Η ΕΞΟΝΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΚΟΜΙΤΑΤΖΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΩΦ ΠΟΥ ΛΥΜΑΙΝΟΝΤΑΝ ΤΑ ΚΑΣΤΑΝΟΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΒΟΪΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΒΑΡΔΑ, ΣΤΟ ΛΙΜΠΙΣΟΒΟ (ΑΗ-ΛΙΑΣ) ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ (4-5 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1904)

Από τα Απομνημονεύματα του Δεσπότη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη εκδόσεις Μπαρμπουνάκη

Ήταν γνωστό ότι ο Κωνστάντωφ μια φορά τη βδομάδα πήγαινε στο Λιμπίσοβο (ση. σημερινός Αη Λιας Καστοριάς) , στο σπίτι μιας ερωμένης του Βουλγάρας. Από το Βιντελούστι (σημ. σημερινή Δαμασκηνιά Βοΐου Κοζάνης) όπου έμενε ο Βάρδας (το Βιντελούστι είναι μια ώρα μακριά από το Λιμπίσοβο) έμαθε ακριβώς την ώρα που έφτανε ο Κωνστάντωφ. Τον ειδοποίησε ο παπά-Στέργιος του χωριού Λιμπίσοβου, που ήταν από τους κρυμμένους οπαδούς μας. Όταν ερχόταν ο κακόμοιρος στη Μητρόπολη για να μου πει τίποτα έτρεμε. Αυτός λοιπόν ειδοποίησε το Βάρδα με έμπιστο του πρόσωπο.

Αμέσως ο Βάρδας έφτασε στο Λιμπίσοβο και πολιόρκησε το σπίτι όπου βρισκόταν ο Κωνστάντωφ. Του πρότειναν να παραδοθεί. Μα αυτός δεν δέχτηκε και άρχισε να τους χτυπά από μέσα. Οι δικοί μας τότε έσπασαν την πόρτα και ανέβηκαν έξω από το δωμάτιο όπου είχαν κλειστεί οι Βούλγαροι. Μια σφαίρα όμως πέρασε την παλάμη του Νίκου Βάρδα [το σωστό: Βαγγέλη Φραγκιαδάκη] και έτσι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και να βγουν. Τότε ο Καραλίβανος ανέβηκε στη στέγη του σπιτιού και άρχισε να τους χτυπά από πάνω. Αλλά και ο Κωνστάντωφ τον χτυπούσε από κάτω κι έτσι ο Καραλίβανος αναγκάστηκε να κατέβει. Τότε διατάζουν φωτιά. Μαζεύουν πετρέλαιο από όλα τα μαγαζιά και του βάζουν φωτιά. Ο Κωνστάντωφ εξακολούθησε να τους ρίχνει, μα σε λίγο οι πυροβολισμοί έπαψαν. Κάηκαν όλοι μέσα.
Οι Βούλγαροι διέδωσαν ότι ο Κωνστάντωφ είχε φύγει. Μα εγώ πληροφορήθηκα από μέσα, από το ίδιο το χωριό, με απεσταλμένο μου, ότι κάηκαν στο δείνα μέρος. Στο τζάκι δηλαδή της κουζίνας ήταν μια μεγάλη τετράγωνη πλάκα και εκεί πάνω μαγείρευαν. Όταν όμως πήγαιναν τίποτα Τούρκοι να τους πιάσουν, βγάζαν την πλάκα και από κάτω ήταν μια κρύπτη, που χωρούσε πολλούς ανθρώπους μέσα. Εκεί έμπαινε ο Κωνστάντωφ με το σώμα του, η νοικοκυρά έβαζε πάλι την πλάκα από πάνω τους, πάνω στην πλάκα στάχτη και μαγείρευε ώσπου να φύγουν οι Τούρκοι. Σε αυτή την κρύπτη είχαν καταφύγει τώρα όλοι με την ελπίδα να σωθούν. Μα κάηκαν ή μάλλον πέθαναν από ασφυξία εκεί μέσα όλοι μαζί, δηλαδή ο Κωνστάντωφ, με το σώμα του και η ερωμένη του.
Είχαν περάσει κάμποσες μέρες από την εξόντωση της συμμορίας αυτής, όταν ήρθε στη Μητρόπολη να με επισκεφτεί ο αντιστράτηγος Χουσεΐν Χουσνή πασάς, ο διάδοχος του Νεσάτ πασά, που ως γενικός διοικητής των ελληνοτουρκικών συνόρων είχε την έδρα στα Νασιλίτσα [Ανασελίτσα].
Ενώ λοιπόν τρώγαμε στο τραπέζι μου λέει γελώντας «τι έκαναν πάλι οι δικοί σου στο Λιμπίσοβο;» Του απαντώ «οι δικοί μου έκαψαν τον Κωνστάντωφ με όλο το σώμα του στο Λιμπίσοβο, πράγμα που δεν κατόρθωσε ως σήμερα ο στρατός σου κι επομένως, σκέπτομαι, πρέπει να είσαι ευχαριστημένος από αυτό που κάνουν οι δικοί μου, αφού τους θέλεις δικούς μου». Τότε μου λέει «δυστυχώς ο Κωνστάντωφ έφυγε και δεν μπόρεσαν να τον κάψουν, έφυγε από το χωριό». Του λέω και εγώ «σε γελούν οι Βούλγαροι πασά μου». «Πώς» μου λέει «αφού έστειλα στρατό και τα βρήκαν όλα καμένα, μα κανένα σκελετό, θα πει λοιπόν πως έφυγαν». Τότε τον πληροφόρησα ότι ο Κωνστάντωφ με το σώμα του βρίσκεται στο τάδε μέρος κάτω από την πλάκα και του πρόσθεσα «στείλε στρατό αν θέλεις, για να δεις ότι οι Βούλγαροι σε γελούν». Εγώ το είχα μάθει από τον παπα-Στέργιο του Λιμπίσοβου, που από φόβο έκανε το Βούλγαρο, μα ήταν πολύ πατριώτης και πάντοτε με άνθρωπό του με ειδοποιούσε κρυφά για τις κινήσεις των Βουλγάρων. Ο Χουσεΐν πραγματικά έστειλε στρατό και πήγαν και τους βρήκαν όλους εκεί τούμπανο. Είχαν σκάσει από το καπνό.

από εφημερίδες της εποχής:

Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΛΙΜΠΙΣΟΒΟ 
Τρίκαλα 15 Δεκεμβρίου.
Αγωγιάτες που ήρθαν σήμερα από τη Μακεδονία, λένε ότι ο έλληνας οπλαρχηγός Βάρδας πολιόρκησε στο χωριό Λεμπτίτσοβο [: Λιμπίσοβο] τη συμμορία του βούλγαρου λήσταρχου Κωνστάτσεφ [: Κωνστάντωφ] και μετά από σφοδρή μάχη την εξόντωσε. Σκοτώθηκε το μεγαλύτερο μέρος της συμμορίας και ο ίδιος ο Κωνστάτσεφ. Επίσης σκοτώθηκαν και μερικοί σχισματικοί χωρικοί που βοήθησαν τη βουλγαρική συμμορία.
ΣΚΡΙΠ
ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ ΠΥΡΠΟΛΟΥΝ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ
Λάρισα 15 Δεκεμβρίου.
Σημερινές πληροφορίες από τη Θεσσαλονίκη αναγγέλουν ότι οι οπλαρχηγοί των μακεδονικών σωμάτων Καραλίβανος και Βισβίκης, αφού πληροφορήθηκαν ότι η βουλγαρική συμμορία του Κωνστάντωφ βρισκόταν σε ένα σπίτι στο χωριό Λεμπίτσοβο [: Λιμπίσοβο], πήγαν εκεί και αφού πολιόρκησαν το σπίτι, διέταξαν τους Βούλγαρους να παραδοθούν. Ο Κωνστάντωφ αρνήθηκε, πυροβόλησε μάλιστα κατά των μακεδονικών σωμάτων. Γι’ αυτό οι Μακεδόνες αναγκάστηκαν να βάλουν φωτιά και να κάψουν το σπίτι. Στα ερείπια του καμένου σπιτιού βρέθηκαν οκτώ όπλα μάνλιχερ. Οι Βούλγαροι που κρύβονταν στο σπίτι κατόρθωσαν να διαφύγουν, εκτός από δύο οι οποίοι συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο από τους αρχηγούς των μακεδονικών σωμάτων.

φωτο: Ι.Μ. Αγ. Αθανασίου Ζηκοβίστης

ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ

“Ο καπετάν Βάρδας, επικεφαλής πολυάριθμου ανταρτικού σώματος, αφού υπό δριμύτατον ψύχος πέρασε με το σώμα του τα ελληνοτουρκικά σύνορα και εν συνεχεία τον ορμητικό Αλιάκμονα  ποταμό, προχώρησε προς την Καστοριά. Ενώ όμως βρισκόταν στη Λόσνιτσα (ν.ον. Γέρμας) Καστοριάς, ειδοποιήθηκε από τον Μητροπολίτη της Γερμανό Καραβαγγέλη να αλλάξει πορεία και να μεταβεί στο Βιντελούστι (ν.ον. Δαμασκηνιά) , απ΄ όπου εξορμώντας να εξοντώσει τον επικίνδυνο αρχικομιτατζή Κωστάντοφ, από τον οποίο δεινοπαθούσαν οι Καστανοχωρίτες. Πράγματι, ο καπετάν Βάρδας και οι άνδρες του στις 2-12-1904 έφτασαν στο Βιντελούστι, όπου μετά από δυο μέρες έλαβε γράμμα από τον εφημέριοΛιμπισόβου (ν.ον. Αη-Λιας, Άγιος Ηλίας Καστοριάς)παπα- Στέργιο Κυράδη, σταλμένο με τον συγχωριανό του Αθανάσιο Μπορόζη, με το οποίο τον πληροφορούσε ότι ο Κωστάντοφ βρίσκεται στο χωριό του και τον παρακαλούσε να σπεύσει με τα παλληκάρια του να τον εξοντώσει.
Αμέσως ο Βάρδας ανέθεσε τη σοβαρή όσο και επικίνδυνη αυτή επιχείρηση σε μια ομάδα επίλεκτων ανδρών του με επικεφαλής τους Γ.Δικώνυμο- Μακρή και Ευάγγελο Φραγκιαδάκη ή Γαλιανό , οι οποίοι αφού έλαβαν τις αναγκαίες οδηγίες έχοντας μαζί τους τον Αθανάσιο Μπορόζη , μετέβισαν με κάθε μυστικότητα και προφύλαξη στο Λιμπίσοβο, περικυκλώνοντας το σπίτι στο οποίο βρισκόταν ο Κωστάντωφ και τον κάλεσαν να παραδωθεί. Εκείνος όμως και οι συνοδοί του απάντησαν με πυκνά πυρά, από τα οποία τραυματίστηκε στην παλάμη του αριστερού χεριού του ο Κρητικός Ευάγγελος Γαλιανός ή Φραγκιαδάκης.
Τούτου οι άνδρες του καπετάν Βάρδα έβαλαν φωτιά στο σπίτι, το οποίο σε λίγα λεπτά έγινε παρανάλωμα του πυρός.
Ο Κωστάντωφ για να σωθεί κατέφυγε τελικά στην κρυψώνα που είχε κατασκευάσει κάτω από το τζάκι της κουζίνας. Και εκεί όμως δεν κατόρθωσε να σωθεί. Τον βρήκαν μετά από μερικές μέρες τυμπανιαίο. Είχε πεθάνει από ασφυξία.
Κατά τα μεσάνυχτα (της 4^η2 προς 5^η Δεκεμβρίου) οι άνδρες του καπετάν Βάρδα περιχαρείς επέστρεψαν στο Βιντελούστι. Είχαν σημειώσει την πρώτη μεγάλη επιτυχία.

Οι Βούλγαροι, μένεα πνέοντες κατά των Λιμπισοβιτών, που είχαν διευκολύνει αφάνταστα τους άνδρες του καπετάν Βάρδα στην τολμηρή, όσο και επικίνδυνη, εκείνη νυχτερινή επιχείρηση, μετά από λίγο καιρόκατακρεούργησαν τον Αθανάσιο Μπορόζη και τον συγγενή του Γ. Φωτιάδη. Και επειδή δεν κατόρθωσαν να ανακαλύψουν τον παπα- Στέργιο Κυράδη που είχε στείλει το γράμμα στον Βάρδα, πυρπόλησαν την πλησιόχωρη Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου Ζηκοβίστης, που πολλές φορές χρησίμευσε ως καταφύγιο και ορμητήριο ανταρτικών σωμάτων. Τη βέβηλη και αποτρόπαια αυτή πράξη κατήγγειλε αμέσως με αναφορά του ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης στον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄.
Η εξόντωση του αδίστακτου βοεβόδα Κωστάντωφ ήταν η πρώτη επιτυχία του καπετάν Βάρδα. Σημάδεψε τη ζωή του και σηματοδότησε την απαρχή μιας νέας περιόδου του Μακεδονικού Αγώνα, πολυαίμακτης αλλά ιδιαίτερα ηρωικής (1904-1908), και για αυτόν ασφαλώς τον λόγο , όταν σε μεγάλη ηλικία ένας ξένος δημοσιογράφος τον ρώτησε μεταξύ των άλλων ποιο γεγονός του Μακεδονικού Αγώνα σημάδεψε τη ζωή του και το θυμάται ακόμα, ο καπετάν Βάρδας χωρίς καθόλου να πιέσει την μνήμη του , αφηγήθηκε με κάθε λεπτομέρεια πώς το σώμα του , εξορμώντας από το Βιντελούστι τη νύχτα της 4^ης προς 5^η Δεκεμβρίου 1904, κατόρθωσε να εξοντώσει τον διαβόητο αρχικομιτατζή Κωστάντωφ, που είχε καταστεί φόβος και τρόμος όλων των Καστανοχωριτών.

Κείμενο: Αλέξανδρος Μπακαΐμης, Επίτιμος Καθηγητής Παιδαγωγικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης
Από το φυλλάδιο της Γιορτής προς τιμήν των Μακεδονομάχων, στην Δαμασκηνιά Βοΐου Κοζάνης, στις 26 Μαΐου 2013

ΑΝΤΕΧΟΥΜΕ
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ