Επιμέλεια: Ελένη Παπαδοπούλου
Πρώτα-πρώτα
να γνωρίσωμεν ο ένας τον άλλον. Να δημιουργηθή η δυνατότης επικοινωνίας
μεταξύ μας ζωηράς, ανταλλαγής σκέψεων, αλληλομορφώσεως, προσωπικής ακόμη
γνωριμίας, που ημερώνει πολύ την οξύτητα των πνευματικών αγώνων. Θα
μάθωμεν τότε να μη εξαγριωνώμεθα αν οι άλλοι διαφωνούν· θα αισθανώμεθα
την αναγκαιότητα της διαφωνίας ως θεμελιώδη προϋπόθεσιν κάθε γονίμου
πνευματικής ζωής. Πόσον ολίγον εις την Ελλάδα συναντάς αυτήν την
ευρύτητα νου και ψυχής· οι περισσότεροι αντικρύζουν τους διαφωνούντας ως
προσωπικούς των εχθρούς.
Έπειτα εκεί μέσα νομίζω θα ημπορή να πραγματοποιηθή συστηματικώτερα η
αυτοαγωγή του διανοουμένου, που χρειαζόμεθα απολύτως. Αυτοαγωγή πρώτα
πνευματική. Είμεθ’ ακόμη πολύ μονομερείς όλοι μας, πολύ συχνά ακόμη
αμόρφωτοι. Μας λείπουν πολλάκις και αι γνώσεις (τελευταία
συνηθίζουν να ομιλούν από περιωπής περί των γνώσεων· και όμως χωρίς έν
απόθεμα στερεών γνώσεων δεν γίνεται τίποτε), μας λείπει και το
βάθος της σκέψεως. Θα συναντήσετε συχνά επιστήμονας αρτίους, που δεν
εννοούν τίποτ’ άλλο έξω από τον κλάδον των. Θα συναντήσετ’
ακόμη τάλαντα τεχνικά με διανοητικότητα μετρίαν, απλοϊκά και συγκεχυμένα
εις τας σκέψεις των, χωρίς προβληματικότητα, χωρίς διαύγειαν, με κάτι
πρωτογόνους αντιλήψεις – που σκέπτεσαι: καλύτερα ήταν να μη τον εγνώριζα
προσωπικώς.
Αυτοαγωγή έπειτα ηθική.
Η τέχνη δεν ημπορεί να είν’ αυτοσκοπός· ειδεμή, θα μείνη πάντοτε εις το
πλαίσιον της ζωής. Έχει την αποστολήν να δυναμώση την ζωήν εις τα
διαρκέστερα και βαθύτερα στοιχεία της, να την ξεκαθαρίση. Ένα έργον
τέχνης είναι περισσότερον έργον βουλήσεως, παρά φαντασίας έργον και
σκέψεως. Αυτό εννοώ, όταν τονίζω εις όλην μας την συνομιλίαν τον ηθικόν
παράγοντα. Ελπίζω να μη παρεξηγηθώ ότι ζητώ ηθικολογίας.
Ο παράγων όμως αυτός επιβάλλει ωρισμένας υποχρεώσεις, εις τας οποίας πρέπει να παιδαγωγηθώμεν όλοι μας, να παιδαγωγήσωμεν ιδιαιτέρως τους νεωτέρους.
Ο διανοούμενος πρέπει να έχη πολύ ζωηρόν το αίσθημα της σοβαρότητος των
έργων του, της αξιοπρέπειας και της υπερηφανείας, της ευθύνης.
Συμβιβασμός απέναντι του χρήματος π.χ. ή απέναντι της εφημέρου δόξης με
το να κολακεύη την κοινήν γνώμην, έχουν τον αντίκτυπον τωνόχι τόσον εις
τον χαρακτήρα τον ατομικόν του διανοουμένου, όσο εις το έργον του. Ένας
διανοούμενος πρέπει να έχη την υπερηφάνειαν να κρίνη τον εαυτόν του
ιστορικώς, και η ιστορία διδάσκει, ότι οι μεγάλοι διανοούμενοι δεν
υπήρξαν αναμάρτητοι, υπήρξαν όμως άνθρωποι μ’ ευθύτητα και ευθιξίαν
συνειδήσεως.
Οι
διανοούμενοι αποτελούν την ευγενεστέραν αριστοκρατίαν του έθνους· πρέπει
να έχουν και τας ιδιότητας κάθε γνήσιας αριστοκρατίας· να περιφρονούν
κάποτε, να μην καταδέχωνται όλα και όλους. Πρέπει να το πάρωμεν
απόφασιν: ένας διανοούμενος δεν ημπορεί να ζη σαν τραπεζίτης· και τι
διανοούμενος είναι, αν δεν εκατάλαβεν ακόμη, ότι η πενία δεν είναι το
μεγαλύτερον κακόν εις τον κόσμον;
Ονειρεύομαι
μίαν οργάνωσιν, που θα κατώρθωνε με την αμοιβαίαν γνωριμίαν, με την
αμοιβαίαν ενίσχυσιν, με την ένωσιν και την αλληλεγγύην, με την
ανεπίδεικτον και στοργικήν κριτικήν, με την πνευματικήν παρακολούθησιν
των νεωτέρων, εις τους οποίους πρέπει να τονισθή, ότι το να είσαι
«πρωτότυπος» είν’ ευκολώτερον παρά να μην είσαι, με την πολυμέρειαν
ακόμη της συνθέσεώς της, θα είχε και προς τα έξω, απέναντι του
κράτους και της κοινωνίας, τεραστίαν δύναμιν, θα εμφυσούσε όμως και προς
τα μέσα, εις τα στήθη των διανοουμένων, μίαν πνοήν
ηρωισμού, ηρωισμού εναντίον των μεγάλων δυνάμεων του σκότους, που
απειλούν σήμερον την πνευματικήν ζωήν: εναντίον του χρήματος, εναντίον
της μάζης, εναντίον της ευκολίας. Ίσως να είναι και ονειροπολήματα ενός δασκάλου αυτά…
– Θα είσαστε διατεθειμένος προσωπικά να εργαστήτε για την ένωση των Ελλήνων διανοουμένων στις παραπάνω βάσεις;
– Και αμφιβάλλετε; Ανταποκρίνεται τούτο προς ό,τι ποθώ βαθύτερα και ως επιστήμων και ως διδάσκαλος και ως Έλλην.
ΕΘΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου