[Πάντ᾿ἀνοιχτά, πάντ᾿ ἄγρυπνα, τὰ μάτια τῆς ψυχῆς μου ΔΙΟΝΥΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ, Ἐλεύθεροι Πολιορκισμένοι,ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β']

Τῆς Ἰωάννας Γ. Καραγκιούλογλου

νομικού και επιστήμων οικονομικής και κοινωνικής διοικήσεως

Μεγάλοι Ἕλληνες. Γεμίζουν τὶς σελίδες τῆς Ἱστορίας μὲ Ἔργα μυθικά. Μὲ θαυμαστὰ κατορθώματα ἀνδρείας καὶ ἀσύγκριτες θυσίες. Προπάντων ὅμως τὶς γεμίζουν μὲ Φῶς. Ἐκεῖνο τὸ Φῶς πού ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο στὸν προορισμὸ του.

Οἱ Φωνὲς τους ἐπίκαιρες καὶ ἀληθινές. Ὑπάρξεις αἰώνιες, δίχως χρονικότητα. Εἶναι πλάϊ μας, μέσα μας, γύρω μας.

Βρισκόμαστε στὶς ἀρχές τοῦ 19ου αἰῶνα

Σπουδαῖοι ποιητὲς ἀναδύονται. Giuseppe Parini, Vittorio Alfieri, Ugo Foskolo, Vincenzo Monti. Ἀνάμεσά τους ὁ Ἕλλην.

Φοιτητὴς ἀκόμη στὴν Ἰταλία, ὁ Διονύσιος Σολωμὸς ἀποκαλύπτει τὴν ἀδιάλλακτη Ἑλληνική Ψυχὴ πού κρύβει στὸ νεανικὸ του στῆθος. Ἀπευθυνόμενος στοὺς συμφοιτητὲς του, λέει.

-Νέοι Συμμαθητάδες! Μάθετε τὴν Ἐπιστήμη καὶ τὴν Ἀρετή. Δίχως νὰ ὑπερηφανεύεσθε. Καὶ δὲν θὰ ὑπερηφανευθῆτε, ἂν ἀληθινὰ μάθετε τὴν Ἐπιστήμη καὶ τὴν Ἀρετή.

Καὶ συνεχίζει.

-Ἀλλὰ μὴ χαμηλώσετε ποτὲ τὴν κεφαλή. Διότι θὰ εὑρεθοῦν πολλὰ ἄτιμα καὶ ἄγρια χέρια ἕτοιμα νὰ σᾶς τὴν πλακώσουν. Ἄν πάλι τολμήσουν οἱ ἄνανδροι νὰ σᾶς ὑβρίσουν, γιὰ νὰ σκεπάσουν τοὺς πολλοὺς φόβους οἱ ὁποῖοι φωλιάζουν μές στὴν ψυχὴ τους, τότε Ναί! Σηκώσετε τὴν κεφαλὴ μὲ ὅλη τὴ δύναμη πὤχει. Καὶ θὰ ἰδῆτε ὅτι θὰ πέσει εὐθὺς ἐκείνη ἡ αὐθάδεια. Διότι εἶναι μικρόψυχη αὐθάδεια.

Μὲ τὴν κεφαλὴ ἔτσι σηκωμένη γύρισε ὁ Σολωμὸς στὴ Ζάκυνθο τὸ 1818. Κι ὅταν σὲ λίγο ἄρχισε ὁ Ἀγῶνας, ἦταν πιὰ ὥριμος νὰ τιμήσει τὸν Τρόπο.

Μάης τοῦ 1823. Μεγάλες καὶ δύσκολες οἱ μέρες γιὰ τὴν Ἑλλάδα. Οἱ πρῶτες νῖκες ἔχουν δυναμώσει τὸν ἐνθουσιασμὸ τῶν μαχομένων Ἑλλήνων. Καὶ οἱ φόβοι ὅμως δὲν εἶναι λίγοι. Οἱ τύραννοι ὀργανώνονται. Μαζεύουν δυνάμεις. Κάνουν ὅ,τι μποροῦν γιὰ νὰ πνίξουν τὴν Ἰδέα.

Ὁ Σολωμός, ἀκούγοντας ἀπὸ τοὺς λόφους τῆς Ζακύνθου τὶς βροντὲς τῶν κανονιῶν στὸ Μεσολόγγι, ἐξυμνεῖ τοὺς Ἕλληνες καὶ τὴν Ἐλευθερία.

"(..) Ἀπ' τὰ κόκκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
Χαῖρε, ὦ χαῖρε Ἐλευθεριά ! "

Μιλᾶ γιὰ πράγματα ποὺ κανείς δὲν φαντάστηκε ὅτι θὰ μποροῦσαν νὰ ἀποτελέσουν θέμα ποιητικό. Μεταφέρει πληροφορίες στὸν Κόσμο καὶ συμβουλὲς στοὺς Ἀγωνιστές. Κάνει κριτική. Καταριέται τὶς μεγάλες δυνάμεις. Τίποτε δὲν τὸν ἐμποδίζει νὰ κάνει πολιτική. Συνδυάζει τὸ Ἑλληνικό Πνεῦμα μὲ τὸ βαθύτερο συναίσθημα τοῦ Ἀνθρώπου. Τὸν Ἔρωτα γιὰ τὴν Ἐλευθερία.

Τὰ γεγονότα βαριὰ σὰν ὀγκόλιθοι. Μέσα σὲ λίγους μῆνες γίνεται Κοσμογονία. Ἀπό τὸ 1823 ἕως τὸ 1824, ὁ Διονύσιος ὡριμάζει ὡς Ἕλλην. Γίνεται Πνευματικὸς Ἡγέτης. Λέει μὲ παρρησία τὶς ἀλήθειες. Δημιουργεῖ πολύτιμες ὑποθῆκες γιὰ τὸ Ἔθνος.

Σὲ ἕνα ἀπομεσήμερο κάνει, μαζὶ μ' ἕναν Φίλο, τὸν περίπατό του στὸ Ζακυθινό ἀκρογιάλι . Κοιτάζοντας κατὰ τὸν Μωριᾶ, ἔχει ξεχαστεῖ.

Τοῦ λέει ὁ Φίλος.

Ἑτοιμάζεσαι πάλι νὰ ξανακοιτάξεις κατὰ τὸν Μωριᾶ καὶ νὰ ξανασωπάσεις. Ἀγκαλιὰ ἐγὼ ἔχω τὸν τρόπο νὰ σὲ κάμω νὰ ὁμιλεῖς ὅποτε θέλω.

Ἐκατάλαβα, ἀπαντάει ὁ Σολωμός. Θέλεις νὰ ὁμιλήσωμε γιὰ τὴ Γλῶσσα.

Μήγαρις ἔχω ἄλλο στὸ νοῦ μου πάρεξ Ἐλευθερία καὶ Γλῶσσα; Ἐκείνη ἄρχισε νὰ πατῆ τὰ κεφάλια τὰ τούρκικα, τούτη θέλει πατήσει ὁγλήγορα τὰ σοφολογιστατίστικα, καὶ ἔπειτα ἀγκαλιασμένες καὶ οἱ δύο θέλει προχωρήσουν εἰς τὸ δρόμο τῆς Δόξας. Χωρὶς ποτὲ νὰ γυρίσουν ὀπίσω, ἂν κανένας σοφολογιώτατος κρώζει ἤ κανένας τοῦρκος βαβίζει. Γιατὶ γιὰ μέ, εἶναι ὅμοιοι καὶ οἱ δυὸ.

Φίλτατε Ἀναγνώστη.

Ὁ Ποιητὴς ἔβλεπε. Τὸ οὐσιαστικότερο καὶ ὑψηλότερο περιεχόμενο τῆς ἀνθρώπινης φύσης εἶναι ἡ Πατρίδα καὶ ἡ Πίστη.

Οἱ Ἕλληνες εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ διαχρονικά σαρκώνουν τὴν νίκη ἐπὶ τῆς βαρβαρότητος, τὴν νίκη τοῦ Πνεύματος ἐπί τῆς ὕλης. Καὶ νικοῦν κατά κράτος. Δὲν κάνουν οὔτε μία ἠθική ὑποχώρηση. Παραμένουν ἀδούλωτοι κι ἀνίκητοι ἀκόμη καὶ μπροστά στὸν θάνατο. Οἱ Ἐλεύθεροι Πολιορκισμένοι δίνουν τὸ στίγμα.

"(..)Οἱ ἥρωες εἶναι ἑνωμένοι καὶ, μέσα τους, λόγια λένε.
Γιὰ τὴν αἰωνιότητα, ποὺ μόλις τὰ χωράει.
Στὰ μάτια καὶ στὸ πρόσωπο φαίνοντ’ οἱ στοχασμοί τους.
Τοὺς λέει μεγάλα καὶ πολλά ἡ τρίσβαθη ψυχή τους.
Γλυκιά κι ἐλεύθερ’ ἡ ψυχή σὰ νά 'τανε βγαλμένη,
κ' ὑψώναν μὲ χαμόγελο τὴν ὄψη τὴν φθαρμένη."

Κάθε λέξη, κάθε στίχος γεννᾶ θύελλες σκέψεων καὶ αἰσθημάτων. Ἥρωες ποὺ ἐπιλέγουν τὴν αὐτοθυσία δίχως ἴχνος ἰδιοτέλειας. Ἀξίες καὶ Ἰδανικά πού δὲν μπορεῖ νὰ καταλύσει ὁ Χρόνος.

Μιὰ χούφτα ἀνθρώπων ὑπερασπίζεται τὸ ἱερώτερο τῶν ἀγαθῶν, τὴν πνευματική Ἐλευθερία. Καὶ τὸ ἀρχέγονο Δίκαιο, τὸ καταπατημένο, ἀνασταίνεται.

1842. Ἀνήμερα τῆς Ἐθνικῆς Ἑορτῆς, γράφει στὸν Φίλο Γεώργιο Τερτσέτη.

"(..)Εἶναι εἰκοσιένα χρόνια πού σὰν καὶ σήμερα ἡ Ἑλλὰς ἔσπασε τὶς ἁλυσίδες. Ἡ ἡμέρα αὐτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ εἶναι ἡμέρα χαρᾶς καὶ δακρύων. Χαιρόμαστε γιὰ τὸ μέλλον, κλαῖμε γιὰ τὴν σημερινή ὑποδούλωση. Τὶ νὰ πῶ γιὰ τὸ παρόν;

Ἡ διαφθορὰ εἶναι τόσο γενική κι' ἔχει τόσο βαθειὲς ρίζες, ὥστε προξενεῖ κατάπληξη.

Ὅταν οἱ αἴτιοι αὐτῆς τῆς καταστάσεως χτυπηθοῦν ἐντελῶς, τότε θὰ εἶναι δυνατὴ μία ἠθικὴ ἀναγέννηση. Τότε τὸ μέλλον μας θὰ εἶναι μέγα. Ἄν ὅλα στηριχθοῦν στὴν Ἠθική. Ἄν θριαμβεύσῃ ἡ Δικαιοσύνη, ἄν καλλιεργηθοῦν τὰ Γράμματα. Ὄχι γιὰ μάταιη ἐπίδειξη, ἀλλὰ πρὸς ὄφελος τοῦ λαοῦ. Τοῦ λαοῦ ποὺ χρειάζεται Παιδεία καὶ Μόρφωση. Τότε θὰ ἔχωμε -ἤ καλύτερα θὰ ἔχουν τὰ παιδιὰ μας- μιὰν ἠθικὴν ἀναγέννηση καὶ τὸ μέλλον θὰ εἶναι μέγα."

Διακόσια εἴκοσι ἕξι χρόνια πέρασαν ἀπὸ τὴν γέννηση τοῦ πρώτου μεταξὺ τῶν πρώτων. Τοῦ Ποιητή ποὺ κατάφερε νὰ σαρκώσει τὸ μεγαλεῖο τοῦ Νοὸς καὶ τῆς Ἀρετῆς.

Μπορεῖ νὰ φανταστεῖ κανεὶς τὴν Ἑλληνικὴ Συνείδηση καὶ τὴν Ἑλληνικότητα χωρὶς τὸν Λόγο τοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ; Χωρὶς τὸν Ὕμνο εἰς τὴν Ἐλευθερίαν κτῆμα τῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς Ἀνθρωπότητος;

Γιὰ τὸν Σολωμὸ Ἑλλάδα καὶ Ἑλληνισμὸς δὲν εἶναι ἁπλῶς μία ἱστορικὴ πραγματικότητα. Δέν εἶναι ἕνας κύκλος πολιτισμοῦ μὲ εἰδικὰ χαρακτηριστικά. Εἶναι ἡ Ἰδέα ποὺ μετουσιώνεται σὲ Θυσία.

Ὅπως ἡ Ἀρετή, ἔτσι καὶ ἡ Ἐλευθερία. Εἶναι τὸ Φῶς ποὺ πατᾶ τὸν θάνατο.

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ