Παρά την γενικότητα του όρου "Μεσσηνιακός", στην πραγματικότητα ο πόλεμος (τουλάχιστον στην πρώτη του φάση) αφορούσε το Μεσσηνιακό κράτος της αρχαίας Στενυκλάρου. Η Στενύκλαρος βρισκόταν στην έκταση που καταλαμβάνει σήμερα ο δήμος Οιχαλίας και μεταξύ των κωμοπόλεων του Μελιγαλά και του Διαβολιτσίου. Τα πεδία των πολεμικών συγκρούσεων ήταν εκεί που σήμερα βρίσκονται τα χωριά Μερόπη και Οιχαλία. Η συγλονιστηκότερη μάχη ανάμεσα στους εισβολείς Σπαρτιάτες και τους αμυνομένους Μεσσήνιους έγινε στην τοποθεσία "κάπρου σήμα". Η τοποθεσία αυτή βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα ο συνοικισμός Τσαούση του χωριού Μερόπη[1].
Ο Μεσσηνιακός πόλεμος (743-724 π.Χ.) ξεκίνησε από μια ασήμαντη αφορμή, που πίσω απ' αυτήν οι Σπαρτιάτες προσπάθησαν να καλύψουν τις πραγματικές αιτίες των επιθετικών τους ενεργειών, τη λυσσαλέα τους επεκτατική βουλιμία δηλαδή και την δίψα τους για εξουσία, εφόσον στόχος τους ήταν να καταστήσουν τους Μεσσήνιους είλωτες. Αν αναλογιστούμε ότι δικτάτορες ολοκληρωτικών καθεστώτων, όπως ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ, είχαν ως πρότυπο και πηγή έμπνευσης την αρχαία Σπάρτη, μπορούμε ευκολότερα να αντιληφθούμε τα αίτια της εισβολής των Λακεδαιμόνιων στη Μεσσηνία.
Οι Λακεδαιμόνιοι με τη βοήθεια Κορινθίων και μισθοφόρων τοξοτών από την Κρήτη επιχείρησαν εισβολές κατά της Μεσσηνίας. Παραστατική εικόνα της σύγκρουσης των αντιπάλων έχει καταγράψει ο Παυσανίας ως εξής: «Μόλις οι αρχηγοί των αντιπάλων έδωσαν το σύνθημα, οι Μεσσήνιοι όρμησαν τρέχοντας κατά των Λακεδαιμόνιων, χωρίς να λογαριάζουν τη ζωή τους, σαν άνθρωποι που μέσα στην αγανάκτησή τους επιθυμούσαν τον θάνατο. Έσπευδε καθένας να αρχίσει αυτός πρώτος τη μάχη». Σε μια από τις φονικές μάχες που έγιναν στον Πρώτο Μεσσηνιακό Πόλεμο, καταγράφεται η διάλυση του στρατού των Λακεδαιμόνιων Οι απώλειές τους ήταν τόσο μεγάλες, ώστε επιτράπηκε στις χήρες γυναίκες και στα κορίτσια της Σπάρτης να συνευρεθούν με Περίοικους και Είλωτες ώστε να δημιουργήσουν νέο στρατό[2].
Αριστομένης
Θρυλικός βασιλέας των Μεσσηνίων (685 - 668 π.Χ.), πρωταγωνιστής του Β' Μεσσηνιακού Πολέμου. Στον πόλεμο αυτό, που ήταν μια επανάσταση των σκλαβωμένων Μεσσηνίων εναντίον των κατακτητών Σπαρτιατών, οργάνωσε ομάδες που, κυρίως τη νύχτα, έκαναν αιφνιδιασμούς, λεηλασίες και καταστροφές των καλλιεργημένων εκτάσεων. Ο Αριστομένης 
κατόρθωσε, σε μία επιχείρησή του, να φτάσει μέχρι τη Σπάρτη, όπου αφιέρωσε στη Χαλκίοικο Αθηνά μία ασπίδα με την επιγραφή "Ο Αριστομένης από τα λάφυρα των Λακεδαιμόνιων". Οι Σπαρτιάτες έχασαν το ηθικό τους, αλλά τους το αναπτέρωσε ο ποιητής Τυρταίος, που τους τον έστειλαν οι Αθηναίοι όταν οι Σπαρτιάτες τους εκλειπαρούσαν για βοήθεια.
Στο Γυμνάσιο της Μεσσήνης είδε και περιέγραψε ο Παυσανίας (4.32.3-6) το «μνήμα» του Αριστομένη, που περιείχε τα οστά του, τα μεταφερμένα από τη Ρόδο.
Τα θρυλικά και παράτολμα ενίοτε κατορθώματα του Αριστομένη και οι νικηφόρες μάχες του ενάντια στους Σπαρτιάτες είχαν πάρει μυθικές διαστάσεις, απαγγέλλονταν ως έπος, ως δημοτικό τραγούδι κυρίως από τις Μεσσήνιες γυναίκες, όταν ο ήρωας ήταν ακόμη ζωντανός, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας. Το έπος άδονταν στη Μεσσηνία για πολλούς αιώνες. Οι Μεσσήνιοι, άδοντας τα κατορθώματα του εθνικού τους ήρωα και συντηρώντας ταυτόχρονα τις λατρείες τοπικών ηρώων, ασκούσαν αντίσταση. Ήταν μια μορφή αντίστασης, καθώς επενεργούσε διαβρωτικά ενάντια στο εξουσιαστικό σπαρτιατικό καθεστώς και συνέβαλλε ταυτόχρονα στη διαμόρφωση μιας μεσσηνιακής εθνικής ταυτότητας. Ήταν μια μορφή «μακράς επανάστασης» ή μιας «πολιτισμικής αντίστασης». Ο Παυσανίας (4.16.6-7) άκουσε να απαγγέλλουν ακόμη στις μέρες του το επικό αυτό ποίημα και διέσωσε μάλιστα δύο στίχους του, έναν εξάμετρο και έναν πεντάμετρο. Μέσα από την «Αριστομενιάδα» πρόβαλλε η μορφή του Μεσσήνιου ήρωα, επαινούνταν οι αρετές του, η μεγαλοφροσύνη και το απίστευτο θάρρος του. Θα πρέπει να περιγράφονταν ακόμη σε αυτό η θαυμαστή σωτηρία του από τον Καιάδα, που ισοδυναμούσε με επιστροφή από τον Άδη, η θυσία εκατομφονίων στον Ιθωμάτα Δία (Παυσανίας 4.18.4-19.3), η πτώση της Είρας και η προδοσία του Αριστοκράτη, η κατάχωση της «παρακαταθήκης» στην Ιθώμη, καθώς και άλλες περιπέτειές του, όπου γυναίκες έπαιζαν πρωτεύοντα ρόλο. Η πιο ενδιαφέρουσα είναι η ιστορία με τη Σπαρτιάτισσα Αρχιδάμεια, ιέρεια της Δήμητρος στο ιερό της Αίγιλας στη Λακωνική, η οποία τον ελευθέρωσε από την αιχμαλωσία όχι για χρήματα, αλλά γιατί ήταν ερωτευμένη από καιρό μαζί του (Παυσανίας4.17.1). Ο Αριστομένης είχε επανειλημμένα ταπεινώσει τους Σπαρτιάτες, υποβάλλοντας σε δοκιμασία την πολεμική τους αρετή, και είχε αμαυρώσει τη φήμη τους ως ανίκητων πολεμιστών. Η θέση του τάφου-ηρώου του Αριστομένη μέσα στο Γυμνάσιο της Μεσσήνης και ο χάλκινος ανδριάντας του στο Στάδιο παραδειγμάτιζε τους εφήβους, θυμίζοντάς τους μεταξύ άλλων το ηρωικό μεσσηνιακό παρελθόν και τονίζοντας την αντίθεση προς τον αιώνιο αντίπαλο, τη Σπάρτη[3].
[1]Ancient Sparta : a re-examination of the evidence Kathleen Mary Tyrer Chrimes
[2]Θεωρώντας ότι η αγάπη για την οικογένεια δεν πρέπει να ξεπερνά την αγάπη για την πατρίδα , οι Σπαρτιάτες μοιράζονταν τις γυναίκες τους με σκοπό την γέννηση υγιών και δυνατών παιδιών που δεν ανήκαν στους γονείς τους , αλλά ήταν κοινό κτήμα της πόλης . Ξεχωριστής σημασίας ήταν το έθιμο της «πολυανδρίας» των Σπαρτιατισσών. Σύμφωνα με το έθιμο αυτό τρεις, τέσσερις ή και περισσότεροι άνδρες μπορούσαν να μοιράζονται μία γυναίκα. Ένας ηλικιωμένος άνδρας μιας γυναίκας μπορούσε εύκολα ν’ αποκτήσει παιδιά μ’ έναν όμορφο και ηθικό νέο που συμπαθούσε και ο οποίος θα της έδινε το σπόρο και το αίμα της γενιάς των καλών. "Πλούταρχος, Λυκούργος"
[3]"ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΣΣΗΝΗ" Του Πέτρου Θέμελη καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης
ΜΕΡΟΠΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου