Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ 13ης ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1967: ΣΚΟΠΟΙ, ΚΡΙΤΙΚΗ & ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Προέδρου Δ.Σ τοῦ ΕΠΟΚ

Συμπληρώθηκαν 57 χρόνια ἀπό τήν Βασιλική Ἀντεπανάσταση τῆς 13ης Δεκεμβρίου 1967. Μία ἀποτυχημένη ἐνέργεια πού στοίχισε τελικά τόν θρόνο στόν τότε Βασιλέα Κωνσταντῖνο. Ποιοί ὅμως ἦταν οἱ πραγματικοί σκοποί της; Ἐστράφη πράγματι κατά τῆς... "χούντας" ὅπως ὁ ἴδιος λέει; Γιατί ἀπέτυχε καί ποιά συμπεράσματα ἐξάγονται ἀπό αὐτήν;   

“Σχέδιο Ἐνεργείας” & Σκοποί τοῦ Βασιλέως

 Τόν Ἰούλιο τοῦ 1967 ὁ Ἀρχηγός τοῦ Στρατιωτικοῦ Οἴκου τοῦ Βασιλέως Κων/νος Δόβας μετέφερε στόν Δ/τή τοῦ Γ’ Σ.Σ. Γ. Περίδη τήν ἐντολή τοῦ Βασιλέως νά συνταχθῆ “Σχέδιον Ἐνεργείας” γιά τήν Ἀντεπανάστασή του. Ὁ Γ. Περίδης ἀνέθεσε στήν σύνταξή του στόν Ἐπιτε­λάρχη τοῦ Ὀρ. Βιδάλη. Ὁ τελευταῖος, ὅταν τό ὁλοκλήρωσε τό παρέ­δωσε στόν Περίδη ὁ ὁποῖος τό συμπλήρωσε. Ἀντίγραφο τοῦ Σχεδίου παρεδόθη στόν Ἀντιστράτηγο Δόβα ὁ ὁποῖος τό παρέ­δωσε στόν Βασιλέα γιά τήν τελική ἔγκριση τήν ὁποία καί ἔδω­σε ὁ Κωνσταντῖνος! Τό “Σχέδιον Ἐνεργείας” τῆς 13ης Δεκεμβρίου 1967, κα­τεσχέθη τελικά ἀπό τό προσωπικό ἀρχεῖο τοῦ Γ. Περίδη τήν ὥρα πού συνελήφθη ἀπό τόν Ταγματάρχη Νικ. Πετάνη μετά τήν κατάρρευση τοῦ βασιλικοῦ πραξικοπήματος. Πρόκειται γιά χειρόγραφό τοῦ Ὀρ. Βιδάλη 49 σελίδων μέ διορθώσεις τοῦ Γ. Περίδη πού συνετάχθη βάσει τῶν κατευ­θυντηρίων γραμμῶν τοῦ στρατηγοῦ Κ. Δόβα. Οἱ πρῶτες 9 σελίδες ἀφοροῦν τούς πολιτικούς σκοπούς πού ἐπεδίωκε ὁ Βασιλεύς μέ τό πραξικόπημα τῆς 13ης Δεκεμ­βρίου. 

Παραθέτουμε τά κρίσιμα σημεία του:

«Ἀναγέννησις τῆς Ἐπαναστάσεως

 Σ κ ο π ό ς: Συμφιλίωσις τῆς Ἐπαναστάσεως μέ τήν Α.Μ. τόν Βα­σιλέα, μέ τό σύνολον τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων, μέ τό σύνο­λον τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ πλήν κομμουνιστῶν καί μέ τήν κοι­νήν γνώμην τοῦ ἐλευθέρου δυτικοῦ κόσμου.

 Ἀ ρ χ αί: 1. Ἡ Ἐπανάστασις  -ὡς ἔκφρασις δυναμικῆς ἐπιθυμίας ἐξυγιάνσεως τοῦ νοσηροῦ πολιτικοῦ ἀδιεξόδου καί τῆς δημοσίας ζωῆς- ὀρθῶς καί ἐπικαίρως παρενεβλήθη εἰς τήν ζωήν τοῦ Ἔθνους, ἀλλά παρουσιάζεται καχεκτικῶς καί ὑπόπτως ἐξελισσόμενη...

2. Ἡ Ἐπανάστασις πρέπει νά ἀπαλλαγῇ τῶν ὑπόπτων φιλοδοξιῶν καί τῆς βουλιμίας τῶν ὀλίγων καί ἀναζωογο­νουμένη ὡς πόθος, σκοπός καί πάθος τοῦ συνόλου λαοῦ καί Ἐνόπλων Δυνάμεων νά ἡγηθῆ ταχέως τῆς ὑγιοῦς προ­σπαθείας τῆς μελλοντικῆς εὐημερίας καί προκοπῆς τοῦ Ἔθνους.

3. Ἡ οὕτω ἀνανεωμένη Ἐπανάστασις, ὡς ἀναπότρε­πτον ἀντίδοτον τῆς ἀσφαλοῦς ἐξαφανίσεως τῆς φυλῆς, διά νά ἐκπληρώσῃ τούς σκοπούς της πρέπει νά τεθῇ καί ἐξ᾽ ἀντικειμένου καταστῇ ἐνσυνειδήτως ἀποδεκτή καί τύχη τῆς ἐκθύμου ὑποστηρίξεως ὅλων τῶν πολιτῶν, ὑπό τήν ἡγεσίαν, πνοήν καί προβάδισμα τῆς Α.Μ. τοῦ Βασιλέως..

4. Ὑπό τήν νέαν φυσιογνωμίαν ἡ Ἐπανάστασις πρέπει νά ἐπιδιώξη.... α) Ἄμεσον ἀποκατάστασιν πειθαρχίας καί ἱεραρχίας ἐντός τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων, β) Ἄμεσον ἐξουδετέρωσιν πάσης ἰδιοτελοῦς ἐπιδιώξεως καί τελεσίδικον ἄρσιν τῶν προυποθέσεων ἐκβιασμοῦ του­των καί τοῦ Ἀνωτάτου Ἄρχοντος, γ) Ταχυτάτην ἔμπρακτον ἐφαρμογήν πνεύματος ΕΝΟ­ΤΗΤΟΣ λαοῦ καί Ἐνόπλων Δυνάμεων. Σαφής καί ἀδίστα­κτος διαχωρισμός ΜΟΝΟΝ τῶν κομμουνιστῶν

5. Τό ταχύτερον αἱ Ἔνοπλοι Δυνάμεις δέον νά προσφέ­ρουν εἰς τόν Ἑλληνικόν Λαόν κρυσταλλίνης διαυγείας ΣΥΜ­ΒΟ­ΛΑΙΟΝ ΤΙΜΗΣ εἰς τό ὁποῖον θά διαγράφονται ΣΤΟ­ΧΟΙ, ΦΑΣΕΙΣ καί ΧΡΟΝΟΙ, ἐντός τῶν ὁποίων θά ἐξε­λιχθῇ τό ἀναλαμβανόμενον ἔργον, χρέος τῶν Ἐνόπλων Δυ­νάμεων πρός τό Ἔθνος καί τόν Λαόν.

6. Διά τοῦ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ ΤΙΜΗΣ, θά ἀποκατασταθῇ ἡ ἐμπιστοσύνη ἐσωτερικοῦ καί ἐξωτερικοῦ ἐπί τῆς εἰλικρι­νείας προθέσεων, λόγων καί πράξεων τῆς Ἐπαναστάσεως, ἤτις ἐφ᾽ ἑξῆς νά ἀποκαλεῖται “Ἐπανάστασις Ἐθνικῆς Σω­τηρίας”...

7....

α) Ἐκπλήρωσις τῶν ὅρων τοῦ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ, διά τῶν κά­τωθι γενικῶν κανόνων: α) Κυβέρνησις ἐξειδικευμένων, ἐμπείρων καί ἀδιαβλή­των προσωπικοτήτων εἰς ἤν ΔΕΝ θά περιλαμβάνονται ἀνα­μιχθέντες εἰς τήν πολιτικήν, ἤτις θά ἀσκῇ τήν ἐξουσίαν ὡς ἐντολοδόχος τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων.

β) Τήρησις ὑπό τῆς Κυβερνήσεως - ἐντολοδόχου τῶν Ε.Δ., τῶν ὅρων τοῦ Συμβολαίου, μερίμνῃ καί εὐθύνῃ τοῦ Σ.Α.Γ.Ε., ἐκφράζοντος τάς ἀπόψεις τῶν Ἀνωτάτων Ἀξιωμα­τικῶν τῶν Κλάδων, ὑπό τήν Προεδρίαν τοῦ Βασιλέως...

Ἡ πρώτη σελίδα τοῦ Σχεδίου Ἐνεργείας μέ τούς πολιτικούς σκοπούς τῆς 13ης Δεκεμβρίου. Τίτλος: "Ἀναγέννησις τῆς Ἐπαναστάσεως"...

Ὁ Κωνσταντῖνος λοιπόν ΔΕΝ ἐπεδίωκε νά... "ἀνατρέψη τήν χούντα". Ἐπεδίωκε ξεκάθαρα νά ὑποκλέψῃ τήν ἡγεσία τῆς 21ης Ἀπριλίου. Καί νά ἐφαρμόσῃ αὐτό πού ἐξ᾽ ἀρχῆς ἐπεδίωκε: Βασιλική Δικτατορία!

 Ἐπιχειρησιακή κριτική: Λαός καί Στρατός δέν τό στήριξαν...

Κρίνωντας συνοπτικά τό βασιλικό πραξικόπημα τῆς 13ης Δεκεμβρίου 1967, ὁ Νικ. Γκαντώνας γράφει: «Τό Σχέδιο Ἐνεργείας τοῦ Βασιλέως καί ἀβαθές ἦτο καί κα­κῶς ἐξετελέσθη. Ὁ Βασιλεύς ἐστηρίχθη εἰς τήν ἀφοσίωσιν τῶν Στρατηγῶν, χωρίς νά ὑπολογίσῃ τόν παράγοντα “Ἀξι­ωματικός” ἐν γένει»^[1]

Ὁ ἀνωτέρω λιτός χαρακτηρισμός εἶναι ἐπιτυχής καί ἐξαι­ρετικά ἤπιος. Τά γενικά συμπεράσματα πού ἐξάγονται ἀπό τό κίνημα τῆς 13ης Δεκεμβρίου εἶναι τά ἑξῆς:

1. Ἡ Ἀντεπανάσταση τοῦ Κωνσταντίνου εἶχε μεμυη­με­νους μόλις 10 - 15 ἀνώτατους ἀξιωματικούς καί δέν διέθετε κανένα ἔρεισμα στόν μεγάλο ὄγκο τοῦ σώματος τῶν ἀξιωμα­τικῶν:

- Ἡ Στρατιά Λαρίσης καί τό ΣΚΕ Λαμίας δέν διέθεταν καμμία δύναμη ἤ ἐπιρροή σέ ἀξιόμαχες Μονάδες. Τό μόνο πού προσέφεραν ἦταν ἡ προσωρινή διακοπή τῆς ἐπικοινωνίας τῶν Ἀθηνῶν μέ Θεσσαλονίκη καί Ἔβρο. Παρά ταῦτα, ὁ Ἀντιστρά­τηγος Κόλλιας ὑπῆρξε ὁ τελευταῖος πού “παραδόθηκε”. Εἶχε ἀποστείλει τίς λιγοστές δυνάμεις του νά... ναρκοθετήσουν (!) τίς διαβάσεις πρός Θεσσαλία καί ὑπεχώρησε πλέον στίς 9:00 τό πρωί τῆς ἑπομένης.

- Τό Α’ Σ.Σ. πού εἶχε προσχωρήσει στόν Βασιλέα ἦταν τό πιό ἀδύναμο Σῶμα. Διέθετε τήν XV Μεραρχία Καστοριᾶς καί τήν IX Μεραρχία Κοζάνης πού ἦσαν περιορισμένης δυνά­με­ως Α’ κλιμακίου καί δέν μποροῦσαν νά διαδραματίσουν κανέ­να ἀξιόμαχο ρόλο.

- Τό Β’ Σ.Σ. εἶχε ὡς Διοικητή τόν ἀμφιταλαντευόμενο Ἀντιστράτηγο Βουδούρογλου, γιά τόν ὁποῖο γράφει ὁ Καρα­μπέρης: «Ὁ ἴδιος παρέμεινε ἀδρανής, ἀλλά οἱ Ἀξ/κοί τοῦ Ἐπιτελείου του ἦσαν μέ τήν Ἐπανάστασιν».^[2] Διέθετε τήν ΙΙ Μεραρχία Ἐδέσσης καί τήν IV Μεραρχία Κιλκίς οἱ ὁποῖες τάχθηκαν φανατικά μέ τήν 21η Ἀπριλίου.

- Τό Γ’ Σ.Σ. εἶχε πιστούς στόν Βασιλέα μόνον τόν Δ/τή Γ. Περίδη καί τόν Ἐπιτελάρχη Ὀρ. Βιδάλη. Διέθετε ἐπίσης τήν XI Μεραρχία Καβάλας πού ὑπῆρξε καί ἡ ἕδρα τοῦ Βασιλέως, ἀλ­λά καί αὐτή χωρίς τό ἰσχυρό 65ο Σύνταγμα Πεζικοῦ πού εἶχε ταχθῆ μέ τήν 21η Ἀπριλίου.

Ἀπό τίς ὑπόλοιπες Μεραρχίες τοῦ Γ’ Σ.Σ.: Ἡ X Μεραρχία Σερρῶν τήρησε στάση ἀναμονῆς καί τελι­κά ἐτάχθη μέ τήν 21η Ἀπριλίου. Ἡ XII Μεραρχία Ἀλεξαν­δρουπόλεως παρέμεινε οὐδέτερη ἔχοντας ἐσ­τραμμένη τήν προσοχή στήν Τουρκία. Ἡ VIII Μεραρχία Ἰωαννίνων ἐτάχθη φανατικά μέ τήν 21η Ἀπριλίου. Ἡ ΧΧ Τεθωρακισμένη Με­ραρχία διέθετε πιστό στόν Βασιλέα μόνο τόν Δ/τή της Ἀ. Ἔρσελμαν. Ὅλες οἱ κύριες μονάδες της ὅμως, τάχθηκαν μέ τήν 21η Ἀπριλίου καί τόν ἀπομόνωσαν, μέ ἀποτέλεσμα νά τα­χθῇ σύσσωμη μέ τήν Ἐπανάσταση καί νά συλλάβῃ τόν Σωμα­τάρχη.

        Οἱ Ἀξιωματικοί πού ἦσαν μέ τήν 21η Ἀπριλίου ἀπεδείχθη­σαν οἱ περισσότεροι, οἱ δυναμικώτεροι καί οἱ ἱκανώτεροι. Ὁ Στ. Καραμπέρης ἐξηγεῖ: «Ὅλα τά προέβλεψεν ὁ Βασιλεύς καί οἱ συνεργάται του, πλήν ἑνός, ἀλλ᾽ ὡς ἀπεδείχθη καιρίου παράγοντος διά τήν ἐπιτυχίαν τοῦ κινήματος: Τήν θέλησιν τοῦ συνόλου τῶν Ἀξ/κῶν οἱ ὁποῖοι ἐστήριζαν τήν Ἐπανάστασιν».^[3]

Ἡ 13η Δεκεμβρίου, διετράνωσε ἁπλῶς κατά τρόπο πανη­γυρικό ὅτι ἡ συντριπτική πλειοψηφία τῶν Ἀξιωματικῶν ἦσαν μέ τήν 21η Ἀπριλίου!

2. Τό “Σχέδιο Ἐνεργείας” τῆς 13ης Δεκεμβρίου ἦταν πραγ­ματικά τραγελαφικό. Εἶναι ν᾽ ἀπορῇ κανείς πώς θεωρούμενοι ὡς ἱκανοί ἀξιωματικοί ὅπως ὁ Κ. Δόβας, ὁ Γ. Περίδης καί ὁ Ὀρ. Βιδάλης συνέταξαν ἕνα σχέδιο πού ἀντέβαινε στήν κοινή λο­γική. Μόνον ἡ ἔλλειψη δυνάμεων καί ἡ παραδοχή ὅτι τό πλεῖ­στον τοῦ Στρατοῦ ἦταν στό πλευρό τῆς 21ης Ἀπριλίου μπορεῖ νά δικαιολογήσῃ τίς ἐπιλογές του:

- Ἕδρα: Ἡ ἐπιλογή τῆς Καβάλας ὡς ἕδρας τοῦ Βασιλέως καί τῆς Κομοτηνῆς ὡς στρατηγείου τοῦ κινήματος ἦταν ἐντε­λῶς οὐτοπική. Οὐδέποτε στήν ἱστορία πέτυχε κίνημα πού δέν ἐξερράγη στήν Ἀθήνα ἤ τήν Θεσσαλονίκη.

- Κίνημα Διχασμοῦ: Σκοπός του ἦταν ἡ κατάληψη τῆς Θεσσαλονίκης καί ἡ ἐκεῖ ὁρκωμοσία Κυβερνήσεως.

Τό σκηνικό θύμιζε τό κίνημα τῆς “Ἐθνικῆς Ἀμύνης” τοῦ 1916. Ἡ Ἑλλάς θά διχαζόταν σέ δυό ἀντίπαλα κράτη: Τήν Ἐπαναστατική Κυβέρνηση τῶν Ἀθηνῶν καί τήν Βασι­λική Κυβέρνηση τῆς Θεσσαλονίκης. Τουλάχιστον ὁ Ἐλ. Βενιζέλος τό 1916 ξεκίνησε ἀπό τήν Θεσσαλονίκη. Ὁ Κωνσταντῖνος τό 1967 ἔπρεπε καί νά τήν… καταλάβη πρῶτα (!)

       Οἱ συντάκτες τοῦ “Σχεδίου”, ἀντί νά ἀσχολοῦνται μέ τό πώς αἱ “Στρατιωτικαί Μουσικαί” θά διασχίζουν τίς ὁδούς τῶν πόλεων παιανίζοντας τό “Τοῦ Ἀετοῦ ὁ Γιος” (!)^[4], ὤφειλαν νά μή παρασύρουν τόν Θρόνο σέ ἕνα τόσο καταδικασμένο κίνη­μα, οὔτε τό Ἔθνος σέ κίνδυνο αἱματοχυσίας καί διχασμοῦ, οὔ­τε τήν Πατρίδα σέ ἀπειλή, μόλις 10 ἡμέρες μετά τήν ἀποτρο­πή μιᾶς ἑλληνοτουρκικῆς συρράξεως! Τήν μόνη ἀλήθεια εἶπε στόν Κωνσταντῖνο ὁ Ὑπασπιστής του Συντ/ρχης Π. Τσαρμπόπουλος: «Τό Ἀντικίνημα εἶναι κα­τάδικασμένο νά ἀποτύχει... Γιατί ἔχετε νά κάνετε μέ ἀνικά­νους στρατηγούς».^[5]

3. Τό κίνημα τῆς 13ης Δεκεμβρίου 1967 ὑπῆρξε στό σύνολό του μία παταγώδης ἀποτυχία. Δέν εἶχε οὔτε μία -ἔστω τοπική- ἐπιτυχία! Κατεπνίγη ἐν τῇ γενέσει του. Κατέρρευσε ὡς “χάρ­τινος πύργος”:

- Στήν Ἀθήνα ἡ 21η Ἀπριλίου παρέμεινε κυρίαρχη καί δέν ἀπειλήθηκε οὔτε μία στιγμή. Ἡ φαιδρή ἀπόπειρα τῶν Μανέ­τα - Βαρδουλάκη νά καταλάβουν τό ΓΕΣ ἀποτελεῖ ἕνα κυριο­λεκτικά γραφικό ἐπεισόδιο.

- Στήν Θεσσαλονίκη ἡ 21η Ἀπριλίου παρέμεινε ἐπίσης κυρίαρχη ἀπ᾽ ἀρχῆς μέχρι τέλους. Ἡ ἀπόπειρα Λιαράκου ὑ­πῆρξε ἐξ᾽ ἴσου φαιδρή καί γραφική. Τά δέ “Συγκροτήματα” Κόρκα καί Δεσύπρη πού ὑποτίθεται θά “προήλαυναν” στήν συμπρωτεύουσα, διαλύθηκαν πρίν κἄν συγκροτηθοῦν…

- Τό Διάγγελμα τοῦ Βασιλέως δέν ἀκούστηκε παρά μόνον σέ ἕναν τοπικό Ρ/Φ Σταθμό στήν Λάρισα. Κάθε ἀπόπειρα ἀ­ναμεταδόσεώς του σέ ἄλλες πόλεις ἀπέτυχε.

- Λαός καί Στρατός ἐστήριξαν τήν 21η Ἀπρίλιου ἡ ὁποία ἔμεινε παντοῦ κυρίαρχη σέ ὁλόκληρη τήν Ἐπικράτεια, μέ μο­ναδική πρόσκαιρη ἐξαίρεση τήν Καβάλα καί τήν Κομοτηνή. Ἡ ἐλπίδα τοῦ Κωνσταντίνου ὅτι... «ὁ λαός θά ξεσηκωνόταν μαζί μας», ἀπεδείχθη φρούδα.

- Ἀεροπορία καί Ναυτικό δέν μπόρεσαν νά διαδραμα­τί­σουν τόν παραμικρό ρόλο ὑπέρ τοῦ κινήματος.

Γενικά Συμπεράσματα & Πολιτικές Κρίσεις

Ἡ 21^η Ἀπριλίου ἦλθε ὡς θεόπεμπτο δῶρο πού ἀπάλλαξε τούς ὤμους τοῦ Βασιλέως ἀπό τήν εὐθύνη μιᾶς ἐκτροπῆς. Ἐ­κεῖνος ὅμως τήν αἰσθάνθηκε ὡς ὀχληρό ἐμπόδιο πού ἀνέκο­πτε τά δικά του σχέδια. 

Ἀντί νά ἀκολουθήση τό παράδειγμα τοῦ σώφρονος παπποῦ του τό 1909, ἀποφάσισε νά ἀνατρέψη τήν ἡγεσία της καί “ἡ Ἐπανάστασις νά τεθῇ ὑπό τήν ἡγεσίαν, πνοήν καί οὐσια­στικόν προβάδισμα τοῦ Βασιλέως”. Τό Βασιλικό Πραξικόπημα τῆς 13ης Δεκεμβρίου 1967 λοιπόν δέν ἐσ­τρέφετο ἐναντίον τῆς 21η Ἀπριλίου, ἀλλά ἐναντίον τῆς ἡγε­σίας της! Ἔγινε γιά νά ὑποκλέψουν ὁ Βασιλεύς καί οἱ Στρα­­τηγοί του τά “ἡνία” τῆς 21ης Ἀπριλίου ἀπό τούς “Συν­ταγ­μα­τάρχες”. Και ὁδήγησε στήν ἀπώλεια τῆς εὐκαιρίας τοῦ Βασιλέως νά “ἡγηθῇ” τῶν ἀναγκαίων ἐπαναστατικῶν μεταρρυθμίσεων, χωρίς νά ἔχῃ ἀναλάβῃ αὐτός τήν εὐθύνη τῆς “ἐκτροπῆς”. Ἡ 13η Δεκεμβρίου 1967 ὑπῆρξε ἕνα ἀπό τά πλεόν “ὀπε­ρετικά” κινήματα πού ἔχει καταγράψει ἡ Ἱστορία. Καί τό γε­γονός ὅτι ἐπικεφαλῆς του ἦταν ἕνας Βασιλεύς γιγαντώνει τό μέγεθος τῆς ἀποτυχίας του. 

Ὁ Δημήτριος Πατίλης περιέγραψε στόν Γ. Κάρτερ μέ λι­τότητα καί ἀπόλυτη ἐπιτυχία τήν οὐσία τῆς 13ης Δεκεμβρίου καί τῆς ἀποτυχίας της: «Τό στασιαστικόν κίνημα τοῦ Βασιλέως κατέρρευσε παταγωδῶς: Δέν ἐξεπροσώπει κανέναν... Τήν 13ην Δεκεμβρίου 1967 ὁ Θρόνος ἐκινήθη στασιαστικῶς ὄχι διά νά ἀνατρέψῃ ἐμᾶς, ἀλλά διά νά ἐπιβάλῃ κατάστασιν τῆς ἀρεσκείας του, πλήρως ἐλεγχομένην ἀπό αὐτόν. Ὑπό τό πρόσχημα τῆς ἀνατροπῆς μας θά ἐπεβάλετο εἰς τήν χώραν Ἀνακτορικόν Καθεστώς, τό ὁποῖον ὅμως δέν θά ἐστηρίζετο οὔτε εἰς τήν θέλησιν τοῦ Λαοῦ, οὔτε εἰς τήν δύναμιν τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων. Δι᾽ αὐτό ἄλλωστε καί τό στασιαστικόν κίνημα τοῦ Βασιλέ­ως κατέρρευσε παταγωδῶς: Δέν ἐξεπροσώπει κανέναν!...»  

«Τό στασιαστικόν κίνημα τοῦ Βασιλέως κατέρρευσε παταγωδῶς: Δέν ἐξεπροσώπει κανέναν...»

Ὁ Γεώργιος Παπαδόπουλος ἀμέσως μετά τήν καταστολή τοῦ κινήματος ἔδωσε Ἀμνηστεία σέ ὅλους τους πρωταγωνι­στές του. Ἀπαντώντας σέ ἐρώτηση γιά τόν λόγο τῆς βασιλικῆς ἐνερ­γείας, εἶπε χαρακτηριστικά: «Ἄν ὑπάρχη στόν κόσμον αὐτόν δυνατότης νά ἑρμηνευθῇ ὁ παραλογισμός διά τῆς λογικῆς, θά εἶχα ἀπάντησιν…».

       Τά σφάλματά τοῦ Βασιλέως ὅμως, συνεχίζονται καί μετά τήν αὐτοεξορία του (1967-1973):

- Ἀγνόησε ὅλες τίς προθέσεις τοῦ Γ. Παπαδοπούλου γιά τήν ἐπιστροφή του, παρά τίς ἀλλεπάλληλες ἀποστολές τοῦ Ὀδ. Ἀγγελῆ, τοῦ Στ. Παττακοῦ τοῦ Χ. Χατζηγιάννη, τοῦ Κ. Βο­βολίνη, τοῦ Μ. Ρουφογάλη, τοῦ Π. Πιπινέλη, τοῦ Κ. Ἀσ­λα­νίδη καί τοῦ Σάββα Κωνσταντοπούλου.

- Παρασύρθηκε ἀκόμη καί στό ἐξωτερικό σέ ἐνέργειες πού ἐστρέφοντο κατά τῆς Πατρίδος του: Νά ὑποστείλουν οἱ ἐφοπλιστές τίς ἑλληνικές σημαῖες, νά παύσουν οἱ ἐπενδύσεις στήν Ἑλλάδα, νά διακοπῆ ἡ δωρεάν βοήθεια κ.λπ.

-  Μέ τήν ἐμπλοκή του στό “κίνημα τοῦ Ναυτικοῦ” (Μάιος 1973), προ­χώρησε ἀπερίσκεπτα σέ μία δεύτερη 13^η Δεκεμβρίου. Ἀκόμη πιό “ὀπερετική” καί ἀποτυχημένη ἀπό τήν πρώτη...

Ἡ συνεργασία Βασιλέως - Γ. Παπαδοπούλου θά εἶχε κυριολεκτικά ἀλλάξη τήν σύγχρονη ἱστορία τῆς Ἑλλάδος! Καί τοῦτο διότι:

- Ἐάν ὁ Κωνσταντῖνος στήριζε τόν Γ. Παπαδόπουλο (ὅ­πως ὁ Γεώργιος Β’ στήριξε τόν Ἰωάννη Μεταξᾶ), κανείς δέν θά τολμοῦσε νά τούς ἀντιπολιτευθῆ. Βασιλεύς καί Πρωθυ­πουργός θά συμφωνοῦσαν ἀπό κοινοῦ σέ χρονοδιάγραμμα πολιτικοποιήσεως ἐντός τοῦ 1970 ἤ τό πολύ τοῦ 1972.

- Ἐάν ὁ Γ. Παπαδόπουλος διέθετε τήν στήριξη τοῦ Βασι­λέ­ως, κανένας Δ. Ἰωαννίδης δέν θά εἶχε τολμήσει νά τόν ἀνα­τρέψη. Ἡ 25^η Νοεμβρίου 1973, ἡ εἰσβολή στήν Κύπρο καί ἡ “μετα­πολίτευση” θά εἶχαν ἀποτραπή.          

- Ὅπως πολύ ὀρθά γράφει ὁ Γ.Α. Λεονταρίτης: «Ἐάν ὁ Βασιλεύς καί ὁ Παπαδόπουλος εἶχαν κατορθώσει νά συνεργασθοῦν, οὔτε ὁ πρῶτος θά εἶχε ἐξορισθεῖ, οὔτε ὁ δεύτερος θά εἶχε φυλακιστεῖ».[6]

Ὁ Γεώργιος Παπαδόπουλος γνώριζε ὅτι εἶχε τήν ἀνάγκη τοῦ Βασιλέως. Δυστυχῶς ὅμως ὁ Κωνσταντῖνος δέν κατάλαβε πόσο εἶχε τήν ἀνάγκη τοῦ Παπαδόπουλου. Τόν ἀναγκαῖο ἐπίλογο, τόν ἔγραψε ἐπιτυχῶς ὁ Σάββας Κωνσταντόπουλος στίς 5 Ἰουλίου 1973: 

«Ὁ Κωνσταντῖνος ἀντιπροσωπεύει μοναδικήν ἴσως περί­πτωσιν εἰς τό πάνθεον τῶν Βασιλέων. Δέν ἔχασε τό Στέμ­μα του ἀπό πράξεις τῶν ἀντιπάλων του. Κατέστρεψε τόν θρόνον του μέ ἰδικάς του ἐνεργείας καί μόνον. Παρόμοιον προηγούμενον δέν ἔχομεν ὑπ᾽ ὄψιν μας».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ & ΜΑΘΕΤΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΜΑΣ "ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β': ΟΣΑ ΕΙΠΕ & ΟΣΑ... ΔΕΝ ΕΙΠΕ" (Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ, Δ/νση: Χαρ. Τρικούπη 14 Αθήνα. Τηλ. 210 6440021

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] «Ἀξιωματικός & Ἐπαναστάτης» 

[2] «Ἡ Ἐπανάστασις τῆς 21^ης Ἀπριλίου καί τά κινήματα Βασιλέως καί Ἰωαννίδη» σελ. 88.

[3] ὅ.π. σελ. 84.

[4] “Σχέδιο Ἐνεργείας” 13^ης Δεκεμβρίου.

[5] «Βασιλεύς Κωνσταντῖνος, χωρίς τίτλο» Τόμος Γ’ σελ. 29.

[6] «Βασιλεύς καί Γεώργιος Παπαδόπουλος» σελ. 157

 

Ε.ΠΟ.Κ.

ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ;

Του Κωνσταντίνου Χολέβα– Πολιτικού Επιστήμων.

Στη συνείδηση των Ορθοδόξων Ελλήνων η Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη (ορθότερα: Η Μονή του Σωτήρος εν τη Χώρα) δεν είναι μουσείο ούτε τζαμί. Ο Ναός της και το παρεκκλήσιό της είναι και παραμένουν Ορθόδοξοι Ναοί. Ό,τι κι αν κάνουν οι νεο-οθωμανοί, ο Χριστός πάντα θα είναι Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΖΩΝΤΩΝ  όπως αγιογραφείται στην ιστορική αυτή Μονή.

Ορθώς διαμαρτυρόμαστε για την απόφαση του Ερντογάν να λειτουργήσει  η Μονή ως ισλαμικό τέμενος. Η απόφαση για τη μετατροπή ελήφθη τον Ιούλιο του 2020, αλλά καθυστέρησε η υλοποίηση λόγω έργων. Τώρα η απόφαση είναι οριστική.

Απευθυνόμαστε στη διεθνή κοινότητα, διότι η Αγία Σοφία και η Μονή της Χώρας προστατεύονται από την ΟΥΝΕΣΚΟ. Όμως τί γνωρίζουμε εμείς οι Νεοέλληνες για τον Ελληνικό και Ορθόδοξο Πολιτισμό του Βυζαντίου/Ρωμανίας; Τι διδάσκονται οι μαθητές στα σχολεία μας για τη Βυζαντινή αγιογραφία, ναοδομία και τέχνη; Πόσα γνωρίζουμε για την ελληνική συνείδηση και την ελληνική παιδεία κορυφαίων εκφραστών του Βυζαντινού πολιτισμού; Ευτυχώς υπάρχουν ξένοι που μελέτησαν αυτή την περίοδο και κατέληξαν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

Ο Άγγλος Πάτρικ Λή Φέρμορ έγινε γνωστός ως στρατιωτικός, όταν έδρασε στην Κρήτη επί Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μετείχε στην απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε. Μελέτησε την ελληνική ιστορία σε όλη τη διαχρονία της και τα κυριώτερα συμπεράσματά του τα καταθέτει στο βιβλίο του με τίτλο «Μάνη». Εκδόθηκε στα ελληνικά από τον ΚΕΔΡΟ το 1972 και επανεκδόθηκε το 2007. Η μετάφραση είναι του πρώην Πρωθυπουργού Τζαννή Τζαννετάκη. Ο Φέρμορ αφιερώνει ένα εκτενέστατο κεφάλαιο στην Ορθόδοξη Βυζαντινή αγιογραφία και εκφράζει τη βεβαιότητα  ότι ο Βυζαντινός πολιτισμός είναι  σύνθεση της Χριστιανικής Ορθοδοξίας με το ελληνικό πνεύμα. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ επιβεβαιώνει με παραδείγματα την αδιάκοπη πολιτιστική συνέχεια του Ελληνισμού. Για τη Μονή της Χώρας και τις εκπληκτικές αγιογραφίες της εκφράζεται με θαυμασμό και συγκίνηση. Κάνει ιδιαίτερη αναφορά στον ανακαινιστή της Μονής, τον λόγιο και πολιτικό Θεόδωρο Μετοχίτη (1270- 1332).

Ο Γάλλος ιστορικός Συλβαίν Γκουγκενέμ μάς έδωσε το 2019 τα αποτελέσματα των ερευνών του για τον Βυζαντινό Ελληνισμό στο δεύτερο σχετικό βιβλίο  του με τίτλο: «Η Δόξα των Ελλήνων» (εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ). Ο συγγραφέας αποδεικνύει ότι οι Βυζαντινοί αγαπούσαν τα αρχαία ελληνικά κείμενα, τα αντέγραφαν, διέσωσαν πολλά από αυτά και έτσι μεταδόθηκε στη Δύση  η μελέτη των Αρχαίων. Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του ο Γκουγκενέμ παραθέτει μία χαρακτηριστική φράση του Θεοδώρου Μετοχίτη, του ανακαινιστή της Μονής της Χώρας. Έγραφε ο Βυζαντινός αρχαιομαθής λόγιος και πρωθυπουργός (Μέγας Λογοθέτης): «Περί Ελλήνων Έλληνες …. οί και του γένους εσμέν και της γλώττης αυτοίς  κοινωνοί και διάδοχοι». Δηλαδή : «Μετέχουμε του λαού και της γλώσσας των αρχαίων Ελλήνων και είμαστε οι διάδοχοί τους». Ο Μετοχίτης στις αρχές του ΙΔ΄ αιώνα απαντά σε εκείνους που αμφισβητούν τη συνέχεια του Ελληνισμού!

Για να προστατεύσουμε από τον φανατισμό των Νεο-οθωμανών τους Βυζαντινούς Ναούς πρέπει και εμείς να γνωρίσουμε καλύτερα και να αναδείξουμε τα κείμενα, την τέχνη το Δίκαιο, τη διπλωματία των Βυζαντινών προγόνων μας. Ας διδάξουμε στα παιδιά μας τον πολιτισμό ενός κράτους που έζησε επί 1100 χρόνια!

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 11.5.2024

https://www.antibaro.gr/article/36706

Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΣΟΥΔΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΜΙΑΟΥΛΗ

Της Μαρίας Μαράκη

Φιλολόγου

Βιβλιογραφία

1.Μιχαήλ Ποταμιτάκης, Το Λιμάνι της Σούδα στο πέρασμα του χρόνου- Σύντομο Οδοιπορικό, Χανιά, Ιούνιος 1996
2.Σπ.Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, Τ.Γ΄, έκδ. Επετείου1821-1971, εν Αθήναις.
3.Διονύσιος Κόκκινος, Η Ελληνική επανάστασις, Μέλισσα 3η έκδ. ,Αθήνα 1957
4.Μάριος- Μάρκος Σίμψας, Το ναυτικό στην Ιστορία των Ελλήνων, εκδ. ΓΕΝ, Αθήνα 1982
5.https:www.eef.edu.gr/el/nea/ebgikamen-eis-ta-pania
* φιλόλογος

Δεν φαίνεται να έμεινε ικανοποιημένος ο υδραίος ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης από το αποτέλεσμα της Ναυμαχίας της Σούδας που πραγματοποιήθηκε στις 2 Ιουνίου του 1825 στην είσοδο του λιμανιού, παρά το νικηφόρο για τον Ελληνικό στόλο αποτέλεσμα αυτής.

Αυτό αποδεικνύεται από την επιστολή που έστειλε προς την Ελληνική κεντρική Διοίκηση, μία ημέρα μετά τη διεξαγωγή της, ζητώντας εναγωνίως την ενίσχυση του ελληνικού στόλου σε πυρπολικά. Γράφει λοιπόν ο θρυλικός θαλασσομάχος στην επιστολή αυτή που αποπνέει, κατά τον ιστορικό Σίμψα, το ανικανοποίητο και την ανησυχία του ηγέτη που δεν έχει τα μέσα να φέρει σε πέρας την αποστολή του :« Βλέπετε, λοιπόν, πόση ανάγκη είναι να ετοιμασθούν και να κατασκευασθούν πολλότατα πυρπολικά. Όσο και αν κοστίζουν αυτά είναι το μόνον ισχυρόν όπλον της Ελλάδος κατά της Τουρκίας, μάλιστα εις τον εφετεινόν χρόνον…Ειδεμή σας βεβαιώνω και η ευγενία σας το γνωρίζει καλά, ότι δεν μας ωφελούν τίποτε όλων των εχθρικών στόλων αι τωριναί ζημίαι, όταν ημείς μία φοράν ευρεθώμεν χωρίς πυρπολικά ήγουν άοπλοι».

Και δεν παραπονιόταν άδικα ο Μιαούλης για την απουσία των πυρπολικών καθώς τα πυρπολικά ήταν ο μοναδικός τρόπος να αντιμετωπίσει ο Ελληνικός στόλος εκείνη τη ν περίοδο τον πολυάριθμο Τουρκοαιγυπτιακό. Τα πυρπολικά, όμως κόστιζαν και τα χρήματα από το δάνειο των Άγγλων είχαν δαπανηθεί κατά τον εμφύλιο πόλεμο.

ΛΙΓΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΝΑΥΜΑΧΙΑ

Μετά τη νίκη του Ελληνικού στόλου εναντίον του οθωμανικού στη ναυμαχία του Κάβο Ντόρο στις 20 Μαΐου 1825 ο Οθωμανικός στόλος που απόμεινε κατευθύνθηκε προς το λιμάνι της Σούδας. Τα καράβια του Σαχτούρη κυνήγησαν το στόλο αυτό μέχρι το Μαλέα. Από εκεί και κάτω ανέλαβε τη δίωξη τους ο Μιαούλης με τη δική του ναυτική μοίρα. Στη συνέχεια κατευθύνθηκε στη Μήλο από όπου παρακολουθούσε τις κινήσεις του εχθρού προκειμένου να εμποδίσει νέα μελλοντική απόβαση του τουρκοαιγυπτιακού στόλου που βρισκόταν στο λιμάνι της Σούδας στην Πελοπόννησο. Μαζί του ήταν και ο Γεώργιος Ανδρούτσος και ο Νικολής Αποστόλης. Καθώς λοιπόν βρισκόταν στη Μήλο, πληροφορήθηκαν από τον Ιωάννη Ζάκα, που τον είχαν στείλει για κατασκοπία, ότι όλα τα εχθρικά πλοία βρισκόταν συγκεντρωμένα πίσω από το φρούριο της Σούδας άτακτα και απροφύλακτα. Αποφάσισαν λοιπόν να επιτεθούν στον εχθρικό στόλο με στόχο να τον κάψουν μέσα στο λιμάνι και για το σκοπό αυτό απέπλευσαν δύο ελληνικές μοίρες. Το βράδυ λοιπόν της 31ης Μαΐου οι δύο αυτές μοίρες συνάντησαν έξω από το λιμάνι της Σούδας δεκαπέντε εχθρικές προφυλακίδες τις οποίες ανάγκασαν να καταφύγουν μέσα σε αυτό.

Η ΕΚΠΛΗΞΗ

Εδώ, όμως, τους περίμενε μία έκπληξη. Σχετικά με αυτήν ο Σπ. Τρικούπης αναφέρει: «Αλλά ηύραν τα εχθρικά πλοία εν τάξει εις τέσσαρας μοίρας διηρημένα, εξ ων η μία εσάλευεν επί της άκρας του λιμένος έσωθεν του φρουρίου, αι δύο επί της μιας και της άλλης εισόδου του νησιδίου δεξιόθεν και αριστερόθεν, η δε τετάρτη εν τω έξωθεν του νησιδίου λιμένι. Ηπόρησαν δε οι Έλληνες ιδόντες απροσδοκήτως την τάξιν και μετατόπισιν των εχθρικών πλοίων.» Αυτή η απόλυτη τάξη με την οποίαν ήταν παραταγμένος ο εχθρός σήμαινε σαφώς ότι είχε προειδοποιηθεί για την επικείμενη επίθεση του Ελληνικού στόλου. Μετά από σκέψη απέδωσαν αυτό του γεγονός της πληροφόρησης του εχθρικού στόλου σε ενέργεια του πλοιάρχου της γαλλικής γολέτας «Αμάραντος» ο οποίος επισκέφτηκε το ναύαρχο Μιαούλη, όταν ήταν στη Μήλο και εκεί πληροφορήθηκε από τον ίδιο τις προθέσεις του Ελληνικού στόλου. Από την πλευρά του ο Γάλλος πλοίαρχος στη συζήτηση που είχαν με το Μιαούλη τον πληροφόρησε ότι αγκυροβόλησε για ύδρευση και ότι σκόπευε να πλεύσει στην Ύδρα ή στο Ναύπλιο. Πραγματικά ανοίχθηκε στο πέλαγος η γολέτα την ίδια ημέρα, που ανοίχτηκε ο Ελληνικός στόλος κατευθυνόμενος στη Σούδα, αλλά βρέθηκε πέρα από κάθε προσδοκία μέσα στο λιμάνι της Σούδας, όταν έφθασαν εκεί οι Έλληνες. Υποψιάστηκαν, λοιπόν, ίσως όχι άδικα, ότι Γάλλος πλοίαρχος έσπευσε να ανακοινώσει τα σχέδια των Ελλήνων στους Τουρκοαιγυπτίους. Είναι χαρακτηριστικό ότι το γεγονός αυτό απασχόλησε και την Ελληνική κυβέρνηση η οποία θεώρησε ένοχο τον πλοίαρχο και ζήτησε από τη Γαλλική να αποφευχθούν στο μέλλον τέτοιου είδους παρεκτροπές.

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ

Στη συνέχεια οι Έλληνες, αν και βρήκαν τον εχθρό προετοιμασμένο για τη ναυμαχία, δεν πτοήθηκαν, αλλά έσπευσαν να του επιτεθούν με δύο ναυτικές μοίρες στις 2 Ιουνίου 1825. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε στις 11 το πρωί, την ώρα που ο Αιγυπτιακός στόλος με 40 περίπου πλοία (μπρίκια, κορβέτες και φρεγάτες) υπό την κάλυψη των πυροβόλων της νησίδας της Σούδας και του Καλαμίου έβγαινε έξω από το λιμάνι. Ακολούθησε σφοδρός κανονιοβολισμός και από τις δύο πλευρές. Στην αρχή της ναυμαχίας, σύμφωνα με το ημερολόγιο καταστρώματος του πλοιάρχου του πλοίου «Μιλτιάδης» Γεωργίου Σαχίνη, ο πυρπολητής Ι. Στύππας κατευθύνθηκε με το πυρπολικό του εναντίον εχθρικής κορβέτας χωρίς αποτέλεσμα καθώς αυτό κάηκε πριν την προσκόλλησή του σε αυτήν. Μετά από λίγο όρμησε με το πυρπολικό του στον ίδιο εχθρικό δρόμωνα ο Αντώνιος Θεοφάνους Βώκος και κατόρθωσε να το ανάψει με επιτυχία. Επίσης καθώς καιγόταν το εχθρικό πλοίο ο Αναγνώστης Δημαμάς έριξε με επιτυχία το δικό του πυρπολικό ολοκληρώνοντας έτσι την ανάφλεξη αυτού. Στη συνέχεια ο Γ. Πολίτης επιχείρησε να κάψει με το πυρπολικό του μια άλλη κορβέτα που βρισκόταν πλησίον του φρουρίου. Απέτυχε ,όμως η προσπάθεια του εξαιτίας των συνεχών πυροβολισμών από το φρούριο της Σούδας και από τα παρακείμενα εχθρικά πλοία. Στο σημείο έσπευσε να βοηθήσει τον Γ. Πολίτη, που στο μεταξύ τον περικύκλωσαν τριάντα εχθρικές λέμβοι, το πλοίο του Γ. Σαχίνη στο οποίο βρήκαν καταφύγιο με κίνδυνο της ζωής τους ο Γ. Πολίτης και οι άνδρες του.

Η ναυμαχία κράτησε έως το απόγευμα και το μεγαλύτερο επίτευγμα των Ελλήνων κατά τη διάρκεια αυτής ήταν η ανατίναξη της κορβέτας που ήταν υποναυρχίδα του εχθρικού στόλου και είχε 24 κανόνια και πλήρωμα 200 ανδρών. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τους 200 ναύτες σώθηκαν τρεις. Οι υπόλοιποι κάηκαν ή πνίγηκαν. Από την πλευρά των Ελλήνων φονεύθηκαν 10 και άλλοι τόσοι σχεδόν πληγώθηκαν. Κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας υπέστησαν ζημιές και μερικά άλλα τουρκικά πλοία.

Το αρχικό σχέδιο του Ελληνικού στόλου ήταν η ολοκληρωτική καταστροφή του τουρκικού εντός του Ναυστάθμου. Οι σημαντικές ζημιές όμως, που υπέστησαν τα πλοία, τους ανάγκασαν να υποχωρήσουν και να επιστρέψουν στην Ύδρα και τις Σπέτσες για την επιδιόρθωση τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτή τη ναυμαχία χρησιμοποίησαν οι Έλληνες για το ίδιο πλοίο δύο πυρπολικά, το ένα από το προσήνεμο και το άλλο από το υπήνεμο. Ήταν μια καινούρια τακτική, που είχε για πρώτη φορά εφαρμοσθεί στις Οινούσες το Σεπτέμβρη του 1824. Η δράση ενός μόνου πυρπολικού, όπως γινόταν μέχρι τότε, δεν έφερνε το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Ακόμα τη ναυμαχία της Σούδας απεικόνισε καλλιτεχνικά σε υδατογραφία ο φιλέλληνας James Emerson o οποίος την παρακολούθησε από τη ναυαρχίδα του Μιαούλη.

ΦΩΣ ΣΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ

Η ναυμαχία της Σούδας, αν και μικρή σε έκταση, ήταν η τρίτη κατά σειρά επιτυχία του Ελληνικού στόλου που αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων σε μια δύσκολη περίοδο για την έκβαση της επανάστασης.( Ναυμαχία Μεθώνης στις 30 Απριλίου, Ναυμαχία Καφηρέα στις 20 Μαΐου, Ναυμαχία Σούδας στις 2 Ιουνίου)

Είναι επίσης ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο της τοπικής μας Ιστορίας, άγνωστο στους περισσότερους, το οποίο αξίζει να διερευνηθεί και να φωτιστεί στις λεπτομέρειες τους.

Προς την κατεύθυνση αυτή βοήθησε τελευταία η βιωματική περιγραφή αυτής από τον πλοίαρχο του βρικίου «Μιλτιάδης», Γεώργιο Σαχίνη, όπως καταγράφεται στην ειδική έκδοση του Ιδρύματος Ευγενίδου και των Γενικών Αρχείων του Κράτους «Εβγήκαμεν εις τα πανία» με την ευκαιρία της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική επανάσταση.

Eικόνα: Το άγαλμα του Ανδρέα Μιαούλη στην Σύρο από το Wikimedia Commons

https://www.haniotika-nea.gr/i-agnosti-naymachia-tis-soydas-kai-to-parapono-toy-miaoyli/#

https://averoph.wordpress.com/2023/06/02/%ce%b7-%ce%ac%ce%b3%ce%bd%cf%89%cf%83%cf%84%ce%b7-%ce%bd%ce%b1%cf%85%ce%bc%ce%b1%cf%87%ce%af%ce%b1-%cf%84%ce%b7%cf%82-%cf%83%ce%bf%cf%8d%ce%b4%ce%b1%cf%82-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%bf-%cf%80%ce%b1/ 

ΦΩΤΙΑ ΣΤΟ ΤΑΤΟΪ : ΤΑ ΚΑΜΜΕΝΑ ΘΕΡΙΝΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ, ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΚΑΙ Η ΦΥΓΑΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ (30 ΙΟΥΝΙΟΥ - 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 1916)

Του  Ιωάννη Β. Δασκαρόλη

 

Πρόλογος – το ιστορικό πλαίσιο

Η άνοιξη του 1916, ενώ μαινόταν ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, είχε βρει την Ελλάδα σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση, με την πολιτική και πολιτειακή της ηγεσία διχασμένη για την πορεία, που όφειλε να ακολουθήσει η εξωτερική πολιτική της Χώρας. Στις 13 Μαΐου 1916 συνέβη η δραματική παράδοση του φρουρίου του Ρούπελ σε μεικτό απόσπασμα Γερμανών και Βουλγάρων. Ακολούθησε το περίφημο συμμαχικό τελεσίγραφο της 8ης Ιουνίου 1916: επέβαλλε την παραίτηση της κυβέρνησης Σκουλούδη, την ελληνική αποστράτευση, αλλά περιέργως ακόμη και την αντικατάσταση συγκεκριμένων αστυνομικών στην Αθήνα κουρελιάζοντας εκ νέου την ελληνική εθνική κυριαρχία.

Ο αθηναϊκός Τύπος αντιμετώπισε διχαστικά το τελεσίγραφο: οι αντιβενιζελικές εφημερίδες διαμαρτύρονταν για την επέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας, ενώ οι βενιζελικές  όχι μόνο δικαιολογούσαν, αλλά επαινούσαν το τελεσίγραφο που «θα λύτρωνε τον ελληνικό λαό από την Κυβέρνηση Σκουλούδη». Η επιλογή του Βενιζέλου στις 11 Νοεμβρίου 1916 να στηρίξει ακόμη και δημοσίως το τελεσίγραφο της Entente, την εμπλοκή της στα εσωτερικά της Ελλάδας και τον λιμό που επέβαλλε στη Χώρα παρουσίασε τους Φιλελεύθερους ως ξενοκίνητους, βάθυνε το διχαστικό χάσμα και στέρησε τους Φιλελευθέρους την πλειοψηφική πολιτική στήριξη που απολάμβαναν ως τότε τουλάχιστον στην Παλαιά Ελλάδα.^[4] Η Ελλάδα είχε καταστεί πεδίο δράσης των μυστικών υπηρεσιών των δύο εμπόλεμων που υπονόμευαν περαιτέρω την εθνική κυριαρχία της Ελλάδας.

 

-Η εκδήλωση της φωτιάς (30 Ιουνίου 1916 – 11.00 το πρωί)

Εκείνες τις τελευταίες ημέρες του Ιουνίου η πρωτεύουσα είχε ταλαιπωρηθεί από υψηλές θερμοκρασίες, αλλά τίποτε δεν προμήνυε για το τι θα επακολουθούσε.  Το πρωινό της 30^ης Ιουνίου 1916 εκδηλώθηκε μια μικρή φωτιά στον Άγιο Μερκούριο με κατεύθυνση προς το Κατσιμίδι. Ο υπουργός Στρατιωτικών Κωνσταντίνος Καλλάρης που επισκέφθηκε τον Βασιλιά για υπηρεσιακούς λόγους αντελήφθη την φωτιά και διέταξε να σταλούν αμέσως 300 στρατιώτες για την κατάσβεση της. Πολύ σύντομα η φωτιά έλαβε μεγάλες διαστάσεις λόγω των πολλών πεύκων αλλά και της καύσιμης ύλης που ήταν διάσπαρτη σε όλη την ευρύτερη δασική περιοχή και δημιουργήθηκε ένα πύρινο μέτωπο που έκαιγε ότι έβρισκε μπροστά του. Λίγες ώρες μετά, ενδυναμωμένη από τον άνεμο που έπνεε, η πύρινη λαίλαπα κατέκαιγε το δάσος του Τατοΐου παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των στρατιωτών που πολλοί από αυτούς έπαθαν βαριά εγκαύματα.

-Η κλιμάκωση (18.00)

Στις 18.00 η κατάσταση επιδεινώθηκε απότομα καθώς τα ανάκτορα κυκλώθηκαν από τρία πύρινα μέτωπα. Ο Καλλάρης απέστειλε 2 συντάγματα πεζικού και 500 ναύτες με αξίνες και φτυάρια για να περιορίσουν την πρόοδο της φωτιάς, αλλά ο συντονισμός όλων αυτών των δυνάμεων ήταν σχεδόν αδύνατος, ενώ και οι κληρωτοί στρατιώτες δεν είχαν ούτε τον κατάλληλο εξοπλισμό, αλλά ούτε και την σχετική εκπαίδευση για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Πολλοί δε εξ αυτών είχαν διαταχθεί να προσέλθουν στην κατάσβεση φέροντες τον οπλισμό τους! Η κύρια προσπάθεια που γινόταν ήταν να δημιουργηθούν αντιπυρικές ζώνες περιμετρικά των ανακτόρων, αλλά η ταχύτητα της φωτιάς προλάβαινε όλες τις δραματικές προσπάθειες των στρατιωτών του Μηχανικού. Οι φλόγες φούντωναν και κατάκαιγαν τα πάντα στο πέρασμά τους.

-Ο κίνδυνος για τον Βασιλιά (20.00-21.00)

Ο Βασιλιάς από τα ανάκτορα έβλεπε την φωτιά να κυκλώνει την περιοχή τους και τηλεφωνούσε στην Αθήνα ζητώντας απεγνωσμένα βοήθεια. Ένα ολόκληρο Σύνταγμα Μηχανικού μεταφέρθηκε από την Αθήνα στα θερινά ανάκτορα και ρίχτηκε στη μάχη της κατάσβεσης υπό τον Λοχαγό Κουλουμόπουλο, αλλά ο αγώνας με τη φωτιά ήταν άνισος. Στις 19.00 ο Βασιλιάς έδωσε το σύνθημα της εκκένωσης των ανακτόρων, καθώς η κατάσταση γινόταν συνεχώς κρισιμότερη.

Η βασιλική οικογένεια μεταφέρθηκε οδικώς από τον μοναδικό ανοιχτό δρόμο που υπήρχε, αλλά ο Βασιλιάς είχε την κακή ιδέα να παραμείνει επιτόπου για να συντονίσει τις προσπάθειες κατάσβεσης. Πολύ σύντομα όμως ο ίδιος βρέθηκε σε προσωπικό κίνδυνο, καθώς όταν αποφάσισε να φύγει με το αυτοκίνητό του και μια μικρή ομάδα ακολούθων του από τον δρόμο που ήταν ακόμη ανοιχτός, η φωτιά έφραξε τον δρόμο του.

Οι συνοδοί του προσπάθησαν να τον προστατεύσουν και να τον φυγαδεύσουν, αλλά ο ίδιος βρέθηκε σε μεγάλο κίνδυνο με την φωτιά να τον έχει κυκλώσει και για να διαφύγει αναγκάστηκε να πηδήξει μέσα σε χαράδρα από ύψος 5 μέτρων. Ο Βασιλιάς από την πτώση του έπαθε διάστρεμμα  και εγκαύματα και στα δυο του πόδια, ενώ οι στρατιώτες που τον συνόδευαν τον μετέφεραν στα χέρια τους. Επί τόπου απανθρακώθηκαν ο οδηγός του αυτοκινήτου του Βασιλιά και ο  βοηθός του που βρέθηκαν αγκαλιασμένοι μέσα στο αυτοκίνητο. Επί τόπου επίσης κάηκαν ζωντανοί τέσσερις χωροφύλακες και δύο εύζωνοι της προσωπικής φρουράς του Βασιλιά, τους οποίους καθώς ήταν πεσμένος, είδε ο ίδιος να καίγονται σαν πυρσοί.

Τον έσχατο κίνδυνο διέτρεξε και ο υπασπιστής του Βασιλιά Καλλίνσκης, ο οποίος με μια ομάδα στρατιωτών προσπαθούσε να βοηθήσει στην κατάσβεση, αλλά τελικά βρέθηκαν περικυκλωμένοι από τις φλόγες. Κατάφεραν να διαφύγουν τον κίνδυνο, αλλά εμφάνισαν όλοι σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα από τους πυκνούς καπνούς που τους είχαν κυκλώσει.

Η φωτιά συνέχισε τις νυχτερινές ώρες να καίει τα πάντα στο διάβα της και να κινείται προς δύο κατευθύνσεις και προς το ρέμα της Χελιδονούς και προς την Πάρνηθα. Τη διεύθυνση των δυνάμεων κατάσβεσης ανέλαβε ο ικανός αξιωματικός Αναστάσιος Χαραλάμπης μετά από παραίνεση της Βασίλισσας  Σοφίας. Ο Χαραλάμπης στα απομνημονεύματά του περιγράφει την χαώδη κατάσταση που παρέλαβε. Στον δρόμο προς το Τατόι συνάντησε ένα ανάμεικτο πλήθος από χωρικούς, στρατιώτες που συμμετείχαν στην κατάσβεση, κάρα, υδραντλίες, εθελοντές και απλούς πολίτες που δεν ήξεραν προς ποια κατεύθυνση να κινηθούν. Πολλές ομάδες εθελοντών πυροσβεστών και στρατιωτών κατευθύνονταν όπου έβλεπαν φλόγες μέσα στη νύχτα αλλά αυτό τους έβαζε σε πολύ μεγάλο κίνδυνο και πολλοί εξ αυτών εγκλωβίστηκαν μέσα στις φλόγες. Την επομένη στράφηκε προς τα Κιούρκα και την Κηφισιά αποτεφρώνοντας μεγάλες δασικές εκτάσεις για να κατασταλεί τις απογευματινές ώρες της 2ας Ιουλίου 1916.

– Ο θλιβερός απολογισμός

Η φωτιά στοίχησε τη ζωή σε 3 αξιωματικούς, σε 7 στρατιώτες της φρουράς των ανακτόρων και 23 στρατιώτες. Ο ένας από τους νεκρούς αξιωματικούς ήταν ο Ηλίας Χρυσοσπάθης, επικεφαλής της αστυνομικής φρουράς του Βασιλιά, διδάκτωρ νομικής, προσωπικά αφοσιωμένος στον ίδιο. Η ταυτότητα του απανθρακωμένου σώματος αναγνωρίστηκε από ένα χρυσό ρολόι που βρέθηκε και άνηκε στον Χρυσοσπάθη. Στο συμμαχικό τελεσίγραφο που είχε επιδοθεί λίγες εβδομάδες πριν, οι Σύμμαχοι είχαν ζητήσει ονομαστικά την απομάκρυνσή του, καθώς σύμφωνα με τον Compton Mackenzie, ήταν αυτός που τους προκαλούσε τα περισσότερα εμπόδια στις δραστηριότητές τους.

Ο δεύτερος ήταν ο Λοχαγός Κουλουμόπουλος παιδικός φίλος του Βασιλιά, που απανθρακώθηκε κατά την διάσωση του και αναγνωρίστηκε από το καμένο σπαθί του και ο τρίτος ο αντισυνταγματάρχης Μηχανικού Δημήτριος Δελαπόρτας. Στις κηδείες τους δεν παρέστη ο Βασιλιάς που είχε τραυματιστεί αλλά η Βασίλισσα Σοφία που προσπάθησε να παρηγορήσει τις οικογένειες των νεκρών. Δεκάδες στρατιώτες και ναύτες που συμμετείχαν στην κατάσβεση μεταφέρθηκαν στα νοσοκομεία είτε με κατάγματα είτε με εγκαύματα.

Όλη η έκταση γύρω από τα βασιλικά ανάκτορα αποτεφρώθηκε,  κάηκε ο στρατώνας των ανακτόρων, βοηθητικά κτίρια, το τηλεφωνικό κέντρο καθώς και το αυτοκίνητο εκστρατείας του Βασιλιά. Σώθηκε το κεντρικό κτήριο των ανακτόρων, το υπασπιστήριο, το περίπτερο της βασιλομήτορος Όλγας, μέρος του ξενοδοχείου και ο τάφος του Γεώργιου Α΄ τον οποίο οι στρατιώτες είχαν σκεπάσει εγκαίρως με χώμα. Το κεντρικό ανάκτορο και κάποια άλλα κτήρια σώθηκαν γιατί υπήρχαν δέντρα μη εύφλεκτα περιμετρικώς των κτηρίων.

Επίλογος

Η μεγάλη πυρκαγιά του 1916 σηματοδότησε το τέλος της χρυσής εποχής του δάσους του Τατοΐου, καθώς κάηκε το μεγαλύτερο μέρος του δάσους, κάηκαν κατά εκατοντάδες τα ελάφια που ο Γεώργιος Α΄ είχε εισαγάγει από την Ουγγαρία, αλλά και σχεδόν όλο το παλιό ανάκτορο και πολλά βοηθητικά κτήρια. Το τραγικό συμβάν και οι νεκροί που θυσιάστηκαν, βύθισε στο πένθος την βασιλική οικογένεια, αλλά και τον ίδιο τον Κωνσταντίνο που σε συνδυασμό με τις πιέσεις, που δεχόταν από την Αντάντ, ένιωθε πλέον να δύει το άστρο του.

Οι αντιβενιζελικοί και ο ίδιος ο Κωνσταντίνος πίστεψαν, ότι η φωτιά ήταν εμπρησμός, που έγινε από τις συμμαχικές μυστικές υπηρεσίες σε συνεργασία με βενιζελικούς πράκτορες. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος διαβεβαίωσε τον Ιταλό πρέσβη Μποσδάρι ότι η φωτιά ήταν εμπρησμός και ο οργανωτής της ήταν ένας Γάλλος μηχανικός, χωρίς πάντως να αποδειχθεί η να βρεθούν απτές ενδείξεις για κάτι τέτοιο. Σύμφωνα με φήμες, που κυκλοφόρησαν ευρέως, οι Αγγλικές μυστικές υπηρεσίες οργάνωσαν την δηλητηρίαση του Βασιλιά ταυτόχρονα με τον εμπρησμό της Δεκέλειας ώστε να μην καταφέρει να επιζήσει. Πάντως σε μεταγενέστερη μαρτυρία του, ο Άγγλος επικεφαλής των Μυστικών υπηρεσιών στην Ελλάδα Compton Mackenzie υποστήριξε ότι δεν υπήρξε ανάμειξη του ίδιου η των πρακτόρων του στην φωτιά που κατέκαψε το Τατόι.

Στις 24 Οκτωβρίου 1916 εκδόθηκε βούλευμα του συμβουλίου των πλημμελειοδικών, που ζήτησε να διεξαχθούν περαιτέρω έρευνες για το ζήτημα καθώς πιθανολογούσε ότι ήταν εμπρησμός. Οι έρευνες αυτές δεν έγιναν ποτέ λόγω των δραματικών γεγονότων, που ακολούθησαν και της εκθρόνισης του Βασιλιά Κωνσταντίνου από τους Συμμάχους.

 

Πηγές

Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλα 1,2,3,4 Ιουλίου 1916.

Ζαβιτσιάνος Γ. Κωνσταντίνος, Αι αναμνήσεις εκ της Ιστορικής διαφωνίας Βασιλέως Κωνσταντίνου και Ελευθέριου Βενιζέλου όπως τις έζησε (1914-1922), (τόμος Α΄), Αθήνα 1946.

Μάλαινος Επαμεινώνδας, Ιστορία ξενικών επεμβάσεων (τόμοι Γ, Δ΄), Αθήνα 1958.

Σταματόπουλος Κώστας, Τατόι – περιήγηση στον χώρο και στον χρόνο, εκδόσεις Καπόν, Αθήνα 2011.

Τούντα – Φεργάδη Αρετή, «Η άποψη του ελληνικού Τύπου για την εγκαθίδρυση της προσωρινής κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης», Βαλκανικά Σύμμεικτα (τόμος 18), Αθήνα 2017

Χαραλάμπης Αναστάσιος, Αναμνήσεις , Αθήνα 1947 ( http://cdn.sansimera.gr/media/files/Anastasios_Xaralampis-Anamniseis.pdf ) ημερομηνία ανάκτησης: 11.10.2019

Sir Compton Mackenzie, Athenian Memories, London 1932.

ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ (7ο Μέρος)

Σε ελληνικό έδαφος Γάλλος στρατιωτικός διοικητής συντάσσει «μαύρο πίνακα» με αντιβενιζελικούς, απελαύνει τους Ελληνες…

Του Παναγιώτη Λιάκου 

Η ζωή του βασιλιά Κωνσταντίνου δεν κινδύνευσε μόνο από την πλευρίτιδα του Μαΐου 1915, αλλά και από την μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαψε τα βασιλικά κτήματα του Τατοΐου στο τέλος Ιουνίου και τις πρώτες ημέρες του Ιουλίου 1916. Αυτός ο απροσδόκητος και μέγας κίνδυνος για τη ζωή του Κωνσταντίνου Α΄ «προέκυψε» ακριβώς την περίοδο που στην Ελλάδα κλιμακωνόταν η ένταση της ένδειας και εξαπλωνόταν η πείνα που έχει προκαλέσει το εμπάργκο που επέβαλαν οι Αγγλογάλλοι κατόπιν επανειλημμένων αιτημάτων του Ελευθερίου Βενιζέλου με στόχο την εξαθλίωση του πληθυσμού και τη στροφή της αγανάκτησης εναντίον του μονάρχη.

Η φωτιά ξέσπασε, υπό ιδιαίτερα «αινιγματικές» συνθήκες, την 30ή Ιουνίου 1916. Την επομένη, 1η Ιουλίου, διαβάζουμε στο πρωτοσέλιδο (εικόνα 1) της εφημερίδας «Σκριπ»: «Τρομερά πυρκαϊά εις το δάσος Τατοΐου. Αποτέφρωσις των ανακτόρων – τραυματισμός του Βασιλέως».

Κι ενώ η φονική δασική πυρκαγιά στο Τατόι προκαλούσε απώλειες στο επιτελείο του βασιλιά και κατάκαιγε μια περιοχή σπάνιας ομορφιάς και ιδιαίτερου περιβαλλοντικού πλούτου, οι φλόγες της ξενοκρατίας εξευτέλιζαν τους θεσμούς και διέλυαν ό,τι είχαν κατορθώσει με κόπους και θυσίες να φτιάξουν οι Ελληνες. Στη σελίδα 2 του ιδίου φύλλου της εφημερίδας «Σκριπ» διαβάζουμε δύο ειδήσεις (εικόνα 2) που περιγράφουν με ενάργεια την κατάσταση που είχε διαμορφώσει ο Βενιζέλος στην Ελλάδα με τα όπλα των ξένων: «Νέαι απελάσεις αντιβενιζελικών εκ της Μυτιλήνης» και «Το ζήτημα των τροφίμων. Πού οφείλεται η ακρίβεια».

Για το ζήτημα των απελάσεων… αντιφρονούντων από τη Μυτιλήνη διαβάζουμε: «Κατ’ ειδήσεις εκ Μυτιλήνης εξακολουθεί εκεί η καταδίωξις των αντιφρονούντων προς το κόμμα των Φιλελευθέρων. Ως εγράψαμεν προ καιρού, την επαύριον του κατά του Νομάρχου συλλαλητηρίου ο Γάλλος διοικητής κ. Μας υπέβαλεν εις τον Εισαγγελέα των Πρωτοδικών κατάλογον περιλαμβάνοντα όλους τους γνωστούς αντιβενιζελικούς. Ο κατάλογος ούτος κατηρτίσθη υπό της Επιτροπής των Φιλελευθέρων της καλουμένης Σύλλογος των Δέκα, απεκλήθη δε ο κατάλογος “Μαύρος πίναξ”. Εκ των πρώτων αναγεγραμμένων εις τον “Μαύρον Πίνακα” ήτο ο χθες αφιχθείς εκ Μυτιλήνης κ. Παναγιώτης Βουστάκης, άλλοτε βουλευτής εν τη Τουρκική Βουλή και τους βενιζελικούς βουλευτάς αποσκιρτήσας του βενιζελικού κόμματος και έκτοτε επισπάσας την μήνιν και τέως ομοφρόνων του. Μετ’ αυτού απελάθη και ο δικηγόρος του κ. Κορές, αναμένονται δε και άλλαι απελάσεις και διωγμοί…»

Σε ελληνικό έδαφος, Γάλλος στρατιωτικός διοικητής συντάσσει «μαύρο πίνακα» με αντιβενιζελικούς, τον προωθεί στον εισαγγελέα Πρωτοδικών του νησιού και ο εκπρόσωπος της δικαστικής εξουσίας… απελαύνει τους Ελληνες που δεν συμφωνούν με τη γραικυλική πολιτική του «εθνάρχη», τον οποίον οι ξένοι ήθελαν να καταστήσουν παντί τρόπω κυρίαρχο στην πολιτική σκηνή της χώρας μας! Αυτές οι «λεπτομέρειες» από τη σύγχρονη ελληνική ιστορία δεν περιλαμβάνονται στα σχολικά βιβλία, αλλά θα αποδεικνυόταν εξαιρετικά χρήσιμο για όλους κάποτε όχι μόνο να περιληφθούν, αλλά και να τονίζονται.

Το ρεπορτάζ της εφημερίδας «Σκριπ» σχετικά με την εκτόξευση της τιμής πολλών αγαθών και τις ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης είναι συγκλονιστικό: «Η υπερτίμησις του κρέατος υπήρξε καταπληκτική ιδία από ενός μηνός. Ενώ προ τινών εβδομάδων ακόμη το αρνί ετιμάτο προς 2,60 μέχρι 2,80 την οκά, ήδη η τιμή του ανήλθε και κυμαίνεται από τριών μέχρι τεσσάρων δραχμών κατ’ οκάν. […] Η ζάκχαρις εξηφανίσθη από την αγοράν.

Χαρακτηριστικόν της επικρατούσης αισχροκερδείας είναι η ολική σχεδόν εξαφάνισις της ζακχάρεως εκ της Αγοράς. […] Και τα μακαρόνια υψώθησαν. […] Πέρυσι τα μακαρόνια ετιμώντο προς 1.10 την οκάν, τώρα τιμώνται προς 1,90 παρά την αστυνομικήν διατίμησιν, ήτις ορίζει ως τιμήν πωλήσεως 1,20. […] Συν τοις άλλοις παρετηρήθη εφέτος ύψωσις της τιμής του λαδιού αρκετά σημαντική. […] Τα κασέρια εφέτος τιμώνται εις τιμάς διπλασίας των περυσινών. […] Η υπερτίμησις οφείλεται εις την παρουσίαν των Συμμάχων εις Μακεδονίαν εξ ης ενεκρώθη εφέτος η εκεί ευρεία βιομηχανία της τυροκομίας. […] Και ο καφές ακρίβηνε. Την γενικήν τάσιν του υψωμού ηκολούθησε και ο καφές, ο οποίος, από 3,20 την οκάν, ανήλθεν εις 3,80».

Και για να μην υπάρχουν αμφιβολίες για το ποιοι ήλεγχαν ακόμα και την τελευταία… καρφίτσα που εισαγόταν στην ελληνική αγορά, υπάρχει και ένα μείζονος ειδησάριο (εικόνα 3), που έλεγε ότι όποιος επιχειρηματίας ήθελε να εισάγει προϊόντα από τις ΗΠΑ έπρεπε να προμηθευτεί τα κατάλληλα έγγραφα από τη βρετανική πρεσβεία στην Ουάσινγκτον: «Η ενταύθα αγγλική πρεσβεία ανακοινοί προς τους εμπορευομένους ότι προς εξασφάλισιν και αποφυγήν των κατακρατήσεων, δέον όπως τα εξ Αμερικής εμπορεύματα συνοδεύωνται δι’ εγγράφων της εν Ουασιγκτώνι Βρεταννικής πρεσβείας εκδιδομένων κατόπιν συνεννοήσεως προς την ενταύθα Βρεταννικήν πρεσβείαν. Ανευ των εγγράφων τούτων τα εμπορεύματα δεν θα φτάνουν εις τον προν ον όρον».

https://www.newsbreak.gr/apopseis/318757/i-alitheia-gia-ton-eleytherio-venizelo-xiv/

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ (6ο Μέρος)

Του Παναγιώτη Λιάκου 

Ίσως άθελά του, δίνει τον μόνο αληθή ορισμό της σατανολατρείας: Είναι η λατρεία στο «εγώ», η αποθέωση του εαυτού

«Μα, δεν ήταν θρήσκος και δεν υποκρινόταν το θεοφοβούμενο, το θεολάτρη. Οπως σ’ όλες του τις σκέψεις, έτσι και στο θρησκευτικό ζήτημα ήταν φιλελεύθερος. […] Μια μέρα που συζητούσαν μπροστά του ζητήματα ξένων επιρροών είπε:

“Δεν παραδέχομαι προπαγάντες, αυτά μάλιστα, να τιμωρηθούν. Μα και πιέσεις τής συνειδήσεως δεν τις ανέχομαι!” Και με μια βίαιη κίνηση του δεξιού του χεριού του, τα μάτια γεμάτα σπίθες, μου είπε φωναχτά: “Βρε αδελφέ, μπορεί εγώ να θέλω να λατρεύω το Βελζεβούλ. Θα μ’ εμποδίσεις, δηλαδή;” Με πήραν τα γέλια και με είδε και θυμήθηκε και γέλασε κι εκείνος. “Μην το μεταπείτε”, μου είπε χωρίς να χαμηλώσει τη φωνή του, “θα πουν πως θέλω να λατρέψω τον εαυτό μου, αφού με λένε Βελζεβούλ και Σατανά!”». Πηνελόπη Σ. Δέλτα, «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος. Ημερολόγιο – Αναμνήσεις – Μαρτυρίες – Αλληλογραφία», επιμέλεια Π. Α. Ζάννας, Εκδοση από το Αρχείο της Π.Σ. Δέλτα, Αθήνα: 1978, 278.

Η Πηνελόπη Δέλτα (1874-1941) ήταν κόρη του επιχειρηματία και εθνικού ευεργέτη Εμμανουήλ Μπενάκη (1843-1929) και της Βιργινίας Χωρέμη (1848-1928). Η οικογένειά της ανέπτυξε στενή φιλία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Το αρχειακό υλικό της Πηνελόπης Δέλτα που σχετίζεται με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και εκδόθηκε σε έναν τόμο βρίθει εγκωμιαστικών σχολίων για τον οικογενειακό φίλο της. Ωστόσο, οι μεγαλύτερες και οδυνηρότερες αλήθειες που μπορεί να έρθουν στο φως για κάποια ιστορική μορφή συχνά δημοσιοποιούνται από οικεία πρόσωπα, που προσπαθούν να ωραιοποιήσουν πτυχές του χαρακτήρα στον οποίο αναφέρονται και, χωρίς να το επιδιώκουν, επιτυγχάνουν το αντίθετο. Οποιος διαβάσει τα «πριν» και τα «μετά» του «επεισοδίου» που εξιστορεί η Πηνελόπη Δέλτα θα διαπιστώσει ότι χρονολογικά εντάσσεται στο 1915, τη χρονιά που ο «εθνάρχης» γέμιζε τις τσέπες του με το χρήμα του Ζαχάρωφ και των ξένων κυβερνήσεων και συνωμοτούσε με τους Αγγλογάλλους εναντίον του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ και του ελληνικού λαού.

Η διακήρυξη του Ιωάννη Καποδίστρια προς τους Ελληνες, που ξεκινά με τη φράση «Εάν ὁ Θεός μεθ’ ἡμῶν, τίς καθ’ ἡμῶν»

Το σημείο του βιβλίου της Πηνελόπης Δέλτα όπου ο Ελ. Βενιζέλος αναφέρεται στο δικαίωμά του να λατρεύει τον Βελζεβούλ. 

Εκείνη, λοιπόν, την περίοδο ο Βενιζέλος, σε συζήτηση για τη θρησκεία και το δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης, έφερε ως παράδειγμα τον εαυτό του, που θα έπρεπε να του επιτρέπεται να είναι σατανολάτρης! Μάλιστα, η Πηνελόπη Δέλτα αναφέρει ότι τη φράση «μπορεί εγώ να θέλω να λατρεύω το Βελζεβούλ» την ξεστόμισε φωναχτά «με μια βίαιη κίνηση του δεξιού του χεριού του» και τα μάτια του ήταν «γεμάτα σπίθες». Αυτό δείχνει εκδήλωση έντονου παρορμητισμού και ψυχολογικής φόρτισης – σαν αυτές που βιώνουν οι άνθρωποι όταν καταπιέζουν για μεγάλες χρονικές περιόδους συναισθήματα, ιδέες και αντιλήψεις που έχουν, και κάποια στιγμή τις αποκαλύπτουν με ορμή ανάλογη με την ψυχολογική πίεση που ένιωθαν όσον καιρό… έκρυβαν τα «πιστεύω» τους.

Σε αυτό το εκ πρώτης όψεως «χαριτωμένο» περιστατικό, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, αμέσως μετά την -μεταξύ σοβαρού και αστείου- αποκάλυψή του, αναδιπλώνεται. Επικρατεί μέσα του το ένστικτο της πολιτικής αυτοσυντήρησης και ζητά από τη φίλη του να μη μεταφέρει τη συζήτησή τους, διότι όσοι την ακούσουν «θα πουν πως θέλω να λατρέψω τον εαυτό μου, αφού με λένε Βελζεβούλ και Σατανά!».

Ακόμα και εδώ, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ίσως άθελά του, δίνει τον μόνο αληθή ορισμό της σατανολατρείας: Είναι η λατρεία στο «εγώ», η αποθέωση του εαυτού και η αντιμετώπιση όλων των άλλων ως εργαλείων πραγμάτωσης προσωπικών στόχων.

Ο φίλος της Πηνελόπης Δέλτα εν γνώσει του, με σχέδιο και πρόγραμμα, θυσίασε έναν λαό, τον ελληνικό, στον βωμό των προσωπικών του συμφερόντων. Ζήτησε από τους Αγγλογάλλους χειριστές του να προκαλέσουν λιμό στην Ελλάδα για να οργιστεί το πλήθος και να ανατρέψει τον βασιλιά. Χρησιμοποίησε τα υλικά και άυλα περιουσιακά στοιχεία της χώρας ως ανταλλάγματα της στήριξης που του παρείχαν οι ξένοι. Κι αυτό δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να αποτελεί έργο συνειδητοποιημένου χριστιανού. Αλλωστε, οι μεγάλες ταυτίσεις κάθε ανθρώπου φαίνονται και στις λέξεις που χρησιμοποιεί… ανακλαστικά. Ο Ιωάννης Καποδίστριας τη διακήρυξη προς τους Ελληνες, με την οποία εγκαινίαζε την κυβερνητική περίοδό του (Αίγινα, 20 Ιανουαρίου 1828), την ξεκινούσε με τη φράση «Εάν ὁ Θεός μεθ’ ἡμῶν, ουδείς καθ’ ἡμῶν». Ο Βενιζέλος είχε στον νου του τον Σατανά.

Ο μεν, με τον Θεό στην καρδιά και τον λογισμό του, δημιούργησε κράτος από τα συντρίμμια της οθωμανικής λαίλαπας, και ο δε διαμόρφωσε μια κατάσταση που παρέδωσε τον Ελληνισμό της Μικρασίας στην πυρά την οποία άναψαν οι Τούρκοι.

Τα «λαδώματα» του «εθνάρχη» είναι αποδεδειγμένα. Αυτό που έχει ενδιαφέρον να αποδειχθεί είναι η ύπαρξη πρόθεσης από την πλευρά του Ζαχάρωφ να δολοφονηθεί ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄

«Πήρα τον Λάμπρο μαζί μου… Συναντήθηκα με τον Βενιζέλο… Δημιουργώ συνοριακές δυσκολίες… Αν οι Βούλγαροι περάσουν τα σύνορα… Εψαξαν τις αποσκευές μου… Άμεσο αποτέλεσμα με τις εφημερίδες… Ασφαλίτες με “προστατεύουν”… Ανδρας τράβηξε μαχαίρι και τραυμάτισε άσχημα τον Λάμπρο… Ο βασιλιάς φρουρείται καλά… Ιδέα του Βενιζέλου να δημιουργήσουμε προβλήματα στη Μικρά Ασία». Ημερολογιακές καταχωρίσεις του Μπαζίλ Ζαχάρωφ από το ταξίδι του τον Δεκέμβριο του 1915 στην Ελλάδα.*

Η αναφορά του Ζαχάρωφ για τη φρούρηση του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ είναι ιδιαίτερα σκοτεινή. Προκαλεί σκέψεις για πιθανή οργάνωση δολοφονικής επίθεσης εναντίον του Έλληνα ανωτάτου άρχοντα.

Ο Ζαχάρωφ δεν ήταν ένας απλός έμπορος. Ηταν μεγαλέμπορος όπλων και το μεγαλύτερο τμήμα των δραστηριοτήτων του εντοπιζόταν στην γκρίζα ζώνη του παρακράτους, που κάνει τη βρόμικη δουλειά για λογαριασμό του κράτους ή/και των κρατών, που τον τροφοδοτούσαν με χρήμα, προσβάσεις και ισχύ. Εύκολα έμπλεκε χώρες σε πολεμικές αναμετρήσεις και ακόμα πιο εύκολα έβγαζε από τη μέση τα πρόσωπα που δεν εξυπηρετούσαν τους σχεδιασμούς του.

Αξίζει να υπενθυμιστεί ότι το ταξίδι του Ζαχάρωφ στην Ελλάδα οργανώθηκε αμέσως μόλις πιστοποιήθηκε η κατάθεση 1.407.000 λιρών Αγγλίας, που πιστώθηκαν από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου στον λογαριασμό του Ζαχάρωφ στην τράπεζα Barclays. Ο Ζαχάρωφ αυτό το ποσό το μετέτρεψε σε συνάλλαγμα (δραχμές, λίρες Αγγλίας και Ιταλίας, γαλλικά φράγκα) και ήρθε στην Ελλάδα κουβαλώντας μετρητά ή χρεόγραφα για να οργανώσει την είσοδο της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αυτά τα μετρητά δόθηκαν στον Βενιζέλο, σε πολιτικούς, δημοσιογράφους, κρατικούς αξιωματούχους και σε οποιονδήποτε άλλον θα μπορούσε να εξυπηρετήσει την έξοδο της χώρας μας από την κατάσταση της ουδετερότητας και την είσοδό της στο πολεμικό σφαγείο για λογαριασμό των Αγγλογάλλων. Ο Ζαχάρωφ σε αυτές τις ημερολογιακού τύπου καταχωρίσεις αναφέρει ότι «δεν κράτησα ακριβή λογαριασμό». Δηλαδή, δεν τήρησε ακριβές αρχείο με τα ονόματα και τα ποσά που έλαβε καθένας. Ωστόσο, σε ένα σημείο αναφέρει: «Εστειλα στον Αβέρωφ** 1.000.000 φράγκα… Εθνική Τράπεζα της Αιγύπτου».

Τα λαδώματα του «εθνάρχη» Βενιζέλου είναι αποδεδειγμένα, όπως και οι ημερομηνίες που έπαιρνε τα χρήματα των Αγγλογάλλων για να κάνει τα θελήματά τους. Όμως, αυτό που έχει ενδιαφέρον να αποδειχθεί είναι η ύπαρξη πρόθεσης από την πλευρά του Ζαχάρωφ να δολοφονηθεί ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄.

Στις 17 Φεβρουαρίου 2022, μου παραχώρησε συνέντευξη (μέσω βιντεοκλήσης) ο Δρ Joseph Maiolo, καθηγητής Ιστορίας Διεθνούς Πολιτικής στο King’s College του Λονδίνου. Ο καθηγητής Maiolo είναι εις εκ των δύο συντακτών της εργασίας για την ανάμειξη του Μπαζίλ Ζαχάρωφ στην ελληνική πολιτική, η οποία περιλαμβάνει την αινιγματική φράση του μεγαλεμπόρου όπλων σχετικά με την καλή φρούρηση του βασιλέως Κωνσταντίνου Α΄. Μεταξύ άλλων, του ζήτησα να τοποθετηθεί σχετικά με τους συνειρμούς που προκαλεί η φράση του Ζαχάρωφ. Σκέφτηκε κι εκείνος ότι σχεδιαζόταν απόπειρα κατά της ζωής του μονάρχη; Μου απάντησε: «Ηταν το πρώτο που σκέφτηκα όταν διάβασα αυτή τη φράση. Συχνά (σ.σ.: ο Ζαχάρωφ) κάνει αναφορές, σε άλλα κείμενα, για οργάνωση συνοριακών επεισοδίων – για γεγονότα αυτού του είδους στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία…

Άραγε, οργανώνει και εδώ κάποια συγκαλυμμένη δραστηριότητα, μια απόπειρα κατά της ζωής του μονάρχη; Γιατί ενδιαφέρεται για αυτό που αναφέρει; Ή κάνει αυτό το σχόλιο για να δείξει πόσο αντιδημοφιλής έχει γίνει ο βασιλιάς; Αυτά, πάντως, είναι εικασίες. Δεν γνωρίζουμε. Δεν είναι παράλογο να ενδιαφέρεται για την ασφάλεια του παλατιού. Είναι, ωστόσο, σκοτεινό το ενδιαφέρον του…»

Αξίζει να σημειωθεί ότι εκείνη την περίοδο ο βασιλιάς ήταν δημοφιλέστατος και οι εκδηλώσεις λατρείας του λαού προς το πρόσωπό του ήταν καθημερινές. Αρα, από τους πολλούς δεν είχε να φοβάται κάτι. Οι λίγοι (και σε αριθμό, αλλά και στο ηθικό ανάστημα) τον επιβουλεύονταν.

*Αυτές οι ημερολογιακές καταχωρίσεις δημοσιεύτηκαν στην εργασία των Joseph Maiolo και Tony Insall με τίτλο: «Sir Basil Zaharoff and Sir Vincent Caillard as Instruments of British Policy towards Greece and the Ottoman Empire during the Asquith and Lloyd George Administrations, 1915-8». Η εργασία αυτή συμπεριλήφθηκε στην έκδοση του εξειδικευμένου πολιτικού και ιστορικού περιοδικού «The International History Review» (34:4, σ. 819-839). Η συγκεκριμένη ημερολογιακή καταχώριση βρίσκεται στη σελίδα 825.

Στην εργασία των Joseph Maiolo και Tony Insall, όπως ήδη έχει επισημανθεί στο 3ο μέρος του αφιερώματος για τον Ελ. Βενιζέλο, δημοσιεύονται εξαιρετικά ενδιαφέροντα αποσπάσματα από τα αποδιαβαθμισμένα έγγραφα του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών που αφορούν τις δοσοληψίες του οικονομικού διευθυντή της αγγλικής οπλοβιομηχανίας Vickers, Sir Vincent Caillard (από τον φάκελο FO 1093).

Στο εισαγωγικό σημείωμα της εργασίας αναφέρεται πως «οι νέες πηγές αποκαλύπτουν ότι ο Sir Vincent H.P. Caillard, ο οικονομικός διευθυντής της οπλοβιομηχανίας Vickers, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διάθεση των υπηρεσιών του Ζαχάρωφ στους πρωθυπουργούς Asquith και Lloyd George».

**Γεώργιος Αβέρωφ, ανιψιός και βασικός κληρονόμος του ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ. Ήταν επίσης κομματάρχης του Ελευθερίου Βενιζέλου και υπουργός Δημοσίας Εκπαιδεύσεως στην προσωρινή Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης.

1.https://www.newsbreak.gr/apopseis/308191/i-alitheia-gia-ton-eleytherio-venizelo-xi/

2.https://www.newsbreak.gr/apopseis/310914/i-alitheia-gia-ton-eleytherio-venizelo-xii/