Μετά την σύναψη της συνθήκης ειρήνης
στο Λονδίνο των Βαλκανικών κρατών με την Τουρκία (17 Μαϊου 1913), ήλθε η
ώρα να ξεκαθαρίσουν αυτά τις μεταξύ τους διαφορές για την διανομή των
εδαφών που κατείχε στην Βαλκανική η Τουρκία.
Οι απαιτήσεις της Βουλγαρίας την εποχή εκείνη απέβλεπαν στην επέκτασή της σ' ολόκληρη την Μακεδονία.
Η Σερβία και η Βουλγαρία, είχαν συνάψει συμφωνία διανομής των εδαφών,
αλλά η Σερβία δεν αναγνώριζε πλέον την συμφωνία αυτή, διότι, ενώ
υπολόγιζε ότι στο μερίδιό της θα περιλαμβάνεται και η Αλβανία και έτσι
θα αποκτούσε διέξοδο στην Αδριατική, τώρα με την ίδρυση του Αλβανικού
κράτους περιορίζονταν τα κέρδη της προς Δυσμάς. Η Βουλγαρία όμως επέμενε
να πάρει όλα τα συμφωνηθέντα εδάφη. Οι Σέρβοι ανεγνώριζαν τα δικαιώματα
της Ελλάδας για τα εδάφη τα οποία είχε απελευθερώσει ο Ελληνικός
Στρατός, η Βουλγαρία όμως επεδίωκε να εκδιώξει την Ελλάδα από τα εδάφη
αυτά και να ιδρύσει την μεγάλη Βουλγαρία της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου
του 1878.
Η Ελλάδα και η Σερβία την 19η Μαϊου
1913 συνδέονται με αμυντική συμμαχία. Ήδη η Βουλγαρία είχε πάρει απόφαση
για αιφνιδιαστική επίθεση κατά του Ελληνικού και Σερβικού Στρατού.
Την νύκτα 16 με 17 Ιουνίου 1913 οι Βούλγαροι χωρίς να κηρύξουν τον πόλεμο, επιτίθενται αιφνιδιαστικά κατά των Ελλήνων και των Σέρβων. Με την αιφνιδιαστική τους επίθεση κατορθώνουν ν' αρπάξουν τη Γευγελή και να διακόψουν κάθε επικοινωνία μεταξύ Ελλήνων και Σέρβων. Προσωρινά όμως αναστέλλουν την πορεία τους προς την Θεσσαλονίκη, γιατί δεν πετυχαίνουν να εκτοπίσουν τους Σέρβους πέρα από τον Αξιό. ./. -2- Εγκαθίστανται υποχρεωτικά στα γύρω υψώματα, στη γραμμή ΚΙΛΚΙΣ - ΛΑΧΑΝΑ. Η τοποθεσία έχει πολλά αμυντικά πλεονεκτήματα. Το έδαφος είναι τελείως ακάλυπτο και παρέχει άριστη παρατήρηση και πεδία βολής. Κρατώντας αυτήν τη γραμμή οι Βούλγαροι προφυλάσσουν τις ΣΕΡΡΕΣ, το ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ, τη ΔΟΙΡΑΝΗ και τη ΓΕΥΓΕΛΗ , διατηρούν τις γέφυρες του Στρυμόνα, που έχουν σημασία για τον εφοδιασμό τους και εξασφαλίζουν την υπόχωρησή τους δια της ΣΤΡΩΜΝΙΤΣΑΣ σε περίπτωση ανάγκης.
Την νύκτα 16 με 17 Ιουνίου 1913 οι Βούλγαροι χωρίς να κηρύξουν τον πόλεμο, επιτίθενται αιφνιδιαστικά κατά των Ελλήνων και των Σέρβων. Με την αιφνιδιαστική τους επίθεση κατορθώνουν ν' αρπάξουν τη Γευγελή και να διακόψουν κάθε επικοινωνία μεταξύ Ελλήνων και Σέρβων. Προσωρινά όμως αναστέλλουν την πορεία τους προς την Θεσσαλονίκη, γιατί δεν πετυχαίνουν να εκτοπίσουν τους Σέρβους πέρα από τον Αξιό. ./. -2- Εγκαθίστανται υποχρεωτικά στα γύρω υψώματα, στη γραμμή ΚΙΛΚΙΣ - ΛΑΧΑΝΑ. Η τοποθεσία έχει πολλά αμυντικά πλεονεκτήματα. Το έδαφος είναι τελείως ακάλυπτο και παρέχει άριστη παρατήρηση και πεδία βολής. Κρατώντας αυτήν τη γραμμή οι Βούλγαροι προφυλάσσουν τις ΣΕΡΡΕΣ, το ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ, τη ΔΟΙΡΑΝΗ και τη ΓΕΥΓΕΛΗ , διατηρούν τις γέφυρες του Στρυμόνα, που έχουν σημασία για τον εφοδιασμό τους και εξασφαλίζουν την υπόχωρησή τους δια της ΣΤΡΩΜΝΙΤΣΑΣ σε περίπτωση ανάγκης.
Οι Βούλγαροι παρέταξαν 32 Τάγματα
Πεζικού, 1 Σύνταγμα Ιππικού και 62 πυροβόλα. Η συνολική δύναμη του
Ελληνικού Στρατού, ανερχόταν σε 73 Τάγματα Πεζικού, 33 Πεδινές
Πυροβολαρχίες, 9 Ορειβατικές, 8 Ιλες και 8 Ημιλαρχίες.
Την νύκτα της19ης Ιουνίου 1913
τέσσερις (4) Ελληνικές Μεραρχίες ( 2η - 3η - 4η - 5η ) και η Ταξιαρχία
Ιππικού κινούνται με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του Κιλκίς.
Συναντούν τις βουλγαρικές προφυλακές, οι οποίες αμύνονται με πείσμα.
Διεξάγεται αγώνας σκληρός και πεισματώδης, τα στρατεύματα μας κερδίζουν
σπιθαμή προς σπιθαμή το έδαφος. Το 1ο Σύνταγμα Πεζικού μάχεται στα
υψώματα του χωριού ΜΑΝΔΡΕΣ. Ανατολικά της ΠΙΚΡΟΛΙΜΝΗΣ μάχεται το 16ο
Σύνταγμα Πεζικού.
Όσο προχωρεί η ημέρα, η επίθεση
γενικεύεται. Οι Μεραρχίες υφίστανται τρομερές απώλειες, μα στο τέλος οι
Βούλγαροι υποχωρούν στη γραμμή Λειψυδρίου-Λόφου
Μαυρονερίου-Γυναικοκάστρου. Πέφτει το σκοτάδι. Οι Βούλγαροι την ημέρα
αυτή υποχώρησαν, αλλά ο αγώνας δεν κρίθηκε.
Ξημερώματα της 20ης Ιουνίου 1913, τα
ηρωϊκά Συντάγματα της 5ης Μεραρχίας , ( 16ο , 22ο και 23ο ), ύστερα από
σκλήρό και φονικό αγώνα καταλαμβάνουν το σιδηροδρομικό σταθμό ΚΡΗΣΤΩΝΗΣ,
το νότιο τμήμα του χωριού ΚΡΗΣΤΩΝΗ και τα βοηθητικά του υψώματα. Όμως
παρά την ηρωική τους προσπάθεια δεν κατορθώνουν να προχωρήσουν προς
Κιλκίς, γιατί το έδαφος θερίζεται από τα βουλγαρικά πυρά. Η 4η Μεραρχία
μαχόμενη γενναία, καταλαμβάνει το μεσημέρι τα ανατολικά του χωριού
ΚΡΗΣΤΩΝΗ υψώματα και φθάνει μπροστά από την κύρια γραμμή αμύνης του
εχθρού. Οι απώλειές της είναι τρομερές. Η 2η Μεραρχία προελαύνει κάτω
από τα πυρά των Βουλγάρων, ανατρέπει τον εχθρό και καταλαμβάνει τα
ανατολικά του χωριού ΠΟΤΑΜΙΑ υψώματα. Η 3η Μεραρχία, μετά από σφοδρό
αγώνα, ανατρέπει επίσης τους Βουλγάρους και καταλαμβάνει τα χωριά
ΛΕΒΕΝΤΟΧΩΡΙ, ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ και ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΥΣΗ.
Η Ταξιαρχία Ιππικού προελαύνει προς τα
χωριά ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΥΣΗ και ΚΑΣΤΑΝΙΕΣ, αλλά λόγω της αφίξεως εχθρικών
ενισχύσεων, αναγκάζεται να αποσυρθεί.
Παρ΄όλες τις νίκες του Ελληνικού
στρατού , το Κιλκίς βρίσκεται ακόμη στα χέρια των Βουλγάρων. Πρέπει όμως
οπωσδήποτε να καταληφθεί. Γεμάτος αγωνία ο Αρχιστράτηγος, στέλνει προς
όλες τις Μεραρχίες την ιστορική διαταγή, που δείχνει και το βάθος της
ανησυχίας, αλλά μαζί και την αλύγιστη θέληση για τη νίκη: "ΑΥΡΙΟ ΑΞΙΩ
ΤΗΝ ΠΤΩΣΙΝ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ".
Tα χαράματα της 21ης Ιουνίου 1913, ώρα
03:30, η επίθεση προς το Κιλκίς αρχίζει. Τα ηρωικά Συντάγματα της 2ης
Μεραρχίας ( 1ο και 7ο ) ακάθεκτα ορμούν κατά των Βουλγάρων. Εντός 15
λεπτών πλησιάζουν την πρώτη γραμμή αμύνης του εχθρού. Οι Βούλγαροι
βάλλουν με πυκνά πυρά κατά των Ελλήνων. Μετά σκληρό αγώνα στις 04:10 το
πρωϊ κυριεύεται η πρώτη γραμμή αμύνης. Πίσω όμως από την πρώτη υπάρχει η
2η γραμμή. Εναντίον αυτής ορμούν τώρα ακάθεκτα με τη λόγχη οι Έλληνες.
Στις 05:00 το πρωϊ καταλαμβάνουν και αυτή τη γραμμή αμύνης και προχωρούν
με αλαλαγμούς, εναντίον της 3ης και σπουδαιότερης γραμμής των
Βουλγάρων. Εδώ διεξάγεται αγών άνισος. Οι Έλληνες προχωρούν απτόητοι
κάτω από τα βουλγαρικά πυρά . Οι Βούλγαροι αμύνονται με πείσμα.
Στον αγώνα εμπλέκεται και το 3ο
Σύνταγμα. Οι Βούλγαροι ενεργούν σφοδρές αντεπιθέσεις. Χάρις όμως στη
δραστηριότητα των εναπομεινάντων αξιωματικών του 1ου και 7ου Συντάγματος
και στον απαράμιλλο ηρωισμό των στρατιωτών μας, αποκρούονται οι
αντεπιθέσεις. Ακολουθούν νέες επιθέσεις των Ελλήνων. Τα Συντάγματα
κερδίζουν διαρκώς έδαφος, καταλαμβάνουν τα χαρακώματα της τελευταίας
γραμμής και διώχνουν από αυτά τους Βουλγάρους.
Οι άλλες προ του Κιλκίς Μεραρχίες (
4η,5η και 3η ) συνεχίζουν από τις πρωϊνές ώρες, τον εναντίον των
Βουλγάρων αγώνα. Οι Βούλγαροι προβάλλουν ισχυρή αντίσταση και με τα
κανόνια κτυπούν μανιασμένα τους Έλληνες. Ο αγώνας όμως συνεχίζεται. Στις
11:00 η ώρα το πρωϊ, το Κιλκίς καταλαμβάνεται και 11:15 η Ελληνική
σημαία κυματίζει περήφανα στο ύψωμα του Αγίου Γεωργίου. Παντού οι
Βούλγαροι τρέπονται σε άτακτη φυγή.
Η τριήμερη Μάχη του Κιλκίς έληξε. Η
νίκη υπήρξε σημαντική και προδίκασε την έκβαση του 2ου Βαλκανικού
Πολέμου. Από το Κιλκίς τα ελληνικά στρατεύματα προχώρησαν στην ΔΟΙΡΑΝΗ,
στην ΚΕΡΚΙΝΗ, στην ΣΤΡΩΜΝΙΤΣΑ, στο ΔΕΛΗ ΡΙΣΑΡ, στα στενά της ΚΡΕΣΝΑΣ.
Μεγάλο το μέγεθος της νίκης του Κιλκίς, μεγάλο και το τίμημα της
εξαγοράς της. 5652 άνδρες εκτός μάχης. Με τέτοιες θυσίες η Ελλάδα,
απέκρουσε αποφασιστικά την προσπάθεια ανατροπής των συνόρων της και τις
βλέψεις της γείτονος χώρας στα εδάφη της. Συνέβαλε αποφασιστικά στην
παγίωση του σχηματιζόμενου τότε χάρτη της Βαλκανικής και έδειξε ότι ο
σεβασμός αυτών των συνόρων και η ειρηνική συνύπαρξη, είναι ο μόνος
εφικτός δρόμος για τις χώρες της περιοχής.
ΛΑΧΑΝΑ
Την 16 και 17 Ιουνίου 1913 ο Βουλγαρικός Στρατός, χωρίς
προηγούμενη κήρυξη πολέμου, επιτίθεται εναντίων των σερβικών και
ελληνικών θέσεων και την 17η Ιουνίου βρίσκεται να κατέχει την γενική
γραμμή χωριό Βερτίσκος-Πολύκαστρο. Παράλληλα σχεδιάζει για την 19η
Ιουνίου γενική επίθεση για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, πλην όμως τον
πρόλαβε η επιθετική εξόρμηση ολόκληρου του Ελληνικού Στρατού το πρωϊ της
19ης Ιουνίου και τον ανάγκασε να αμυνθεί.
Οι δυνάμεις που παρέταξαν οι Έλληνες ήταν η 6η Μεραρχία στο χωριό ΛΑΓΥΝΑ, η 1η Μεραρχία στο χωριό ΠΡΟΦΗΤΗΣ και η 7η στο χωριό ΑΡΕΘΟΥΣΑ. Αντίστοιχα οι Βούλγαροι είχαν 20 Τάγματα εγκατεστημένα αμυντικά στην τοποθεσία ΛΑΧΑΝΑ.
Η επίθεση των Ελλήνων αρχίζει την 19η Ιουνίου 1913. Απωθούνται οι Βουλγαρικές προφυλακές και αναγκάζονται οι Βούλγαροι να αποσυρθούν στην κύρια αμυντική τοποθεσία. Κατά την πρώτη ημέρα η 6η Μεραρχία έφθασε προ των υψωμάτων ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ και ΔΙΧΑΛΟ, η πρώτη Μεραρχία στο χωριό ΟΣΣΑ και η 7η στην περιοχή ΣΚΕΠΑΣΤΟΥ.
Την 20η Ιουνίου η μάχη αρχίζει από το πρωϊ. Όλη την ημέρα οι Ελληνικές Μεραρχίες εμπλέκονται σε σκληρότατους αγώνες για να πλησιάσουν σε απόσταση εφόδου την κύρια βουλγαρική τοποθεσία. Τα πυρά των Βουλγάρων όμως ήταν φονικότατα και το έδαφος ακάλυπτο, ώστε οι ελληνικές δυνάμεις καθηλώθηκαν. Στο μεταξύ η 7η Μεραρχία συνεχίζει την κίνησή της και την 13:00 καταλαμβάνει την ΝΙΓΡΙΤΑ. Το θέαμα το οποίο αντικρίζουν οι μαχητές είναι φρικιαστικό. Ολόκληρη η πόλη καίγεται και οι δρόμοι έχουν καλυφθεί από τους νεκρούς κατοίκους που άφησαν οι Βούλγαροι φεύγοντας. Ο Ελληνικός Στρατός απελευθέρωσε μια νεκρή πολιτεία.
Την 21η Ιουνίου η κρίση της μάχης έφθασε στο κατακόρυφο με σειρά εφόδων δια της λόγχης. Ο Ελληνικός Στρατός, που προχωρεί με τους Διοικητές των Συνταγμάτων και όλους τους Αξιωματικούς στην πρώτη γραμμή, ατρόμητος φτάνει σε απόσταση εφόδου και ορμά με την λόγχη. Η λόγχη νικά το πυρ και στις 16:00 το απόγευμα ο Λαχανάς πέφτει. Το μεγαλύτερο μέρος του Βουλγαρικού Στρατού, τρέπεται σε φυγή προς τις Σέρρες, και θα υφίστατο τελεία συντριβή, αν η 7η Μεραρχία με την δική της πρωτοβουλία καταλάμβανε την γέφυρα του Στρυμόνα ποταμού και την απέκοπτε.
Δύο χιλιάδες εννιακόσια (2900) ελληνικά κορμιά έμειναν για πάντα στα χώματα του Λαχανά και έγιναν από τότε ακοίμητοι φρουροί και πρόμαχοι της εθνικής μας επάλξεως. Από την Βουλγαρική πλευρά, πλήθος οι νεκροί, 2500 αιχμάλωτοι. Κυριεύθηκαν 1300 όπλα, 16 πυροβόλα και άφθονο υλικό. Η ιστορική γιγαντομαχία του ΛΑΧΑΝΑ είχε σαν αποτέλεσμα .την διάνοιξη της πύλης για την απελευθέρωση του υπόλοιπου Ελληνικού χώρου της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ και της ΘΡΑΚΗΣ.
Οι δυνάμεις που παρέταξαν οι Έλληνες ήταν η 6η Μεραρχία στο χωριό ΛΑΓΥΝΑ, η 1η Μεραρχία στο χωριό ΠΡΟΦΗΤΗΣ και η 7η στο χωριό ΑΡΕΘΟΥΣΑ. Αντίστοιχα οι Βούλγαροι είχαν 20 Τάγματα εγκατεστημένα αμυντικά στην τοποθεσία ΛΑΧΑΝΑ.
Η επίθεση των Ελλήνων αρχίζει την 19η Ιουνίου 1913. Απωθούνται οι Βουλγαρικές προφυλακές και αναγκάζονται οι Βούλγαροι να αποσυρθούν στην κύρια αμυντική τοποθεσία. Κατά την πρώτη ημέρα η 6η Μεραρχία έφθασε προ των υψωμάτων ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ και ΔΙΧΑΛΟ, η πρώτη Μεραρχία στο χωριό ΟΣΣΑ και η 7η στην περιοχή ΣΚΕΠΑΣΤΟΥ.
Την 20η Ιουνίου η μάχη αρχίζει από το πρωϊ. Όλη την ημέρα οι Ελληνικές Μεραρχίες εμπλέκονται σε σκληρότατους αγώνες για να πλησιάσουν σε απόσταση εφόδου την κύρια βουλγαρική τοποθεσία. Τα πυρά των Βουλγάρων όμως ήταν φονικότατα και το έδαφος ακάλυπτο, ώστε οι ελληνικές δυνάμεις καθηλώθηκαν. Στο μεταξύ η 7η Μεραρχία συνεχίζει την κίνησή της και την 13:00 καταλαμβάνει την ΝΙΓΡΙΤΑ. Το θέαμα το οποίο αντικρίζουν οι μαχητές είναι φρικιαστικό. Ολόκληρη η πόλη καίγεται και οι δρόμοι έχουν καλυφθεί από τους νεκρούς κατοίκους που άφησαν οι Βούλγαροι φεύγοντας. Ο Ελληνικός Στρατός απελευθέρωσε μια νεκρή πολιτεία.
Την 21η Ιουνίου η κρίση της μάχης έφθασε στο κατακόρυφο με σειρά εφόδων δια της λόγχης. Ο Ελληνικός Στρατός, που προχωρεί με τους Διοικητές των Συνταγμάτων και όλους τους Αξιωματικούς στην πρώτη γραμμή, ατρόμητος φτάνει σε απόσταση εφόδου και ορμά με την λόγχη. Η λόγχη νικά το πυρ και στις 16:00 το απόγευμα ο Λαχανάς πέφτει. Το μεγαλύτερο μέρος του Βουλγαρικού Στρατού, τρέπεται σε φυγή προς τις Σέρρες, και θα υφίστατο τελεία συντριβή, αν η 7η Μεραρχία με την δική της πρωτοβουλία καταλάμβανε την γέφυρα του Στρυμόνα ποταμού και την απέκοπτε.
Δύο χιλιάδες εννιακόσια (2900) ελληνικά κορμιά έμειναν για πάντα στα χώματα του Λαχανά και έγιναν από τότε ακοίμητοι φρουροί και πρόμαχοι της εθνικής μας επάλξεως. Από την Βουλγαρική πλευρά, πλήθος οι νεκροί, 2500 αιχμάλωτοι. Κυριεύθηκαν 1300 όπλα, 16 πυροβόλα και άφθονο υλικό. Η ιστορική γιγαντομαχία του ΛΑΧΑΝΑ είχε σαν αποτέλεσμα .την διάνοιξη της πύλης για την απελευθέρωση του υπόλοιπου Ελληνικού χώρου της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ και της ΘΡΑΚΗΣ.
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ
http://www.army.gr/default.php?pname=Museums&la=1
