Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 1ο ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΙΠΠΙΚΟΥ ΣΤΙΣ 7 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1912

Διασκευή από την Επιθεώρηση Ιππικού ΙΑΝ-ΜΑρ 1931 (Υπτγου Σπυρόπουλου Νικ.)

Το 1º Σύνταγμα Ιππικού στις αρχές Νοεμβρίου του 1912 και προκειμένου να προελάσει προς βορρά με κατεύθυνση το υψίπεδο του Μοναστηρίου, είχε προ αποστείλει από το «Κουρού Τσεσμέ» του στενού Γκορνίστοβου (Κέλλης), όπου και κατά την νύχτα της 6/7/ Νοεμβρίου είχε διανυκτερεύσει, τέσσερις αναγνωρίσεις: α) προς Μπρόντ και την μεγάλη καμπή του Εριγώνα, β) προς τον σιδηροδρομικό σταθμό Κέναλι, γ) προς Κλαμπούτσιστο (Πολυπλάτανο)-Κλέστινα (Κλειναί)- Μοναστήρι και δ) προς Νεβόλιανη (Σκόπια).
Δεν ήταν γνωστό όμως ακόμη αν οι αυχένες κοντά στην Μπάνιτσα (Βεύη) θα ήταν ελεύθεροι. Από τις αναγνωρίσεις που είχαν σταλεί, εκείνη της Κλέστινα (Κλειναί)-Κλαμπούτσιστο (Πολυπλάτανο)-Μοναστήρι συνάντησε μεταξύ της γέφυρας Σακουλέβα και Βέρμπιανης μία Σερβική αναγνώριση Ιππικού διοικούμενη από δύο αξιωματικούς.
Οι Σέρβοι αξιωματικοί δυσαρεστήθηκαν όταν είδαν τα δικά μας τμήματα εκεί και δεν τους ανακοίνωσαν πολλά πράγματα σχετικά με την διάθεση των μονάδων του Σερβικού στρατού κατά την ημέρα εκείνη και την γενική κατάσταση. Ο Έλληνας αξιωματικός, αφήνοντας πίσω την Σερβική αναγνώριση προχώρησε πέρα από την περιοχή Σακουλέβα και από ένα ύψωμα παρατήρησε:
α) στο δρόμο που ένωνε το Μοναστήρι με την Φλώρινα υπήρχε μία φάλαγγα Τουρκικού Στρατού αρκετά μεγάλη, που πορευόταν χωρίς συνοχή και οργανικό δεσμό. Ένα τμήμα Σερβικού Ιππικού με πολυβόλα και όπλα έβαλλε κατά των τελευταίων τμημάτων της Τουρκικής φάλαγγας έχοντας σαν αποτέλεσμα να επιταχύνει την πορεία των Τούρκων προς την Φλώρινα,
β) από τον Εριγώνα και βαδίζοντας προς την περιοχή της Βέρμπιανης μια μεγάλη φάλαγγα Ιππικού Σερβικής Μεραρχίας υπό τις διαταγές του πρίγκηπα Αρσένιου. Τότε ο Έλληνας αξιωματικός έφτασε όσο πιο γρήγορα μπορούσε στο σιδηροδρομικό σταθμό της Φλώρινας και πληροφόρησε για τα παραπάνω το 1º Σύνταγμα Ιππικού.
Συγχρόνως διατύπωσε την άποψη ότι θα έπρεπε να καταληφθεί η στενωπός της Φλώρινας το ταχύτερο από το Σύνταγμα Ιππικού, διότι τότε θα αιχμαλωτιζόταν η υποχωρούσα τουρκική δύναμη και διότι έπρεπε προκαταληφθεί η πόλη πριν εισέλθει σ’ αυτήν το Σερβικό Ιππικό. Το 1º Σύνταγμα Ιππικού, που μέχρι τότε ήταν απασχολημένο με την περισυλλογή και περίθαλψη Ελλήνων αξιωματικών και οπλιτών της Υ Μεραρχίας που είχαν αιχμαλωτισθεί την 24η Οκτωβρίου του 1912 στο Σόροβιτς (Αμύνταιο) και είχαν αφεθεί ελεύθεροι από τους Τούρκους στο σιδηροδρομικό σταθμό, είχε αρχίσει τις προετοιμασίες για να διανυκτερεύσει.

Όμως από την στιγμή που έλαβε τις παραπάνω πληροφορίες του αξιωματικού αναγνωρίσεως, άρχισε να ιππεύει γρήγορα προς την Φλώρινα που απείχε 5 χιλιόμετρα από τον Σ.Σ. Φτάνοντας στην πόλη ανέπτυξε για πεζομαχία δύο Ίλες και τα πολυβόλα του Συντάγματος και η υπόλοιπη δύναμη τηρήθηκε ως έφιππη εφεδρεία. Το αποτέλεσμα ήταν η παράδοση των Τουρκικών δυνάμεων που υποχωρούσαν, μαζί με 4 Τούρκους αξιωματικούς, από τους οποίους ο ένας ήταν Αντισυνταγματάρχης. Μετά από λίγη ώρα όλοι οι αιχμάλωτοι είχαν αφοπλιστεί και οι μεν αξιωματικοί κλείστηκαν σε ξενοδοχείο της πόλης οι δε οπλίτες στους στρατώνες της πόλης φρουρούμενοι. Εκείνη την ημέρα (7 Νοεμβρίου) αιχμαλωτίσθηκαν συνολικά από το 1ο Σύνταγμα Ιππικού 1300 Τούρκοι.
Μετά απ΄αυτό το συμβάν το Σύνταγμα εξακολούθησε να καταδιώκει τις υπόλοιπες υποχωρούσες δυνάμεις των Τούρκων και πέραν της Φλώρινας προς τα δυτικά, όπου στον αμαξητό δρόμο προς το Πισοδέρι ανάγκασε την Τουρκική φάλαγγα να εγκαταλείψει στο δρόμο 20 ταχυβόλα πυροβόλα με τα κλείστρα τους, πολλά όπλα και μεγάλο αριθμό στρατιωτικού υλικού, υλικού στρατοπεδίας.
Ο διοικητής Συντάγματος Ανχης Κωνσταντίνος Δ. Ζαχαρακόπουλος έκρινε ότι δεν έπρεπε την ίδια μέρα τουλάχιστον να εισχωρήσει το Σύνταγμά πρός τα Κορέστια (Δυτικά της Φλώρινας) διότι θα απομακρύνετο πολύ απο τις Μεραρχίες Πεζικού, αλλά δεν θα ήταν και σωστό να αφεθεί η Φλώρινα χωρίς φρουρά μία και ήταν αρκετά κοντά στη Σερβική φάλαγγα Ιππικού. Ως εκ τούτο διέταξε να καλυφθεί το Σύνταγμα με προφυλακές από δυτικά και η υπόλοιπη δύναμη να σταθμεύσει η Φλώρινα. Πρέπει να σημειωθεί ότι με απόφαση του διοικητή οι δυνάμεις του Συντάγματος ενισχύθηκαν από οπλισμένους κατοίκους της πόλης που θα ενεργούσαν ως οδηγοί των νυχτερινών περιπόλων και θα βοηθούσαν στην επιβολή της τάξης στην πόλη, καθότι οι πολυπληθείς Τούρκοι κάτοικοι της Φλώρινας παρορμώμενοι απο του Τούρκους αξιωματικούς που έκρυβαν στα σπίτια τους, ήταν έτοιμοι να πλήξουν τις απομονωμένες δυνάμεις του Συντάγματος.

Ελληνικό ιππικό κατά τους βαλκανικούς πολέμους.

Στις 16:50 μία Ίλη Σερβικού Ιππικού ζήτησε να εισέλθει στην πόλη. Ο διοικητής του 1ου Συντάγματος απάντησε ότι για να παραχωρήσει άδεια στην Σερβική Ίλη να εισέλθει στην πόλη, θα έπρεπε να είχε την έγκριση του Έλληνα Αρχιστράτηγου. Όμως με προσωπική ευθύνη και για να ξεκουραστούν τα άλογα της Σερβικής Ίλης, έδωσε την άδεια με τον όρο το επόμενο πρωί και αφού οι Σέρβοι θα είχαν φιλοξενηθεί σε πανδοχεία της περιοχής η Ίλη να αποχωρήσει από την πόλη. Ο Σέρβος Ίλαρχος απάντησε θετικά στους όρους που έθεσε ο Έλληνας διοικητής και απέκτησε το δικαίωμα εισόδου στην πόλη. Για το λόγο αυτό οι Σέρβοι αργότερα αξίωσαν την κατοχή της Φλώρινας, αλλά το θέμα διευθετήθηκε από τα Γενικά Στρατηγεία.
Κατά τη νύχτα της 7ης προς την 8η Νοεμβρίου, παρατηρήθηκε οτι οι δυνάμεις των υποχωρούντων Τούρκων είχαν ανάψει φωτιές και δεν ήταν πολύ μακριά (4-5 χλμ) από τα πεζοπόρα τμήματα των προφυλακών του ελληνικού Ιππικού. Ο διοικητής τότε αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει τον σύνδεσμό του Γενικό Στρατηγείου στο επιτελείο του, Υπίλαρχο Στάμο Στάικο, στέλνοντας τον στην πιο κοντινή προς τη Φλώρινα σταθμευμένη IV Μεραρχία, παρακαλώντας να διαταχθεί ένα Σύνταγμα Ιππικού και την οριστική εξασφάλιση της πόλης και του κυριευθέντος υλικού. Πράγματι τα μεσάνυχτα έφτασε σιδηροδρομικώς στον Σ.Σ. της Φλώρινας και στη συνέχεια με σύντομη πορεία το 8ο Σύνταγμα Πεζικού, του οποίου τμήματα αντικατέστησαν αμέσως στίς προφυλακές τους άνιππους ιππείς. Η αντικατάσταση αυτή ήταν πολύ σημαντική μία και στο επόμενο πρωί το Ιππικό συνέχισε την παρακολούθηση και καταδίωξη του Τουρκικού στρατού που υποχωρούσε από το Μοναστήρι προς Κορυτσά. Σημειωτέον ότι ο Μητροπολίτης Φλωρίνης και οι Έλληνες πρόκριτοι έδωσαν πολλές χρήσιμες πληροφορίες για τις δυνάμεις των Τούρκων που διέρρευσαν προς δυσμάς μέσω Φλωρίνης (40000 περίπου πεζοί και 5-6000 Ιππείς μαζί με 15 ορειβατικά και 20 πεδινά πυροβόλα) και ότι την προηγούμενη πέρασαν με συνοδεία Ιππικού από την Φλώρινα οι πασάδες Αλή Ριζά και Τζαβίτ.
Κατευθυνόμενοι προς Μπιγλίσα-Κορυτσά το ίδιο βράδυ, διαπιστώθηκε οτι η τελευταία ανακοίνωση της Σερβικής κυβερνήσεως που έκανε λόγο για ολοσχερή καταστροφή του Τουρκικού στρατού στο Μοναστήρι δεν στηριζόταν στα γεγονότα. Η αλήθεια ήταν ότι οι Τούρκοι στρατιώτες που υποχωρούσαν προς Νενσα και συγκεκριμένα 5-6 χιλιάδες από αυτούς αποκόπηκαν και αιχμαλωτίσθηκαν από τον Σερβικό στρατό.
Το πρωί της επόμενης 8 Νοεμβρίου του 1912, το 1ο Σύνταγμα Ιππικού ξεκίνησε από την Φλώρινα συνεχίζοντας την καταδίωξη του Τουρκικού Στρατού που υποχωρούσε προς την Κορυτσά. Πίο μπροστά είχε γίνει η παράδοση των Τούρκων αιχμαλώτων και των πυροβόλων στο 8ο Σύνταγμα Πεζικού. Πρέπει να σημειωθεί ότι αναγκαστικά, δυτικά της Φλώρινας στον αμαξητό δρόμο, είχε μείνει ένας Ουλαμός για την προστασία των πυροβόλων μέχρι να φτάσει το πεζικό. Αυτό έγινε διότι Σερβικές αναγνωρίσεις Ιππικού ερχόμενες από το Μπουφ και βρίσκοντας τα πυροβόλα αφύλακτα, προσπάθησαν να τα πάρουν στην κατοχή τους ως λάφυρα και χρειάστηκε να καταβληθεί πολύς κόπος για να πεισθούν ότι αυτά τα είχε καταλάβει την προηγούμενη το 1ο Σύνταγμα Ιππικού και αυτοί δεν είχαν κανένα δικαίωμα στα λάφυρα αυτά.
Ο καιρός είχε αρχίσει να επιδεινώνεται. Το πυκνό χιόνι που άρχισε να πέφτει, είχε σαν αποτέλεσμα να κλείσει όλους του δρόμους και να κάνει πολύ δύσκολη την κίνηση των αλόγων. Μία αναγνώριση υπό τον Υπίλαρχο Παναγιώτη Νικολαΐδη κοντά στην περιοχής του Πισοδερίου έπεσε σε ενέδρα βουλγαρόφωνων της οποίας αρχηγός ήταν ο Τσακαλάρωφ, μαζί με τον Λοχαγό Ποπώφ και τον Σιλιάνωφ. Η πυκνή ομίχλη και το χιόνι ήταν τα αίτια που οι Βούλγαροι άνοιξαν πυρ κατά της Ελληνικής αναγνώρισης, αφού εξέλαβαν τους Έλληνες για Τούρκους. Ευτυχώς το λάθος πολύ γρήγορα έγινε αντιληπτό και με την γρήγορη επέμβαση του Τσακαλάρωφ τα πυρά σταμάτησαν χωρίς να υπάρχουν θύματα. Το 1ο Σύνταγμα Ιππικού παρά το βαρύ χειμώνα συνέχισε γρήγορα την προέλαση του προς δυσμάς και κατόρθωσε να συλλάβει 4500 από τους Τούρκους που υποχωρούσαν. Αυτή η γρήγορη ενέργεια του Ιππικού μας είχε σαν αποτέλεσμα να σωθούν τα γύρω χωρία των Κορεστίων από λεηλασία, μία και οι Τούρκοι δεν είχαν καιρό στην διάθεση τους. Πρέπει να προστεθεί ότι και ο Τσακαλάφωφ με ενέργειες όπως η ρίψη χειροβομβίδων και κροτίδων, βοήθησε στην απομάκρυνση των Τούρκων από τα Βουλγαρόφωνα χωρία κατά μήκος της Ζέλοβας (Ανταρτικό).
Στο μεταξύ το Γενικό Στρατηγείο έστειλε μία διαταγή προς τον διοικητή του 1ου Συντάγματος Ιππικού, κάνοντας του γνωστό ότι μετά από λίγο το Σύνταγμα θα έμπαινε στην Αλβανία και θα ήταν φρόνιμο η προέλαση να γίνει με σύνεση μία και οι Αλβανοί πολεμούσαν με ενέδρες. Οι διαταγές από το Γενικό Στρατηγείο θα έπρεπε να εκτελεσθούν απολύτως μία και το 1ο Σύνταγμα Ιππικού ήταν πολύ σημαντικό, αφού αποτελούσε και τη μόνη δύναμη του όπλου αυτού σε όλη τη Στρατιά και ήταν δυσαναπλήρωτο.
Κατόπιν αυτού ο διοικητής του Συντάγματος αναγκάστηκε να παραμείνει προσωρινά στη Μπρέσνιτσα (Βατοχώρι) για να ξεκουρασθούν τα άλογα και έστειλε αναγνωρίσεις αξκων και αποσπάσματα κατοπτεύσεως προς την Μπίγλιστα για τήρηση επαφής.
Τέλος πρέπει να προσθέσουμε ότι το 1ο Σύνταγμα Ιππικού αφότου εισήλθε στη περιοχή των Κορεστίων, είχε λάβει την πρόνοια και με την κατάληψη κάθε χωρίου εξέδιδε «Προκήρυξη προς τους κατοίκους» στους οποίους γνωστοποιούσε ότι «Καταλαμβάνοντας τα χωρία ταύτα» τα βουλγαρόφωνα κυρίως, «εν ονόματι του Βασιλέως Γεωργίου Α’ και της Ελληνικής Κυβερνήσεως» ότι «εφεξής θα ισχύσωσι το ελληνικό σύνταγμα και οι ελληνικοί νόμοι και πάντες οι κάτοικοι αδιακρίτως θρησκείας ή φυλής, είναι ίσοι απέναντι του νόμου», ότι «πάντες οι φιλήσυχοι θα παραμένωσιν απολύτως ασφαλείς» και ότι «κατά πάντος, οστις ήθελεν οπωσδήποτε παραβή τον νόμον ήθελαν εφαρμοσθή αμειλίκτως οι αυστηρές διατάξεις του Στρατιωτικού Νόμου, όστις άρχεται ισχύων από της εκδόσεως της προκηρύξεως.»
Κριτική
Είναι γνωστή η σημασία που έχει αποδοθεί κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους στο ζήτημα της προκατοχής ορισμένων κατοικημένων τόπων. Αν οι Σέρβοι καταλάμβαναν την Φλώρινα, κι αυτό ήταν θέμα λίγων ωρών, τότε η Ελληνοσερβική μεθόριος δεν θα ήταν η σημερινή και η περιοχή της Καστοριάς-Πρεσπών θα ήταν στην κατοχή των Σέρβων. Μόνο χάρις στην πρωτοβουλία και την ταχύτητα ενεργείας του Ιππικού μας στις 7 Νοεμβρίου 1912, η περιοχή της Φλώρινας και στη συνέχεια της Πρέσπας και της Καστοριάς, περιήλθαν στην κατοχή της Ελλάδας.

ΠΡΟΕΛΑΣΗ
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ