Ο
Νικολάκη Εφέντης, του οποίου το πραγματικό όνομα, κατά πάσα πιθανότητα,
ήταν Νικόλαος Μιζαντζιόγλου, ανήκε στους πολλούς ομογενείς μας
αξιωματικούς του Τουρκικού Στρατού στα Ιωάννινα και υπηρετούσε ως
Λοχαγός (κατ΄ άλλους ως Υπολοχαγός) του Μηχανικού, και ήταν συνεργάτης
του Γκολτς Πασά κατά την κατασκευή των Οχυρών Μπιζανίου και μετά του
ανετέθη η συντήρησή τους. Όταν περί τα τέλη Ιανουαρίου του 1913 ο
Ελληνικός Στρατός αποφάσισε, ύστερα από πολλές δυσκολίες, πολλές
αποτυχίες και πολλές θυσίες, να κάνει την οριστική γενική επίθεση για
την πτώση του Μπιζανίου και την απελευθέρωση της πόλεως των Ιωαννίνων,
είχε ένα μεγάλο πρόβλημα, σχετικά με τα μέχρι τότε απόρθητα οχυρά του
Μπιζανίου και ειδικότερα του οχυρού «ΣΚΥΛΛΑ», διότι δεν είχαν καθόλου
πληροφορίες περί αυτών.
Θα έπρεπε, λοιπόν, οι
Μυστικές Ελληνικές Υπηρεσίες στα σκλαβωμένα Ιωάννινα να πληροφορηθούν
την ακριβή θέση, την κατασκευή, την επάνδρωση και τον εξοπλισμό των
οχυρών αυτών, για να μπορέσουν να σχεδιάσουν και να πετύχουν την
κατάληψη της πόλεως των Ιωαννίνων.
Κατά την περίοδο εκείνη
άμεσα υπεύθυνος των Μυστικών μας Υπηρεσιών, έναντι του Ελληνικού Στρατού
ήταν ο Έλληνας υποπρόξενος στα Ιωάννινα Νικ. Χαντέλης, του οποίου η
καταγωγή ήταν από τα Κάτω Πεδινά Ζαγορίου Ιωαννίνων. Για την επίτευξη
του σκοπού αυτού, οργανώθηκε μια ιδιαίτερα μυστική σύσκεψη στη
Μητρόπολη των Ιωαννίνων, υπό του τότε Μητροπολίτη Γεβράσιου, στην οποία
συμμετείχαν ο Νικόλαος Χαντέλης και ο Αθανάσιος Τσεκούρας.
Κατά
την σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε να εντοπισθεί, κατά τον πλέον μυστικό
τρόπο, ο γνωστός ομογενής αξιωματικός του Τουρκικού Στρατού στα Ιωάννινα
Νικολάκη Εφέντης, που ήταν ο αρμόδιος συντηρητής των οχυρών και
επομένως γνώριζε αυτά πολύ καλά και με κάθε λεπτομέρεια..
Την
αποστολή αυτή ανέλαβε ο Αθ. Τσεκούρας, ο οποίος αφού, με άκρα
μυστικότητα, συναντήθηκε με αυτόν, του ζήτησε να συνδεθεί με τον
Μητροπολίτη, το οποίο και πέτυχε. Θα πρέπει εδώ να
επισημανθεί ότι από τα κορυφαία στελέχη, κατά την πολεμική εκείνη
περίοδο, των Μυστικών μας Υπηρεσιών στα Ιωάννινα ήταν ο Ιωάννης Λάππας,
το σπίτι του οποίου είχε μετατραπεί σε κέντρο κρυπτογραφικών
εγκαταστάσεων του αγώνα.
Ο Μητροπολίτης ζήτησε από τον Νικολάκη
Εφέντη, αφού του υπογράμμισε την ελληνική καταγωγή του και του επεσήμανε
την σπουδαιότητα, την ιερότητα, και την κρισιμότητα του αγώνα, να του
δώσει πλήρη αντίγραφα των σχεδίων των οχυρών του Μπιζανίου και ιδιαίτερα
του ονομαζόμενου οχυρού «ΣΚΥΛΛΑ». Πράγματι ο
Νικολάκη Εφέντης, υπακούοντας στη φωνή της πατρογονικής ελληνικής
καταγωγής του πείστηκε και μέσα στο σπίτι του Ιωάννη Λάππα σχεδίασε
κρυφά και επί δύο συνεχείς νύχτες τα οχυρά και τα παρέδωσε σ΄ αυτόν, ο
οποίος στη συνέχεια, μέσω ενός χωρικού αγγελιοφόρου, τα έστειλε στο
Ελληνικό Στρατηγείο στο Εμίν Αγά, και ακολούθησε την 21η Φεβρουαρίου η,
ύστερα από 500 χρόνια σκλαβιά, απελευθέρωση της πόλεως των Ιωαννίνων.
Αυτό φαίνεται από πολλά στοιχεία και αναφορές του Γενικού Επιτελείου
Στρατού. Με την υπ. αριθμ. 192 πολεμική έκθεση του ΓΕΣ αναφέρεται ως "ο
ομογενής
αξιωματικός". Η μεταβίβαση κάθε πληροφορίας γινόταν αποκλειστικά στο
Ελληνικό Κομιτάτο Ιωαννίνων και διαβιβαζόταν στο Ελληνικό στρατηγείο.
Η υπ. αριθμ. 877/31-12-1912 πληροφορία από τα Ιωάννινα αναφέρονται:
Αριθμοί και είδη πυροβόλων ανά τοποθεσία, πληροφορεί ότι αν δεν
υποχωρούσε ο στρατός το Μπιζάνι θα παρεδίδετο και μεταξύ άλλων
συμβουλεύει η έφοδος δεν πρέπει να γίνει ημέρα αλλά "μετά δύο νυχθημερών
βροχή οβίδων"...
Η υπ. αριθμ. 1100/12-1-1913 πληροφορία από το Ιωάννινα ενημερώνει ότι 100 στρατιώτες "νύκτωρ καταγίνονται δι' επισκευήν". Με την υπ. αριθμ. 1314/4-2-1913 πληροφορία από τα Ιωάννινα παραθέτει τον αριθμό των τηλεβόλων του Μπιζανίου με λεπτομερή περιγραφή βεληνεκούς, ταχυβολίας, δ/νση βολής κ.λπ. στοιχεία. Ο Β. Λάππας αφηγείται: "Ο Ν. Μιζαντζιόγλου επεσήμανε την αστοχία του Ελληνικού πυροβολικού και παρεκλήθηκε να στείλει ακριβείς θέσεις των πυροβολείων και ιδιαίτερα του πυροβολείου "Σκύλλα". Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται από την Πολεμική Έκθεση Νο 879/3-1-1913.
Όσα υπέδειξε ο Νικολάκης Εφέντης ήταν και ακριβή και αν κανείς διαβάσει την εξέλιξη της μάχης του Μπιζανίου θα παρατηρήσει ότι μετά δύο νυχθημερών βροχή οβίδων κατελήφθη αυτή η οχυρά θέση και στην συνέχεια απελευθερώθηκαν τα Ιωάννινα συνελληφθηκαν δε αιχμάλωτοι 30.000 Τούρκοι, 1.000 Τούρκοι αξιωματικοί και πλήθος εφοδίων. Η μεγάλη σημασία της ηρωικής αυτής πράξεως του Νικολάκη Εφέντη είναι ανυπολόγιστη και είναι άγνωστο εάν κατά την περίοδο εκείνη χωρίς αυτόν θα είχε επιτευχθεί η πτώση του Μπιζανίου, και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Όμως, το τέλος του
Νικολάκη Εφέντη και
της οικογένειάς του ήταν τραγική, Όταν συνελήφθη, ως αιχμάλωτος, από το
Ελληνικό Στρατό και τον παρουσίασαν στον Αρχιστράτηγο Διάδοχο, αυτός τον
ρώτησε τι θα ήθελε ως αντάλλαγμα για την μεγάλη του προσφορά.
Εκείνος
του απάντησε απολύτως τίποτε, παρά μόνο να μείνει απολύτως μυστική η
ηρωική του πράξη και δια της ανταλλαγής των αιχμαλώτων να επιστρέψει στη
Σμύρνη, όπου ήταν η οικογένειά του.Δυστυχώς, όμως, λόγω κάποιου επιπόλαιου και αφελούς ενθουσιώδους δημοσιογράφου, που δημοσίευσε στην εφημερίδα του το γεγονός,
το πληροφορήθηκαν οι Τούρκοι, και όταν αποβιβάστηκε, με τους άλλους
ανταλλαγέντες αιχμαλώτους στην Σμύρνη κρατήθηκε αμέσως από τις τοπικές
αρχές και, ύστερα από φρικτά βασανιστήρια, εκτελέστηκε.
Πηγές