Η ΚΡΥΦΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ ΤΟΥ ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΣΕ ΛΗΜΝΟ ΚΑΙ ΛΕΣΒΟ

Αν η κυβέρνηση δεν αποκόψει στη γένεσή της κάθε τουρκική παραβίαση, παραχωρεί στην Αγκυρα σε μόνιμη βάση το στοιχείο του αιφνιδιασμού

Της Κύρας Αδάμ

Ερντογάν, Τσαβούσογλου, Ακάρ και όλων των ειδών Τούρκοι αξιωματούχοι και αναλυτές απειλούν ανοιχτά, σταθερά και αδιάκοπα την Ελλάδα ότι «θα έρθουν κάποια νύχτα», αν η Ελλάδα δεν σταματήσει να εξοπλίζει τα νησιά.

Την ίδια στιγμή ο ΥΕΘΑ, ανέμελα και χαλαρά, πληροφορεί τον ελληνικό λαό ότι «έχουμε σταματήσει να μετράμε τις τουρκικές παραβιάσεις… Τις μετράμε υπό την έννοια ότι βγαίνει η στατιστική, αλλά δεν έχει νόημα… Οσες φορές έχουμε παραβίαση ή, πολύ χειρότερα, κάποιο θέμα υπερπτήσεων πάνω από το έδαφος, η Π.Α. είναι εκεί και αναχαιτίζει. Οσες φορές χρειαστεί και έτσι θα είναι πάντα».

Οι δηλώσεις αυτές αποδεικνύουν ότι για το ΥΕΘΑ οι τουρκικές παραβιάσεις σε καθημερινή βάση αποτελούν διαδικασία και ρουτίνα, κάτι που είναι εξόχως επικίνδυνο, διότι παρέχεται στην Τουρκία το στοιχείο του αιφνιδιασμού: Κάθε μέρα εισέρχονται στο FIR Αθηνών 2, 4, 6, 8 ή και περισσότερα τουρκικά αεροσκάφη, που αποτελούν καθημερινή διαδικασία και η Π.Α. τα αναγνωρίζει και ΔΕΝ τα αναχαιτίζει και συνήθως η αναγνώριση γίνεται μετά τις παραβιάσεις – και το βιολί αυτό συνεχίζεται.

Ωστόσο, οποιαδήποτε τουρκική προσπάθεια για κατάληψη νήσου της Συνθήκης της Λωζάννης είναι εκ προοιμίου καταδικασμένη σε αποτυχία, κυρίως λόγω των ελληνικών Ε.Δ. αλλά και λόγω παραβίασης της διεθνούς νομιμότητας. Κρύβει όμως άλλες επικίνδυνες ενέργειες.

Ανεξάρτητα από την τουρκική πολιτική επιθετικής ρητορικής εναντίον της Ελλάδας, η Τουρκία έχει μεριμνήσει να διατηρεί το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού, που επηρεάζει πάντα την έκβαση των επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως ποια μεθοδολογία επιχειρήσεων θα εφαρμόσει η Τουρκία σε βάρος της Ελλάδας. Και τούτο διότι οι παραβιάσεις αποτελούν καθημερινή διαδικασία και ρουτίνα, και κανένας δεν γνωρίζει τι είδους επιχειρήσεις θα εφαρμόσει η Τουρκία λόγω του στοιχείου του αιφνιδιασμού.

Ετσι, ουδείς μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο μια μέρα να εισέλθουν στο FIR Αθηνών δύο τουρκικά F-16 από την αεροπορική βάση της ΒΑΔΙΡΜΑ και δύο F-16 από το BALIKESIR, με προβολή στόχων το ραντάρ της Λήμνου και τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις της Λέσβου, την ίδια ακριβώς ώρα, και να επιστρέψουν στη βάση τους, χωρίς παραπέρα και επιπλέον επιχειρήσεις σε βάρος της Ελλάδας. Δηλαδή, οι επιθετικές ενέργειες της Τουρκίας σταματούν αμέσως μετά την προσβολή των στόχων σε Λήμνο και Λέσβο. Με τον ΥΕΘΑ να μετρά όχι πλέον τις παραβιάσεις στατιστικά αλλά τις καταστροφές, χωρίς δυνατότητα αναχαίτισης των τουρκικών F-16.

Και τούτο διότι, όπως φαίνεται στον χάρτη, την ίδια ώρα μηδέν θα προσβάλλονται η Λήμνος και η Λέσβος. Για τη Λέσβο, ο χρόνος της ελληνικής αντίδρασης είναι ανύπαρκτος λόγω της πολύ μικρής απόστασης της Λέσβου από το FIR Αθηνών, ενώ για τη Λήμνο, που διαθέτει και αεροσκάφη επιφυλακής, στην καλύτερη περίπτωση να προλάβουν να απογειωθούν, ενώ οι Patriot της Λήμνου είναι αμφίβολο αν θα προλάβουν να ενεργοποιηθούν, λόγω της καθημερινής ρουτίνας-διαδικασίας των τουρκικών παραβιάσεων στο Αιγαίο.

Αν η κυβέρνηση δεν αποκόψει στη γένεσή της κάθε τουρκική παραβίαση, παραχωρεί στην Τουρκία σε μόνιμη βάση το στοιχείο του αιφνιδιασμού.

Ταυτοχρόνως η Αγκυρα θα έχει έτοιμη να στείλει την επιστολή της στον ΟΗΕ, ισχυριζόμενη ότι, αφού ο ΟΗΕ δεν ανέλαβε πρωτοβουλία και δεν έλαβε μέτρα για να σταματήσει η Ελλάδα τους εξοπλισμούς των νησιών κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάννης, η Τουρκία αναγκάστηκε να καταστρέψει τους ελληνικούς αυτούς εξοπλισμούς, διότι αποτελούσαν απειλή κατά του τουρκικού λαού, όπως ακριβώς έχει κάνει και στην περίπτωση της κατάρριψης του ρωσικού μαχητικού SU-24 το 2015.

Τη συνταγή, τη μεθοδολογία και την εφαρμογή αιφνιδιαστικής επίθεσης εναντίον της Ελλάδας η Τουρκία δεν την ψάχνει τώρα. Την έχει έτοιμη και κυρίως την έχει εφαρμόσει στην κατάρριψη από τουρκικά F-16 του ρωσικού μαχητικού SU- 24 το 2015, με το ανήκουστο αιτιολογικό ότι το SU-24 παραβίασε 1,2 ν.μ. τον τουρκικό εναέριο χώρο. Από το 2012 μέχρι το 2015, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στη Συρία, η Αγκυρα είχε στείλει τέσσερις επιστολές στον ΟΗΕ, καταγγέλλοντας ότι τα ρωσικά SU-24 παραβιάζουν τον τουρκικό εναέριο χώρο, και το 2015, όταν κατέρριψε το SU-24, έστειλε και πέμπτη επιστολή στον ΟΗΕ, επιμένοντας ότι η Τουρκία ενημέρωνε τον ΟΗΕ από το 2012 και ο ΟΗΕ δεν έλαβε μέτρα, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί η Τουρκία να προασπίσει μόνη της τον τουρκικό λαό. Την ίδια ακριβώς πολιτική μεθοδολογία με το SU-24 εφαρμόζει και η Τουρκία με τις κατηγορίες εξοπλισμών των ελληνικών νήσων, ύστερα από τις δηλώσεις Δένδια τον Μάιο του 2021.

Ανεξάρτητα από όποια αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης -και ανεξάρτητα από την εκμετάλλευση μιας τέτοιας επιθετικής ενέργειας από τον Ερντογάν για την ενίσχυση των ποσοστών του στις εκλογές στην Τουρκία- η Ελλάδα θα οδηγηθεί σε διαπραγματεύσεις για όλες τις τουρκικές διεκδικήσεις και οι Ελληνες θα πληρώσουν τις αμαρτίες όλων των προηγουμένων κυβερνήσεων – και της σημερινής. Η επίκληση από την Ελλάδα του άρθρου 51 του ΟΗΕ δεν θα σώσει την κατάσταση, διότι το άρθρο 51 επιτρέπει τον εξοπλισμό μιας χώρας ανεξάρτητα από την επιβολή ή τον περιορισμό αποστρατιωτικοποίησης από Συνθήκες ΜΟΝΟΝ όταν η χώρα δεχτεί επίθεση και μάλιστα κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις.

Οταν οι Ερντογάν, Τσαβούσογλου Ακάρ κ.λπ. λένε συνέχεια ότι θα επιτεθούν στην Ελλάδα νύχτα, οι δηλώσεις αυτές αποτελούν ευθεία απειλή κατά την Ελλάδας και κατάφωρη παραβίαση του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, διότι το άρθρο 4 ορίζει ότι οι χώρες πρέπει να απέχουν από την απειλή ή τη χρήση βίας εναντίον οποιουδήποτε κράτους… Με βάση το άρθρο αυτό, η κυβέρνηση μπορεί να ζητήσει τη σύγκληση του Σ.Α. για τις δηλώσεις των Τούρκων, πλην όμως δεν το κάνει για να προασπίσει τη χώρα. Πρώτον, λόγω των δηλώσεων Δένδια (εξοπλίζουμε τα νησιά) και, δεύτερον, διότι με τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης σε βάρος της Ρωσίας στο Ουκρανικό και την αποστολή πολεμικού υλικού στην Ουκρανία έχει σίγουρο το βέτο της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Η παράλογη απαίτηση από το ΝΑΤΟ και την Τουρκία για τις πτήσεις – ασκήσεις πάνω από τα νησιά μας

Η επιθετική τουρκική ρητορική σε βάρος της Ελλάδας βασίζεται νομικά αποκλειστικά και μόνον στον δήθεν τουρκικό ισχυρισμό για παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάννης λόγω εξοπλισμών των νήσων της Συνθήκης από την Ελλάδα, πέραν των εξοπλιστικών περιορισμών που επιβάλλει η Συνθήκη.

Για τον τουρκικό αυτόν ισχυρισμό ευθύνεται ΜΟΝΟΝ η σημερινή κυβέρνηση, η οποία επιπόλαια, έωλα και για κομματική εκμετάλλευση αποδέχθηκε επίσημα ότι η Ελλάδα παραβιάζει τη Συνθήκη της Λωζάννης, καθόσον εξοπλίζει τα νησιά επειδή δέχεται απειλή από την Τουρκία.

Από το 1952 μέχρι την αποχώρηση της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ το 1974 δεν είχε υπάρξει από την πλευρά της Τουρκίας και του ΝΑΤΟ καμία αναφορά ή απαίτηση για αποστρατιωτικοποίηση των νήσων της Συνθήκης της Λωζάννης και τούτο διότι η Συνθήκη δεν επιβάλλει αποστρατιωτικοποίηση, αλλά εξοπλιστικούς περιορισμούς, τους οποίους τουλάχιστον νομικά εφάρμοζαν όλες οι κυβερνήσεις.

Με την επανένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ το 1980 προέκυψε η νατοϊκή απαίτηση αποστρατιωτικοποίησης των νήσων της Συνθήκης της Λωζάννης, και τούτο διότι, με την απουσία της Ελλάδας από το 1974 έως το 1980, αλώνιζε η Τουρκία μόνη της στο ΝΑΤΟ και δημιούργησε καταστάσεις σε βάρος της χώρας μας. Ωστόσο, η νατοϊκή – τουρκική απαίτηση αποστρατιωτικοποίησης των νήσων, μολονότι ήταν παράνομη διότι παραβίαζε τη Συνθήκη, αφορούσε ΑΠΟΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΛΟΓΩ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ και όχι λόγω ΕΞΟΠΛΙΣΜΩΝ.

Ο ΝΑΤΟτουρκικός ισχυρισμός απαγόρευσης ελληνικών υπερπτήσεων και ασκήσεων στα νησιά είναι νομικά αβάσιμος και γελοίος, ενώ παραβιάζει την ίδια τη Συνθήκη, η οποία ορίζει ότι τα ελληνικά αεροσκάφη απαγορεύεται να πετάνε στις ακτές της Ανατολίας και όχι πάνω από τα ελληνικά νησιά. Ομως το ΝΑΤΟ ισχυρίζεται ότι τα ελληνικά αεροσκάφη απαγορεύεται να πετάνε στις ακτές της Τουρκίας και στα ελληνικά νησιά και, από την άλλη, η Τουρκία ισχυρίζεται ότι τα ελληνικά αεροσκάφη απαγορεύεται να πετάνε στα ελληνικά νησιά, ενώ τα τουρκικά μπορούν να πετάνε στα νησιά, περίπτωση που κάνουν πράξη με τις καθημερινές παραβιάσεις. Επειδή καμιά κυβέρνηση δεν ανέτρεψε τη ΝΑΤΟ-τουρκική αυτή απαράδεκτη θέση, οι γ.γ. ΝΑΤΟ Λουνς και Σολάνα και ο SACEUR εξέδωσαν διαταγές απαγόρευσης ελληνικών πτήσεων πάνω από τα ελληνικά νησιά, οι οποίες σήμερα είναι σε ισχύ.

Για τις δήθεν ελληνικές παραβιάσεις της Συνθήκης της Λωζάννης λόγω ελληνικών πτήσεων στα ελληνικά νησιά, η Αγκυρα ΟΥΔΕΠΟΤΕ από το 1980 μέχρι το 2021 δεν είχε στείλει επιστολές στον ΟΗΕ με τον ισχυρισμό ότι η Ελλάδα παραβιάζει το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης των νήσων της Συνθήκης και ότι δέχεται από την Ελλάδα απειλή, και τούτο διότι ένας τέτοιος τουρκικός ισχυρισμός θα απορριπτόταν από τον ΟΗΕ ως γελοίος.

Ομως τον Μάιο του 2021 ο ΥΠΕΞ Δένδιας αποδέχτηκε ότι η Ελλάδα παραβιάζει τη Συνθήκη της Λωζάννης και εξοπλίζει τα νησιά διότι δέχεται απειλή, που αποτελεί επίσημη θέση της κυβέρνησης με νόμιμη διεθνή ισχύ. Από τον Μάιο του 2021 η Τουρκία άρχισε να στέλνει επιστολές στον ΟΗΕ, καταγγέλλοντας την Ελλάδα ότι παραβιάζει τις Συνθήκες διότι εξοπλίζει τα νησιά και αποτελεί απειλή για την Τουρκία, με παράλληλη ρητορική ότι η Τουρκία θα έρθει βράδυ ή θα στείλει πύραυλο στο κεφάλι της Αθήνας.

 

https://www.newsbreak.gr/politiki/409484/i-kryfi-stratiotiki-apeili-toy-erntogan-se-limno-kai-lesvo/

[Τῇ ἐλευθερίᾳ οὖν, ᾗ Χριστὸς ἡμᾶς ἠλευθέρωσε, στήκετε, καὶ μὴ πάλιν ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθε ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ, Πρὸς Γαλάτας] Ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ.

Τῆς Ἰωάννας Γ. Καραγκιούλογλου 

νομικού και επιστήμων οικονομικής και κοινωνικής διοικήσεως

Ὕμνος πρὸς τὴν Ἐλευθερία. Ἐμπνέει καὶ διδάσκει ἡ ἔμπρακτη ἔκφρασή Tης. Σεβασμὸς πρὸς τὸν Ἄνθρωπο. Ἀγάπη.

Ὅλα ξεκινοῦν ἀπὸ τὴν Φάτνη ὅπου γεννιέται καὶ μορφώνεται ὁ Ἄνθρωπος. Χτίζεται μὲ ὑλικὰ γήινα καὶ ταπεινά. Λαμπρύνεται μὲ τὰ Ὡραῖα καὶ τὰ Μεγάλα. Τὰ συνυφασμένα μὲ τὴν Ἀντίσταση καὶ τὴν ἈναΓέννηση, μὲ τὸ ἀτελεύτητο Χρέος.

Νὰ παραμείνουμε Ἄνθρωποι ἐπιζητῶντας τὸν φωτισμὸ καὶ τὴν μέθεξη τῶν Θείων. Νὰ παραμείνουμε Εὔψυχοι καὶ Ἐλεύθεροι. Ἕλληνες.

Φίλτατε Ἀναγνώστη.

Σὲ καμμία ἱστορικὴ πραγματικότητα ἡ ἐξαρτημένη πολιτικὴ ἐξουσία δὲν μπόρεσε νὰ σταθεῖ ἐμπόδιο στὴν ραγδαία ἀλλαγὴ ποὺ θὰ σημάδευε τὴν Ἐθνικὴ πρόβαση. Ἀντιθέτως. Ἦταν καὶ παραμένει τὸ ἀπαραίτητο ἐρέθισμα γιὰ συνολικὴ -γόνιμη- τῶν πραγμάτων θεώρηση.

Ἡ σκέψη τοῦ Ἕλληνα δὲν δεσμεύεται ἀπὸ θεσμισμένες λειτουργίες ἑνὸς κράτους ποὺ ἐπιχειρεῖ νὰ τιθασεύσει καὶ νὰ τυποποιήσει τὴν σκέψη.

Ὁ Ἕλλην προσβλέπει στὴν Ἐλευθερία. Καὶ προσβλέπει καλύτερα, ὅταν τὴν βλέπει σιμὰ του καὶ ὄχι ὅταν παρέχεται κατασκευασμένη ἀπὸ νομικίστικα ἐπικοινωνιακά μορφώματα.

Δὲν εἶναι σχῆμα λόγου. Ἡ Ἐλευθερία ἐνυπάρχει στὴν Συνείδηση τοῦ Ἕλληνα. Εἶναι ἡ κινητήριος δύναμη ποὺ παρακινεῖ τὸν λογισμὸ μας.

Σμιλεύουμε τὴν Θεωρία προωθῶντας τὴν Πράξη.

Ἡ Ἐλευθερία εἶναι ἡ Ἀρχὴ ποὺ διέπει τὴν Γένεση τῶν γεγονότων καὶ ὁδηγεῖ τὴν Ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων.

Εἶναι ἡ Ἀλήθεια ποὺ σημαδεύει τὸ Ἔθνος.

Καλὰ καὶ Φωτεινὰ Χριστούγεννα !

ΕΥΨΥΧΑΕΛΕΥΘΕΡΑΕΛΛΗΝΙΚΑ

.
Μὲ Ἀγάπη καὶ Σεβασμό,
Ἰωάννα Γ. Καραγκιούλογλου

Εἰκ: Ἡ Χριστοῦ Γέννησις, Κρητικῆς Σχολῆς, 15ος αἰ.

Ἡ Παναγία ξαπλωμένη ἔξω ἀπὸ τὸ σπήλαιο τῆς Γέννησης καὶ ὁ μικρός Χριστός στὴ φάτνη μὲ τὰ ζῶα νὰ τὸν ζεσταίνουν μὲ τὴν ἀνάσα τους. Πέριξ τοῦ κεντρικοῦ θέματος ἀναπαρίστανται ἐπεισόδια τῆς ἀφήγησης τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῶν ἀποκρύφων Εὐαγγελίων. Ἡ ἄφιξη τῶν Μάγων, ἡ δοξολογία τῶν ἀγγέλων καὶ ἡ ἀναγγελία στοὺς ποιμένες, τὸ Λουτρό τοῦ Θείου Βρέφους καὶ ἡ συνομιλία τοῦ Ἰωσήφ μὲ τοὺς ποιμένες, ἀριστοτεχνικά πλαισιωμένα ἀπό σύμβολα καὶ στοιχεῖα Ἑλληνότροπης Ἀναγεννησιακῆς Τέχνης.

ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΡΑΓΚΙΟΥΛΟΓΛΟΥ

ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ ΣΤΗΝ ΦΟΙΝΙΚΗ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ

Ὁ Ἀλβανός Πρόεδρος Μπαϊράμ ἀπαίτησε τήν ὑποστολή της, ἀλλά ὁ πρόεδρος τῆς κοινότητος ἠρνήθη καί ἀπεχώρησε

Απαράδεκτη ἀλβανική πρόκλησις διεπράχθη τήν ἡμέρα πού ὁ ὑπουργός Ἐξωτερικῶν Νῖκος Δένδιας εὑρίσκετο στά Τίρανα, τήν παραμονή τῆς ἡμέρας πού ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ἐπρόκειτο νά πραγματοποιήσει τήν ἀναβληθεῖσα περιοδεία του στά χωριά τῆς Χειμάρρας, τήν Δερβιτσάνη καί τήν Λειβαδιά. Ὁ Πρόεδρος τῆς Ἀλβανίας Μπαϊράμ Μπεγκάϊ διετύπωσε τήν ἀπαίτηση νά ὑποσταλεῖ ἡ ἑλληνική σημαία ἀπό τόν μειονοτικό Δῆμο Φοινίκης καί, ἀφοῦ ὁ δήμαρχος Χριστάκης Κίτσιος ἠρνήθη, ἀκύρωσε τήν ἐπίσκεψή του.

Σημειώνεται ὅτι οἱ δῆμοι τῆς Βορείου Ἠπείρου στούς ὁποίους κατοικοῦν Ἕλληνες, μέλη τῆς ἀναγνωρισμένης ἐθνικῆς μειονότητος, δικαιοῦνται νά ἔχουν ἀνηρτημένες στά δημοτικά καί ἄλλα κρατικά καταστήματα καί τήν ἀλβανική καί τήν ἑλληνική σημαία. Ἐπιπροσθέτως, κάποιοι δῆμοι, μεταξύ τῶν ὁποίων καί ἡ Φοινίκη, ἀναρτοῦν καί τήν σημαία τῆς ΕΕ.

Ὁ Ἀλβανός Πρόεδρος, ὅμως, παρεγνώρισε αὐτήν τήν πραγματικότητα καί ἐκινήθη κατά τρόπον λίαν προσβλητικό, καί γιά τόν δήμαρχο ἀλλά καί γιά τήν μειονότητα ἐν γένει. Ἡ αὐτοκινητοπομπή του πέρασε ἀπό τό Φοινίκι καί διῆλθε πρό τοῦ δημαρχείου χωρίς νά σταματήσει. Ἡ πρόκλησις, ὅμως, συνεχίσθηκε καί στό χωριό Ἅλυκο, ὅπου θά γινόταν κατάθεσις στεφάνου. Καί ἐκεῖ, ὅμως, ὁ Μπαϊράμ Μπεγκάϊ ἀντιμετώπισε τήν ἄρνηση τῶν τοπικῶν ἀρχῶν νά ὑποστείλουν τήν ἑλληνική σημαία.

Νά σημειωθεῖ ὅτι ἡ βορειοηπειρωτική μειονότης εἶναι ἀναγνωρισμένη ὡς ἐθνική καί καμμία σχέση δέν μπορεῖ νά ἔχει τό καθεστώς της μέ αὐτό τῆς μειονότητος τῆς δυτικῆς Θράκης, πού εἶναι καθαρῶς θρησκευτική. Συνεπῶς, οἱαδήποτε προσπάθεια συγκρίσεων θά ἦταν ἐκ τοῦ πονηροῦ. Θά σημειώσουμε, ἀκόμη, ὅτι γιά τήν Βόρειο Ἤπειρο ἐξακολουθοῦν νά ἰσχύουν οἱ προβλέψεις τοῦ Πρωτοκόλλου τῆς Κερκύρας τοῦ 1914 γιά αὐτονομία καί σειρά ἄλλων δικαιωμάτων γιά τόν ἑλληνικό πληθυσμό. Ἀπό τά δικαιώματα αὐτά, ἐλάχιστα ἀσκοῦνται ἀπό τήν ἑλληνική μειονότητα. Ἕνα ἀπό αὐτά εἶναι ἡ δυνατότης νά ὑπάρχει ἐπηρμένη ἡ ἑλληνική σημαία δίπλα στήν ἀλβανική.

Ἡ εἰδησεογραφία δέν ἀναφέρει νά ἐτέθη τό θέμα στά Τίρανα, κατά τήν συνάντηση τοῦ Νίκου Δένδια μέ τήν Ἀλβανίδα ὁμόλογό του, Ὄλτα Χάτσκα. Ἀπεναντίας, ὁ Ἕλλην ὑπουργός Ἐξωτερικῶν δέν ἔκρυψε τήν ἐνόχλησή του γιά τήν τουρκική διείσδυση στήν Ἀλβανία, καθώς μόλις εἶχε γίνει γνωστή ἡ ἀπόφασις ἀγορᾶς τριῶν ἐξοπλισμένων μή ἐπανδρωμένων ἀεροχημάτων (drones). Ἐτόνισε ἰδιαιτέρως ὅτι οἱ κινήσεις αὐτές τῆς Τουρκίας ἀντιβαίνουν πρός τό εὐρωπαϊκό κεκτημένο.

Ταὐτοχρόνως, ὁ κ. Δένδιας ἐπεσήμανε τόν θετικό ρόλο πού μπορεῖ νά διαδραματίσει ἡ Ἑλλάς στήν ἔνταξη τῶν χωρῶν τῶν δυτικῶν Βαλκανίων στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση: «Αὐτό τό μήνυμα μετέφερα στό Βελιγράδι, αὐτό τό μήνυμα μετέφερα στήν Πρίστινα, αὐτό τό μήνυμα μετέφερα καί στόν συνάδελφό μας, τόν ὑπουργό Ἐξωτερικῶν τῆς Βόρειας Μακεδονίας. Καί θά ἤθελα νά ἐπαναβεβαιώσω, ἀπό ἐδῶ, ἀπό τά Τίρανα, τήν ἀπόλυτη ἑτοιμότητα τῆς χώρας μου νά παράσχει κάθε ἐνταξιακή ἀρωγή στήν Ἀλβανία, σέ κάθε τομέα πού ἐσεῖς κρίνετε ὅτι σᾶς εἶναι χρήσιμη».

Ὑπογραμμίζοντας ὅτι «τό εὐρωπαϊκό οἰκοδόμημα ἔχει ἐξασφαλίσει πρόοδο, σταθερότητα, εὐημερία καί συνεργασία στό μεγαλύτερο τμῆμα τῆς Εὐρώπης γιά πολλές δεκαετίες», ὁ κ. Δένδιας ἀνεφέρθη καί στίς ἀναθεωρητικές δυνάμεις: «Πιστεύουμε ὅτι αὐτός ὁ δρόμος (ὁ εὐρωπαϊκός) στήν πραγματικότητα εἶναι μονόδρομος καί ἀποκτᾶ τεράστια σημασία στή σημερινή συγκυρία, κατά τήν ὁποία ἔχουν κάνει τήν ἐμφάνισή τους ἀναθεωρητικές δυνάμεις, πού ἐπιθυμοῦν νά ἐπιστρέψουμε σέ ἄλλους καιρούς, σέ ἄλλες ἐποχές, σέ ἄλλες ἀντιλήψεις. Καί προσπαθοῦν οἱ ἀναθεωρητικές αὐτές δυνάμεις νά προσεγγίσουν τά Δυτικά Βαλκάνια μέ ἀπώτερο στόχο, φοβᾶμαι, ὄχι τήν συνεργασία, ἀλλά τήν δημιουργία ζωνῶν ἐπιρροῆς, πού δέν συνάδουν οὔτε μέ τό εὐρωπαϊκό acquis, οὔτε μέ τήν εὐρωπαϊκή προοπτική, οὔτε μέ τίς εὐρωπαϊκές ἀξίες».

Ἡ ἐπίσημος ἐπίσκεψις τοῦ κ. Δένδια ὁλοκληρώθηκε μέ συνάντηση μέ τόν Ἔντι Ράμα μετά τήν ὁποία ἐδήλωσε: «Ἐδῶ στά Τίρανα τελειώνει ἡ περιοδεία μου στά Δυτικά Βαλκάνια. Εἶχα τήν εὐκαιρία νά συναντηθῶ τό πρωΐ μέ τήν ὁμόλογό μου, τήν Ἀλβανίδα ὑπουργό Ἐξωτερικῶν, καί τό μεσημέρι εἶχε τήν εὐγένεια νά μοῦ παραθέσει γεῦμα ὁ Πρωθυπουργός Ἔντι Ράμα. Εἴχαμε τήν δυνατότητα καί μέ τούς δύο συνομιλητές μου ἀφ’ ἑνός μέν νά ἀναλύσουμε τήν κατάσταση στά Δυτικά Βαλκάνια, τά προβλήματα πού ὑπάρχουν στό βόρειο Κόσοβο, ἀλλά ἐπίσης νά ἀναφερθοῦμε καί στίς διμερεῖς μας σχέσεις».

 

https://www.estianews.gr/kentriko-thema/%e1%bc%90peisodio-me-tin-%e1%bc%91lliniki-simaia-stin-foiniki-t%e1%bf%86s-voreiou-%e1%bc%a0peirou/

Η ΔΙΚΗ ΚΑΙ Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ ΕΞΙ : ΕΝΑΣ ΕΝΔΙΚΟΦΑΝΗΣ ΦΟΝΟΣ ΜΕ ΤΡΑΓΙΚΕΣ ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ (15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1922)

Του Ιωάννη Δασκαρόλη

Ιστορικού – Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου

Οι αρνητικές εξελίξεις λόγω της υπογραφής της Ανακωχής των Μουδανιών και την απώλεια της Ανατολικής Θράκης αύξησαν την πίεση στην Επαναστατική Επιτροπή που έψαχνε πλέον εξιλαστήρια θύματα (1). Ετσι, παρά τις αρχικές περί του αντιθέτου δημόσιες διαβεβαιώσεις της τόσο στο εσωτερικό όσο και προς τον άγγλο πρεσβευτή, η Επαναστατική Επιτροπή παρέπεμψε στις 31 Οκτωβρίου / 13 Νοεμβρίου 1922 (παλαιό και νέο ημερολόγιο) σε δίκη επί εσχάτη προδοσία, μέρος της πολιτικής ηγεσίας μετά την εκλογική νίκη των αντιβενιζελικών τον Νοέμβριο του 1920. Κατηγορούμενοι ήταν οι Δημήτριος Γούναρης, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, Νικόλαος Θεοτόκης, Γεώργιος Μπαλτατζής, Νικόλαος Στράτος, ο τελευταίος αρχιστράτηγος της Στρατιάς Μικράς Ασίας Γεώργιος Χατζανέστης, και οι Μιχαήλ Γούδας και Ξενοφών Στρατηγός. Καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν οι έξι πρώτοι, έτσι η Ιστορία απαθανάτισε την αιματοβαμμένη αυτή δίκη με την εύγλωττη ονομασία «Δίκη των Εξι».

Η τιμωρία των ηγετών είχε θεωρηθεί επιβεβλημένη εξαιτίας τόσο της πίεσης πολλών ακραίων αξιωματικών με επικεφαλής τον Πάγκαλο, όσο και της οργής τμήματος της κοινής γνώμης αλλά κυρίως των προσφύγων, οι οποίοι θεωρούσαν τους αντιβενιζελικούς αποκλειστικούς υπεύθυνους για την καταστροφή τους. Ο Γονατάς στα απομνημονεύματά του παραδέχθηκε ότι η εκτέλεση έγινε για να πειθαρχήσει ο Στρατός και να αποφευχθούν γενικότερα έκτροπα στα οποία απειλούσαν να προβούν αξιωματικοί που επηρεάζονταν από τον Πάγκαλο. Επίσης μια πιθανή καταδίκη των αντιβενιζελικών κυβερνήσεων στη λαϊκή συνείδηση μεταβίβαζε και τις στρατιωτικές ευθύνες που είχαν πολλοί αξιωματικοί του Στρατού από αυτούς που οργάνωσαν τη δίκη, ενώ διέσωζε και τη στρατιωτική τους σταδιοδρομία στο μέλλον. Αλλά η δίκη είχε και σαφή πολιτική στόχευση: να τρομοκρατήσει και να απενεργοποιήσει τον αντιβενιζελισμό μέσω του αποκεφαλισμού της πολιτικής του ηγεσίας.

Η δίκη ήταν στην ουσία της ένας ενδικοφανής φόνος (2), καθώς η διαδικασία της εξελίχθηκε σε παρωδία. Η καταπάτηση των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων ήταν προφανής καθώς δεν δικάστηκαν από τους φυσικούς τους δικαστές αλλά από Εκτακτο Στρατοδικείο, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 91 του τότε Συντάγματος που οι διατάξεις του δεν είχαν ανασταλεί από την Επανάσταση, απαγορευόταν η σύσταση και η λειτουργία Εκτακτων Στρατοδικείων (3).  Οι κατηγορούμενοι δεν είχαν πρόσβαση σε κρατικά έγγραφα ή ακόμη και στα προσωπικά τους αρχεία και οι περισσότεροι συνέταξαν τις απολογίες τους από στήθους. Η υπεράσπιση είχε δικαίωμα να καλέσει μόνο 13 μάρτυρες - όσοι και οι μάρτυρες κατηγορίας (4) -, ενώ οι κατηγορούμενοι δεν θα είχαν δικαίωμα έφεσης σε μια δίκη που προοιωνιζόταν - βλέπε δημοσιεύματα μίσους του βενιζελικού Τύπου - την καταδίκη κάποιων εξ αυτών σε θάνατο.

Το αποτέλεσμα ήταν φανερά προαποφασισμένο, κάτι που τεκμαίρεται εύκολα από την καταστρατήγηση του νόμου στην κατάρτιση της σύνθεσης του Στρατοδικείου. Ενώ αρχικώς η επιλογή της σύνθεσης είχε ανατεθεί στον υπουργό Στρατιωτικών Χαραλάμπη, όταν οι επιλογές του θεωρήθηκαν μετριοπαθείς και δεν τις τροποποίησε, η Επαναστατική Επιτροπή με νέα απόφασή της ανέλαβε η ίδια την κατάρτιση του Στρατοδικείου, ορίζοντας αξιωματικούς που υποστήριζαν τη θανάτωση των κατηγορουμένων (5).

Το κατηγορητήριο

Το κατηγορητήριο, το οποίο αποτελούσαν 15 σημεία, συντάχθηκε από τον πολιτικό αντίπαλο των κατηγορουμένων Γεώργιο Παπανδρέου, σε συνεργασία με τον Πάγκαλο που το υπογράφει ως επικεφαλής της ανακριτικής επιτροπής. Αυτό δεν θύμιζε σε τίποτε δικονομικό έγγραφο με τη συνηθισμένη τυπική νομική ορολογία, αλλά υβρεολόγιο εναντίον πολιτικών αντιπάλων που γράφτηκε εν θερμώ (6). Σύμφωνα με τον Ζαβιτσιάνο, ήταν ένα επιπόλαιο έγγραφο που έβριθε αντιφάσεων (λ.χ. χαρακτήριζε τον Χατζανέστη ανισόρροπο, αλλά του ζητούσε ευθύνες ως κατηγορουμένου), αλλά και φανερών ανακριβειών όπως η κατηγορία για τη μη κατάληψη της Β. Ηπείρου (7).

Πρωτοφανές νομικά ήταν το γεγονός ότι το κατηγορητήριο δεν εξατομικεύτηκε ανά κατηγορούμενο για λόγους συντομίας(!) σύμφωνα με τον Επαναστατικό Επίτροπο, με αποτέλεσμα κάποιοι να μη γνωρίζουν επακριβώς τις κατηγορίες που τους αφορούσαν και μοιραία να μην ξέρουν σε ποια ζητήματα να αναφερθούν στις απολογίες τους, ενώ ο Γούδας δεν απολογήθηκε καν, θεωρώντας ότι κανένα σημείο του κατηγορητηρίου δεν τον αφορούσε. Στο πόρισμα της ανακριτικής επιτροπής που είδε το φως της δημοσιότητας στις 24 Οκτωβρίου 1922, υπήρχαν εξειδικευμένες κατηγορίες μόνο για τους Στράτο, Θεοτόκη, Στρατηγό και Χατζανέστη. Ειδικά για τον Στρατηγό προκαλεί εντύπωση ότι υπήρχαν εις βάρος του οι ακόλουθες δύο έωλες κατηγορίες: α) Ο Στρατηγός επειδή ήταν επίσημος στρατιωτικός σύμβουλος της κυβέρνησης συνεκδοχικά ευθύνεται για τις λανθασμένες αποφάσεις της και β) ότι αποπροσανατόλιζε την κοινή γνώμη αναγγέλλοντας νίκες του ελληνικού στρατού που δεν είχαν γίνει (8)! Υποτίθεται ότι για τις δύο αυτές κατηγορίες ο Ξενοφών  Στρατηγός καταδικάστηκε τελικά σε ισόβια δεσμά.

Ενώ όμως το κατηγορητήριο αφορούσε υποτίθεται την περίοδο διακυβέρνησης μετά τις εκλογές του 1920, στο εδώλιο βρέθηκαν μόνο οι τρεις πρωθυπουργοί της εν λόγω περιόδου από τους συνολικά Εξι, ο ένας Αρχιστράτηγος από τους δύο και τέσσερις υπουργοί από δεκάδες που είχαν θέσεις στα υπουργικά συμβούλια της περιόδου. Ενδεικτικά υπουργοί Οικονομικών είχαν διατελέσει διαδοχικά οι Νικόλαος Καλογερόπουλος (Νοέμβριος 1920 - Ιανουάριος 1921), Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης (Ιανουάριος 1921 - Μάρτιος 1921, Μάρτιος 1921 - Μάρτιος 1922), Εμμανουήλ Λαδόπουλος, (Μάιος - Αύγουστος 1922), Αθανάσιος Ευταξίας (Αύγουστος - Σεπτέμβριος 1922). Από τους τέσσερις παραπέμφθηκε ο δεύτερος μόνο…(9).

Το κατηγορητήριο προφανώς δεν ίσχυε ούτε τυπικά, καθώς η Μικρά Ασία δεν αποτέλεσε ποτέ τμήμα της ελληνικής επικράτειας, σε αντίθεση με την Ανατολική Θράκη της οποίας η απώλεια έγινε δεκτή από την Επανάσταση κατά τη Διάσκεψη των Μουδανιών (10), αλλά δεν αναζητήθηκαν ποτέ ευθύνες. Το κατηγορητήριο δεν ίσχυε ούτε ουσιαστικά γιατί οι κατηγορούμενοι δεν είχαν διαπράξει εσκεμμένη προδοσία ούτε κανείς άλλωστε από τους μάρτυρες κατηγορίας υποστήριξε κάτι τέτοιο. Ο ίδιος ο Βενιζέλος σε ύστερο χρόνο σε επιστολή του στον Τσαλδάρη ανέφερε: «Δύναμαι να βεβαιώσω υμάς με τον πλέον κατηγορηματικόν τρόπον ότι ουδείς των πολιτικών αρχηγών της Δημοκρατικής Παρατάξεως θεωρεί ότι οι ηγέται της πολιτικής ήτις ηκολουθήθη μετά το 1920, διέπραξαν προδοσίαν κατά της πατρίδος ή ότι εν γνώσει οδήγησαν τον τόπον εις την Μικρασιατικήν Καταστροφήν» (11).

Επίσης οι κυβερνήσεις Γούναρη - Στράτου - Πρωτοπαπαδάκη είχαν συμμορφωθεί με το ΟΧΙ στις ειρηνευτικές προτάσεις των Συμμάχων την άνοιξη του 1922, το οποίο ήταν καθολική δημοκρατική απόφαση του συνόλου των Ελλήνων και των πολιτικών δυνάμεων που τους εκπροσωπούσαν στο κοινοβούλιο. Αρα η τελική Καταστροφή που συντελέστηκε δεν μπορεί να βαρύνει αποκλειστικά μόνο τις τότε κυβερνήσεις, αφού ήταν συνολική λαϊκή απαίτηση η συνέχιση της Εκστρατείας (12) .

Η δίκη

Σύμφωνα με τις ισχύουσες τότε στρατιωτικές διατάξεις το Στρατοδικείο όφειλε να είναι επταμελές, αλλά η Επανάσταση όρισε 11μελές, προβλέφθηκε συμμετοχή Επαναστατικού Επιτρόπου αλλά και δύο αναπληρωτών του, ενώ τρία αναπληρωματικά μέλη θα συμμετείχαν κανονικά στην ακροαματική διαδικασία, αλλά και στη διάσκεψη λήψης αποφάσεως, ώστε να αναπληρωθεί άμεσα η απουσία τακτικού μέλους που θα δήλωνε κώλυμα λόγω ανωτέρας βίας. Ολες αυτές οι διατάξεις που επιβλήθηκαν ανέτρεπαν τις ως τότε καθιερωμένες δικονομικές αρχές καθιστώντας το Εκτακτο Στρατοδικείο παράνομο (13). Ο ίδιος ο Γονατάς από το βήμα της Δ' Εθνοσυνέλευσης το 1925 περιέγραψε με λεπτομέρεια το σκεπτικό πίσω από τη συγκρότηση του Εκτακτου Στρατοδικείου, που δεν είχε καμία νομική εγκυρότητα, αλλά στηρίχθηκε αποκλειστικά στις εκδικητικές προθέσεις της Επανάστασης (14). Αλλωστε και ο ίδιος ο Πάγκαλος που πρωταγωνίστησε στις εκτελέσεις, με επιστολή του στον Βενιζέλο στις 17/30 Οκτωβρίου 1922, περιέγραφε το στημένο της διαδικασίας προαναγγέλλοντας τη βέβαιη καταδίκη των κατηγορουμένων σε θάνατο (15).

Tο Ανεξάρτητο Τάγμα Λέσβου, μονάδα συγκροτημένη βάσει (βενιζελικών) πολιτικών κριτηρίων και πρόδρομος των Δημοκρατικών Ταγμάτων, είχε αναλάβει τη φρούρηση του κτιρίου της Βουλής όπου θα γινόταν η δίκη αλλά και των γύρω χώρων (16). Ολες οι βάσιμες νομικές ενστάσεις της υπεράσπισης που προτάθηκαν στην αρχή της διαδικασίας απορρίφθηκαν παμψηφεί από την έδρα χωρίς δικονομικό αιτιολογικό σκεπτικό (17). Κατά την πρόοδο της δίκης το κατηγορητήριο της εσκεμμένης προδοσίας δεν αποδείχθηκε από την αλλόκοτη και παράνομη διαδικασία που ακολουθήθηκε, η οποία ολοκληρώθηκε σε μόλις 15 συνεδριάσεις. Ο άγγλος πρεσβευτής Lindley ανέφερε στον υπουργό Εξωτερικών Curzon ότι ελάχιστες από τις ερωτήσεις που δέχονταν οι μάρτυρες ήταν σχετικές με το κατηγορητήριο και ακόμη λιγότερες απαντήσεις μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές ως αποδείξεις ενοχής (18). Ο πρόεδρος της έδρας υποστράτηγος Αλέξανδρος Οθωναίος, δηλωμένος οπαδός της εκτέλεσης, διεξήγαγε τη δίκη με φανερή μεροληψία, ενώ ήταν σαφές ότι δεν είχε το απαραίτητο νομικό υπόβαθρο (19). Αλλά και οι αγορεύσεις των Επαναστατικών Επιτρόπων δεν προσπαθούσαν στο ελάχιστο να κρύψουν το μίσος και την εμπάθεια.

Ο αντιβενιζελισμός προσπαθεί να αποσοβήσει τις επικείμενες εκτελέσεις

Υπέρ των εκτελέσεων, εκτός των περισσότερων βενιζελικών αξιωματούχων, τάχθηκε και η δημοκρατική πτέρυγα των Φιλελευθέρων, με τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου να δηλώνει δημοσίως ότι υπήρχε ανάγκη εξαγνισμού. Εναντίον των εκτελέσεων τάχθηκαν οι μετριοπαθείς Αλέξανδρος Ζαΐμης, Παναγιώτης Δαγκλής και Γεώργιος Καφαντάρης. Σύμφωνα με τις προσωπικές μαρτυρίες των Εμμανουήλ Ρέπουλη (20) και Νικόλαου Πολίτη (21), αλλά και του βρετανού διπλωμάτη Harold Nicolson, ο Ελευθέριος Βενιζέλος από το εξωτερικό όπου βρισκόταν δεν έκανε καμία σοβαρή προσπάθεια για να ματαιώσει τις εκτελέσεις (εσκεμμένα, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, καθώς ήθελε να πραγματοποιηθούν τουλάχιστον κάποιες από αυτές). Σε δεύτερο χρόνο, το 1928, ο Βενιζέλος σε ιδιωτική του συνομιλία υποστήριξε ότι όφειλαν να γίνουν μόνο δύο εκτελέσεις (του Γούναρη και του Χατζανέστη) για παραδειγματισμό, ενώ οι υπόλοιπες τέσσερις ήταν περιττές και εξέθεσαν την Ελλάδα στο εξωτερικό (22).

Ο Ιωάννης Μεταξάς το 1922

Από την αντιβενιζελική πτέρυγα ο Μεταξάς αρχικά δεν αντέδρασε στις συλλήψεις των ηγετών του αντιβενιζελισμού, καθώς εμμέσως τους είχε υποδείξει μέσω του Τύπου ως υπεύθυνους της καταστροφής, ενώ και ο ίδιος προσωπικά πίστευε ότι έπρεπε να τιμωρηθούν. Ο Γεώργιος Β΄ βρισκόταν απολύτως απομονωμένος στο Τατόι περιστοιχισμένος από εχθρούς που είχαν ήδη προτείνει την άμεση εκθρόνισή του στις πρώτες επαφές τους με τον Άγγλο πρέσβη.(23) Ο Γεώργιος ουσιαστικά δεν μπορούσε να έρθει σε επαφή με κανέναν αντιβενιζελικό πολιτευτή, καθώς οι επαφές του ελέγχονταν και ως ένα σημείο καθορίζονταν από την Επαναστατική Επιτροπή. Ο Γούναρης προσπάθησε να του στείλει ένα μήνυμα μέσω του Θεόδωρου Τουρκοβασίλη στο οποίο του ζητούσε αν οι κατηγορούμενοι καταδικάζονταν να τους απονείμει χάρη και να επιμείνει μέχρι παραίτησης. Ο Τουρκοβασίλης προσπάθησε να συναντήσει τον Γεώργιο είτε φανερά είτε μυστικά για να του επιδώσει το μήνυμα, αλλά αυτό κατέστη αδύνατο. (24) Ο Ιωάννης Μεταξάς είχε παραμείνει ο μοναδικός σύμβουλος του Γεώργιου με τακτικό σύνδεσμο για την μυστική επικοινωνία τους τον απόστρατο συνταγματάρχη πυροβολικού Δημήτριο Βούλτσο.(25) Άλλωστε ο Μεταξάς συνδεόταν με παλαιά προσωπική φιλία με τον Γεώργιο ήδη από το 1907 όταν είχε αναλάβει την στρατιωτική του εκπαίδευση. Μέσω του Βούλτσου, ο Μεταξάς υπέδειξε στον Γεώργιο να μην παραιτηθεί λόγω των εκτελέσεων, καθώς και δεν θα τις αποσοβούσε αλλά και θα άφηνε τη χώρα χωρίς Ανώτατο Άρχοντα σε μια κρίσιμη συγκυρία.(26)

Καθώς όμως οι εκτελέσεις έμοιαζαν επικείμενες, μετά από πολλούς προσωπικούς δισταγμούς λόγω των πολιτικών αντιπαραθέσεων που είχαν προηγηθεί, ο Μεταξάς αποφάσισε να επέμβει πιθανά και με την κρυφή παραίνεση του Γεώργιου. Έτσι, στις 3 Νοεμβρίου 1922 απέστειλε επιστολή στον Κροκιδά στην οποία αναφερόταν στον έκνομο και άδικο χαρακτήρα της δίκης, ζητώντας οι κατηγορούμενοι να έχουν τουλάχιστον δικαίωμα έφεσης και να μην εκτελεστεί άμεσα η ποινή τους, αλλά να κριθούν από την Εθνοσυνέλευση που θα πρόκυπτε μετά τις εκλογές. Είναι όμως χαρακτηριστικό ότι στην επιστολή του ο Μεταξάς αναφερόταν λεπτομερώς στην αντίθεσή του στην ασκηθείσα πολιτική από της μετανοεμβριανές κυβερνήσεις στην Μικρά Ασία, ανέφερε ότι δεν ήταν ομόφρων των κατηγορουμένων και ότι επιβαλλόταν να αναζητηθούν ευθύνες για την Μικρασιατική συμφορά. Επίσης είναι γεγονός ότι τόσο ο Γούναρης όσο και ο Πρωτοπαπαδάκης θεωρούσαν υπεύθυνο τον Μεταξά για τη σύλληψή τους, ενώ ο Γούναρης στο κελί της φυλακής τον χαρακτήρισε παλιάνθρωπο.(27)

Το παρασκήνιο της απόφασης του δικαστηρίου και οι εκτελέσεις

Καθώς οι εξελίξεις έδειχναν ότι τελικά θα γίνονταν οι εκτελέσεις, η κυβέρνηση Κροκιδά παραιτήθηκε για να μην αναλάβει την ευθύνη τους.(28) Τελικά η πίεση τμήματος της κοινής γνώμης, των προσφύγων, πολλών κατώτερων βενιζελικών αξιωματικών και του Πάγκαλου οδήγησαν στις 15/28 Νοεμβρίου 1922 τους Έξι μπροστά σε εκτελεστικό απόσπασμα στο Γουδή. Ένα δραματικό παρασκήνιο εξελίχθηκε πριν την έκδοση της τελικής απόφασης, καθώς οι στρατοδίκες Ι. Γιαννικώστας, Γ. Σκανδάλης, Χ. Γραβάνης, Κ. Μαμούρης και Μ. Κανάρης ήταν αντίθετοι στην εκτέλεση όλων των κατηγορουμένων και ζητούσαν θανατική καταδίκη μόνο για τους τέσσερις (Γούναρης, Χατζηανέστης, Θεοτόκης, Στράτος), ενώ οι Α. Οθωναίος, Θ. Χαβίνης και Β. Καραπαναγιώτης ζητούσαν την εκτέλεση όλων των κατηγορούμενων.(29) Στις 2 τα ξημερώματα εισήλθε στην αίθουσα του στρατοδικείου ο Πάγκαλος ζητώντας να εκδοθεί ομόφωνη απόφαση τις επόμενες ώρες καθώς ο Διεθνής παράγοντας είχε ενεργοποιηθεί για να ματαιώσει τις εκτελέσεις, ενώ ενδιαφέρον για την τύχη των κατηγορουμένων είχε δείξει και ο Πάπας Πιος ΙΑ΄.(30) Στις 5 τα ξημερώματα επήλθε ο συμβιβασμός με την πρόσθετη καταδίκη σε θάνατο των Πρωτοπαπαδάκη και Μπαλτατζή, ενώ την απόφαση απήγγειλε με τρεμάμενη φωνή ο Οθωναίος ξεχνώντας ακόμη και να λύσει τη συνεδρίαση.

Ο επαναστατικός επίτροπος Γρηγοριάδης ανακοίνωσε την απόφαση του δικαστηρίου στους κατηγορουμένους στις 08.30, δίνοντας προθεσμία μιας ώρας στους μελλοθάνατους να αποχαιρετίσουν συγγενείς και φίλους. Στις 10.30 οδηγήθηκαν στο Γουδή για να εκτελεστούν όπου έγινε και η καθαίρεση του Χατζανέστη από κατώτερους αξιωματικούς. Όλοι οι μελλοθάνατοι επέδειξαν γενναιότητα ενώπιον του μοιραίου αποχαιρετώντας τις οικογένειες και συγγενείς τους σε ένα δραματικό σκηνικό, ενώ κατάφεραν να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους μέχρι την τελευταία στιγμή. Οι Στράτος και Πρωτοπαπαδάκης υποβάσταζαν τον Γούναρη που είχε γονατίσει λόγω της αδυναμίας του, ενώ κανένας δεν θέλησε να του δέσουν τα μάτια. Οι καταδικασθέντες σε θάνατο εκτελέσθηκαν στις 11:27΄. Τα πτώματά τους μεταφέρθηκαν με φορτηγό και υπό δρακόντεια μέτρα ασφαλείας στο Α΄ νεκροταφείο Αθηνών όπου στρατιώτες τα ξεφόρτωσαν προ ενός μικρού ναού και ακολούθως ενταφιάστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες.(31)

Ο απόηχος

Οι ωμές και υπό ένα πρίσμα θεώρησης, ατιμωτικές λόγω του τρόπου, εκτελέσεις των αντιβενιζελικών ηγετών προκάλεσαν κλονισμό και φρίκη στην παγκόσμια κοινή γνώμη αλλά και στην ελληνική, ακόμη και σε αυτούς που υποστήριζαν φανατικά τις εκτελέσεις. Ως την τελευταία στιγμή κανείς δεν πίστευε ότι θα γίνονταν, ενώ ομοίως οι πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων ήταν βέβαιοι ότι θα ματαιώνονταν. Σύμφωνα με τον βενιζελικό Αλέξανδρο Διομήδη « Ο αριθμός των εκτελέσεων υπήρξεν υπερβολικός και άδικος άνευ σταθμίσεως ακριβούς των ευθυνών, και της σημασίας των αιτίων. Εξ ου συναίσθημα αδικίας εις πολλήν κοινήν γνώμην και η αντίληψις ότι δεσπόζει εν πολλοίς αίσθημα τυφλής εκδικήσεως».(32) 

Αναμφίβολα η εκτέλεση των Έξι βοήθησε την επαναστατική κυβέρνηση να επιβληθεί, καθώς σε πολύ κρίσιμες στιγμές τόσο οι γηγενείς όσο και οι πρόσφυγες πειθάρχησαν στις κυβερνητικές αποφάσεις, ενώ εξασφαλίστηκε και η ενότητα των αξιωματικών. Η εκτέλεση των Έξι χωρίς καμία αμφιβολία αποτέλεσε μια δολοφονία με δικαστικό περιτύλιγμα και το τελευταίο πειστήριο για αυτό, αποτελεί το γεγονός ότι όλοι οι βασικοί συντελεστές της εκτέλεσης (Γονατάς, Πλαστήρας, Πάγκαλος, Βενιζέλος) σε ανύποπτο χρόνο παραδέχθηκαν με δημόσιες τοποθετήσεις τους ότι οι Έξι δεν ήταν ένοχοι εσκεμμένης προδοσίας, αλλά θυσιάστηκαν για το καλό της πατρίδας. Ο Βενιζέλος ως πρωθυπουργός το 1932 πρότεινε στο ΛΚ μέσω του Δ. Μάξιμου να τελεστεί μνημόσυνο για τους Έξι στο οποίο θα προσερχόταν η ηγεσία των Φιλελευθέρων σε ένδειξη τιμής της μνήμης τους. Η πρόταση δεν απαντήθηκε ποτέ από την ηγεσία του ΛΚ.

Η εκτέλεση των Έξι αμαύρωσε την εικόνα της Χώρας, καθώς ο διεθνής Τύπος φιλοξένησε πολλά αρνητικά δημοσιεύματα όχι μόνο για τη δίκη, αλλά κυρίως για το σκηνικό της ατιμωτικής εκτέλεσης με χτυπητές λεπτομέρειες. Ομοίως επιδεινώθηκε η Διεθνής θέση της Χώρας σε μια εποχή που χρειαζόταν στενή συνεργασία με τις Μ. Δυνάμεις, λόγω των εκκρεμών διαπραγματεύσεων της Λοζάνης.(33)  Η Αγγλία διέκοψε τις διπλωματικές της σχέσεις με την Ελλάδα και ο Άγγλος πρέσβης έφυγε από την Αθήνα την επομένη της εκτέλεσης. Η κυβέρνηση Γονατά είχε λάβει πολλές έγγραφες προειδοποιήσεις από τους Έλληνες πρέσβεις στην Αγγλία και στην Γαλλία για τις επιπτώσεις που θα είχαν οι εκτελέσεις στις διμερείς σχέσεις της Ελλάδας με τις δύο Μεγάλες Δυνάμεις, αλλά δεν κάμφθηκε στην απόφασή της να προχωρήσει σε αυτές.(34)

Η αντιβενιζελική μεσοπολεμική κληρονομιά της εκτέλεσης των Έξι

Η εκτέλεση των Έξι εν πολλοίς μετέτρεψε τους αντιβενιζελικούς θύτες σε θύματα και αποτέλεσε μια συμβολική κληρονομιά για τον αντιβενιζελισμό που έριχνε βαριά την σκιά της κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου στην πολιτική ζωή της Χώρας.(35) Όταν ήρθη η λογοκρισία στον Τύπο τον Οκτώβριο του 1923 σχεδόν όλες οι αντιβενιζελικές εφημερίδες δημοσίευσαν λεπτομερή δραματικά χρονικά των εκτελέσεων, ενώ επέμειναν ακόμη και σε φρικιαστικές λεπτομέρειες για τα πνιγμένα εις το αίμα άψυχα κορμιά των εκτελεσθέντων.(36) Η δικαίωση της μνήμης των Έξι αποτέλεσε ένα σύνθημα υψηλού συμβολισμού που στοίχειωνε το μεγαλύτερο τμήμα της αντιβενιζελικής παράταξης, ενώ αποτελούσε βαριά παρακαταθήκη ακόμη και για όσους αντιβενιζελικούς προωθούσαν τον συμβιβασμό και την συνεννόηση. Ο Γεώργιος Βλάχος οκτώ χρόνια μετά την εκτέλεση έγραφε: «Η ανάμνησίς των θα κυβερνά κατ΄ ανάγκην τη σκέψη μας, και ο τρόμος της θα κυβερνά τον νουν τον κρατούντων. Οι τάφοι, εξ πλάκες, εξ άνθρωποι, εξ μέτρα μαρμάρου, έχουν εξαπλωθή πάνω εις την χώραν ολόκληρον, και δεν επιτρέπουν να σπαρούν και να βλαστήσουν εις το χώμα της τα καλά αγαθά της ειρήνης».(37) Ουσιαστικά οι εκτελέσεις λειτούργησαν και ως καθαρμός της συνείδησης των αντιβενιζελικών από τις τύψεις τους για τη Μικρασιατική Καταστροφή που έγινε επί των ημερών διακυβέρνησής τους και οδήγησε σε μια βολική αυτοθυματοποίησή τους.

Αναμφίβολα η εκτέλεση των Έξι αναζωπύρωσε τα πάθη του Εθνικού Διχασμού και πρόσθεσε άλλον ένα κρίκο στην αλυσίδα του μίσους και των παθών μεταξύ των δύο παρατάξεων. Η ηγετική ομάδα που ανέλαβε το ΛΚ δεν κατάφερε ποτέ να συνέλθει από τον αποτροπιασμό της για τις εκτελέσεις και για τον λόγο αυτό αδυνατούσε να λειτουργήσει ενωτικά και να συμφιλιωθεί με τον αντίπαλο πολιτικό κόσμο για τις επόμενες δύο δεκαετίες.(38) Συγγενείς των Έξι που πολιτεύτηκαν, όπως ο Ιωάννης (Τζων) Θεοτόκης, θα πλειοδοτήσουν στα επόμενα έτη σε αδιαλλαξία, αποκλείοντας κάθε συνεννόηση με τους δολοφόνους. Έγραφε ο Γ. Βλάχος στην Καθημερινή: « Τάφοι πελώριοι, παμμέγιστοι, νομίζει κανείς ότι ήνοιγαν την κατηραμένην εκείνην αυγήν δια να περιλάβουν όχι τα ανθρώπινα σφάγια τα οποία έστελλε μια στάσις αμαρτωλή, αλλά δια να περιλάβουν την Ελλάδα ολόκληρον, την γαλήνην της και το μέλλον της».(39) Αλλά ακόμη και αυτός ο μετριοπαθής αντιβενιζελικός Θεολόγος Νικολούδης έγραψε στην Πολιτεία: «Με τον θάνατον των Εξ εθανατώθη η πολιτική ζωή της Ελλάδος».(40) Οι τάφοι των Έξι μεταβλήθηκαν σε τόπους καθημερινού προσκυνήματος προκαλώντας την απορία των βενιζελικών πως οι υπαίτιοι μεταβλήθηκαν σε ήρωες.(41) Τα μνημόσυνα των εκτελεσθέντων τα επόμενα έτη θα αποτελέσουν πρώτης τάξεως αφορμές για αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και ευκαιρίες κομματικής εκμετάλλευσης από το ΛΚ και τους αδιάλλακτους. Στο πρώτο μνημόσυνο που έγινε στις 4 Ιανουαρίου 1923 πλήθος κόσμου μετέβη στο σημείο των εκτελέσεων ως απλός προσκυνητής αδιαφορώντας για τις απαγορεύσεις και τα δρακόντεια μέτρα ασφαλείας. Η ηρωοποίηση των Έξι βοήθησε στην επανασυσπείρωση των δυνάμεων του αντιβενιζελισμού και αποτέλεσε ισχυρό μοχλό κινητοποίησης των οπαδών του σε όλη την περίοδο του Μεσοπολέμου.

Σημειώσεις

1 Σωτήρης Ριζάς, Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας, Καστανιώτη, Αθήνα 2015, σ.337.

2 Νίκος Βασιλάτος, «Η δίκη που συντάραξε την Ελλάδα», στο συλλογικό Η δίκη των οκτώ και η εκτέλεση των Εξι, Ιδρυμα Ιστορίας του Ελευθέριου Βενιζέλου, Αθήνα 2010, σ. 61.

3 Στο ίδιο.

4 Γεράσιμος Βασιλάτος, Η δίκη και η εκτέλεση των Εξ, Αθήνα 1980, σ. 149. Ο Βασιλάτος συμμετείχε στη δίκη ως ασκούμενος δικηγόρος και πρακτικογράφος στην υπεράσπιση του Ν. Στράτου.

5 Αναστάσιος Χαραλάμπης, Αναμνήσεις, Αθήνα 1947, σ. 106-110· Γρηγόρης Δαφνής, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων, τόμος α', Κάκτος, Αθήνα 1997, σ. 18-19.

6 «Τα έκφυλα μορμολύκεια, άτινα περιστοιχούσι συνήθως τους Θρόνους», «μη δυνάμενοι να αντιμετωπίσουν τον γίγαντα αντίπαλο αυτών», «του αντιστρατήγου Γ. Χατζηανέστη ως Αρχιστρατήγου, γνωστού εις πάντας και εις υμάς ως ανισορρόπου διαλυτικού στοιχείου», βλ. Παύλος Πετρίδης, Οι αντιμοναρχικοί αγώνες του Γεωργίου Παπανδρέου στον Μεσοπόλεμο, (πρόλογος Ανδρέα Γ. Παπανδρέου), Γκοβόστης, Αθήνα 1993, σ. 107-117.

7 Κωνσταντίνος Γ. Ζαβιτσιάνος, Αι αναμνήσεις εκ της Ιστορικής διαφωνίας Βασιλέως Κωνσταντίνου και Ελευθέριου Βενιζέλου όπως τις έζησε (1914-1922), τόμος Β', Αθήνα 1946, σ. 168-171.

8 Τιμολέων Κουτσουράδης, Το χρονικό της δίκης και εκτέλεσης των Εξι, Συλλογές, Αθήνα 2020, σ. 73.

9 Χαρίκλεια Δημακοπούλου, «Το έκτακτον στρατοδικείον προς εκδίκασιν των "κατά των υπαιτίων της εθνικής καταστροφής κατηγοριών"» (1922), στο συλλογικό Η δίκη των οκτώ και η εκτέλεση των Εξι, Ιδρυμα Ιστορίας του Ελευθέριου Βενιζέλου, Αθήνα 2010, σ. 99.

10 Πασχάλης Κιτρομηλίδης, «Η ιδεολογία του προσφυγισμού» στο: 1922 - Η μικρασιατική καταστροφή, «ΤΑ ΝΕΑ», Αθήνα 2022, σ. 178.

11 Ιδρυμα Κωνσταντίνου Καραμανλή, Αρχείο Παναγή Τσαλδάρη, φάκ. 1 Α, (έγγραφο 7/3), επιστολή Βενιζέλου προς Τσαλδάρη, 3 Φεβρουαρίου 1929.

12 Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης, Τα μυστήρια της Αιγηίδος (Το μικρασιατικό ζήτημα στην ελληνική πολιτική (1891-1922)), Εστία, Αθήνα 2015, σ. 367-368.

13 Lindley προς Curzon, Αθήνα 3 Νοεμβρίου 1922, αρ. 635, DBFP 1919-1939, First Series, v. XVIII, σ. 223-225.

14 Δημακοπούλου, ό.π., σ. 112.

15 Μουσείο Μπενάκη, Αρχείο Ελευθέριου Βενιζέλου, φάκ. 318/39, επιστολή Παγκάλου προς Βενιζέλο, 17 Οκτωβρίου 1922.

16 Ιωάννης Β. Δασκαρόλης, Δημοκρατικά Τάγματα - Οι πραιτωριανοί της Β' Ελληνικής Δημοκρατίας, Παπαζήσης, Αθήνα 2019, σ. 52-53.

17 Νίκος Βασιλάτος, ό.π., σ. 77-91.

18 Lindley προς Curzon, Αθήνα 18 Νοεμβρίου 1922, αρ. 658, DBFP 1919-1939, First Series, v. XVIII, σ. 229.

19 Θανάσης Διαμαντόπουλος, Ο Εθνικός Διχασμός και η κορύφωσή του - Η δίκη των Έξι, εξιλασμός ή δικαστικός φόνος;, Παττάκης, σ. 124-126.

20 Ηλίας Μπρεδήμας, Η πρώτη Ελληνική Δημοκρατία (Ιστορική έρευνα της ταραχώδους περιόδου 1922-1925), Ακμων, Αθήνα 1960, σ. 212-213.

21 Δαφνής, Η Ελλάς, τόμος Α', σ. 24.

22 Πηνελόπη Δέλτα, Ελευθέριος Βενιζέλος (επιμέλεια Π. Ζάννας), Ερμής, Αθήνα 2002, σ. 164.

23 F.O., 371/9896, ετήσια έκθεση της πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα, Bentinck προς McDonald, Αθήνα, 29 Νοεμβρίου 1923.

24 Ρεβέκκα Γαλανού - Τουρκοβασίλη, Θεόδωρος Τουρκοβασίλης (Ιστορική αναφορά), Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2000, σ. 31.

25 Γεώργιος Μερκούρης, Μια αναδρομή στο παρελθόν. Ευθύνεται ο Βασιλεύς Γεώργιος για τους τουφεκισμούς;, Εθνική σημαία, Αθήνα χ.χ., σ. 6-7.

26 Στο ίδιο, σ. 18.

27 Γεώργιος Πεσμαζόγλου, Το χρονικόν της ζωής μου (1889-1979), Αθήνα 1999, σ. 125.

28 Ο Κροκιδάς συνδεόταν με παλαιά φιλία τόσο με τον Δημήτριο Γούναρη με τον οποίο τον συνέδεε και η κοινή τους θητεία στην τεκτονική Στοά της Μεγάλης Ανατολής (Ιωάννης Λουκάς, Ιστορία της ελληνικής μασονίας και ελληνική ιστορία, Παπαζήση, Αθήνα 1991, σ. 233), αλλά κυρίως με τον Παναγή Τσαλδάρη λόγω κοινής καταγωγής. Ίδρυμα Κωνσταντίνου Καραμανλή, Αρχείο Παναγή Τσαλδάρη, φάκ. 1Α, έγγραφο 1/1, επιστολή Κροκιδά προς Τσαλδάρη, 18 Απριλίου 1911.

29 Μπρεδήμας, ό.π., σ. 243-244.

30 Ε.Λ.Ι.Α., Α.Γ.Σ., φάκ. 19.7, Βενιζέλος προς Υπουργείο Εξωτερικών, 21, Νοεμβρίου 1922.

31 Πεσμαζόγλου, ό.π., σ. 138-142.

32 Αλέξανδρος Διομήδης προς Λ. Παρασκευόπουλο 30^ης Νοεμβρίου 1922, σε: Νίκος Σ. Παντελάκης, Αλέξανδρος Διομήδης [1874-1950] – Ένας αυθεντικός εκπρόσωπος της αστικής τάξης, Μεταμεσονύκτιες εκδόσεις, Αθήνα 2018, σ. 175-6.

33 The Revolutionary Committee have incurred the gravest risks in carrying out what must be regarded as an act of political vengeance at a moment when their country more than ever needs support and aid. By so doing they have gone far to destroy that sympathy which the bitter distress of Greece had aroused among the Western peoples. The effect of these executions upon her position, and upon that of her representatives, at the Lausanne Conference may be very serious. Times του Λονδίνου, 29.11.1922. άρθρο: Greece in peril.

34 Όλα τα σχετικά διπλωματικά έγγραφα βρίσκονται σε Ελληνικό Λαογραφικό Ιστορικό Αρχείο, Αρχείο Γεώργιου Στρέιτ, φάκ. 19.7, «Εκτέλεσις Υπουργών. Διπλωματικαί εκθέσεις. Τηλεγραφήματα Βενιζέλου και Πολίτου» (1922-1926).

35 «Το Λαϊκόν Κόμμα ζη δυστυχώς με τας αναμνήσεις του παρελθόντος και παραμελεί το παρόν…», βλ. Ελευθέριος Βενιζέλος, Ποιοι οι υπεύθυνοι, ό.π., σ. 49.

36 Μιλτιάδης Μάλαινος, «Οι νεκροί βγαίνουν από τους τάφους των», Χρόνος, 19.10.1923.

37 Γεώργιος Βλάχος, «Οκτώ έτη . . .», Καθημερινή, 28.11.1930.

38 Σε επιστολές του προς τον Παναγή Τσαλδάρη 3 χρόνια μετά, ο μετριοπαθής αντιβενιζελικός Δημήτριος Μάξιμος χαρακτήριζε τους βενιζελικούς ως «βδελυρούς δολοφόνους», βλ. Ι.Κ.Κ., Αρχείο Παναγή Τσαλδάρη, φάκ. 1Α, έγγραφο 4/3, επιστολή Δ. Μάξιμου προς Τσαλδάρη, 6 Απριλίου 1925.

39 Γεώργιος Βλάχος, «Οκτώ έτη . . .», Καθημερινή, 28.11.1930.

40 Πολιτεία, 27.11.1924, άρθρο: «Μίαν σκοτεινήν ημέραν».

41 Μουσείο Μπενάκη, Αρχείο Ελευθέριου Βενιζέλου, φάκ. 356/13, επιστολή Αποστολόπουλου προς Βενιζέλο, 2 Φεβρουαρίου 1923. Ο Αποστολόπουλος βρέθηκε τυχαία στο Γουδή στην τοποθεσία που έγιναν οι εκτελέσεις και περιγράφει την έκπληξή του στον Βενιζέλο όταν είδε πολίτες να ψάχνουν τους τάφους για να αποτίσουν φόρο τιμής.

ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ...ΣΤΗΝ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ

 

Έθιμα των Καππαδόκων

Υπήρχε μια πληθώρα ηθών και εθίμων που συνόδευαν την καθημερινή ζωή των κατοίκων της Καππαδοκίας σε όλες της σχεδόν τις εκδηλώσεις. Τα περισσότερα από αυτά έχουν λατρευτικό χαρακτήρα λόγω του έντονου θρησκευτικού συναισθήματος που διακατείχε τους Καππαδόκες. Ελάχιστα είναι τα εξωχριστιανικά έθιμα και αυτά αναφέρονται στην απομάκρυνση κακών πνευμάτων και δαιμόνων. Καταγράψαμε τα ήθη και τα έθιμα και τα συνθέσαμε κατά ενότητες παρακολουθώντας τα παράλληλα με το χρόνο που τελούνταν.
Τα Χριστούγεννα τα έλεγαν οι Καππαδόκες Μικρό Πάσχα. Από την παραμονή 24 Δεκεμβρίου άρχιζαν οι προετοιμασίες, Έσφαζαν κοτόπουλα ή μεγαλύτερα ζώα που τα μοιράζονταν περισσότερες οικογένειες. Σ' όλα τα σπιτικά ζύμωναν πίττες με αλεύρι, γάλα, αυγά, ζάχαρη και βούτυρο. Οι γυναίκες πήγαιναν στους στάβλους όπου άναβαν κεριά στα παχνιά των ζώων και θυμιάτιζαν.
Τη νύχτα της παραμονής, περασμένα μεσάνυχτα χτυπούσε η καμπάνα της εκκλησίας. Αν δεν υπήρχαν καμπάνες χρησιμοποιούσαν σήμαντρα ή ακόμη και συνεργεία από ιεροδρόμους με επικεφαλής τον κανδηλανάφτη που διάβαιναν το χωριό απ' άκρη σ' άκρη και ειδοποιούσαν τους πιστούς πως ήρθε η ώρα της εκκλησίας χτυπώντας τις πόρτες τους.
Οι άνδρες φορούσαν γιορτινά και οι γυναίκες τις κεντημένες φορεσιές από τσόχα. Πήγαιναν όλοι μαζί οι γείτονες και για να βλέπουν στο σκοτάδι κρατούσαν πυρσούς. Η Λειτουργία, τελείωνε, πριν ξημερώσει και γύριζαν στα σπίτια τους Ασπάζονταν οι μικρότεροι τα χέρια των μεγαλύτερων και ευχόταν «Χριστός γεννάται», «Αληθώς γεννάται», «Χρόνια Πολλά» κ.α.
Έστρωναν το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι που περιλάμβανε σούπα τραχανά και γιουβαρλάκια. Απαραίτητα έπρεπε να υπάρχει στο τραπέζι την ημέρα αυτή και το " χερσέ" πιλάφι από ψιλοκομμένο στάρι που είχε βράσει σε ζωμό από κόκαλα. Το φαγητό αυτό το έδωσαν και στην Παναγία να φαει όταν ήταν λεχώνα.
Δεν είχε ξημερώσει και οι περισσότεροι έπεφταν πάλι για να κοιμηθούν. Όλες τις μέρες από τα Χριστούγεννα μέχρι του Αγίου Βασιλείου γιόρταζαν, συγκεντρωμένοι στα σπίτια διασκέδαζαν χορεύοντας χωριστά οι άντρες και χωριστά. οι γυναίκες, στα δώματα, στις στέγες που ήταν επίπεδες, σε μικρές πλατείες αν ο καιρός το επέτρεπα..
Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά γύριζαν στα σπίτια και έλεγαν τα κάλαντα Ομάδες, συνήθως από έξι αγόρια η καθεμιά σκόρπιζαν στο χωριό. Τα τρία παιδιά από την κάθε ομάδα ανέβαινα στο δώμα των σπιτιών και από το φεγγίτη (πετζέ) κρατούσαν με σκοινί ένα φανάρι δικής τους κατασκευής και το άφηναν να κατέβει μέσα στο σπίτι. Ανεβοκατέβαζαν μέσα στο δωμάτιο του σπιτιού το φανάρι τους και έψελναν το τροπάριο του Αγίου Βασιλείου " Εις πάσαν την γην εξήλθεν ο φθόγγος σου ...» και πολλές φορές στο τέλος πρόσθεταν : Καλησπέρα στη βραδιά σας, όποιος δώσει να κάμει αγόρι, όποιος δε δώσει, να κάνει κορίτσι, κι αυτό ως το πρωί καμπουριασμένο. Την ίδια στιγμή τα άλλα τρία παιδιά είχαν μπει μέσα στο σπίτι, για να πάρουν τα δώρα που θα τους προσφέρουν, αυγά, πλιγούρι, βούτυρο, ξηρούς καρπούς. Και στων Τούρκων τα σπίτια πήγαιναν παιδιά για να ψάλουν τα κάλαντα τα παιδιά τα έτρωγαν μαζί σε ένα σπίτι .
Τη νύχτα εκείνη γινόταν από πολλούς προσκύνημα στα λαξευτά παρεκκλήσια του Αι-Βασίλη και των 40 Μαρτύρων. Οι δρόμοι φωταγωγημένοι από τα κεριά των προσκυνητών που πήγαιναν και έρχονταν παρουσίαζαν υπέροχο θέαμα.
Πίστευαν πως τα μεσάνυχτα της Πρωτοχρονιάς ανοίγει ο ουρανός. Αν τη νύχτα της παραμονής γεννιόταν παιδιά, θα ήταν τυχερά. Αν ήταν αγόρια, τους έδιναν στη βάφτιση το όνομα Βασίλης.
Ξημερώματα Πρωτοχρονιάς οι γυναίκες έτρεχαν στη βρύση να φέρουν νερό τον Αι-Βασίλη «σουγιού». Γέμισε η κάθε μία τη στάμνα της και κρατούσε ύστερα κάτω από τη βρύση σακούλα μικρή με νομίσματα, για να τρέξει μέσα το νερό και να πολλαπλασιαστούν τα νομίσματα.
Ιδιαίτερη ήταν η φροντίδα για το γεύμα το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς. Στο τραπέζι έπρεπε να έχουν κότα γεμιστή με πλιγούρι, ρόδια που επάνω τους κολλούσαν μικρά κεριά και τα άναβαν, μέσα σε ταψί με ξηρούς καρπούς και κεριά αναμμένα, στημένα στη μέση.
Το είχαν σε κακό να δανείσουν ή να δώσουν ελεημοσύνη την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, θα έφευγε η σοδειά, το μπερεκέτι του σπιτιού.
Σαράντα μέρες συνέχεια μετά την Πρωτοχρονιά πολλοί συνήθιζαν να πηγαίνουν στο παρεκκλήσι του Αι-Βασίλη να ανάβουν το καντήλι και να παρακαλούν να τους βοηθήσει.
Μια παράδοση αποδίδει την καθιέρωση της βασιλόπιτας στην επινοητικότητα του Αγίου Βασιλείου. Κάποτε κάποιος πολύ σκληρός έπαρχος της Καππαδοκίας πλησίασε την Καισαρεία με άγριες διαθέσεις.

Ήθελε να βασανίσει τους χριστιανούς. Τότε ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε να του προσφέρουν ότι νόμισμα ή κόσμημα είχε ο καθένας τους, και να τον συνοδεύσουν στην υποδοχή του άρχοντα. Ο έπαρχος αντικρίζοντας το θησαυρό θαμπώθηκε αλλά για λόγους που δε γνωρίζουμε δεν πήρε την προσφορά τους. Ο Άγιος ανακουφίστηκε αλλά βρέθηκε μπροστά σε αδιέξοδο, γιατί δε θυμόταν σε ποιον ανήκε το κάθε αντικείμενο. Βρήκε όμως τη λύση. Έκανε παραγγελία τόσες πίτες όσα ήταν και τα νομίσματα-κοσμήματα και τοποθέτησε σε καθεμία από ένα. Κατόπιν τα μοίρασε στους πιστούς.
Σύμφωνα με το θρύλο καθένας έτυχε στην πίτα του ό, τι είχε δωρίσει. Έτσι λένε ότι γεννήθηκε το έθιμο της βασιλόπιτας που κόβουμε την παραμονή ή ανήμερα την Πρωτοχρονιά.

Κάλαντα από το Μιστί 
Αρχήν αρχήν τα κάλαντα Κι αρχή καλά χρόνια

Τα πουλιά λαλούν
Τσι τα χερώνεια κράζνει} δις
Αϊ Βασίλημ καλό ζευγάρη λάμεις
Καλόνι αφέντημ καλό τσι ευλογημένο }δις
Έχεις τσι ντου αλέτηρ σου
Στο χρυσό βουτηγμένο
Και το γυνίτσι σου ασημοκαμωμένο
Έχεις και τα βουδίτσια σου
Της Παναγιάς πουλίτσια
καλάντι αφέντημ καλά τσι ευλογημένα (δίς)
άκουντα νουνάκαμ άκουντα 
αν τσισει τσιάν τσιμάσει
γύψει ντου φενέρ μας
φώτησε την γενειά μας
φώτησε την γενειά μας να σε φωτής θεός.

http://1myblog.pblogs.gr/2009/11/ta-hristoygenna-sthn-kappadokia.html

ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 1941, ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ''ΦΥΛΛΑ ΚΑΤΟΧΗΣ''

21 Δεκέμβρη 1941

Παραμονές Χριστουγέννων. Αποφασίσαμε να ξεγελάσομε τη στέρηση και την πίκρα και να ετοιμάσωμε χριστουγεννιάτικο δέντρο για τα παιδά­κια της Πλάκας. Δυο δωμάτια του σπιτιού έχουν γίνει σωστό εργαστήρι. Η Δέσποινα και η Ντό­ρα, μαζί με μερικές συμμαθήτριες των, βάφουν, ράβουν, συγκολλούν, ανανεώνουν όλα τα παιχνί­δια τους. Και τα δικά τους και όσα έχουν φέρει οι φίλες τους. Τους έδωσα όλα τα αποκόμματα υ­φασμάτων που είχα, για να τα κάνουν κουβέρτες. στρωματάκια και φουστάνια κούκλων.

***********************

29 Δεκέμβρη 1941

Όλα είναι έτοιμα. Κάτω από το δέντρο ο μικρός Χριστούλης μέσα στη φάτνη του φάνταζε αληθινός. Στην τραπεζαρία, το μεγάλο τραπέζι ανοιγμένο, είναι φορτωμένο από παιχνίδια. Η κυρία Δρακούλη μας έστειλε μια πιατέλα κουραμπιέδες. Η κυρία Χαρίτου μια πίττα και η Ελ. Ποταμιάνου μελομακάρονα. Το σπίτι γεμίζει από ευτυχισμένα παιδάκια. Τρώνε γλυκά και χαζεύουν τα παιχνίδια. Η Δέσποινα και ή Ντόρα και οι φί­λες τους, με το παιδικό τους ένστικτο, καταλαβαί­νουν αμέσως τις επιθυμίες τους και προσπαθούν να   τα   ευχαριστήσουν.

************************

31  Δεκέμβρη  1941

Παραμονή Πρωτοχρονιάς. Κλείσαμε αργά το γραφείο της οδού Βύρωνος και κίνησα πια για το σπίτι Προχωρούσα μέσα στην παγωμένη νύχτα. Το σκοτάδι ήταν πηχτό. Που και που ακούονταν κάτι σαν κλάμα, σαν παράπονο. Φανταζόμουνα σκελε­τωμένα χέρια να τεντώνονται ζητώντας κάτι, πού ήμουνα σε απόλυτη αδυναμία να τους δώσω. Ούτε ή πιο μηδαμινή ελπίδα μπορεί να εισχώρηση. Οι γερμανοί θριαμβεύουν παντού. Κ’ αυτή ή πεί­να, σαν ομαδική εξόντωση της φυλής, μας σκοτώ­νει όλους μας.

Βιαζόμουν να φτάσω. Μα ο φακός μου είχε χαλάσει και όλο και μπερδευόμουνα σε ανύποπτα εμπόδια… σ’ ένα λάκκο… σ’ ένα κορμό ξυλιασμένου δέντρου…

(1) Την κίνηση αυτή την ονομάσαμε “Ζωή στο παιδί”. Η Κεντρική Επιτροπή απαρτίζονταν από τις Κυ­ρίες : Ρίτα Λιάμπεη, Γραμματέα, τις κυρίες Ειρήνη Τσιμπούκη, Αλεξ Μυλωνά,Έλση Χρυσικοπούλου και τις τότε Δίδες Λένα Ζάννα, Μιράντα Οικονόμου, Παν­δώρα Παπαδάτου, Μαρίκα Σαράντη συμβούλους και Πρόεδρο την Ιωάννα Τσάτσου.

ΑΝΤΕΧΟΥΜΕ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΙ, ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΝΕΚΡΟΥΤΑΙ

Του Πέτρου Ι. Νικολού,  Δικηγόρου Αθηνών, Νομική ΕΚΠΑ

 

Η αξιακή κατάπτωση του λαού μας, ο ηθικός ξεπεσμός της νεολαίας και η μελανόμορφη σκιαγράφηση της εθνικής μας μοίρας, όπως κάθε μείζον εγγενές κοινωνικό πρόβλημα, μετετράπησαν εδώ και δεκαετίες σε διακρύβρεχτες κοινότυπες διαπιστώσεις, σε μία ακόμα άηχη και ασυγκίνητη ανιαρώς επαναλαμβανόμενη δήλωση προς επιβεβαίωση της μιζέριας μας. Η επάνοδος κάθε εορταστικής περιόδου κορυφώνει την εμπέδωση τόσο της πολιτισμικής μας κατρακύλας όσο και της προειλημμένης επιλογής του θνήκοντος Έθνους μας να παραμένει ες αεί στην οιονεί καθιζήματος κατωτέρα του έως του νύν πνευματική στάθμη. Οι προεόρτιες ημέρες των Χριστουγέννων επανέφεραν στην επιφάνεια τον βούρκο της κοινωνικής μας ευτέλειας. Αυτό, όμως, που διεγείρει ενιαυσίως τα αισθητήρια της παρατηρήσεώς μας δεν είναι πλέον ούτε η εξαλλαγή της Εορτής αυτής καθ’ εαυτήν ούτε η στρέβλωση του μεταφυσικού της μηνύματος όσο η έτος κατ’ έτος οριστικοποίηση της εξαλείψεώς της από το συλλογικό υποσυνείδητο. Ο χρόνος τείνει να θεραπεύει τα λάθη του παρελθόντος. Κατά παρέκκλησιν τούδε του εμπειρικού κανόνος, στην προκειμένη φαίνεται να επιρρωνύει, επεκτείνει και μεγιστοποιεί θλιβερώς ως ανήκεστη την βλάβη στον ψυχισμό του νεωτέρου Ελληνισμού.

Η επιβολή του εκσυγχρονισμού ως αναγκαίας προϋποθέσεως της παγκοσμιοποιήσεως εξετόπισε κάθε έννοια παραδόσεως, εθίμου και εκκλησιαστικής ζωής μέσα στα οποία φώλιαζε πάντα το νόημα της Χριστουγεννιάτικης πανηγύρεως. Η Ενανθρώπισις του Υιού και Λόγου του Θεού από κοσμογονικό θρίαμβο της θεανθρώπινης φύσεως, ανεκλάλητη χαρά μετοχής στην κατά Σάρκα υπόσταση του Θείου Βρέφους κατέληξε ένα οικουμενιστικό τσαντίρι, μία κοσμική συνεστίαση αχαλίνωτης ηδονής και κίβδηλου συναισθηματισμού. Το λειτουργικό βίωμα, η νηστεία, η κατανυκτική προσευχή, η συστολή και καρτερική υπομονή μέσα από την μυστηριακή μέθεξη παρεχώρησαν ολοκληρωτικώς και αμετακλήτως την θέση τους στα λαμπυρίζοντα λαμπιόνια των μεταλλικών ελάτων, τα τουρκομπαρόκ στολίδια των εμπορικών βιτρίνων, την άκρατη οινοποσία, την ασύδοτη κρεατοφαγία και τις αγαπουλίστικες ψευδοπασιφιστικές αγαθοεργίες, που επιβάλλουν οι ευκαιριακοί εθελοντισμοί του τεκτονισμού. Η υποκριτική αλληλεγγυή πλαισιωμένη από ουδετερόθρησκες ευχές κενού περιεχομένου προς αποφυγήν κάθε μνείας σε Χριστό, Μεσσία και Ορθοδοξία, επισκιάζει κάθε χρόνο την ουσία, το βάθος και την αλήθεια της του Χριστού Γενέσεως. Οι μηχανισμοί της Νέας Τάξης αξιοποιώντας την ισχύ της εικόνος, της τεχνολογίας και του ενστίκτου κατήνεγκον να αναμορφώσουν άρδην τα Χριστούγεννα σ’ αυτό, που πάντα το μεγάλαιο κεφάλαιο ως ελέγχον τον πλανητικό πλούτο επεδίωκε, ήτοι μία παγκόσμια εξόρμηση στις πολυεθνικές αγορές για κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως θρησκευτικής δοξασίας, με στόχο το απύθμενο κέρδος της ολιγαρχίας.

Το οικονομικοκοινωνικό μοντέλο του καπιταλισμού, η ετέρα όψη της υλιστικής κοσμοθεάσεως, ως προαγωγός της ατομικής ευδαιμονίας, δεν ανεγνώρισε ποτέ ως μέσο επιτεύξεως της τελευταίας τα συνεπαγόμενα του Πνεύματος. Ο άνθρωπος βεβυθισμένος στην ερεβώδη άβυσσο των επιφανειακών, εγκοσμίων και σαρκικών επιθυμιών, τις πλείονες φορές ανεπαισθήτως, ευνουχίζεται, στειρώνεται και νεκρώνεται πνευματικά, προκειμένου να εστιάσει αποκλειστικώς στην θήρα της απόλαυσης, του χρήματος και της προσκαίρως φωσφοριζούσης ευαρεσκείας. Τα Χριστούγεννα αποκεκομμένα πλήρως από το μεταφυσικό τους υπόβαθρο κατήντησαν αγαστό πεδίον επιδείξεως της κατασκευασμένης μας ευτυχίας, μία τεχνητή αρένα καταναλωτισμού στην οποία ο θνητός καλείται να εγκλωβιστεί στην φθορά και να υπηρετήσει την πεπερασμένη του φύση, παραγνωρίζοντας την απόστολή του ‘‘ἵνα ὁμοιωθῇ τῷ Ἀναστάντι Χριστῷ’’. Ο Αδάμ αναπλάσσεται, ο Άναρχος Θεός εν τη Παρθένω κατώκησεν και ο εν παντί Αχώρητος εν γαστρί εχωρήθη, όπως ψάλλεται στις καταβασίες, αλλά ο άνθρωπος ούτε ανεπλάσθη ούτε την αμαρτία απεκάθαρε ούτε εκ του σκότους ανεκλήθη. Παραδοθείς αμαχητί στις λεγεώνες της αθεΐας και του ατομοκεντρισμού βαδίζει ταχέως και ακωλύτως την ατραπό της αιώνιας δυστυχίας.

Κάθε χρόνο η αναβίωση, η επανόρθωση και αποκατάσταση της πραγματικής εορτής των Χριστουγέννων αναφαίνονται ως το μεγάλο στοίχημα, το οποίο υπάρχει ανάγκη να κερδηθεί, με την επιστροφή στην ορθόδοξη θεολογική τελεολογία, την μακραίωνη ελληνική παράδοση, την τοπική λαογραφία και την πολιτισμική μας κληρονομιά, όπου εντοπίζεται η πεπατημένη οδός της αγιωσύνης. Για να είναι τα επόμενα ή ακόμα και αυτά τα διανυόμενα Χριστούγεννα αληθινή μετοχή στο υπερφυσικό γεγονός της Σαρκώσεως, κοινωνία με τον ως μόνο υπάρχοντα Τριαδικό Θεό της Αγάπης και της αλληλοπεριχωρήσεως ας εγκαινιάσει ο καθένας μία νέα σχέση με την Εκκλησία και τον μυστήριακό της βίο. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος, για να μην σβήσει ποτέ μέσα μας η φλόγα της Εορτής. Εκ μέσης καρδίας Άγια και Ευλογημένα Χριστούγεννα σε κάθε ελληνική και δη ορθόδοξη οικογένεια !

https://www.eoneolaia.com/xristos-gennatai-anthrwpos-nekroutai-petros-nikolou/

18 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1803 : Ο ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΖΑΛΟΓΓΟΥ, Ο ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΘΗΚΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΣ

Του ιστορικού: Άλκη Ευστρατίου. 
 

Το Ζάλογγο είναι ένα από τα ιστορικότερα όρη της Ελλάδος. Βρίσκεται βόρεια της Πρέβεζας και ανήκει στην οροσειρά των Κασσωπαίων της Ηπείρου, στην επαρχία Δωδώνης του νομού Ιωαννίνων. είναι 60 περίπου χιλιόμετρα δυτικά των Ιωαννίνων, κοντά στα όρια με τον νομό Θεσπρωτίας, σε υψόμετρο 400 μέτρων. Το όνομά του συνδέθηκε με την προεπαναστατική περίοδο του 1821 και ειδικότερα με τον θαυμαστό Χορό του Ζαλόγγου.
Ως γνωστόν, οι αγώνες του Αλή πασά εναντίον των Σουλιωτών άρχισαν από την εποχή του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1787 – 1792). Τότε οι ατρόμητοι Σουλιώτες οπλαρχηγοί, με έγγραφό τους προς τους απεσταλμένους της Μεγάλης Αικατερίνης, δήλωναν ότι ήταν έτοιμοι να μετάσχουν σε οποιοδήποτε απελευθερωτικό κίνημα οργανωνόταν στον ελληνικό χώρο. Η πάλη με τον πασά των Ιωαννίνων συνεχίσθηκε, με διακοπές βέβαια, και στην τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνος, ενώ εντάθηκε τελικά από το 1800 ως το 1803. Για τον αδίστακτο αυτό πασά τον Ιωαννίνων η ύπαρξη και η δράση των Σουλιωτών, αποτελούσε ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα, στην επίλυση του οποίου ο πανούργος αυτός άρχοντας αφιέρωσε χρόνο και χρήμα, ενώ είχε και πολλά θύματα μεταξύ των επιλέκτων στρατιωτών του! Όταν επιτέλους ο πασάς της Ηπείρου κατόρθωσε να απομονώσει το Σούλι με ισχυρές δυνάμεις, εξουδετερώνοντας την απειλή της νησίδας αυτής των ανυπότακτων κατοίκων, τότε οι προγενέστερες και φιλόφρονες εκκλήσεις των Σουλιωτών προς τη Γαλλία και τη Ρωσία για βοήθεια έμειναν άκαρπες, ενώ ο Αλής επετύγχανε την έγκριση του σουλτάνου, ώστε να ολοκληρώσει το σχέδιο του.
Την 1η Νοεμβρίου 1803 η θέση των Σουλιωτών ήταν πια τραγική, και, επειδή η αντίσταση φαινόταν μάταιη, ένα μέρος της φρουράς του Σουλίου
πραγματοποίησε έξοδο και σώθηκε. Οι υπόλοιποι εξακολούθησαν να αμύνονται και να πολεμούν. οι πολιορκημένοι Σουλιώτες τις τελευταίες ημέρες ζούσαν μόνο με αγριόχορτα. Τους έλειπε και το νερό ακόμη. Ο Aλής εκμεταλλεύθηκε τις δυσκολίες των Σουλιωτών και τους ανάγκασε στις 12 Δεκεμβρίου του 1803 να συνθηκολογήσουν.
Όμως ο καλόγερος Σαμουήλ, στην Ιερά Μονή της Αγίας Παρασκευής στο Κούγκι, δεν δέχθηκε την προτεινόμενη συνθηκολόγηση. Έμεινε στο Κούγκι μαζί με άλλους πέντε Σουλιώτες, πιστεύοντας πως έστω και η ένοπλη αναχώρηση από τις πατρογονικές εστίες θα σήμαινε καταστροφή, αφού οι Τουρκαλβανοί ποτέ δεν είχαν, και ασφαλώς, ούτε τώρα θα έδειχναν πίστη «μπέσα» στα συμφωνηθέντα. Το δημοτικό τραγούδι μάλιστα, αναφερόμενο στην άρνησή του αυτή, λέει:
«Καλόγερε τι καρτερείς κλεισμένος μες το Κούγκι,
πέντε νομάτοι σου ‘μειναν κι εκείνοι πληγωμένοι”.
Το τι καρτερούσε το έδειξε την ημέρα της εφαρμογής της τραγικής συνθήκης. Έβαλε φωτιά στο μπαρούτι και ανατεινάχθηκαν στον αέρα αυτός, οι πέντε σύντροφοί του και όσοι Αρβανίτες πήγαν να κατασχέσουν το πολεμικό υλικό. Ο Σαμουήλ και τα παλικάρια του δεν έφυγαν ούτε από τις επάλξεις του καθήκοντος, ούτε κι από την πατρίδα τους, όπως προέβλεπε η συνθήκη, αλλά επέλεξαν να ταφούν μέσα στα συντρίμμια της εκρήξεως της πυριτιδαποθήκης. Ο καλόγερος Σαμουήλ, μπορεί να μη νίκησε ως πολεμιστής, έγραψε όμως με αθάνατα γράμματα το όνομά του στην ιστορία, αρνούμενος να εγκαταλείψει τη θέση που του είχαν εμπιστευθεί η πατρίδα και η Εκκλησία.
Μετά την αναγκαστική σχεδόν υπογραφή της συνθήκης της 12ης Δεκεμβρίου, (αναγκαστική λόγω ελλείψεως πυρομαχικών και τροφίμων), οι Σουλιώτες θα έπρεπε να αφήσουν τα βουνά που είχαν ποτισθεί και δοξασθεί με το αίμα τους. Έτσι, ύστερα από συνεννόηση, δέχθηκαν να παύσουν τον αγώνα, υπό τον όρο ότι θα τους επιτραπεί η ελεύθερη αναχώρηση. Ξεκίνησαν λοιπόν για την προσφυγιά σε δύο φάλαγγες. Τα δάκρυα έτρεχαν στα σκελετωμένα πρόσωπά τους, μα η πραγματικότητα ήταν αμείλικτη. Έτσι, φεύγοντας, χωρίσθηκαν σε δύο ομάδες, από τις οποίες η μεν μία με τις φάρες των Δαγκλή, Δράκου, Ζορμπά, Τζαβέλα, Πανομάρα κ.ά. κατευθύνθηκε προς την Πάργα, ενώ η άλλη με τις φάρες των Κουτσονίκα, Μαλάμου, Μπότσαρη κ.ά. προς το Ζάλογγο. Τότε ο Αλής, αθετώντας τον λόγο του και τη συνθήκη, διέταξε να αποκλεισθούν όλοι οι δρόμοι διαφυγής των επαναστατών, να καταδιωχθούν και να συληφθούν όλοι τους, ώστε να εξοντωθούν όταν θα οδηγούνταν αιχμάλωτοι στα Ιωάννινα. Από τις δύο ομάδες, η δεύτερη δεν κατόρθωσε να διαφύγει τον όλεθρο. Οι αποτελούντες τη δεύτερη ομάδα είχαν ήδη φθάσει στο Ζάλογγο τις 15 Δεκεμβρίου του 1803, που απείχε από το Σούλι περί τις οκτώ ώρες, όπου και το ομώνυμο χωριό με δέκα περίπου σπίτια. Εκεί λοιπόν, για περισσότερη ασφάλεια, αφού άλλωστε είχαν εξαντληθεί πια τα πυρομαχικά, ανέβηκαν στην κορυφή του βουνού, όπου βρίσκεται και η ομώνυμη Μονή του Ζαλόγγου.
Στις 16 Δεκεμβρίου, όταν έφθασε στους πρόποδες του Ζαλόγγου το πολυάριθμο ασκέρι του Αλή Πασά υπό τον Αλβανό διοικητή Μπεκήρ Τζιγαρώρο, οι Σουλιώτες, μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους, οχυρώθηκαν μέσα στη Μονή, απ΄ όπου και απέκρουσαν στις 16 και 17 του μηνός τις εφόδους του ασκεριού. Την επομένη όμως, 18 Δεκεμβρίου, ο μεν Κουτσονίκας και οι σύντροφοί του παραδόθηκαν, ενώ 56 περίπου γυναίκες με τα παιδιά τους και 13 άνδρες, κατέφυγαν στον παρακείμενο ψηλό και απόκρημνο βράχο της κορυφής του βουνού, τον αποκαλούμενο σήμερα «Στεφάνι”. Αντίθετα, άλλοι, περίπου 147, υπό τον Κίτσο Μπότσαρη, κατάφεραν με έφοδο να διασωθούν.
Οι Αλβανοί όμως, φθάνοντας στη Μονή του Ζαλόγγου, αντιμετώπισαν αφενός μεν τον όλεθρο από την έκρηξη της μπαρουταποθήκης εκ μέρους του γενναίου Σαμουήλ, αφετέρου δε αιχμαλώτισαν και όλους όσοι βρίσκονταν εκεί. Τότε οι γυναίκες που είχαν καταφύγει στο βράχο, αποφάσισαν αντί της ατιμίας και της αιχμαλωσίας, να επιλέξουν την ηρωική θυσία. Επέλεξαν λοιπόν να ρίξουν τα παιδιά τους στο γκρεμό και στη συνέχεια να ριφθούν κι αυτές στο βάραθρο, χορεύοντας, η μία μετά την άλλη.
Έτσι, όταν τις πλησίασαν οι Αρβανίτες, έστησαν αυθόρμητα χορό και αφού «πετούσαν» τα παιδιά τους στο γκρεμό, μια-μια έπεφτε
στο βάραθρο τραγουδώντας:

«Έχε γεια καημένε κόσμε,
έχε γεια γλυκιά ζωή”
και συ δύστυχη πατρίδα,
έχε γεια παντοτινή.
έχετε γεια βρυσούλες,
λόγγοι βουνά ραχούλες.
Έχετε γεια βρυσούλες,
και σεις Σουλιωτοπούλες.
Στη στεριά δε ζει το ψάρι,
ουδ’ ανθός στην αμμουδιά”
και οι Σουλιώτισσες δεν ζούνε
δίχως την ελευθεριά”.
έχετε γεια βρυσούλες,
λόγγοι βουνά ραχούλες.
Έχετε γεια βρυσούλες,
και σεις Σουλιωτοπούλες.

Αυτό το τραγικό τέλος έδωσαν στη ζωή τους οι πενήντα έξι ανώνυμες, ηρωικές γυναίκες του Σουλίου, τέλος που συμβολίζει την υψηλότερη έκφραση του ψυχικού μεγαλείου των ανθρώπων με ελεύθερο φρόνημα. Το χορό του θανάτου παρακολούθησαν με κατάπληξη οι Τουρκαλβανοί. Τόση μεγάλη ήταν η κατάπληξή τους, που τους έκανε να φωνάξουν μ’ ένα στόμα: Αλλάχ, Αλλάχ γιαζίκ (Θεέ, Θεέ, κρίμα).
Κατά μια παράδοση, δεν σκοτώθηκαν όλες οι αμίμητες εκείνες ηρωικές Ελληνίδες. Τρεις απ’ αυτές σώθηκαν, διότι πέφτοντας, της μιας κρεμάστηκαν τα μαλλιά από τα κλαριά του γκρεμού, η άλλη έπεσε πάνω στα πτώματα των άλλων γυναικών, ενώ μια τρίτη τραυματίστηκε μεν, κατόρθωσε δε να τύχει της περιθάλψεως άλλων Σουλιωτών, οι οποίοι, με χίλιες προφυλάξεις, επέστρεψαν την επομένη στον τόπο της θυσίας.
Για τον χορό του Ζαλόγγου, ο ιστοριοδίφης Περικλής Ζερλέντης στο τέλος του περασμένου αιώνος, διατύπωσε μια κάπως διαφοροποιημένη άποψη. Υποστήριξε δηλαδή πως οι Σουλιώτες που είχαν καταφύγει στη μονή των Ταξιαρχών του Ζαλόγγου με τα γυναικόπαιδα, μόλις αντιλήφθηκαν τους Τούρκους που τους καταδίωκαν, «ετράπησαν την προς το βουνόν άγουσαν, ουδεμιάς άλλης διεξόδου υπαρχούσης προς υποχώρησιν». Επειδή διαπίστωσαν ότι ήταν κυκλωμένοι από παντού, αποφάσισαν, για να αποφύγουν τα δεινά του εξανδραποδισμού, να δώσουν τέλος της ζωής των… «Έρριψαν πρώτον τα τέκνα αυτών κατά του φρικώδους βαράθρου, είτα δε διά της σπάθης μαχόμενοι, άνδρες και γυναίκες, έρριψαν εαυτούς και ούτοι επί των ασπαιρόντων πτωμάτων των φιλτάτων αυτών». Η άποψη αυτή, την οποίαν ο Ζερλέντης στηρίζει σε προφορική παράδοση των κατοίκων της Σαμαρίνας, δεν αμφισβητεί το γεγονός της αυτοθυσίας, αλλά μόνο τον τρόπο ολοκληρώσεως του ενδόξου χορού του Ζαλόγγου.
Πάρα ταύτα, υπάρχει συγκεκριμένη μαρτυρία από αυτόπτη Τούρκο, τον αξιωματικό του Αλή πασά Σουλεϊμάν αγά, η οποία περιλαμβάνεται σε βιβλίο του Imbraim Manzour efendi (Παρίσι 1828). Κατά την μαρτυρία αυτή λοιπόν, οι γυναίκες πιάστηκαν από τα χέρια και άρχισαν ένα χορό που τα βήματα του τα κινούσε ένας ασυνήθιστος ηρωισμός, ενώ οι αγωνία του θανάτου τόνιζε τον ρυθμό του… Στο τέλος των επωδών, οι γυναίκες βγάζουν μια διαπεραστική και μακρόσυρτη κραυγή, που ο αντίλαλος της σβήνει στο βάθος ενός τρομακτικού γκρεμού, όπου ρίχνονται μαζί με όλα τα παιδιά τους.
Στον βράχο του Ζαλόγγου στήθηκε το 1960 μνημείο που παριστάνει σύμπλεγμα γυναικών που χορεύουν, έργο του γλύπτη Γ. Ζογγολόπουλου.
Να γιατί οι Σουλιώτες αναδείχθηκαν κορυφαίοι εκπρόσωποι της ελληνικής λεβεντιάς σ’ όλη της την πληρότητα, χάρη στην έμφυτη πολεμική αρετή τους και στο αγωνιστικό πνεύμα τους. Η φήμη για τις ηρωικές πράξεις τους και τους μεγαλειώδεις άθλους τους, ξεπέρασε τον ελληνικό χώρο και ταξίδεψε στα πέρατα της οικουμένης. Συγγραφείς, ιστορικοί, λογογράφοι και ποιητές Ευρωπαϊκών χωρών, τους θαύμασαν και τους εξύμνησαν.

http://www.orp.gr/?p=685