Ἡ ἀξία ἑνὸς καθεστῶτος δὲν ἀποτιμᾶται οὔτε ἀπὸ τὶς ἐξωπραγματικὲς ἀπαιτήσεις τοῦ ἰδεολογικοῦ δογματισμοῦ οὔτε ἀπὸ τὰ μανιχαϊστικὰ κριτήρια τοῦ παραταξιακοῦ φανατισμοῦ ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἔμπρακτη προσφορά του στὸ ἔθνος. Ἡ πολιτική, ὄχι ὡς φιλοσοφία ἤ ὡς θεωρία, ἀλλὰ ὡς τέχνη, εἶναι ἡ τέχνη τοῦ συγκεκριμένου καὶ τοῦ ἐφικτοῦ, ποὺ ἀπαιτεῖ προνοητικότητα καὶ ἀποφασιστικότητα.
Πολιτικὴ τέχνη σημαίνει νὰ μπορεῖς νὰ προβλέπεις καὶ νὰ δύνασαι νὰ ἀνταποκριθεῖς ἀποτελεσματικὰ στὶς προκλήσεις τῶν καιρῶν, ἐπιλύοντας ἐπιτυχῶς πρὸς ὄφελος τοῦ ἔθνους πολὺ συγκεκριμένα προβλήματα μέσα στὶς πολὺ συγκεκριμένες συνθῆκες τῆς ἑκάστοτε συγκυρίας. Ἔτσι κρίνονται οἱ πολιτικοὶ ἡγέτες. Ἀπὸ τὴν δοκιμασία τῆς πράξης.
Τὴν περίοδο ποὺ ἐγκαθιδρύθηκε τὸ καθεστὼς τῆς 4ης Αὐγούστου τὸ μέγα πολιτικὸ ζητούμενο ἦταν ἡ προετοιμασία τῆς χώρας γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς ἀπειλῆς ἑνὸς νέου πανευρωπαϊκοῦ πολέμου, στὸν ὁποῖο θὰ ἦταν ἐκ τῶν πραγμάτων ὑποχρεωμένη νὰ ἐμπλακεῖ, ἤθελε δὲν ἤθελε. Καὶ αὐτὴ ἡ προετοιμασία ἀπαιτοῦσε, ὕστερα ἀπὸ τὴν ἄκρως ταραχώδη περίοδο τοῦ ἑλληνικοῦ μεσοπολέμου, πολιτικὴ σταθερότητα, ἐσωτερικὴ εἰρήνη καὶ ἀποτελεσματικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ ἐξωτερικοῦ ἐχθροῦ, μὲ τὴν συστηματικὴ καλλιέργεια τοῦ ἐθνικοῦ φρονήματος στὸν λαὸ καὶ τὴν στρατιωτικὴ θωράκιση τῆς χώρας.
Τὰ καθήκοντα αὐτὰ ἦταν ἀπίθανο νὰ μποροῦσε νὰ τὰ ἀναλάβει μιὰ κοινοβουλευτικὴ κυβέρνηση, μὲ δεδομένη τὴν μόνιμη πολιτικὴ κρίση ποὺ μάστιζε τὴν χώρα ἐξαιτίας τῆς παράτασης τοῦ Ἐθνικοῦ Διχασμοῦ μετὰ τὴν Μικρασιατικὴ Καταστροφή, ποὺ εἶχε ὁδηγήσει στὴν πολιτικὴ χρεοκοπία τοῦ βενιζελισμοῦ καὶ τοῦ ἀντιβενιζελισμοῦ, ποὺ κυριαρχοῦσαν στὴν πολιτικὴ σκηνὴ τοῦ τόπου ἀπὸ τὸ 1915. Ἐνδεικτικά, τὴν περίοδο 1923-1936, δηλαδὴ μέσα σὲ μόλις 13 χρόνια τὴν ἐξουσία ἀνέλαβαν 22 κυβερνήσεις καὶ ἔλαβαν χώρα 6 στρατιωτικὰ κινήματα. Πῶς θὰ ἦταν δυνατὸν νὰ ἀναληφθοῦν καὶ νὰ ἐπιλυθοῦν τὰ σοβαρὰ προβλήματα ποὺ ἀντιμετώπιζε τότε ἡ χώρα, ὅταν οἱ κυβερνήσεις ἄλλαζαν κατὰ μέσον ὅρο κάθε 7 μῆνες ἐν μέσῳ ἑνὸς γενικοῦ πολιτικοῦ κατασπαραγμοῦ;
Ἡ παρατεταμένη κρίση τοῦ βαρέως νοσοῦντος κοινοβουλευτισμοῦ εἶχε ὡς φυσικὸ ἀποτέλεσμα ἡ ἐπίλυση τοῦ πολιτικοῦ ζητήματος νὰ πραγματοποιηθεῖ μὲ τὴν κήρυξη τῆς δικτατορίας τοῦ Μεταξᾶ, τὸν ὁποῖον προηγουμένως εἶχαν περιβάλλει μὲ ἔκτακτες ὑπερεξουσίες στὴν Βουλὴ ἀμφότερες οἱ πολιτικὲς παρατάξεις.
Τὸ πολιτικὸ ζητούμενο δὲν ἦταν ἡ ἐπίλυση μίας φιλοσοφικῆς ἤ ἰδεολογικῆς διαμάχης μεταξὺ δημοκρατίας καὶ δικτατορίας, ἀλλὰ τὰ μεγάλα ἔμπρακτα καθήκοντα στὰ ὁποία καλεῖτο νὰ ἀνταποκριθεῖ ἡ ἡγεσία τῆς χώρας. Ἄλλωστε ὁ Ἀριστοτέλης, ὁ θεμελιωτὴς τῆς ἐπιστήμης τῆς πολιτικῆς, ἔκρινε τὰ πολιτεύματα ὄχι μὲ κριτήριο τὶς προσωπικές του πολιτικὲς ἀντιλήψεις, ἀλλὰ ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ ἐὰν αὐτὰ ἐξυπηρετοῦν τὸ συμφέρον τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου. Καὶ μέσα στὶς συνθῆκες τῆς δεκαετίας τοῦ 1930 στὴν Ἑλλάδα τὸ ἐθνικὸ συμφέρον μποροῦσε νὰ τὸ ὑπηρετήσει μονάχα ἕνα αὐταρχικὸ καθεστώς, ποὺ θὰ ἔδινε τέλος στὰ πολιτικὰ πάθη ποὺ ταλάνιζαν τὴν χώρα καὶ δίχαζαν τὸν λαὸ ἀπὸ τὸ 1915.
Ἡ μεταξικὴ δικτατορία ἀνέλαβε μὲ μεγάλη ἐπιτυχία τὸ καθῆκον τῆς πολεμικῆς προετοιμασίας τῆς χώρας, ποὺ ὁδήγησε στὴν νίκη τοῦ 1940 καὶ στὴν δόξα τοῦ 1941, ὑποτάσσοντας τὰ πάντα στὴν ἀπόκρουση τῆς ἐξωτερικῆς ἀπειλῆς εἴτε μὲ τὴν μορφὴ μιᾶς ἐνδεχόμενης βουλγαρικῆς ἐπίθεσης εἴτε μιᾶς γενικευμένης εὐρωπαϊκῆς σύρραξης, ποὺ ἀσφαλῶς δὲν θὰ ἄφηνε διόλου ἀνεπηρέαστη τὴν περιοχή μας.
Τὴν ἔκρηξη τοῦ Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ὁ Μεταξᾶς τὴν εἶχε προβλέψει προτοῦ κἄν ἀναλάβει τὴν ἡγεσία τῆς χώρας. Ἐνδεικτικὰ σὲ τοποθέτησή του τὸν Φθινόπωρο τοῦ 1936 ἀναφέρει τὰ ἐξῆς:
«Προβλέπω πόλεμο μεταξὺ Ἀγγλικοῦ καὶ Γερμανικοῦ συγκροτήματος. Πόλεμον πολὺ χειρότερον ἀπὸ τὸν προηγούμενον. Εἰς τὸν πόλεμον αὐτὸν θὰ κάνω ὅ,τι μπορῶ διὰ νὰ μὴν ἐμπλακεῖ ἡ Ἑλλάς, ἀλλὰ τοῦτο δυστυχῶς θὰ εἶναι ἀδύνατον. Καὶ ἐπαναλαμβάνω καὶ πάλιν αὐτὸ πρὸ παντὸς νὰ μὴν ἐξέλθει τῆς αἰθούσης ταύτης, εἶναι περιττὸν νὰ σᾶς εἴπω ὅτι ἡ θέσις μας στὴν σύρραξιν αὐτὴν θὰ εἶναι παρὰ τὸ πλευρὸν τῆς Ἀγγλίας».
(Τοποθέτηση τοῦ Ἰωάννη Μεταξᾶ τὸ Φθινόπωρο τοῦ 1936 στὸ Ἀνώτατο Ναυτικὸ Συμβούλιο, στὸ ὁποῖο προήδρευσε ὡς ὑπουργὸς τῶν Ναυτικῶν. Πηγή: Ἐπαμεινώνδας Καββαδίας, «Ὁ Ναυτικὸς Πόλεμος τοῦ 1940», Ἀθῆναι, ἐκδόσεις Πυρσός, 1950, σ. 104).
Σὲ αὐτὸ τὸ πλαίσιο ἐντάσσεται καὶ ἡ κοινωνικὴ πολιτικὴ τοῦ καθεστῶτος, μὲ τὴν ρύθμιση τῶν ἀγροτικῶν χρεῶν, τὴν ὁλοκλήρωση τῆς ἀγροτικῆς μεταρρύθμισης, τὴν καθιέρωση τῶν συλλογικῶν συμβάσεων, τῆς ὑποχρεωτικῆς διαιτησίας καὶ τὴν παροχὴ τῆς κοινωνικῆς ἀσφάλισης μὲ τὴν δημιουργία τοῦ ΙΚΑ τὸ 1937.
Ὅμως, ἡ βασικὴ προτεραιότητα τοῦ Μεταξᾶ ἦταν ἡ συστηματικὴ -ἠθικὴ καὶ ὑλικὴ προετοιμασία- γιὰ τὸν ἐπικείμενο πόλεμο.
Ὕστερα ἀπὸ δεκαετίες πολιτικοῦ διχασμοῦ, μὲ τὴν ἐπιβολὴ μιᾶς σιδηρᾶς πολιτικῆς σταθερότητας, τονώθηκε τὸ ἐθνικὸ φρόνημα καὶ καλλιεργήθηκε τὸ πνεῦμα τῆς ἐθνικῆς ἑνότητας -στοιχεῖα ἐντελῶς ἀπαραίτητα γιὰ τὴν πολεμικὴ προπαρασκευή.
Ἡ μεγάλη καινοτομία τοῦ καθεστῶτος ἦταν ἐδῶ ἡ ὀργάνωση τῆς νεολαίας (φαινόμενο πρωτόγνωρο γιὰ τὶς συνθῆκες τῆς ἐποχῆς) μὲ τὴν δημιουργία τῆς ΕΟΝ, ποὺ ἀγκάλιασε ἐκατοντάδες χιλιάδες νέους καὶ νέες, τοὺς κινητοποίησε θέτοντάς τους στὴν πρωτοπορία τοῦ ἔθνους καὶ τοὺς ἐμφύσησε τὰ πατριωτικὰ ἰδεώδη.
Ἡ εἰρωνεία τῆς ἱστορίας εἶναι ὅτι τὴν ἐθνικὴ διαπαιδαγώγηση καὶ τὸ πνεῦμα ἰσότητας καὶ ἀνεξαρτησίας τῆς νεολαίας ποὺ καλλιέργησε ἡ ΕΟΝ τὸ καρπώθηκε τὴν περίοδο τῆς Κατοχῆς τὸ ΚΚΕ μέσω τοῦ ΕΑΜ, κάνοντας τὸ τελευταῖο νὰ φαντάζει σὰν ἡ φυσιολογικὴ συνέχεια τῆς ΕΟΝ. Δὲν εἶναι ἄλλωστε διόλου τυχαῖο ποὺ ἡ νεολαία τοῦ ΕΑΜ πῆρε τὴν ὀνομασία ΕΠΟΝ.
Σὲ ὑλικὸ ἐπίπεδο τὸ καθεστὼς δημιούργησε ἐντυπωσιακὲς στρατιωτικὲς ὑποδομές, προέβη σὲ μεγάλες ἀγορὲς πολεμικοῦ ὑλικοῦ, πραγματοποίησε τὴν συστηματικὴ ἐκγύμναση τοῦ στρατοῦ, μερίμνησε γιὰ τὴν κινητοποίηση τοῦ γενικοῦ πληθυσμοῦ καὶ προετοίμασε τὴν οἰκονομία τῆς χώρας γιὰ νὰ ἀνταποκριθεῖ σὲ περίπτωση πολέμου.
Τέλος, στὸ ἐπίπεδο τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς ὁ Μεταξᾶς κινήθηκε μὲ εὐελιξία, ὡριμότητα καὶ ρεαλισμό, προσπαθώντας νὰ ἐκμεταλλευθεῖ τὰ ὅποια περιθώρια ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ κρατήσουν τὴν χώρα ἔξω ἀπὸ τὸν πόλεμο, χωρὶς ὡστόσο νὰ διατηρεῖ αὐταπάτες, μένοντας σταθερὰ προσηλωμένος στὸν στρατηγικὸ συμμαχικὸ προσανατολισμὸ τῆς χώρας.
Ὁ Μεταξᾶς τοῦ 1936-40 ἦταν ἕνας ὥριμος πολιτικὸς ἡγέτης ποὺ εἶχε μάθει ἀπὸ τὰ λάθη τοῦ παρελθόντος τῆς περιόδου τοῦ Ἐθνικοῦ Διχασμοῦ καὶ εἶχε ἀποβάλλει τὶς γερμανόφιλες προκαταλήψεις του. Δὲν ἦταν πιὰ ὁ θερμοκέφαλος τοῦ κινήματος τῶν Ἐπιστράτων. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν περίοδο τοῦ Ἐθνικοῦ Διχασμοῦ εἶχε πλήρη συνείδηση τῆς νίκης τῶν ναυτικῶν δυνάμεων στὸν ἐπικείμενο πόλεμο καὶ ἀρνήθηκε κάθε σκέψη γιὰ προσχώρηση (ἔστω καὶ «οὐδετερόφιλη») στὸ στρατόπεδο τοῦ Ἄξονα, ποὺ θὰ σήμανε τὸν ἐθνικὸ ἀκρωτηριασμὸ τῆς Ἑλλάδας (ὅπως σήμαινε καὶ στὸν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στὴν περίπτωση τῶν Κεντρικῶν Δυνάμεων).
Ὁ Μεταξᾶς εἶχε γίνει, τρόπον τινά «βενιζελικός», ἀκολουθώντας τὴν στρατηγικὴ τοῦ Βενιζέλου στὸν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αὐτὸ εἶχε τὴν εὐκαιρία νὰ τὸ ξεκαθαρίσει μιλώντας ἔξω ἀπ’ τὰ δόντια στὶς 30 Ὀκτωβρίου τοῦ 1940 σὲ ὁμιλία του πρὸς τοὺς συντάκτες τῶν ἐφημερίδων:
«Λοιπόν, ἀκοῦστε γιὰ νὰ συνεννοηθοῦμε. Ἐγώ, κύριοι, ὅπως ἐπαρκῶς σᾶς ἐξήγησα, ἐτήρησα μέχρι σήμερον τὴν πολιτικὴν τοῦ ἀειμνήστου Βασιλέως Κωνσταντίνου, δηλαδὴ τὴν πολιτικὴν τῆς αὐστηρᾶς οὐδετερότητος. Ἔκανα τὸ πᾶν διὰ νὰ κρατήσω τὴν Ἑλλάδα μακρὰν τῆς συγκρούσεως τῶν μεγάλων κολοσσῶν. Ἤδη, μετὰ τὴν ἄδικον ἐπίθεσιν τῆς Ἰταλίας, ἡ πολιτικὴ τὴν ὁποίαν ἀκολουθῶ εἶναι ἡ πολιτικὴ τοῦ ἀειμνήστου Βενιζέλου. Διότι εἶναι ἡ πολιτικὴ τοῦ συνταυτισμοῦ τῆς Ἑλλάδος μὲ τὴν τύχην τῆς Δυνάμεως, διὰ τὴν ὁποίαν ἡ θάλασσα εἶναι ἀνέκαθεν, ὅπως εἶναι καὶ διὰ τὴν Ἑλλάδα, ὄχι τὸ ἐμπόδιον ποὺ χωρίζει, ἀλλὰ ἡ ὑγρὰ λεωφόρος ποὺ συνδέει… Διὰ τὴν Ἑλλάδα ἡ Ἀγγλία εἶναι φυσικὴ φίλη καὶ ἐπανειλημμένως ἐδείχθη προστάτρια, ἐνίοτε δὲ ἡ μόνη προστάτρια».
Τὸ πόσο εἰλικρινὰ κατάλαβε ὁ Μεταξᾶς τὰ λάθη τοῦ Ἐθνικοῦ Διχασμοῦ καταφαίνεται ἐπίσης καὶ ἀπὸ τὸ προσωπικό του ἡμερολόγιο. Λίγο προτοῦ πεθάνει, στὶς 5 Ἰανουαρίου 1941 γράφει χαρακτηριστικὰ τὰ ἐξῆς:
«Θὰ μᾶς συγχωρήση ὁ Θεὸς τὸ ἔγκλημα τοῦ 1915; Φταῖμε ὅλοι! Καὶ ὁ Βενιζέλος ἀκόμα! Τώρα αἰσθάνομαι πόσο ἔφταιξα!».
Οἱ προσωπικότητες ἔχουν τὸ θάρρος νὰ ἀλλάζουν γνώμη μὲ κριτήριο τὸ ἐθνικὸ ὄφελος.
Οἱ ὀπαδοὶ μποροῦν νὰ ἀλλάζουν μονάχα τὴν ἄλλη μεριὰ τῆς κασέτας τους μέ «ἀλάνθαστο ὀδηγό» τὶς ἰδεολογικές τους παρωπίδες καὶ τοὺς παραταξιακούς τους φανατισμούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου