Είναι ουσιαστικά το πρώτο μεγάλο έργο του Ι. Δραγούμη που παρέμενε
ανέκδοτο μέχρι το θάνατό του. Αυτό όπως και τα υπόλοιπα έργα του,
ανέκδοτα και μη, θα κυκλοφορήσουν μετά το θάνατό του με επιμέλεια του
αδελφού του Φίλιππου Δραγούμη.
«Το Μονοπάτι» είναι λογοτεχνικό έργο και θα τυπωθεί το 1925 στην Αθήνα με επιμέλεια, όπως γράψαμε, του Φ. Δραγούμη και έξοδα του Ι.Δ. Κοκκώνη ως έκδοση του εκδοτικού συγκροτήματος «Νέα Ζωή» Αλεξάνδρειας.
Γράφει χαρακτηριστικά στον πρόλογό του ο επιμελητής:
«Με τη δημοσίευση του «Μονοπατιού» αρχίζει η έκδοση των έργων του Ίωνος Δραγούμη. Θα εκδοθούν όλα τα εξαντλημένα λογοτεχνικά, κριτικά, πολιτικά και λοιπά συγγράμματά του και όλα τ’ ανέκδοτα. Εξαντλημένα είναι η «Σαμοθράκη»(1908), το «Όσοι Ζωντανοί» (1911), ο «Ελληνικός Πολιτισμός» (1914) και άλλα μικρότερα έργα, μελέτες, άρθρα, προκηρύξεις κλπ. Του «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα», η πρώτη έκδοση (1907) είχ’ εξαντληθή και είχε γίνει δεύτερη (στα 1914), τη οποίας υπάρχουν ακόμη αρκετές εκατοντάδες αντίτυπα, επομένως ως που να εξαντληθούν κι αυτά δε θα γίνη νέα έκδοση του έργου.
Ανέκδοτα λογοτεχνικά έργα ευρέθηκαν εις τα χειρόγραφά του δυο μεγαλύτερα , το «Μονοπάτι» και το «Σταμάτημα», αλλά και τα δυο δεν μου φαίνονται πως θα τα δημοσίευε ο συγγραφέας εις την κατάσταση όπου τ’ άφησε, για πολλούς λόγους από τους οποίους ένας είναι το γεγονός ότι δεν είχε αποφασίσει ο ίδιος να τα εκδόση.
Τρίτου έργου λογοτεχνικού, που από τα λόγια του προς εμένα και προς άλλα πρόσωπα, είχα σχηματίσει την ιδέα πως το είχε τελειωμένο ή σχεδόν, δυστυχώς μόνον ελάχιστα ίχνη ηύρα στα χαρτιά του, αλλά χωρίς αξία για τη δημοσιότητα. Δεν έχω όμως στοιχεία για να πιστέψω πως υπήρξαν σχετικά χειρόγραφα που χάθηκαν. Άλλα, ολιγώτερο λογοτεχνικής μορφής, ηύρα και θα τα δημοσιεύσω με τη σειρά των.
Το «Μονοπάτι» και το «Σταμάτημα» για να παρουσιάσουν τελειωτικήν όψη, έχουν ίσως ανάγκη από ξαναδούλεμα. Αποφάσισα όμως να τα δημοσιέψω, γιατί, όσο μπορώ να κρίνω, τα συγγράμματα του αδελφού μου δεν μπορούν να καταταγούν αυστηρά στη λογοτεχνία, αλλά αποτελούν μέρος της όλης του δράσης αναπόσπαστο, ενέργεινα κοινωνική και πολιτικήν αξεχώριστην από την όλη του μορφή. Η ατομικότητά του ήτον, νομίζω, η εντονώτερη εκδήλωση και το αποτελεσματικώτερό του έργο. Γι’ αυτό το λόγο κατά μισοτελειωμένα συγγράμματά του, ανέκδοτα όσο ζούσε, πρέπει να δημοσιευθούν όχι τόσο ως πρότυπα νεοελληνικής λογοτεχνίας, αλλά για να συμπληρώσουν κάπως το μέρος της αισθητικής και πνευματικής του σφαίρας, που η τραγική δολοφονία του άφησε ανεκπλήρωτη γύρω του, και για να δώσουν γενικώτερη και χαρακτηριστικώτερην εικόνα της ψυχικής του υποστάσεως και της μορφής του. Αυτή η εικόνα έχει την πρωτεύουσα σημασία.
..«Το «Μονοπάτι» γράφηκε ουσιαστικά την εποχή πριν πάγη για πρώτη φοράν ο Ίων εις τη Μακεδονία, για να υπηρετήση στα εκεί ελληνικά προξενεία, σε ηλικία πάνω από είκοσι τριών ετών(1902). Ίσως να δούλεψε το θέμα αυτό κι αργότερα, αλλά βέβαια από την εποχή που έγραφε το «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα» (δημοσιευμένο στα 1907) δε θα το εργάστηκε πια και τ’ άφησε όπως ήτον. Το νεανικό αυθόρμητο και η δροσερότητα που σκορπίζονται από τες σελίδες αυτές σκεπάζουν πολλά τεχνικά μειονεκτήματα και δεν είναι δυνατό να μην κάμουν ιδιαίτερην εντύπωση στον αναγνώστη και να μην του φωτίσουν με νέον φως και να του βάλουν εις ολωσδιόλου νέαν προοπτική τα κατοπινά συγγράμματα, μολονότι κι αυτά είναι γραμμένα περίπου με την ίδιαν τεχνοτροπίαν, όπως και το «Μονοπάτι».
Τα επόμενα χρόνια και ίσως λίγο πιο καθυστερημένα θα ακολουθήσουν κι άλλες εκδόσεις του έργου του Ίωνα Δραγούμη με πιο χαρακτηριστική αυτή της Νέας Θέσις του αείμνηστου Γιάννη Σχοινά.
«Το Μονοπάτι» είναι λογοτεχνικό έργο και θα τυπωθεί το 1925 στην Αθήνα με επιμέλεια, όπως γράψαμε, του Φ. Δραγούμη και έξοδα του Ι.Δ. Κοκκώνη ως έκδοση του εκδοτικού συγκροτήματος «Νέα Ζωή» Αλεξάνδρειας.
Γράφει χαρακτηριστικά στον πρόλογό του ο επιμελητής:
«Με τη δημοσίευση του «Μονοπατιού» αρχίζει η έκδοση των έργων του Ίωνος Δραγούμη. Θα εκδοθούν όλα τα εξαντλημένα λογοτεχνικά, κριτικά, πολιτικά και λοιπά συγγράμματά του και όλα τ’ ανέκδοτα. Εξαντλημένα είναι η «Σαμοθράκη»(1908), το «Όσοι Ζωντανοί» (1911), ο «Ελληνικός Πολιτισμός» (1914) και άλλα μικρότερα έργα, μελέτες, άρθρα, προκηρύξεις κλπ. Του «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα», η πρώτη έκδοση (1907) είχ’ εξαντληθή και είχε γίνει δεύτερη (στα 1914), τη οποίας υπάρχουν ακόμη αρκετές εκατοντάδες αντίτυπα, επομένως ως που να εξαντληθούν κι αυτά δε θα γίνη νέα έκδοση του έργου.
Ανέκδοτα λογοτεχνικά έργα ευρέθηκαν εις τα χειρόγραφά του δυο μεγαλύτερα , το «Μονοπάτι» και το «Σταμάτημα», αλλά και τα δυο δεν μου φαίνονται πως θα τα δημοσίευε ο συγγραφέας εις την κατάσταση όπου τ’ άφησε, για πολλούς λόγους από τους οποίους ένας είναι το γεγονός ότι δεν είχε αποφασίσει ο ίδιος να τα εκδόση.
Τρίτου έργου λογοτεχνικού, που από τα λόγια του προς εμένα και προς άλλα πρόσωπα, είχα σχηματίσει την ιδέα πως το είχε τελειωμένο ή σχεδόν, δυστυχώς μόνον ελάχιστα ίχνη ηύρα στα χαρτιά του, αλλά χωρίς αξία για τη δημοσιότητα. Δεν έχω όμως στοιχεία για να πιστέψω πως υπήρξαν σχετικά χειρόγραφα που χάθηκαν. Άλλα, ολιγώτερο λογοτεχνικής μορφής, ηύρα και θα τα δημοσιεύσω με τη σειρά των.
Το «Μονοπάτι» και το «Σταμάτημα» για να παρουσιάσουν τελειωτικήν όψη, έχουν ίσως ανάγκη από ξαναδούλεμα. Αποφάσισα όμως να τα δημοσιέψω, γιατί, όσο μπορώ να κρίνω, τα συγγράμματα του αδελφού μου δεν μπορούν να καταταγούν αυστηρά στη λογοτεχνία, αλλά αποτελούν μέρος της όλης του δράσης αναπόσπαστο, ενέργεινα κοινωνική και πολιτικήν αξεχώριστην από την όλη του μορφή. Η ατομικότητά του ήτον, νομίζω, η εντονώτερη εκδήλωση και το αποτελεσματικώτερό του έργο. Γι’ αυτό το λόγο κατά μισοτελειωμένα συγγράμματά του, ανέκδοτα όσο ζούσε, πρέπει να δημοσιευθούν όχι τόσο ως πρότυπα νεοελληνικής λογοτεχνίας, αλλά για να συμπληρώσουν κάπως το μέρος της αισθητικής και πνευματικής του σφαίρας, που η τραγική δολοφονία του άφησε ανεκπλήρωτη γύρω του, και για να δώσουν γενικώτερη και χαρακτηριστικώτερην εικόνα της ψυχικής του υποστάσεως και της μορφής του. Αυτή η εικόνα έχει την πρωτεύουσα σημασία.
..«Το «Μονοπάτι» γράφηκε ουσιαστικά την εποχή πριν πάγη για πρώτη φοράν ο Ίων εις τη Μακεδονία, για να υπηρετήση στα εκεί ελληνικά προξενεία, σε ηλικία πάνω από είκοσι τριών ετών(1902). Ίσως να δούλεψε το θέμα αυτό κι αργότερα, αλλά βέβαια από την εποχή που έγραφε το «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα» (δημοσιευμένο στα 1907) δε θα το εργάστηκε πια και τ’ άφησε όπως ήτον. Το νεανικό αυθόρμητο και η δροσερότητα που σκορπίζονται από τες σελίδες αυτές σκεπάζουν πολλά τεχνικά μειονεκτήματα και δεν είναι δυνατό να μην κάμουν ιδιαίτερην εντύπωση στον αναγνώστη και να μην του φωτίσουν με νέον φως και να του βάλουν εις ολωσδιόλου νέαν προοπτική τα κατοπινά συγγράμματα, μολονότι κι αυτά είναι γραμμένα περίπου με την ίδιαν τεχνοτροπίαν, όπως και το «Μονοπάτι».
Τα επόμενα χρόνια και ίσως λίγο πιο καθυστερημένα θα ακολουθήσουν κι άλλες εκδόσεις του έργου του Ίωνα Δραγούμη με πιο χαρακτηριστική αυτή της Νέας Θέσις του αείμνηστου Γιάννη Σχοινά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου