ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821 : ΓΙΩΡΓΑΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΟΣ

O Κεχαγιά βέης ξεκίνησε από τό Βουκουρέστι μέ δέκα χιλιάδες άνδρες (25 Μαΐου 1821), μέ σκοπό νά διαλύσει τό στρατόπεδο τού Υψηλάντη στό Τυργοβίστι. Τό πρωΐ τής 27ης Μαΐου, μία προφυλακή τού τουρκικού στρατού, επιτέθηκε στή Μονή Νοτσέτου, κοντά στό Δομνέστι, χωριό πού βρισκόταν στόν δρόμο πού οδηγούσε στό Τιργοβίστι. Τό μοναστήρι τό υπερασπίστηκαν μέ επιτυχία οι Ιωάννης Κολοκοτρώνης, Ορφανός καί ο αρχιμανδρίτης Σέρβος, προξενώντας πολλές απώλειες στούς επιτιθέμενους. Ο Δούκας όμως πού αναμενόταν μέ ενισχύσεις λιποψύχησε καί όχι μόνο εγκατέλειψε τούς συντρόφους του πού τόν περίμεναν, αλλά μετέφερε ψευδείς ειδήσεις στόν Υψηλάντη, ότι η μάχη είχε χαθεί καί ότι μόνο αυτός είχε καταφέρει νά επιζήσει.

Ο Υψηλάντης εμπρός στόν πανικό πού προκάλεσε αυτή η είδηση εγκατέλειψε τό στρατόπεδο καί κινήθηκε πρός τό Πιτέστι. Ο δέ Δούκας αργότερα ολοκλήρωσε τήν προδοσία του, δραπετεύοντας πρός τήν Τρανσυλβανία πού βρισκόταν κάτω από τήν κυριαρχία τών Αυστριακών. Αλλά καί ο Σάββας Καμινάρης απροκάλυπτα τάχθηκε μέ τό μέρος τών Τούρκων καί έλαβε μέρος στήν καταδίωξη τού Υψηλάντη. Κατά τήν καταδίωξη συνέλαβε αιχμαλώτους είκοσι Ελληνες τούς οποίους αποκεφάλισε καί τά κεφάλια τους τά έστειλε στόν Κεχαγιάμπεη.

Ο Φαναριώτης αρχηγός δεχόταν τό ένα μετά τό άλλο τά προδοτικά κτυπήματα. Παρά ταύτα, συγκέντρωσε αξιόλογη δύναμη, κινήθηκε πρός τό Ρίμνικον καί εκεί αποφάσισε νά δώσει τήν κρίσιμη μάχη σέ μία δασώδη περιοχή, στό Δραγατσάνι.

«Εκλέξας λοιπόν καταλληλότερον τό μέρος εντεύθεν τού Δραγατσανίου, διώρισεν ότι ο μέν Γεώργιος Ολύμπιος μετά τού Βασιλείου Καραβιά κατά πρόσωπον, οι δέ λοιποί εις τό κέντρον, λαμβάνοντας εις θέσεις τούς πρόποδες τών βουνών καί τάς επικείμενας καθ' οδόν ξηρών ρυάκων γεφύρας καί τό κακώς εφωπλισμένον, δυστυχισμένον καί αγύμναστον πολέμου μικρόν τάγμα τού Ιερού Λόχου συνιστάμενον εκ τριακοσίων σχεδόν στρατιωτών μέ δύο μικρά τηλεβόλα μέ τέσσαρας εκατόνταρχους, τόν Δημήτριον Σούτσον, τόν Δρακούλην Ιθακήσιον, τόν Ανδρόνικον καί τόν Ρίζον καί μέ τόν αρχηγό αυτών τόν Νικόλαον Υψηλάντην, νά τοποθετηθώσιν εις τά όπισθεν, ο ίδιος δέ ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μέ τόν λοιπόν στρατόν, ιστάμενος κατά μέρος καί παρατηρών νά δίδη οδηγίας...

Αλλά πρίν εξασφαλισθώσι πάντες εις τάς προσδιορισθείσας θέσεις, κατά τήν ανωτέρω τροπολογίαν καί πρόν λάβωσι τό σύνθημα τής συμπλοκής, ο Καραβιάς κατακορεσθείς από ικανήν ποσότητα οίνου καί η συλλαβούσα αυτόν φρικτή κραιπάλη θολώσασα τόν νούν, χωρίς νά περιμείνη τί περί πλέον, ίππευσεν εν ακαρεί μετά οκτακοσίων εφίππων οπαδών του καί έδραμεν αυθαιρέτως εναντίον τής γενικής αποφάσεως καί θελήσεως τού Αρχιστρατήγου......»

Ηλίας Φωτεινός. Οι άθλοι τής εν Βλαχία Ελληνικής Επαναστάσεως. 1846

Οι Οθωμανοί, όταν διαπίστωσαν ότι μόνο μία μικρή δύναμη τούς έκανε τελικώς επίθεση, όρμησαν εναντίον τού Καραβιά, διασκορπίζοντας τούς ιππείς του καί κατόπιν στράφηκαν εναντίον τών νεαρών Ιερολοχιτών πού είχαν σπεύσει νά βοηθήσουν τόν ασυνείδητο Ιθακήσιο οπλαρχηγό. Οι περίφημοι Τούρκοι ιππείς, οι ντελήδες του Καρά Φεΐζ είχαν εύκολο θήραμα τά αμούστακα παιδιά, τά οποία τά έβαλαν στή μέση καί τά κατέσφαξαν. Στίς 7 Ιουνίου 1821, στό Δραγατσάνι βρήκαν τό θάνατο εκατοντάδες Ελληνες φοιτητές, οι οποίοι είχαν αφήσει τήν ασφάλεια τών ευρωπαϊκών πόλεων, γιά νά προστρέξουν νά πολεμήσουν γιά μία ανεξάρτητη Ελλάδα.

Μόνος ο Ολύμπιος έσπευσε νά σώσει τούς ιερολοχίτες καί μάλιστα έφτασε στό σημείο πού είχε πέσει ο σημαιοφόρος τού Ιερού Λόχου καί σήκωσε τήν σημαία. Οι Τούρκοι βλέποντας τίς ενισχύσεις υποχώρησαν καί σώθηκαν έτσι εκατό ιερολοχίτες από τήν σίγουρη σφαγή. Τριανταεπτά αιχμάλωτοι τής μάχης τού Δραγατσανίου, εστάλησαν στήν Κωνσταντινούπολη όπου εκεί αποκεφαλίστηκαν.

Έτσι τά έφερε η μοίρα καί ο Υψηλάντης δέν κατάφερε νά δώσει μία αποφασιστική μάχη εναντίον τού εχθρού. Ο στρατός πανικόβλητος από τήν συντριβή διαλύθηκε καί οι περισσότεροι διέφυγαν σέ αυστριακό έδαφος. Αφού εξέδωσε μία προκήρυξη μέ τήν οποία κατηγορούσε ως προδότες τούς ανάξιους συνεργάτες του Δούκα, Καραβιά, Μπαρλάν, Σάββα καί Γρηγόριον Σούτζον, αποχώρησε καί αυτός από τήν Μολδοβλαχία πρός τά εδάφη τής Αυστρίας.

«Ο Υψηλάντης παρεδόθη εις τάς Αυστριακάς Αρχάς καί παρεδόθησαν καί οι περί αυτόν, ήγουν οι δύο αδελφοί του, ο Ορφανός, ο Λασσάνης μετονομασθέντες καί ούτοι, καί εκείθεν μετεκομίσθησαν όλοι εις Αράδην, πόλιν τής Ουγγρίας, όπου διέμειναν οκτώ ημέρας προσμένοντας τάς διαταγάς τής αυστριακής αυλής καί μηδόλως υποπτεύοντες όσα τοίς έμελλαν, αλλ' εξ εναντίας ελπίζοντες εν πλήρει πεποιθήσει τήν εκ τής αυστριακής εις άλλην ελευθέραν γήν μετάβασίν των, καί τήν εις Ελλάδα ταχείαν κάθοδόν των...

Ο Υψηλάντης, εν Βιέννη, πάσχων εξ όσων υπέστη εν τή δεινή του φυλακίσει, απέθανε τήν 20ην Ιουλίου 1828 περί τό τριακοστόν όγδοον έτος τής ηλικίας του...»

Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία τής Ελληνικής Επαναστάσεως, 1861

Ο πιό αγνός καί ηρωϊκός σύντροφος τού Αρχηγού τής Επανάστασης ήταν ο Γεωργάκης Ολύμπιος. Σύμφωνα μέ τόν Κόκκινο, η σκηνή τού αποχωρισμού τών δύο ανδρών ήταν συγκινητική. Αγκαλιάστηκαν, φιλήθηκαν μέ δάκρυα στά μάτια καί ορκίστηκαν νά συναντηθούν στήν πατρίδα, από όπου έφθανε η ηχώ τών νικηφόρων πυροβολισμών τού Μωριά καί τής Ρούμελης. Ο Ολύμπιος καταγόταν από τή Φτέρη, ορεινό χωριό τής Πιερίας, καί από μικρό παιδί είχε γίνει κλέφτης στά σώματα τών Λαζαίων καί πολεμούσε τόν Αλή μαζί μέ τό Νίκο Τσάρα, τούς Βλαχαβαίους καί τόν Καρατάσο. Από τόν Όλυμπο βρέθηκε νά πολεμάει στή Σερβία καί στό πλευρό του Καραγεώργη, ενώ καί κατά τόν ρωσσοτουρκικό πόλεμο κατετάγη στόν ρωσσικό στρατό όπου παρασημοφορήθηκε από τόν Αλέξανδρο Α', τσάρο πασών τών Ρωσσιών.

Μυήθηκε στήν Φιλική Εταιρεία καί αγωνίσθηκε νά πείσει τούς Σέρβους νά ενώσουν τίς δυνάμεις τους μέ τούς Γραικούς γιά νά κτυπήσουν τούς εχθρούς τής Χριστιανοσύνης. Στίς μάχες τής Μολδαβίας καί τής Βλαχίας διακρίθηκε γιά τήν γενναιότητά του καί τή σωφροσύνη του. Τελικώς απέμεινε μόνος καί εγκαταλελειμμένος μαζί μέ τόν Ιωάννη Φαρμάκη, νά κάνει επιδρομές σέ απομονωμένες τουρκικές φρουρές, μέ πιό αξιόλογη τή μάχη στό μοναστήρι τής Σλατίνας, στίς 13 Ιουλίου 1821. Ο στόχος τών δύο αρχηγών ήταν νά περάσουν στή Βεσσαραβία τής Ρωσσίας καί από εκεί νά κατέβουν στήν Ελλάδα.

Oλόκληρος πλέον ο τουρκικός στρατός βρισκόταν στά ίχνη τους καί οι δύο επαναστάτες βρέθηκαν στά Καρπάθια όρη όπου αποφάσισαν νά οχυρωθούν στή Μονή τού Σέκου:

«O δέ Γεώργιος Ολύμπιος διευθυνθείς εις τήν Μονήν Κούρτε δέ Αρτζεσι, καί ευρών εν αυτή τόν πρό τινών ημερών εγκλεισθέντα Ιωάννην Φαρμάκην, εσυσσωματώθησαν ομού μέ περίπου τών 450 στρατιωτών καί πληροφορηθέντες εν τω μεταξύ, ότι επλησίαζον οι Οθωμανοί συνωδευμένοι μετά τού Σάββα πρός καταδίωξιν των, έχοντες μάλιστα καί τήν έφεσιν νά μεταβώσι διά τής Μολδαυϊκής Επαρχίας εις τό Ρωσσικόν Κράτος εν Βασσαραβία, ανεχώρησαν εκείθεν, καί οδεύσαντες από βράχους, φάραγγας καί αποτόμους κορυφάς τών ορέων, έφθασαν επί τέλους μέ απεράντους κακουχίας καί δυσκολίας εις έν Μοναστήριον τής Μολδαυΐας, Σέκου επονομαζόμενον, όπου προκαταλαβόν αυτούς εν οθωμανικό σώμα, εμπόδισε τήν περαιτέρω προόδευσίν των.

Ωχυρομένοι δέ όντες οι ρηθέντες διά μερικάς ημέρας, καί πράττοντες διαφόρους ακροβολισμούς, εφόνευσαν ικανήν ποσότητα τών εχθρών, τελευταίον όμως διά προδοσίας του κακόγηρου Ηγουμένου, κόψαντες έξωθεν τά υδραγωγεία του εν τω αυτώ Μοναστηρίω εισρρέοντος ύδατος, εστενοχώρησαν τούς εγκλείστους ένεκα τούτου εις βαθμόν ώστε ο Φαρμάκης δειλιάσας ή τό αληθέστερον εξαπατηθείς από τάς ψευδείς υποσχέσεις καί πεπονηρευμένας τού αρχηγού Σαλήμπεη κολακείας, υπετάχθη μέ ολίγους στρατιώτας του εις τήν διάθεσιν τούτου, ο οποίος απεστάλη εις Κωνσταντινούπολιν καί απεκεφαλίσθη.

Ο δέ Ολύμπιος επιμείνας εις τόν τού πατριωτισμού ένθερμον ζήλον, παρεδόθη μόνος ηρωϊκώς ένδον τού κωδωνοστασίου εις τάς φλόγας τής πυρίτιδος κόνεως, εγχαράξας καί ο γεννάδας ούτος, μετά τοσούτων εντίμων αγώνων έως εσχάτως, τό όνομά του αθάνατον εις τήν γενικήν ιστορίαν, διά τήν ανεξαρτησίαν τής μητρός του Ελλάδος.

Ο Κεχαγιάμπεης τούς δέ ευσημάντους εδιεύθυνε κατά καιρούς πρός τόν Πασά τής Συλιστρίας, ένθα άλλοι εφονεύοντο καί άλλοι απεστέλλοντο εις Κωνσταντινούπολιν, τούς δέ ασημάντους ήρχισεν από τήν ημέραν τής μνήμης τών Αγίων Αποστόλων Πέτρου καί Παύλου νά προσφέρη θυσίας διά τής αγχόνης καί αποτομής καθ' όλας τάς τριόδους, πλατείας καί ρύμας τής πόλεως Βουκουρεστίου καί ταύτην τήν στυγεράν αιματοχυσίαν καί τραγικήν σκηνήν, εξακολουθών σχεδόν καθεκάστην εν διαστήματι δύο μηνών, νά παρασταίνη υπ' όψιν τού λαού καί μή συγχωρών ουδέ τά πτώματα αυτών πρίν τριών ημερών νά ενταφιάζωνται, εκκένωσε τό δεσμωτήριόν του καί οι τού χριστιανισμού καί τής ελευθερίας τής Ελλάδος μάρτυρες δέν είχον μείνει άλλοι, ώστε νά κατακορέσωσιν ακόμη τήν αιμοβόρον δίψαν του.»

Ηλίας Φωτεινός - Οι Αθλοι τής εν Βλαχία Ελληνικής Επαναστάσεως, 1846

Οι περισσότεροι Έλληνες είχαν εγκαταλείψει τόν αγώνα, δραπετεύοντας κυρίως σέ ρωσικό έδαφος όπου έζησαν σάν πρόσφυγες σέ συνθήκες φτώχειας καί εξαθλίωσης. Ανάμεσά τους ήταν ο Παναγιώτης Σέκερης πού έχασε όλη του τήν περιουσία, ενώ η οικογένειά του βρισκόταν στό έλεος τού σουλτάνου. Μερικές εκατοντάδες επαναστάτες μέ αρχηγούς τούς Καρπενησιώτη, Δαιμονάκη από τά Σφακιά, Σφαέλλο, Απόστολο Σταύρακα, Μιγκλέρη, Ιωάννη Κοντογόνη, Δαγκλιόστρο από τήν Ζάκυνθο, Γεώργιο Σοφιανό από τήν Κέα, Κ. Ροϊλό από τήν Στεμνίτσα, Αργ. Πατρινό, Κόντο, Σεβαστόπουλο, Ιντσέ, Λουκά Βαλσαμάκη καί Γεώργιο Παπά συνέχιζαν νά πολεμούν καί αφού μετέλαβαν καί έφαγαν "τήν στερνή τους τροφή" έδωσαν τήν τελευταία μάχη στό χωριό Σκουλένι, όπου τούς επιτέθηκαν 6.000 Οθωμανοί υπό τήν διοίκηση τού πασά τής Βραΐλας.

Στήν απέναντι όχθη τού Προύθου είχαν συγκεντρωθεί καί παρακολουθούσαν τήν μάχη Μολδαβοί καί Έλληνες πρόσφυγες οι οποίοι είχαν εγκαταλείψει τήν Μολδαβία καί είχαν αναζητήσει καταφύγιο σέ πόλεις τής Βεσσαραβίας.Οι πρώτες επιθέσεις τού τουρκικού ιππικού αποκρούστηκαν μέ επιτυχία από τούς αμυνόμενους. Η μάχη κράτησε σύμφωνα μέ τόν Ιάκωβο Ρίζο από τό πρωΐ μέχρι τό απόγευμα τής 17ης Ιουνίου 1821. Όταν οι Τούρκοι μετέφεραν κανόνια καί κατέστρεψαν τίς οχυρώσεις τών Ελλήνων, η νίκη άρχισε νά γέρνει πρός τό μέρος τους. Ο Καρπενησιώτης, σύμφωνα μέ τόν Φιλήμωνα, αφού άδειασε τά όπλα του καί μέ τό ξίφος του σκότωσε δύο Τούρκους, βρήκε τόν θάνατο προσπαθώντας νά διαβεί τόν ποταμό πρός τήν απέναντι ρωσική όχθη. Όλοι οι οπλαρχηγοί έπεσαν νεκροί. Η ειρωνεία είναι ότι αν επιθυμούσαν, θά μπορούσαν νά αποφύγουν τήν μάχη καί νά διαβούν τόν Προύθο ποταμό περνώντας στά εδάφη τής Ρωσικής αυτοκρατορίας, όπως έκανε ο Καντακουζηνός. Καί όμως παρέμειναν καί πέθαναν. Εκεί στό Σκουλένι.

 

---

«Πρό τών εν τη τουρκική Αυτοκρατορία πολιτικών μεταρυθμίσεων, οι κατοικούντες εν αυτή λαοί καί υπαγόμενοι υπό τήν άμεσον εξουσίαν αυτής διηρούντο κυρίως εις κατακτητάς καί υποδεδουλομένους, ήτοι Μουσουλμάνους καί Ραγιάδες...

Ο ποινικός κώδικας επί τών ραγιάδων ήτο η αυθαιρεσία τής εξουσίας, ιδίως δέ τών πασάδων καί τών τοπαρχών (ντερεμπέϊδων, αγιάνιδων, μουσελίμων κτλ) τών διαμερισμάτων. Ήρκει η ελάχιστη καταγγελία ή η πλεονεξία πρός δήμευσιν τής περιουσίας τού ραγιά, καί πάραυτα η μάχαιρα ή ο βρόχος τού δημίου έδιδε τέλος εις τήν ζωήν αυτού, εις οποίαν δήποτε τάξιν καί περιωπήν ευρίσκετο ο δυστυχής ραγιάς, έστω καί αυτός ο μέγας διερμηνεύς τής Πύλης, η περιουσία αυτού εδημεύετο, η δέ αθλία οικογένειά του ερρίπτετο εις τάς οδούς καί πολλάκις εξωρίζεται εις τά απώτερα μέρη τής Μικράς Ασίας.

Η περί τών εγκλημάτων ανάκρισις ενηργείτο εν μέν Κωνσταντινουπόλει υπό τού Μποσταντζίμπασι, τουτέστι διά τρομερών βασάνων, αλλαχού δέ, ωσαύτως υπό τών οργάνων τών τοπαρχών, η δέ θανατική ποινή εν μέν Κωνσταντινουπόλει απεφασίζετο υπό τού μεγάλου βεζύρου, αλλαχού δέ, υπό τών πασάδων, αύτη δ' εξετελείτο διά μαχαίρας, βρόχου, ανασκολοπίσεως, οβελισμού, εκδερμού καί πολλών άλλων βασάνων, τά δέ πτώματα τών θυμάτων μετά τριήμερον έκθεσιν ερρίπτοντο εις θάλασσαν ή εξετίθεντο πρός βοράν τών ορνέων καί τών θηρίων.

Η πολιτική δικονομία ήτο η απόφασις τού Καδή, τού Μουλά, τών Καζασκέριδων καί επί τέλους τού Μεγάλου Βεζύρου, απάντων δικαζόντων καί αποφασιζόντων κατά τάς εντολάς τού Κορανίου, ενώπιον δέ τών δικαστών τούτων μόνον η μαρτυρία τών Μουσουλμάνων ήτο δεκτή.

Τά περί φόρων καί αγγαρειών εισίν ανεκδιήγητα, διότι εκτός τής δεκάτης καί τής επικαρπίας φόρου, ήσαν καί τά λεγόμενα δοσίματα, ως οι έκτακτοι φόροι, τό χαράτζιον, άτινα απεγύμνουν τόν ραγιάν. Ο δέ ραγιάς εκτός τούτων ηγγαρεύετο καί ειργάζετο δωρεάν εις τάς ιδιοκτησίας τών μουσουλμάνων.

Ο ραγιάς ώφειλε νά ενδύηται ταπεινώς, ο οίκος του νά είναι άκομψος καί μικρός, νά πορεύηται επί ημιόνου ή όνου, οσάκις δέ απαντά μουσουλμάνον, νά κατεβαίνη από τού ζώου του, εν τη οικία του νά μή δύναται νά διασκεδάζη καί μάλιστα διά μουσικής, νά μή περιφέρηται τή νύκτα. νά μήν έχη ερωτικάς σχέσεις μετά Οθωμανίδος. Τούτο ήτο θανάσιμον αμάρτημα εις τόν ραγιάν, συλλαμβανόμενον ή μηνυόμενον επί τούτω, έπρεπε κατά τόν Κοράνιον ούτος νά θανατωθή ή νά εναγκαλισθή τόν μωαμεθανισμόν...

Η τουρκική δυναστεία ουδόλως ενεπιστεύετο τόν ραγιάν καί πάντοτε εκάλει αυτόν άπιστον, λέγουσα "ουδέποτε πίστιν εις τόν άπιστον καί ουδέποτε εξουσίαν εις αυτόν" (κιαουρά φουσάτ βέρμε ντησιζντίρ). Τά αξιώματα ταύτα διατηρεί ακριβώς μέχρι τής σήμερον η τουρκική κυβέρνησις, ουδένα αξιωματικόν ραγιάν εχει εις τόν στρατόν της, ουδένα διοικητή επαρχίας...»

Χρήστος Βυζάντιος, Τακτικός Στρατός 1821 - 1833, εν Αθήναις 1874

---

«- Πίσκοπε, 'γιω τήν γνώμην μου ποτέ εν τήν αλλάσσω, τζι' όσα τζι' αν πης μεν θαρευτής πως εν νά (είναι να) σου πιστέψω.
Εχω στον νουν μου, πίσκοπε, νά σφάξω, νά κρεμμάσω, τζι' αν ημπορώ πού τους Ρωμιούς τήν Τζιύπρον νά παστρέψω,
τζι' ακόμα αν ημπόρεια τόν κόσμον νά γυρίσω, έθεν νά σφάξω τους Ρωμιούς, ψυσιήν (ψυχή) νά μεν αφήσω.


- Η Ρωμιοσύνη εν (είναι) φυλή συνότζιαιρη (συνόκαιρη) τού κόσμου, κανένας δέν εβρέθηκεν γιά νά τήν ι ξηλείψη,
κανένας, γιατί σιέπει τήν (την σκέπει) πού τάψη (από τά ύψη) ο Θεός μου. Η Ρωμιοσύνη εν νά (είναι να) χαθή, όντας ο κόσμος λείψη!
Σφάξε μας ούλους τζι' ας γενή τό γαίμαν μας αυλάτζιν, κάμε τόν κόσμον ματζιελλειόν τζιαι τους Ρωμιούς τραούλλια,
αμμά ξέρε (αλλά γνώριζε) πως ίλαντρον όντας κοπή καβάτζιν (καβάκι) τριγύρου του πετάσσουνται τρακόσια παραπούλια.»

Απάντησις τού εθνομάρτυρος αρχιεπισκόπου Κύπρου, Κυπριανού (1756 - 1821), πρός τόν Τούρκο Κιουτσούκ Μεχμέτ πού απειλούσε νά κάψη όλους τούς Ρωμηούς

---

«Ούτως απωλέσθη εν ολίγη ώρα μία τών γλυκυτέρων ελπίδων τής Ελλάδος, ο Ιερός Λόχος. Αλλ' αν ενικήθη, μόνος εγκαταλειφθείς καί τόσω ολιγάριθμος ών πρός εθρόν πολυάριθμον, εβεβαίωσεν όμως υπό τήν οδηγίαν πατριώτου καί γενναιοψύχου αρχηγού, τού Νικολάου Υψηλάντου, τί δύναται τό υπέρ πατρίδος αίσθημα, η στρατιωτική τάξις καί η πρός πάν ευγενές φιλοτιμία νέων καλής ανατροφής...


Ως τοιούτος ο νέος τών απογόνων Ιερός Λόχος ανταπεκρίθη πρός τήν τιμήν τού αρχαίου τών προγόνων καί ως εκείνος εν τή παλαιά, ούτω καί αυτός εν τή νεωτέρα ιστορία τής Ελλάδος απεθανατίσθη, γενόμενος εν μικρογραφία η πιστή αντιγραφή τού πρωτοτύπου...»

Φιλήμων, Δοκίμιον

---

«Ανδρείοι Έλληνες! Όλοι μας, ευγενείς αδελφοί, υποκύψαμε σέ μια τρομερή μοίρα. Από τους ομοδόξους γείτονές μας εκείνοι πού μας υποσχέθηκαν βοήθεια, μας εγκατέλειψαν, οι άλλοι μέ συκοφαντίες εχαρακτήρισαν σαν έγκλημα τους αιματηρούς αγώνας μας γιά τη θρησκεία μας καί τήν ύπαρξή μας.

Ψηλά τό κεφάλι, αδέλφια! Δείξτε πώς είστε αντάξιοι τών προγόνων σας. Εσώσαμε εν τούτοις τήν τιμή μας. Η Ευρώπη εγνώρισε τους γιούς τής Ελλάδας! Η βοήθεια πού υποσχέθηκε η Ρωσία έρχεται πολύ αργά γιά μας. Οι Μοσχοβίτες Μεγιστάνες θέλουν πρώτα νά ξέρουν ότι έπεσε νεκρό τό άνθος τής Ελλάδας, προτού νά έρθει η βοήθειά τους, γιά νά έχουν νά κατακτήσουν μόνον αμόρφωτες μάζες καί μετά τήν εξόντωση τών μορφωμένων νά μην παραλάβουν κανένα πνευματικό παλμό, πού τόν φοβούνται στήν αναγέννησή μας σα μελλοντικό επαναστατικό υλικό.

Εμπρός αδέρφια! Ας πεθάνωμε κοιτάζοντας άφοβα τό θάνατο στα μάτια. Ζήτω η θρησκεία καί η ελευθερία τής Ελλάδας! Θάνατος στούς βαρβάρους!.»

Γεωργάκης Ολύμπιος, Πηγή: Γ. Λάιος, Ανέκδοτες επιστολές καί έγγραφα τού 1821, Αθήνα 1958

---

«A young man was dragged down the street. His robes were torn and covered with mud, his turban and slippers cast off in the struggle and his feet and head left bare. He was forced upon his knees by two Turks pressing on his shoulders, and in that position a third came behind him with his kinshal. With a single horizontal stroke he severed his head from his neck; his body was thrown into the puddle in the middle of the street for passengers to trample on...»

Μαρτυρία τού Άγγλου κληρικού R. Walsh, γιά τόν αποκεφαλισμό τού Μακεδόνα Γιάννη Φαρμάκη

http://users.sch.gr/fstav/epanastasis/epanastasis2.html