωνο ότι «....οι μέρες της ΕΟΚΑ είναι μετρημένες». Την άλλη μέρα, οκτακόσιοι Βρετανοί στρατιώτες απέκλεισαν ένα δάσος όπου υπήρχε η υποψία ότι κρύβεται ο Γρίβας και σπατάλησαν μια ολόκληρη μέρα χτενίζοντας περιοχή δύο τετραγωνικών μιλίων κι αποσύρθηκαν με τρεις αιχμαλώτους. Ο Γρίβας που αναφέρει: «....Στην πραγματικότητα, βρισκόμουνα λίγα μίλια μακρυά από την περιοχή των επιχειρήσεων και παρακολουθούσα με κυάλια την πρόοδο της έρευνας. ...{...}... Έμεινα κατάπληκτος με τον ασυντόνιστο τρόπο με τον οποίο οι στρατιώτες ενεργούσαν», παρέμεινε στην περιοχή της Μονής του Κύκκου μέχρι τον Ιούνιο του 1956, όταν 10.000 Άγγλοι στρατιώτες δημιούργησαν κλοιό για να τον συλλάβουν.

Τότε διέφυγε και κατέφυγε στη Λεμεσό, όπου εγκατέστησε το στρατηγείο της οργανώσεως, ενώ από τον Μάρτιο του 1956, όταν οι Άγγλοι συνέλαβαν και εξόρισαν το Μακάριο στις Σεϋχέλλες, ανέλαβε και πολιτικός αρχηγός του αγώνος. Στις 18 Οκτωβρίου 1958, όταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας, o τότε Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος, ενημέρωσε τoν Γρίβα ότι η Ελληνική κυβέρνηση προέκρινε λύση εγγυημένης ανεξαρτησίας, o Αρχηγός της ΕΟΚΑ αποφάνθηκε προφητικά ότι, «....Τοιαύτη λύσις δυνατόν να καταλήξει εις ένα τέρας συγκυριαρχίας και συνδιoικήσεως πλειoψηφίας–μειoψηφίας. Αγωνιζόμεθα διά Λύσιν καθαρήν και oυχί ερμαφρόδιτoν. Λύσιν εξασφαλίζoυσαν την ειρήνην και oυχί συμβιβαστικήν των περιστάσεων, εγκλείoυσαν τριβόλoυς. Λύσιν πoυ θα επιτρέπει εις την πλειoψηφίαν να διoική, η oπoία δεν μπoρεί να άγεται και να καταδυναστεύεται oύτε υπό τoυ δυνάστoυ, oύτε υπό της μειoψηφίας...».

Ο αγώνας για την Ένωση κατέληξε στις επαίσχυντες συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, που υπογράφηκαν το Φεβρουάριο του 1959, όταν ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ αθέτησε τον όρκο του και συμφώνησε στην ανακήρυξη της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας. Στις 13 Μαρτίου 1959, ο Γρίβας διέταξε τη λήξη του αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α., κάλεσε τους μαχητές της να επανέλθουν στα ειρηνικά τους έργα και αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Στα «Απομνημονεύματα» του αναφέρει «...με θλίψη αλλά και με μια υψηλή αίσθηση καθήκοντος» πήρε τα όπλα το 1955 ενάντια σ’ έναν παλιό φίλο και σύμμαχο, τη Μεγάλη Βρετανία, ενώ κατηγορεί, όχι το λαό, αλλά μια «συμμορία πολιτικών», που αρνήθηκε ακόμα και την ελπίδα της ελευθερίας στο λαό της Κύπρου, και καταλήγει ότι, «....στα κεφάλια τους πέφτει το κρίμα για το θάνατο τόσων άντρων, γυναικών και παιδιών στα τραγικά χρόνια που ακολούθησαν....».

Ελληνική μεραρχία στην Κύπρο

Τον Ιούνιο του 1964, η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου, εφαρμόζοντας στην πράξη το αμυντικό δόγμα του Γρίβα «ο εχθρός να μείνει στη θάλασσα», τον έστειλε στην Κύπρο και στις 12 Ιουνίου, ανέλαβε επικεφαλής στρατιωτικής Μεραρχίας 5.000 ανδρών. Τότε με τη σύμφωνη γνώμη του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ανέλαβε αρχηγός στην «Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση Άμυνας Κύπρου», [«Α.Σ.Δ.Α.Κ.»], και στη συνέχεια ανέλαβε την αρχηγία στην «Εθνική Φρουρά» της Κύπρου. Στις δικοινοτικές ταραχές και την τούρκικη ανταρσία 1963-1964, το χωριό Κόκκινα αποτελούσε τουρκοκυπριακό θύλακα και οι Τούρκοι το χρησιμοποιούσαν για λαθραίες εισαγωγές όπλων και στρατιωτών από την Τουρκία. Στις αρχές Αυγούστου του 1964 δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς επιτέθηκαν στον θύλακα Μανσούρας-Κοκκίνων και οι Τουρκοκύπριοι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους και να καταφύγουν στα Κόκκινα. Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ αδυνατούσε να επιβάλει εκεχειρία και η Τουρκία αντέδρασε βίαια με την αεροπορία της να βομβαρδίζει τις ελληνοκυπριακές θέσεις και τα χωριά με βόμβες Ναπάλμ στις 7, 8 και 9 Αυγούστου 1964. Από τους βομβαρδισμούς σκοτώθηκαν 55 Ελληνοκύπριοι, μεταξύ τους 28 πολίτες. Οι τούρκικοι βομβαρδισμοί έπληξαν κατοικημένες περιοχές, ακόμα και το νοσοκομείο στο χωριό Παχύαμμος. Η Ελλάδα αν και τέθηκε σε πολεμική ετοιμότητα, δεν επενέβη στρατιωτικά, υπακούοντας σε έκκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας για κατάπαυση του πυρός και ειρήνευση.

Στις 12 Μαΐου 1965 ο Γρίβας, με την ιδιότητα του Στρατιωτικού Διοικητή των «Ελληνικών Δυνάμεων Κύπρου» [«ΕΛ.ΔΥ.Κ.»], έστειλε έκθεση-αναφορά με αποδέκτες τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β', τον Πέτρο Γαρουφαλιά, τότε Υπουργό Εθνικής Άμυνας, σχετική με τη δράση αξιωματικών που συμμετείχαν στην οργάνωση «Α.Σ.Π.Ι.Δ.Α.», οι οποίοι δρούσαν υπό την πολιτική κάλυψη και τις διαταγές του Ανδρέα Παπανδρέου και προειδοποιούσε την Αθήνα, ότι υπάρχει κίνδυνος ανατροπής του τότε καθεστώτος. Το υπουργείο Εθνικής Άμυνας διέταξε τον αντιστράτηγο της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης Iωάννη Σίμο, ο οποίος γι' αυτό το λόγο επισκέφθηκε την Κύπρο, όπου διεξήγαγε ανακρίσεις και εξέτασε περισσότερους από ενενήντα μάρτυρες. Η κρίση που ακολούθησε την εντολή της διεξαγωγής ανακρίσεως, οδήγησε στην παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου και στην πτώση της κυβερνήσεως της «Ενώσεως Κέντρου».

Στις 14 Νοεμβρίου 1967, οι ελληνοκυπριακές δυνάμεις υπό τις διαταγές του Γρίβα, απαντώντας στην ενέργεια των Τούρκων να καταλάβουν τον δρόμο Λευκωσίας-Λεμεσού κοντά στα χωριά Κοφίνου και Μαρί, διακόπτοντας τη διακίνηση ανθρώπων και εμπορευμάτων, επιτέθηκαν στους Τουρκοκυπρίους στις περιοχές Άγιος Θεόδωρος και Κοφίνου δυτικά της πόλεως της Λάρνακας, με αποτέλεσμα τον θάνατο ενός Ελληνοκυπρίου και 22 Τουρκοκυπρίων πολιτών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η απειλή της Τουρκίας να εισβάλλει στο νησί αποτράπηκε με ανταλλάγματα την απόσυρση της ελληνικής Μεραρχίας από την Κύπρο και την ανάκληση του Γεωργίου Γρίβα στην Ελλάδα. Ο δημοσιογράφος και ιστορικός συγγραφέας Σπύρος Παπαγεωργίου, ίσως ο πλέον έγκυρος παγκοσμίως σε θέματα της Κυπριακής ιστορίας από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και έως το 2014, στενός συνεργάτης και συμπολεμιστής του Γρίβα, στο βιβλίο του «Επιχείρηση Κοφίνου» ^[13], αποκαλεί το Γρίβα, όπως και τη στρατιωτική κυβέρνηση των Αθηνών, «θύμα του Μακαρίου» και κατηγορεί τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο ως υποκινητή της επιχειρήσεως, που θεωρεί ότι είχε στόχο την απομάκρυνση του Γρίβα από το νησί, τον αφοπλισμό της Κύπρου καθώς και την απόσυρση της Ελληνικής στρατιωτικής Μεραρχίας. Επέστρεψε στην Ελλάδα και από το 1968 ως το 1969, βρισκόταν σε κατ΄ οίκον περιορισμό στο σπίτι του στο Χαλάνδρι στην Αθήνα, και προετοίμαζε κίνημα με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967 ^[14] και την επαναφορά της δημοκρατίας στην Ελλάδα.

ΕΟΚΑ Β΄

Διαφώνησε με τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας αρχιεπίσκοπο Μακάριο Μούσκο για την ακολουθούμενη πολιτική της αυτοδιάθεσης της Κύπρου, την οποία θεώρησε ανθενωτική, και την 1η Σεπτεμβρίου 1971 έφθασε μυστικά στην Κύπρο, κατ' άλλους διαφεύγοντας από την επιτήρηση του στρατιωτικού καθεστώτος στο τέλος του Αυγούστου ή κατ' άλλους με τη σύμφωνη γνώμη των ανθρώπων του, και ίδρυσε την «Ε.Ο.Κ.Α.» Β', αρχίζοντας τον αγώνα εναντίον του Μακαρίου, αγώνας και δράση που διήρκεσαν έως το θάνατο του. Την οργάνωση χρηματοδοτούσαν οι τότε Μητροπολίτες Άνθιμος ή Ανθέμιος (Μαχαιριώτης) του Κιτίου, Κυπριανός (Κυριακίδης) της Κερύνειας και Γεννάδιος (Μαχαιριώτης) της Πάφου, πολλοί γνωστοί Κύπριοι μεγαλοεπιχειρηματίες και άλλοι οπαδοί του Διγενή που τάσσονταν υπέρ του αγώνα της Ένωσης, τα μέλη της και ο ίδιος ο Γεώργιος Γρίβας. Η ΕΟΚΑ Β' ιδρύθηκε για να αντιμετωπίσει την πιθανότητα επιβολής ανθενωτικής λύσεως ή μη αποδεκτής στους Έλληνες και Κύπριους εθνικιστές και αρχικά δεν ήταν κίνηση εναντίον του Μακαρίου.

Μεταξύ των ενεργών μελών της E.O.K.A. B' περιλαμβάνονταν πολίτες που ταλαιπωρήθηκαν, συνελήφθησαν και βασανίστηκαν τη δεκαετία 1960-1970, στη διάρκεια της οποίας έγιναν δολοφονίες αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. που έμειναν ανεξιχνίαστες, καθώς και ξυλοδαρμοί αλλά και απαγωγές αντιφρονούντων δημοσιογράφων, από την Κυπριακή κυβέρνηση. Οι πολίτες αυτοί είχαν ταχθεί εναντίον των Συμφωνιών της Ζυρίχης και έβλεπαν ότι το Μακαριακό καθεστώς δεν οδηγούσε την Κύπρο προς την Ένωση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περιπέτεια του ψυχίατρου Τάκη Ευδόκα, εκπροσώπου των Ενωτικών, ο οποίος καταδικάστηκε σε ποινή φυλακίσεως δύο μηνών για αντιπολιτευτικό άρθρο του το 1970, στην εφημερίδα «Γνώμη». Κρατήθηκε στις φυλακές, όμως αποφυλακίστηκε με βία, αφού την ημέρα των βουλευτικών εκλογών θα ήταν κρατούμενος, γεγονός που έβλαπτε την εικόνα του Μακαρίου. Ο Ευδόκας επιθυμούσε να εκτίσει την ποινή του για να εστιάσει στις αντιδημοκρατικές μεθόδους της κυβερνήσεως, όμως ο αρχηγός της Αστυνομίας με εντολή της υπουργού Στέλλας Σουλιώτου και τη σύμπραξη των δεσμοφυλάκων, τον μετέφεραν βιαίως έξω από τη φυλακή της Λευκωσίας, την οποία κλείδωσαν.

Τον Οκτώβριο του 1971, ο Μακάριος επιτέθηκε κατά του Γρίβα, λέγοντας ότι «...η Ένωσις δεν επιτυγχάνεται δι’ εκδηλώσεων και πράξεων ηρωικής μωρίας...» και τον ίδιο μήνα το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την ίδρυση Εφεδρικού Σώματος Αστυνομίας, που υπάγονταν στο Μακάριο. Τον Ιανουάριο 1972, ο Μακάριος εισήγαγε οπλισμό, μεταξύ τους και αντιαρματικά, από την Τσεχοσλοβακία, τον οποίο αποθήκευσε στο υπόγειο της Αρχιεπισκοπής. Ανάμεσα στα όπλα υπήρχαν και αντιαρματικά, αποσκοπώντας στην ίδρυση προσωπικού στρατού. Στις 27 Μαρτίου 1972 στη Λευκωσία, έγινε άκαρπη συνάντηση του Μακαρίου με τον Γεώργιο Γρίβα, ενώ στα μέσα του έτους ο Μακάριος ζήτησε από το Γεώργιο Παπαδόπουλο να καταδικάσει τη δράση την Ε.Ο.Κ.Α. και το Γεώργιο Γρίβα.

Ο στρατηγός Γρίβας εξηγώντας στον αρχιεπίσκοπο Μακάριο με επιστολή του στις 16 Μαΐου 1972, τους λόγους της επανόδου του στην Κύπρο, έγραφε:
«....Μακαριώτατε, ό,τι με παρεκίνησε να κατέλθω εκ νέου εις Κύπρον, διασπάσας στενώτατον πέριξ μου κλοιόν εις Αθήνας και διακινδυνεύσας ένα επικίνδυνον θαλάσσιον πλουν, ήτο η επιθυμία μου να προσφέρω και τας τελευταίας μου δυνάμεις εις τον αγώνα της Ενώσεως. Θα απετέλει τραγικήν παρεξήγησιν να νομισθή ότι εις ηλικίαν 74 ετών κατήλθον εις Κύπρον διά να μοιρασθώ μεθ’ υμών την εξουσίαν και να απαρνηθώ τας αρχάς μου, διά τας οποίας επολέμησα και διεκινδύνευσα εν Κύπρω. Υπό την αρχηγίαν μου ο Κυπριακός λαός εθυσιάσθη και εδοξάσθη επί τετραετίαν, διά να απολαύση το δώρον της Ενώσεως. Αισθάνομαι βαρυτάτας τας ευθύνας μου έναντι των θυσιασθέντων παλληκαριών μου και όλου του μάρτυρος Κυπριακού λαού. Τας θυσίας του λαού τούτου είμαι αποφασισμένος να αξιοποιήσω και τα δικαιώματα τούτου να διεκδικήσω πάση θυσία. Και εις την πορείαν μου ταύτην θα ανατρέψω οιαδήποτε εμπόδια, οθενδήποτε προβαλλόμενα. Μακαριώτατε, εκ της επιστολής σας φαίνεται ότι δεν υπάρχει έδαφος δι’ ειλικρινή συνεννόησιν και συνεργασίαν. Πριν όμως διαχωρίσω πλήρως τας ευθύνας μου, και διά να αντιληφθή ο Ελληνισμός ολόκληρος τας ειλικρινείς προθέσεις μου και την αγάπην που αισθάνομαι διά τον δύσμοιρον αυτόν τόπον, σας προσφέρω μίαν υστάτην ευκαιρίαν, διά να αναλογισθήτε τας ευθύνας σας έναντι τούτου και να αποδείξητε δι’ έργων την επιθυμίαν σας να συνεργσθήτε μετ’ εμού διά την σωτηρίαν του...».

Το 1973, ο Γρίβας ζήτησε από το Μακάριο να υποδείξει άλλον υποψήφιο στις Προεδρικές εκλογές και να μην εκθέσει υποψηφιότητα ο ίδιος. Η ενωτική παράταξη απέσυρε την υποψηφιότητα του Τάκη Ευδόκα και ο Μακάριος εκλέχθηκε δίχως αντίπαλο, ενώ σε αστυνομικούς σταθμούς βασανίζονταν με άγριο τρόπο, όσοι συλλαμβάνονταν ως μέλη της ΕΟΚΑ Β΄. Ο Γεώργιος Γρίβας εφαρμόζοντας το σχέδιο «Ανταπόδοσις», προχώρησε τους μήνες το Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1973 στην ανατίναξη των αστυνομικών σταθμών όπου εφαρμόζονταν βασανιστήρια ως ανακριτικοί μέθοδοι. Στις 27 Ιουλίου 1973 μέλη της ΕΟΚΑ Β΄ απαγάγουν τον Υπουργό Δικαιοσύνης και ο Γρίβας ζητά πλήρη αμνηστία, προκειμένου να τον απελευθερώσει. Ακολούθησαν δολοφονίες στελεχών της ΕΟΚΑ Β' από το Κυπριακό παρακράτος και οπαδών του Μακαρίου από τα μέλη της ΕΟΚΑ Β', ενώ όπως αναφέρει ο Γρίβας στο αρχείο του, ο Μακάριος είχε δώσει εντολή να εκτελέσουν τον ίδιο ^[15].

Διακρίσεις

Στις 17 Μαρτίου 1959 επέστρεψε στην Αθήνα, όπου τον υποδέχθηκε πλήθος επισήμων και λαού, ενώ ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόκλητος τον στεφάνωσε με χρυσό στεφάνι. Η Βουλή των Ελλήνων με ομόφωνη απόφαση της στις 18 Μαρτίου 1959 ^[16] τον προήγαγε στο βαθμό του αντιστρατήγου, του παραχώρησε ειδική τιμητική σύνταξη, ενώ τον ονόμασε «Άξιο Τέκνο της Πατρίδος» ^[17], τίτλος που απονεμήθηκε πριν από αυτόν στο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αγωνιστή της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821. Η δράση του αποτέλεσε πηγή εμπνεύσεως για σημαντικά απελευθερωτικά κινήματα και επαναστάτες όπως ο Κουβανός Φιντέλ Κάστρο, που έστειλε δύο επιστολές προς το Γρίβα, το 1959 και το 1974, στην πρώτη από τις οποίες, μεταξύ άλλων, έγραφε, «...Στρατηγέ, ο αγώνας σας με γοήτευσε και αποτέλεσε παράδειγμα για την απελευθέρωση της Πατρίδας μου. Συγχαρητήρια, Εύχομαι η Δημοκρατία και η Δικαιοσύνη να βασιλεύσουν επιτέλους στον κόσμο...».

Στις 24 Μαρτίου 1959, η τότε Βασιλική Ακαδημία Αθηνών του απένειμε

• το Χρυσό Μετάλλιο, την ύψιστη διάκριση της Ακαδημίας Αθηνών.

Η Ακαδημία Αθηνών τον τίμησε σε ειδική της συνεδρία και ο πρόεδρος της Σπύρος Μελάς, απευθυνόμενος προς τον Γρίβα-Διγενή, είπε, «...Το όνομα σας θα μείνη αθάνατον εις την Ιστορία της ελληνικής Φυλής. Εις το όνομα του μεσαιωνικού μας ήρωα Διγενή τον οποίον τον ευστόχως εδανείσθητε για να καλύψετε το ιδικόν σας, προσεθέσατε νέαν άφθιτον αίγλην. Η εποποία που εγράψατε με τους νεαρούς συντρόφους που επλαστουργήσατε υπερέβη κατά πολύ το έπος των Βυζαντινών ακριτών. Αν εκείνοι εμάχοντο εις τα όχθας του Ευφράτου και τας στενωπούς του Ταύρου και του Αντιταύρου, του Πεχλεβάν, τους τρομερούς Ιππείς των Περσών τους είχαν αντίκρυ των και δεν υστερούν ούτε εις όπλα, ούτε εις αριθμόν. Αλλ' εσείς και η φούκτα των νεαρών συντρόφων σας επί τέσσερα χρόνια ηγωνίσθητε περικυκλωμένοι πανταχόθεν από τας μυριάδας του αυτοκρατορικού στρατού. Ηκούτε εις τα κρησφύγετα σας τα βήματα των εχθρών που προσεγγίζουν μέχρι του σημείου που ησθάνεστο τα χνώτα της αναπνοής των. Εζήσατε την τετραετή αγωνίαν των αδιάκοπων ανιχνεύσεων των αναρίθμητων αντιπάλων σας, έτοιμοι με το δάκτυλον εις την σκανδάλην του όπλου, να στρέψετε την κάννην προς τον διώκτην σας ή προς τον κρόταφόν σας, αν η άμυνα δεν ήτο πλέον δυνατή. Και δεν διεκόπτετο η αγωνία αυτή, παρά μόνον από τας ιδικάς σας θυελλώδεις εξορμήσεις των οποίων το σύνθημα ήτο «μάχη και θάνατος!». Ο Γρίβας, αν και κατηγορείται για το αντίθετο, δεν υπήρξε φιλικός προς το καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967 και το Γεώργιο Παπαδόπουλο. Το 1970 και το 1971 πραγματοποίησε δύο αντικαθεστωτικές ομιλίες σε κινηματοθέατρα της Αθήνας ενώπιον Κυπρίων φοιτητών.

Ο θάνατος του

Ο Γρίβας εικάζεται ότι πέθανε από καρδιακή προσβολή ή από δηλητηρίαση στο σπίτι του Μάριου Χριστοδουλίδη ^[18] [19] στον Άγιο Νικόλαο της Λεμεσού, στις 27 Ιανουαρίου 1974 σε ηλικία 76 χρόνων σχεδόν δυόμιση χρόνια από την τελευταία άφιξη του στην Κύπρο. Στη σορό του δεν διενεργήθηκε νεκροψία, όπως ήταν σωστό κι επιβεβλημένο, προκειμένου να διευκρινισθούν τα αίτια του θανάτου του. Τη θλιβερή είδηση μετέφερε από την Λεμεσό στη Λευκωσία ο Πανίκος Σωτηρίου, ο οποίος ήταν από τους πρώτους που πληροφορήθηκαν το θάνατο του. Την νύκτα της Κυριακής 27 Ιανουαρίου 1974, αντιπροσωπεία στελεχών της Ε.Ο.Κ.Α. μετέβη στην Ελληνική πρεσβεία στη Λευκωσία και ανακοίνωσε στον πρέσβη Ευστάθιο Λαγάκο το θάνατο του Γρίβα.

Στις 29 Ιανουαρίου 1974 ο Ελλαδίτης τότε απότακτος Ταγματάρχης Γεώργιος Καρούσος ανέλαβε τη διοίκηση της ΕΟΚΑ Β’, χωρίς ουσιαστικές εξουσίες, ενώ ο Μακάριος απηύθυνε έκκληση για τερματισμό της δράσεως της οργανώσεως και υποσχέθηκε τη διακοπή της αναζητήσεως των καταζητουμένων μελών της. Στο πένθος για το θάνατο του Γρίβα συμμετείχε όλη η Κύπρος με εξαίρεση το Α.Κ.Ε.Λ., το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κύπρου. Σύμφωνα με τους εκπροσώπους της ΕΟΚΑ Β’ η σορός του Γρίβα θα σε λαϊκό προσκύνημα την Τρίτη 29 Ιανουαρίου στην εκκλησία Φανερωμένης και στη συνέχεια θα παρέδιδε την σωρό του στην πρεσβεία, προκειμένου να μεταφερθεί με στρατιωτικό αεροπλάνο στην Αθήνα, όπου την επόμενη ημέρα θα τελούνταν η κηδεία. Όμως αργά το βράδυ της Δευτέρας 28 Ιανουαρίου η επιτροπή ανακοίνωσε ότι η κηδεία θα γινόταν στην Κύπρο. Όπως αναφέρει η σχετική ανακοίνωση «....Η κηδεία του αρχηγού της ΕΟΚΑ Γεωργίου Γρίβα Διγενή θα τελεσθή την 2αν μ.μ. της Τετάρτης, 30ης Ιανουαρίου 1974 εις τον χώρον του κρησφυγέτου όπου ο Αρχηγός ευρίσκεται και θα ταφή συμφώνως προς επανειλημμένως εκφρασθείσαν αυτού επιθυμίαν. Την ευθύνην διά τη οργάνωσιν της κηδείας ανέλαβεν η ΕΣΕΑ και οι συναγωνισταί του Διγενή. Το Λαϊκόν προσκύνημα θα συνεχισθή μέχρι της 10ης π.μ. της Τετάρτης 30ης Ιανουαρίου 1974 εις τον χώρον εις Λεμεσόν, όπου ευρίσκεται η σωρός του θανόντος αρχηγού. Η οργανωτική επιτροπή πιστεύει ακραδάντως ότι οι τιμώντες την μνήμην του Αρχηγού θα διαδηλώσουν τον προς αυτόν σεβασμόν και την ευγνωμοσύνην των με την απαιτουμένην ευπρέπειαν και κατάνυξιν».

Με άλλη ανακοίνωση της η επιτροπή της Ε.Ο.Κ.Α. γνωστοποιούσε ότι επιθυμία του Στρατηγού Γρίβα ήταν να μην παραστεί στη νεκρώσιμη ακολουθία του ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Έγραφε η ανακοίνωση:
«ΕΟΚΑ, Προς τας Κυβερνήσεις Ελλάδος και Κύπρου: Σεβόμενοι απολύτως την αδιαφιλονίκητον επιθυμίαν του εκλιπόντος Αρχηγού μας ην εξέφρασαν επανειλημμένως προς τους στενωτέρους των συνεργατών Του, γνωρίζομεν ότι:
α) Δεν ήθελε να πλησιάση ο Πρόεδρος της κυπριακής Δημοκρατίας καθ' οιονδήποτε τρόπον το λείψανον Του ήνα προεστεί της νεκρωσίμου Αυτού ακολουθείας. :
β) Να ταφή εις χώρον, όπου καθώρισεν εις στενούς συνεργάτας του. :
Επί τούτοις, καλούνται εκείνοι, οίτινες δεν εσεβάσθησαν τούτον ζώντα, όπως, τουλάχιστον σεβασθούν την επιθυμίαν του νεκρού και μη επιχειρήσωσι καθ' οιονδήποτε τρόπον παραβίασιν της υστάτης αυτού βουλήσεως. :
Ο Τομεάρχης ΕΟΚΑ Β Λεμεσού".

Ο Ταγματάρχης Καρούσος με μετριοπαθή ανακοίνωση του εξέφρασε τη θέληση να ανασταλεί ο αγώνας της ΕΟΚΑ Β’.
«ΕΟΚΑ Β’ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ.
Γνωρίζομεν εις τον κ. Πρόεδρον της Δημοκρατίας, τα πολιτικά κόμματα και τον ελληνικόν Κυπριακόν λαόν, ότι η ΕΟΚΑ Β διέταξε την αναστολήν της δράσεως της επί τω σκοπώ όπως παράσχη τον χρόνον της απαραιτήτου ηρεμίας, διά τον υπεύθυνον θετικόν και πατριωτικόν χειρισμόν του εθνικού μας θέματος. Προϋποθέτει τούτο, ότι θα εύρη ανταπόκρισιν υπό των οργάνων ασφαλείας, αλλά και των κατευθυνομένων του παρακράτους, επ' αγαθώ του λαού μας.
Πάσα ενέργεια εις βάρος τυχόν φυλακισμένων μας, καταζητουμένων ή ελευθεροκινουμένων μελών μας, ως και φθορά περιουσιών των ενωτικών, θα προκαλέση τας σοβαράς αντιδράσεις της Οργανώσεως, εφ' ων την ευθύνην θα φέρουν οι απρόσεκτοι ή οι αστόχως υποθέτοντες ότι ο αποθανών Αρχηγός, κατέλιπεν αναποφάσιστα ορφανά.
Η παρούσα ανακοίνωσις δεν αποτελεί όρον, αλλ' εκ καθήκοντος προσφοράν προς το σύνολον υπό την βεβαιότητα ότι αύτη θα εκτιμηθή. Οι προς πάσαν κατεύθυνσιν υπεύθυνοι Άνδρες, ας δώσουν τα δείγματα του πατριωτισμού και της συνέσεως των.
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ Β».

Στις 28 Ιανουαρίου, η ημερησία διαταγή που εκδόθηκε από την Ε.Ο.Κ.Α. αναφέρει ότι ο αγώνας της θα συνεχιζόταν:
«Βαρύς ο αρχηγός μας, από την τόσην δόξαν και τον τόσον θρύλο, έπεισεν επί των επάλξεων του Εθνικού χρέους, ως εύορκος ο στρατιώτης της Μεγάλης Πατρίδος, κληροδοτών εις ημάς υποθήκην ιεράν και αδιάρρηκτον: “Μείνετε πιστοί έως θανάτου εις την εθνικήν αξίωσιν της ενώσεως, βέβαιοι όντες ότι ηνίκη θα στεφανώση τον αγώνα μας”. Αυταί ήσαν αι τελευταίαι λέξεις του εκλιπόντος ηγέτου μας. Και απήλθε βέβαιος ων ότι ουδείς ευρίσκεται μεταξύ μας, επιλήσμων και διαρρήκτης της υποθήκης Του.
Μαχηταί της ΕΟΚΑ. Αυστηρός και άτεγκτος ο τηρητής των νόμων της Πατρίδος, ως ενθυμείσθε, μας εδέσμευσε δι' όρκου ιερού, έναντι της πολυφιλήτου και μαρτυρικής πατρίδος».

Η νεκρώσιμη ακολουθία του

Η σορός του Στρατηγού Γρίβα εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Στις 2 το μεσημέρι της της 30ης Ιανουαρίου το φέρετρο μεταφέρθηκε με πομπή, στους ώμους των Αντώνη Γεωργιάδη, Φώτη Παπαφώτη, Λεύκου Ροδοσθένους, Γιαννάκη Δρουσιώτη, Σταύρoυ Σ. Σύρου, Αδ. Νικολεττίδη, Ελενίτσας Λoϊζoυ και άλλων αγωνιστών, και τοποθετήθηκε σε μεγάλη εξέδρα που είχε στηθεί στον κήπο της οικίας της οικογένειας Χριστοδουλίδη. Ύμνους παιάνιζε η Φιλαρμονική της Εθνικής Φρουράς και τιμές απέδιδε στρατιωτικό άγημα. Την τελετή παρακολούθησαν ο Έλληνας πρέσβης στη Λευκωσία Ευστάθιος Λαγάκος, ο Στρατηγός Γεώργιος Ντενίσης, διοικητής της Εθνικής Φρουράς, ο Αντιστράτηγος Κυριακόπουλος, ο Επιτελάρχης της Εθνικής Φρουράς Υποστράτηγος Παπαδάκης και αντάρτες της Ε.Ο.Κ.Α. με στολή παραλλαγής. Στην εξέδρα βρίσκονταν δύο νέες η μία με μαύρη στολή που συμβόλιζε την Κύπρο και η άλλη με κυανή που συμβόλιζε την Ελλάδα, συνδέονταν με κορδέλα που έγραφε τη λέξη Ένωσις. Τη νεκρώσιμη ακολουθία τέλεσαν οι Μητροπολίτες Γεννάδιος Πάφου και Κυπριανός Κυρήνειας, ενώ μετείχαν ο ηγούμενος Τρωοδίτισσας Αθανάσιος και οι Αρχιμανδρίτες Λευκωσιάτης, Ελευθεριάδης και Μαλλουρής καθώς και ο Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου, πρωτοπρεσβύτερος της Κατακόμβης του Αγίου Ελευθερίου ^[20].

Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Αλέξανδρο Παπαχελά, όπως τα παρουσίασε σε τηλεοπτική εκπομπή στην εκπομπή «Φάκελλοι» στην τηλεόραση του «ΣΚΑΙ», στην κηδεία του Γρίβα, «...Ο Μακάριος εκφωνεί έναν τιμητικό λόγο.. {...}.. Στην πραγματικότητα όμως ανακουφίζεται. Η ιδιαιτέρα γραμματέας του, σημειώνει στο ημερολόγιό της την ημερομηνία και περιγράφει μια συζήτηση που είχε με τον Μακάριο. Ο Αρχιεπίσκοπος της λέει χαμογελώντας συλλυπητήρια και αυτή του απαντά ειρωνικά ότι φοράει ένα κόκκινο πουλόβερ για να πενθήσει τον θάνατο του Γρίβα...» ^[21]. Την ίδια ημέρα οι εκπρόσωποι της Ε.Ο.Κ.Α. ανακοίνωσαν ότι ο αγώνας της οργανώσεως για την Ένωση θα συνεχιστεί και κατέληγαν ότι, «....Από σήμερον αι εντολαί του Διγενή θα έρχονται ως αστραπαί από την κορυφή του Ολύμπου». Παράλληλα στην κατάθεση στεφανιού εκ μέρους του νέου αρχηγού της οργανώσεως ανακοινώθηκε ότι αυτός «....θα τιμήση την ηρωική παράδοση του θανόντος Αρχηγού του». Στη μνήμη του Κηρύχθηκε τριήμερο επίσημο πένθος και οι σημαίες αναρτήθηκαν μεσίστιες στα κυβερνητικά κτίρια της Κύπρου, ενώ τηρήθηκε τριήμερη αργία στα σχολεία και στις δημόσιες υπηρεσίες και η ημέρα της κηδείας του τηρήθηκε ως δημόσια αργία. Το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου μετέδιδε σήμερον συνεχώς κλασική μουσική εις έκτακτα δε προγράμματα του έπλεξε το εγκώμιον του Γρίβα.

Την θλίψη της εξέφρασε η ελληνική κυβέρνηση του Γεωργίου Παπαδόπουλου με ανακοίνωση που εξέδωσε η Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών στην οποία αναφέρεται ότι, «...Το Ελληνικόν Έθνος πενθεί βαθύτατα δια την απώλειαν του εθνικού ήρωος στρατηγού Γρίβα-Διγενή και απέτισε φόρον τιμής εις την μνήμην του μεγάλου αυτού εθνικού αγωνιστού. Η ελληνική κυβέρνησις, διερμηνεύουσα την θλίψιν σύμπαντος του ελληνικού έθνους, συμμετέχει ολοψύχως εις το πένθος και εκφράζει τα εγκάρδια συλλυπητήρια της προς την οικογένειά του μεταστάντος». Παράλληλα η Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου εξέδωσε ψήφισμα στο οποίο αναφέρει ότι, «Η Βουλή των Αντιπροσώπων, συνελθούσα σήμερον, ημέρα Πέμπτη, 31 Ιανουαρίου 1974, σε έκτακτη επίσημη συνεδρία για να αποτίσει φόρο τιμής προς τον εκλιπόντα αρχηγό της ΕΟΚΑ Στρατηγό Γεώργιο Γρίβα Διγενή και να μνημονεύσει τις εξαίρετες υπηρεσίες τις οποίες ο εκλιπών εθνικός ήρωας πρόσφερε για την απελευθέρωση της ιδιαίτερης πατρίδας του Κύπρου, με ψήφισμά της ανακηρύσσει τον εκλιπόντα ήρωα Στρατηγό Γεώργιο Γρίβα–Διγενή, ως άξιο τέκνο της ιδιαίτερης πατρίδας του Κύπρου».

Την ίδια μέρα ο Αρχιεπίσκοπιος Μακάριος, ασεβώντας στη μνήμη του Γρίβα, προέβη σε μια δήλωση γεμάτη αιχμές. «Ο θάνατος του στρατηγού Γρίβα-Διγενή συνεκίνησε βαθύτατα τον κυπριακόν ελληνισμόν. Ο στρατηγός προσέφερε πολυτίμους υπηρεσίας εις την Κύπρον και εις ολόκληρον το Έθνος. Πολλάκις διεφώνησα προς τον στρατηγόν, ως προς την μέθοδον και τον χειρισμόν του εθνικού κυπριακού θέματος. Πολύ δε λυπούμαι διότι από διετίας ευρισκόμην εν συνεχεί διαφωνία προς τον στρατηγόν δια πράξεις και ενεργείας εις τας οποίας παρεσύρθη. Ουδόλως, όμως, παραγνωρίζω την τεραστίαν προσφοράν του εις τον απελευθερωτικόν αγώνα του κυπριακού ελληνισμού η οποία έδωκεν εις αυτόν εξέχουσαν θέσιν εις την Ιστορίαν. Ο ελληνισμός της Κύπρου θα τιμά πάντοτε την μνήμην του στρατηγού Γεωργίου-Γρίβα Διγενή».

Η νεκρώσιμη ακολουθία του Στρατηγού την οποία, σύμφωνα με το «Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων», ακολούθησαν 200.000 Έλληνες της Κύπρου, χαρακτηρίστηκε δημοψήφισμα του Ελληνισμού της Κύπρου υπέρ της Ενώσεως. Ο ανταποκριτής της εφημερίδος «Ελληνικός Βορράς» της Θεσσαλονίκης μετέδωσε ότι αυτό που έγινε στη Λεμεσό ήτο κάτι το πρωτοφανές, κάτι το αφάνταστο δια την Κύπρο. Ανταποκριτές ξένων πρακτορείων δήλωσαν ότι έχουν εντυπωσιασθεί βαθιά από τις εκδηλώσεις και την κοσμοσυρροή και αναφέρουν ότι, «...Άνδρες, γυναίκες και νεαρά κορίτσια, που εκράτουν πορτραίτα του μυστακοφόρου ηγέτου των, ανελύθησαν εις λυγμούς, την στιγμήν που το φέρετρον του στρατηγού κατεβιβάζετο εις τον τάφον». «Το πλήθος εκραύγαζε ρυθμικώς «Ένωσις, Ένωσις». Πολλοί είχον αναρριχηθή στις στέγες των πέριξ οικιών και εκραύγαζον διαρκώς «Ένωσις, Ένωσις». Ο Μητροπολίτης Κυπριανός Κυρήνειας ανέφερε ότι «Το φέρετρον σου ακολουθεί ολόκληρον το Έθνος» και υπέμνησε τις αναλογίες μεταξύ του Μακεδονικού και του Κυπριακού Αγώνα.

Μνήμη Γεωργίου Γρίβα

Το 2007, ο επίσκοπος Χριστόδουλος, τότε προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος, επισκέφθηκε την Κύπρο, όπου τέλεσε τρισάγιο και κατέθεσε στεφάνι στον τάφο του Γεωργίου Γρίβα, γεγονός που προκάλεσε τις αντιδράσεις της ελληνικής αριστεράς και του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου. Το Δημοτικό Συμβούλιο της Λεμεσού απέρριψε το αίτημα του «Ιδρύματος Γρίβας Διγενής», το οποίο υποβλήθηκε το Νοέμβριο του 2008 για δημιουργία μουσείου και εκθεσιακού χώρου στο μνημείο της ΕΟΚΑ Β', το οποίο υπάρχει στο δρόμο που φέρει το όνομα του Γρίβα στη Λεμεσό. Το αίτημα απορρίφθηκε από το Δημοτικό συμβούλιο, μετά από ψηφοφορία, καθώς σύμφωνα με το σκεπτικό που ανέπτυξε ο Τάσος Τσαπαρέλας, Δημοτικός σύμβουλος εκλεγμένος με το ΑΚΕΛ, «...Η υπόθεση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μια απλή αίτηση που έχει να κάνει με τον σχεδιασμό των απαιτήσεων και παραμέτρων της πόλης μόνον. Έχει ..{..}.. πολιτικές παραμέτρους και πλευρές της ιστορίας μας. ...{...}... το δημοτικό συμβούλιο είναι ένα εκλεγμένο πολιτικό σώμα και πρέπει να πάρει υπόψη του τις πολιτικές επιπτώσεις των αποφάσεών του...». Η Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου, σε ειδική συνεδρία της στις 31 Ιανουαρίου 1974, ανακήρυξε το Γεώργιο Γρίβα, «...άξιον τέκνον της Κύπρου διά τας εξαιρέτους υπηρεσίας τας οποίας προσέφερε προς την ιδιαιτέραν του Πατρίδα.» ^[22].

Το Νοέμβριο του 2014, δόθηκαν στη δημοσιότητα, απόρρητα ως τότε, έγγραφα του βρετανικού Υπουργείου εξωτερικών, [Foreign Office], μεταξύ των οποίων κι ένα σημείωμα του επικεφαλής της Διευθύνσεως της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας ΜΙ6 για τη Μέση Ανατολή, με ημερομηνία 4 Μαΐου 1955, στο οποίο αναφέρεται ότι πιθανότατα ο θρυλικός «Διγενής» είναι ο Γεώργιος Γρίβας. Σύμφωνα με το έγγραφο, «...Οι Αρχές στην Κύπρο θεωρούν μάλλον πιθανό ότι ο αρχηγός της τρομοκρατικής οργάνωσης Ε.Ο.Κ.Α., με το ψευδώνυμο Διγενής, είναι στην πραγματικότητα ένας πρώην αξιωματικός του ελληνικού στρατού, συνταγματάρχης (ή στρατηγός), ο οποίος στη διάρκεια του πολέμου ήταν διοικητής της παραστρατιωτικής, αντικομμουνιστικής οργάνωσης «Χ». Δυστυχώς πολύ λίγες πληροφορίες είναι γνωστές για την προσωπική εμφάνιση του Γρίβα στις αρχές ασφαλείας της Κύπρου και οποιαδήποτε σημαντική πληροφορία γι’ αυτόν θα πρέπει να τη γνωρίζουν..».

Ίδρυμα Γεωργίου Γρίβα

Το Ίδρυμα του Στρατηγού Γεωργίου Γρίβα–Διγενή, συστάθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 1961 με την υπ' αριθμό 27579 πράξη του συμβολαιογράφου Αθηνών Πέτρου Α. Κατσαϊτη. Το αρχικό καταστατικό τροποποιήθηκε με την υπ' αριθμό 27969 της 23ης Δεκεμβρίου 1961 καθώς και με την υπ' αριθμό 38495 της 9ης Φεβρουαρίου 1971 πράξεις του ιδίου συμβολαιογράφου. Η σύσταση του και ο οργανισμός του, εγκρίθηκε με το υπ' αριθμό 134 /1962 Βασιλικό Διάταγμα, που δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 32Α και η τροποποίηση εγκρίθηκε με το υπ αριθμό 308/1971 Βασιλικό Διάταγμα, όπως δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 90/Α. Έδρα του ιδρύματος είναι η Αθήνα, ενώ η σφραγίδα του είναι κυκλική με την επωνυμία του ιδρύματος, με τη λέξη «Αθήναι» στο κέντρο και στο κάτω μέρος 1961, το έτος της ιδρύσεως του.

Το 1999, σε επιστολή του ^[23] ο Γεώργιος Καρούσος απευθυνόμενος στον Πάτροκλο Σταύρου, Υφυπουργό Προεδρίας και εξ απορρήτων του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, γράφει: «....Για όλο αυτό το διάστημα της μεταπολίτευσης ενωτικοί της Κύπρου, αγνοί Ελληνες, αποφάσισαν να μην ανοίξουν το Αρχείο του Γρίβα (για όσο θα χρειαστεί), για να ΜΗ βλάψουν το δύσκολο έργο των χειριστών του Κυπριακού σήμερα. Όλοι αυτοί απαντούν στον κ. Π. Σταύρου και την παρέα του. «Παιδιά, μη σπρώχνετε, γιατί θα ανοίξει το Αρχείο του Γρίβα και θα βρωμίσει η Ελλάδα από την μπόχα σας»...».

Μουσείο Γεωργίου Γρίβα-Διγενή

Το Μουσείο ^[24] του Στρατηγού Γρίβα λειτουργεί στον αριθμό 70 της ομώνυμης οδού στη Λεμεσό κι είναι αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του. Περιλαμβάνει προσωπικά του αντικείμενα, φωτογραφικό και άλλο έντυπο υλικό, από τη γέννηση μέχρι και τον θάνατό του. Εκτός των εκθεμάτων, εντός του Μουσείου βρίσκεται και το υπόγειο κρησφύγετο του Στρατηγού Διγενή, που χρησιμοποίησε κατά τη διάρκεια του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. της περιόδου 1955-59. Στο χώρο που λειτουργεί στεγαζόταν το αρχηγείο της Ε.Ο.Κ.Α. κι από κει ο Γρίβας διεύθυνε τον Αγώνα για τέσσερα χρόνια. Επιπλέον, στο προαύλιο του εκτίθεται το ιστορικό πλοιάριο «Σειρήν», το οποίο μετέφερε τον οπλισμό για την έναρξη του Αγώνα, τον Μάρτιο του 1954. Πρόκειται για το ίδιο πλοίο με το οποίο ταξίδεψε ο Γρίβας και αποβιβάστηκε στις ακτές της Χλώρακας, τον Νοέμβριο του 1954 για να προετοιμάσει τον Αγώνα. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και ο τάφος του Στρατηγού.

Αντικείμενα μνήμης

Στις 12 Μαΐου 2015, καταχωρήθηκε δημοσίευμα στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail», ότι δημοπρατήθηκαν αντικείμενα του Harry Allen, ο οποίος ήταν ο δήμιος των απαγχονισμένων ηρώων της Κύπρου. Ελληνοκύπριοι που κατοικούν στην Αγγλία επικοινώνησαν με τον Οίκο Δημοπρασίας για να τα αγοράσουν, ωστόσο τα αντικείμενα είχαν πωληθεί σε Βρετανό, ο οποίος ύστερα από επικοινωνία μαζί τους, δέχθηκε να τους τα μεταπωλήσει αντί 1.100 στερλινών. Στα αντικείμενα, που αποτελούν τεκμήρια και πειστήρια της αποικιοκρατικής θηριωδίας, περιλαμβάνεται ένας κατάλογος τριών σελίδων με λεπτομερή στοιχεία των εννέα απαγχονισμένων της Ε.Ο.Κ.Α., όπως ημερομηνία γεννήσεως, ημερομηνία απαγχονισμού και πόσα δευτερόλεπτα πέρασαν μέχρι να αφήσει την τελευταία του πνοή ο καθένας, ένα ρόπαλο, προσωπικές φωτογραφίες του δημίου, με σκαλισμένη την επιγραφή «Εσκαλίσθη εις τας Κεντρικάς Φυλακάς στις 12 Σεπτεμβρίου του 1958», ένα ρολόι «Ωμέγα», δύο επάργυρα ποτήρια, με επιγραφές αφιερώματα προς τον Harry Allen από φίλους του, καθώς και δύο βιβλία για τη ζωή του, το ένα με τίτλο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» που εξέδωσε το Μουσείο των Αγωνιστών. Στο άλμπουμ με τις φωτογραφίες και τα στοιχεία των απαγχονισμένων υπάρχει μια έγχρωμη σελίδα με τον κατάλογο τους, πλαισιωμένη με φωτογραφίες τους και μια δήλωση από τον καθένα.

Τα αντικείμενα παραδόθηκαν στον Πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής Γιαννάκη Ομήρου από αντιπροσωπεία αποδήμων Κυπρίων της Μεγάλης Βρετανίας, με επικεφαλής τη Φανούλα Αργυρού. Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εκδόθηκε, τα τεκμήρια δόθηκαν στο Μουσείο Αγώνος, «…για να εκτίθενται ως αιώνιο όνειδος της απεχθούς διαγωγής των αποικιοκρατών και για να αποτελούν διαχρονικό, αποκρουστικό δείγμα των μεθόδων της καταπίεσης, της ανελευθερίας και του ολοκληρωτισμού….». Στο διάστημα από τις 10 Αυγούστου 1955 μέχρι τις 23 Ιουλίου 1957 είχαν ανασταλεί όλες οι εκτελέσεις στη Βρετανία.

Στο βιβλίο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» δημοσιεύεται μια επιστολή του Υπουργείου Αποικιών της 31ης Δεκεμβρίου 1957 με την οποία καλείτο ο Harry Allen να αναλάβει καθήκοντα εκτελεστή στην Κύπρο, όμως ως την ημερομηνία αυτή είχαν εκτελεστεί όλοι οι απαγχονισμοί στην Κύπρο. Η επιστολή του Υπουργού Αποικιών φέρει σκόπιμα προχωρημένη ημερομηνία για να καλυφθεί ο Harry Allen και για να μη μπορούν να εγείρουν κατηγορίες δικηγόροι και συγγενείς των απαγχονισθέντων εναντίον της Αγγλικής Κυβερνήσεως και της Αγγλικής διοικήσεως στην Κύπρο, καθώς στην Βρετανία δεν πραγματοποιούνταν εκτελέσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του βρετανικού μουσείου φυλακών, ο Harry Allen πραγματοποίησε 29 εκτελέσεις, μεταξύ τους δεν περιλαμβάνονται οι 9 ήρωες της ΕΟΚΑ, και βοήθησε σε άλλες 53.

Εργογραφία

• «Απομνημονεύματα του αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959», Σεπτέμβριος 1961, επανέκδοση το 2014, εκδόσεις «Πελασγός»,
• «Αγών ΕΟΚΑ και Ανταρτοπόλεμος», το 1962, επανέκδοση το 2013 εκδόσεις «Πελασγός», στρατιωτικό εγχειρίδιο του ανταρτοπολέμου της ΕΟΚΑ, που αποτέλεσε βιβλίο αναφοράς για τα μετέπειτα επαναστατικά κινήματα, επανέκδοση το 2014, εκδόσεις «Πελασγός»,
• «Χρονικόν αγώνος ΕΟΚΑ 1955-1959», Αύγουστος 1971, επανέκδοση το 2014, εκδόσεις «Πελασγός»,
• «Έκθεσις επί των Εθνικών σκοπών και του Εθνικού έργου της Οργανώσεως Χ», το 2014, εκδόσεις «Πελασγός»,

1.  Ο Γρίβας… δολοφονήθηκε;
2. Άλμα πάνω↑ [Η Οργάνωση «Χ» αναγνωρίστηκε επίσημα ως «Εθνική Οργάνωσης Εσωτερικής Αντιστάσεως» από το καλοκαίρι του 1941 έως την 12η Μαρτίου 1945, με την 155 εγκύκλια διαταγή του Υπουργείου Στρατιωτικών, που κοινοποίησε το Βασιλικό Διάταγμα της 10ης Μαρτίου 1950.]
3. Άλμα πάνω↑ [«Βεβαίωσις
   Ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος βεβαιοί ότι ο αντισυνταγματάρχης κ. Γεώργιος Γρίβας, αρχηγός της Εθνικής Στρατιωτικής οργανώσεως «Χ» κατά την περίοδο της κατοχής:
   1. Ευρίσκετο εν στενή επαφή μετ’ εμού διά την τηρητέαν στάσιν υπό της οργανώσεως «Χ» και ελάμβανε οδηγίας, τας οποίας είχον εξ επαφών μου μετά της εν Καΐρω Ελληνικής Κυβερνήσεως και προς τα οποίας ούτος συνεμορφώθη.
   2. Οργάνωσε μαχητικά τμήματα εντός των πόλεων Αθηνών – Πειραιώς και εις τα Περίχωρα, διά δράσιν κατά του κατακτητού και ειδοποίησε τόσο την Ελληνικήν Κυβέρνησιν Καΐρου όσον και το στρατηγείον Μ. Ανατολής, ότι αυταί ήσαν εις την διάθεσίν των δι’ οιανδήποτε αποστολήν.
   3. Εξώπλισεν τα τμήματα ταύτα δι’ οπλισμού προερχόμενοι εξ αγοράς διά συλλεγέντων εράνων υπό της εν Αθήναις Εθνικής Επιτροπής.
   4. Απέστειλε αξιωματικούς της οργανώσεως δι’ ενίσχυσιν των ανταρτικών σωμάτων Ζέρβα και Ψαρρού.
   5. Συνειργάζετο μετά της εν Αθήναις μυστικής αγγλικής υπηρεσίας πληροφοριών «Κόδρος», μετά της οποίας είχον θέσει τούτον εις επαφήν, και εις την οποίαν διέθεσε προσωπικόν εξ αξιωματικών και πολιτών της οργανώσεων διά την συλλογήν πληροφοριών προς όφελος του Στρατηγείου Μ. Ανατολής.
   6. Παρέδωσε εις ενταύθα Αγγλικήν υπηρεσίαν διάγραμμα των ναρκοπεδίων των λιμένων Πατρών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης, προς αποστολήν τούτου εις το Γενικόν Στρατηγείον Μ. Ανατολής.
   7. Ηρνήθη οιανδήποτε συνεργασίαν της οργανώσεως μετά της Κυβερνήσεως Ράλλη, ου ένεκεν αρκετοί αξιωματικοί αυτής εδιώχθησαν. Ο ίδιος δε ο αρχηγός της οργανώσεως, διατεθείς εις τα τάγματα ασφαλείας διά διαταγής της Κυβερνήσεως Ράλλη, δεν συνεμορφώθη προς την διαταγήν ταύτης, εξ ου και εστερήθη των αποδοχών του και εδιώχθη, επιχειρηθείσης μάλιστα υπό της Κυβερνήσεως Ράλλη και της συλλήψεώς του.
   8. Λόγω της δράσεώς του ταύτης εδιώκετο απηνώς μετά των κυριωτέρων συνεργατών του υπό των Γερμανών από τον Μάρτιον 1943 μέχρι και της αποχωρήσεώς των εξ Ελλάδος, και
   9. Επί παρουσία μου παρεδόθη υπό του κ. Χρήστου Ζαλοκώστα εις τον αντισυνταγματάρχη κ. Γ. Γρίβα, ως αρχηγόν της στρατιωτικής οργανώσεως «Χ», αποσταλέν προς αυτόν τηλεγράφημα εκ Καΐρου υπό του τότε πρωθυπουργού κ. [Γεωργίου] Παπανδρέου έχον ούτως: «Εθνική Ένωσις απολύτως αναγκαία. Δι’ επίτευξιν σκοπού ωρίσαμεν Στρατιωτικόν Διοικητήν Αττικής. Σας διατάσσομεν εκτελέσητε διαταγάς του, όταν κληθήτε διά στρατιωτικήν ενέργειαν».
   Εν Αθήναις τη 14η Ιουνίου 1947
   Ο Βεβαιών
   Ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος»] Έγγραφη βεβαίωση της 14ης Ιουνίου 1947 του Χρύσανθου, τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών Γιώργος Ν. Καραγιάννης, «Η Εκκλησία από την Κατοχή στον Εμφύλιο», Αθήνα 2001, σελίδες 353-354
4. Άλμα πάνω↑ [Λεωνίδου Λεωνίδας, «Γεώργιος Γρίβας Διγενής-Βιογραφία», Λάρνακα 1995, τόμος πρώτος (1897-1950), σελίδες 253η-254η.]
5. Άλμα πάνω↑ [«Δημήτριος Βεζανής, Σκέψεις και Μαρτυρίες»] Παναγιώτης Παπαγαρυφάλλου, Αθήνα 2014, Εκδόσεις «Πελασγός», σελ. 41
6. Άλμα πάνω↑ Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ (1955-1959), σελ. 32 Πανεπιστήμιο Κύπρου-Ψηφιακή βιβλιοθήκη
7. Άλμα πάνω↑ Επέτειος για τον αγώνα της ΕΟΚΑ ant1online.gr
8. Άλμα πάνω↑ [Το κείμενο του όρκου με τις υπογραφές και η Καινή Διαθήκη που χρησιμοποιήθηκε βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Ελλάδας, ενώ το τραπέζι, στο οποίο τοποθετήθηκε η Καινή Διαθήκη, δωρήθηκε στο Μουσείο Αγώνος της Κύπρου]
9. Άλμα πάνω↑ [Ο Γεράσιμος Κονιδάρης σχετικά με τον πιο πάνω όρκο γράφει: «Την Καινήν Διαθήκην έθεσα επί της τραπέζης, μεθ' ο ηγέρθημεν πάντες διά να δώσωμεν τον όρκον, συνταγέντα κατά τα πρότυπα του μεγάλου αγώνος, κατά τρόπον δηλαδή ουχί απολύτως σαφή. Και ο μεν Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έθεσε την χείρα επί του στήθους, ημείς δε επί του Ιερού Ευαγγελίου. Και τον μεν όρκον ανεγίνωσκεν η A.M. ο Αρχιεπίσκοπος, ημείς δε τον επανελαμβάνομεν φράσιν προς φράσιν, εν βαθύτατη συγκινήσει...».]
10. Άλμα πάνω↑ [«Δημήτριος Βεζανής, Σκέψεις και Μαρτυρίες»] Παναγιώτης Παπαγαρυφάλλου, Αθήνα 2014, Εκδόσεις «Πελασγός», σελ. 41
11. Άλμα πάνω↑ [Στις 26 Απριλίου 1955, 25 ημέρες μετά την έναρξη του αγώνος της ΕΟΚΑ, ο Ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα», μετέδωσε συνέντευξη του Νίκου Ζαχαριάδη, που είπε κατά λέξη, «...Πρέπει να ξεσκεπάσουμε τους εθνοπροδότες, κάτω από όποια μάσκα κι’ αν παρουσιάζονται, κι’ έτσι να τους απομονώσουμε. Σήμερα πια, που τα πασχαλιάτικα βαρελόττα σκάσαν και ο ψευτοδιγενής του Γρίβα ξεσκεπάστηκε, μπορούμε να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Πρόκειται λοιπόν για τα παρακάτω: Τον Οκτώβρη του 1954, αξιωματικός του στρατού της Αθήνας εμφανίστηκε στην Κύπρο, όπου είπε ότι θα αρχίσει αντάρτικο και ότι τη δουλειά αυτή τη διευθύνει ο γνωστός αρχιχίτης Γρίβας...».
12. Άλμα πάνω↑ [Την 1η Μαΐου 1955, η εφημερίδα «Νέος Δημοκράτης», το δημοσιογραφικό όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου, του ΑΚΕΛ, έγραφε, «...Ο ψευτοδιγενής του αρχιχίτη Γρίβα κυκλοφόρησε και άλλο λαθρόβιο φυλλάδιο με το οποίο προσπαθεί να λερώσει το ΑΚΕΛ με τη ρετσινιά του συνεργάτη των Άγγλων… Ο Ψευτοδιγενής Χίτης επαινεί τους συνταγματόφιλους και χύνει όλη του τη χολή ενάντια στο ΑΚΕΛ. Το ΑΚΕΛ είναι το κόμμα που ξεσκέπασε τον ψευτοδιγενή και έδειξε στο λαό πως τα μάσκουλά του σκοπόν έχουν να συγκαλύψουν την προδοσία του Κυπριακού από μέρους της Παπαγικής Κυβέρνησης, τη γραμμή της παραχώρησης βάσεων στους Εγγλέζους, την τακτική συνταγματική προθεσμία και τη διάσπαση από μέρους του Αρχιεπισκόπου και της λεγόμενης Εθναρχίας… Ο ψευτοδιγενής, όργανο των Αγλλοαμερικανών ιμπεριαλιστών, υποτιμά τη νοημοσύνη του Κυπριακού λαού και νομίζει πως με τα μάσκουλά του και τις απειλές μπορεί να αλλοιώσει τα αδυσώπητα γεγονότα, να τρομοκρατήσει το λαό και να τον παρασύρει στα φιλοϊμπεριαλιστικά του σχέδια..».]
13. Άλμα πάνω↑ [«Επιχείρηση Κοφίνου», Αθήνα 1987, εκδόσεις «Κώστας Επιφανίου», επανέκδοση εκδόσεις «Νέα Θέσις»]
14. Άλμα πάνω↑ [«....Ως νεαρός φοιτητής στην Αθήνα, από το 1967 μέχρι το 1971, ήμουν μέλος των αντιχουντικών ομάδων που ίδρυσε ο Γρίβας εκεί στη διάρκεια της δικτατορίας στην Ελλάδα, τον γνώρισα προσωπικά και τον επισκεπτόμουν συχνά στο σπίτι του, αφού σπούδαζα με υποτροφία του δημόσιου Ιδρύματος που ίδρυσε ...{...}... και ήξερα πολύ καλά ότι ήταν αντίπαλος και όχι συνεργάτης της Χούντας,...{...}... . Ήμουν παρών στις δύο δημόσιες αντιχουντικές ομιλίες που έκανε το 1970 και το 1971 σε κινηματοθέατρα της Αθήνας, ...{...}... τις έχω μαγνητοφωνήσει και διασώσει και δεν μπορώ να δέχομαι τις ανοησίες που λέγονται εκ των υστέρων από διάφορους για εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων....».] Λεωνίδας Λεωνίδου, ερευνητής-συγγραφέας
15. Άλμα πάνω↑ Ο Γεώργιος Γρίβας μέσα από... τα μάτια του Διγενή Συνέντευξη του Λεωνίδα Λεωνίδου, Δημήτριος Δημητρίου, 15 Φεβρουαρίου 2009
16. Άλμα πάνω↑ [Βουλή των Ελλήνων, Νόμος 3944/Φ.Ε.Κ. Α51, 20 Μαρτίου 1959]
17. Άλμα πάνω↑ [«...Η Βουλή των Ελλήνων, τιμώσα τον γενναίον στρατιώτην και απαντάς τους λοιπούς υπό την ηγεσίαν του αγωνισθέντος διά την ελευθερίαν της Κύπρου, αποτίει φόρον τιμής προς του ηρωικούς νεκρούς και τα θύματα του ενδόξου αγώνος, εκφράζει δε τη βαθείαν ευγνωμοσύνην του Εθνους προς πάντας τους γενναίους μαχητάς. Κηρύσσει τόσον ένδοξον και ηρωικόν αξιωματικόν του Ελληνικού Στρατού Γεώργιον Γρίβαν-Διγενήν άξιον την Πατρίδος...».] Απόσπασμα από την απόφαση της Ελληνική Βουλής
18. Άλμα πάνω↑ Έφυγε από τη ζωή ο Μάριος Χριστοδουλίδης, ο άνθρωπος που έκρυψε το Διγενή για 3 χρόνια
19. Άλμα πάνω↑ Έλλη Χριστοδουλίδου. Η γυναίκα που έκρυβε για τρία χρόνια τον Διγενή Video-Youtube.
20. Άλμα πάνω↑ Κηδεία Στρατηγού Διγενή Ιστορικό Ντοκουμέντο Video-Youtube
21. Άλμα πάνω↑ [Το προσωπικό ημερολόγιο της γραμματέως του Μακαρίου κυκλοφόρησε σε ελάχιστα αντίτυπα, όμως το 1986 απαγορεύθηκε η κυκλοφορία του.]
22. Άλμα πάνω↑ [«...Η Βουλή των Αντιπροσώπων, συνελθούσα σήμερον, ημέραν Πέμπτη, 31ην Ιανουαρίου 1974, εις έκτακτον, επίσημον συνεδρίαν διά να αποτίση φόρον τιμής προς τον εκλιπόντα Αρχηγόν της Ε.Ο.Κ.Α. Στρατηγόν Γεώργιο Γρίβαν-Διγενήν, και μνημονεύουσα τας εξαίρετους υπηρεσίας τας οποίας, ο εκλιπών εθνικός ήρως προσέφερε διά την απελευθέρωσιν της ιδιαιτέρας αυτού πατρίδος Κύπρου, διά ψηφίσματος αυτής ανακηρύσσει τον εκλιπόντα, Στρατηγόν Γεώργιον Γρίβα-Διγενήν, ως άξιον τέκνον της ιδιαιτέρας αυτού πατρίδος Κύπρου.....».] Απόσπασμα από την απόφαση της Κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων
23. Άλμα πάνω↑ Ο Μακάριος, ο Γρίβας και η τραγωδία της Κύπρου Εφημερίδα «Το Βήμα», 7 Φεβρουαρίου 1999.
24. Άλμα πάνω↑ Μουσείο Στρατηγού Γεώργιου Γρίβα Διγενή Κατάλογος Μουσείων της Κύπρου.

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ