Πέμπτη 8 Αυγούστου 2019

Ο ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ ΚΑΙ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ (Β' ΜΕΡΟΣ)

Του Σταμάτη Μαμούτου, 
υποψήφιου διδάκτορος Πολιτικής Θεωρίας

Διαβάστε το 1ο Μέρος εδώ:https://eoniaellhnikhpisti.blogspot.com/2019/08/blog-post_91.html
 
Η σημαντικότερη διαφοροποίηση του Ρομαντισμού από την Διαφωτισμό έχει να κάνει με τον σχηματισμό της νεοελληνικής συνείδησης. Μετά την επικράτηση του Ρομαντισμού στο ελληνικό πνευματικό στερέωμα και μέχρι σήμερα, η συνείδηση του μέσου νέου Έλληνα για την εθνική του υπόσταση βασίζεται στην αντίληψη ότι το ελληνικό έθνος είναι διαχρονικά υπαρκτό και αναλλοίωτο, από την αρχαιότητα στον μεσαίωνα κι από εκεί στα νεότερα χρόνια. 
-Η αποκόλληση από την δυτική αντίληψη περί της μικρής κλασικιστικής Ελλάδας του Διαφωτισμού, έφερε τους νέους Έλληνες σε απόσταση από τις χώρες του νεωτερικού δυτικού φιλελευθερισμού. Μια απόσταση που εκφράστηκε με όρους πολιτισμικούς, αλλά και με όρους γεωπολιτικούς. Μέσα από τις ρομαντικές γεωπολιτικές προσεγγίσεις αναδύθηκε η τάση για την αυτονόμηση της Ελλάδας από την γεωπολιτική εποπτεία και από την πολιτισμική κηδεμονία των Mεγάλων –και ιδίως των μεγάλων δυτικών– Δυνάμεων.
-Ο Ρομαντισμός έδωσε έμφαση στον υποτιμημένο μέχρι τότε ελληνικό μεσαίωνα. Ο βυζαντινός μεσαίωνας απέκτησε προνομιακή σημασία για τους Έλληνες Ρομαντικούς, καθώς εξασφάλιζε την ιστορική ενότητα του έθνους, από την αρχαιότητα στα νεότερα χρόνια. Στην ουσία ο μεσαίωνας αποτελούσε το βραχίονα στον οποίο βασίστηκε η Μεγάλη Ιδέα. Επιπλέον, στα μάτια των Ελλήνων Ρομαντικών, ο αρχαιοπρεπής κλασικισμός, λόγω της οικουμενικής του αναγνώρισης και των πολλών υποστηρικτών που είχε αποκτήσει ανά τον κόσμο, είχε προσλάβει μια διεθνιστική διάσταση, που ιδεολογικά διαλεγόταν με τον κοσμοπολιτικό φιλελευθερισμό. Αντίθετα, στην λαϊκή τέχνη των απλών Ελλήνων, οι οποίοι δημιουργούσαν αυθόρμητα και χωρίς το στυλιζάρισμα του ακαδημαϊκού κλασικισμού, οι επιρροές του μεσαιωνικού ύφους ήταν σημαντικές. Στο σημείο αυτό οικοδομήθηκε μια σύμπλευση της ρομαντικής λόγιας ελίτ με την «μεσαιωνικά καταγόμενη» λαϊκότητα. Αυτό το μπόλιασμα εμπεριέχει τους σπόρους μιας κατεύθυνσης, που θα χαρακτηρίσει τον ελληνικό εθνικιστικό λόγο, μέχρι το πρώτο μισό του 20ου αιώνα.
-Ασφαλώς, προκειμένου να επιτευχθεί αυτή η σύμπλευση, οι εκφραστές του ελληνικού Ρομαντισμού, υιοθέτησαν μια στάση ζωής που είχαν προκρίνει και οι Διαφωτιστές. Στα πλαίσια αυτής της στάσης ζωής ήταν απαραίτητο για έναν λόγιο να είναι και πολιτικά ενεργός. Ενδεχομένως, και με την ένταση που εμπεριέχει σήμερα η έννοια του «πολιτικού ακτιβιστή».
Όλα αυτά τα γνωρίσματα του ελληνικού Ρομαντισμού, θα τα βρούμε στις αρχές του επόμενου αιώνα, να εκδηλώνονται στην σκέψη και την δράση του Ίωνα Δραγούμη.  Ωστόσο, ερευνώντας τον προσανατολισμό της σκέψης του Δραγούμη, θα πρέπει να έχουμε υπόψη το εξής. Ο Δραγούμης δεν ήταν ένας θεωρητικός που έγραφε διατηρώντας μια απόσταση από τα κεντρικά πολιτικά δρώμενα. Ήταν ένας πολιτικά ενεργός άντρας της εποχής του. Είτε ως διπλωμάτης, είτε ως βουλευτής, διέθετε γνώση της πολιτικής πραγματικότητας και συμμετείχε ενεργά στο πολιτικό γίγνεσθαι. Πράγμα που σημαίνει ότι τις τελικές αποφάσεις του, ίσως είναι σωστό να τις κρίνουμε μέσα από αυτή την διαλεκτική, ανάμεσα στην ρομαντική του ιδεολογία, από την μια, και την γνώση των αναγκών της πρακτικής πολιτικής που διέθετε, από την άλλη. 
Ασφαλώς, αν θελήσουμε να εστιάσουμε στο πεδίο της ρομαντικής ιδεολογίας του, για τις ανάγκες της σημερινής ομιλίας, θεωρώ σκόπιμο να απομονώσουμε δυο παραδείγματα, τα οποία θα μας δώσουν μια ενδεικτική αλλά και ικανοποιητική εικόνα της πολιτικής του σκέψης.  Το πρώτο από αυτά τα παραδείγματα αφορά την αντίθεση του πολιτικού Ρομαντισμού με όλες τις υπόλοιπες ιδεολογίες. 
Όπως ανέφερα προηγουμένως, οι Έλληνες Ρομαντικοί του 19ου αιώνα αντιπαρατέθηκαν τόσο με τους Διαφωτιστές όσο και με κάποιους λόγιους του εκκλησιαστικού περιβάλλοντος. Μισό, περίπου, αιώνα αργότερα και συγκεκριμένα στην εποχή του Δραγούμη, οι ιδεολογικές αυτές τομές παρέμεναν ζωντανές.
Συγκεκριμένα, στο τέταρτο κεφάλαιο του αυτοβιογραφικού του  βιβλίου Όσοι Ζωντανοί, το οποίο φέρει τον τίτλο «Πολιτική Φαναριώτικη», ο Δραγούμης παρέθεσε έναν διάλογο. Στον διάλογο συμμετείχαν ένας Φαναριώτης πολιτευτής με αστικές καταβολές και ιδεολογία που έτεινε προς έναν μεταρρυθμιστικό φιλελευθερισμό, ένας ιερέας που εξέφραζε την εκκλησιαστική ιδεολογία, ένας νεαρός φοιτητής που υποστήριζε τον μαρξισμό και ο ίδιος ο Δραγούμης ως εκφραστής του ελληνικού ρομαντικού εθνικισμού.
Κατά την εξέλιξη της συζήτησης ο ιερέας υποστήριξε ότι η ορθόδοξη εκκλησία έσωσε το ελληνικό έθνος κατά την τουρκοκρατία. Ο μαρξιστής απάντησε ότι η εκκλησία αποτελεί μηχανισμό που αναπαράγει την άδικη εξουσία του καπιταλισμού. Ο Φαναριώτης μεγαλοαστός αντέτεινε ότι το μόνο που χρειαζόταν η Ελλάδα ήταν κάποιες μεταρρυθμίσεις και πως οι Έλληνες θα έπρεπε να αποκτήσουν μια δυτικού τύπου πίστη στους θεσμούς. Ο Δραγούμης απέρριψε όλα τα παραπάνω επιχειρήματα. Αν οι θέσεις που εξέφρασε ήταν σωστές ή όχι, μπορεί να το κρίνει ο κάθε αναγνώστης. Ωστόσο, εμάς προς το παρόν δεν μας ενδιαφέρει αυτό. Εκείνο που θέλω, καταρχάς, είναι να εξετάσουμε την σημασία της παρακαταθήκης των πολιτικών ιδεών του ελληνικού Ρομαντισμού στην σκέψη του Δραγούμη. 
Στην συζήτηση που περιέγραψε στο τέταρτο κεφάλαιο του «Όσοι Ζωντανοί», λοιπόν, ο Δραγούμης απέρριψε το εκκλησιαστικό επιχείρημα ότι το ελληνικό έθνος σώθηκε, κατά την τουρκοκρατία, από την εκκλησία. Απάντησε, μάλιστα, στον ιερέα, ότι αν υπήρχε μια διοικητική αρχή που κράτησε τον ελληνισμό σε συνοχή ανά τους αιώνες, εκείνη δεν ήταν η εκκλησιαστική γραφειοκρατία αλλά το διοικητικό μοντέλο των τοπικών κοινοτήτων, το οποίο προϋπήρχε και στο οποίο η εκκλησία εντάχθηκε.
Στη συνέχεια, ο Δραγούμης απέρριψε και το αίτημα του νεαρού μαρξιστή, να χτυπηθεί η εκκλησία συνολικά. Μπορεί να απέκρουε την επισκίαση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας από μια θεοκρατικού τύπου κουλτούρα. Δεν δεχόταν, όμως, να ξεριζωθεί το στοιχείο της ορθόδοξης θρησκευτικής παράδοσης από την ελληνική ταυτότητα. Τουναντίον, υποστήριξε ότι οι απλοί ιερείς του λαού είχαν μπολιαστεί άρτια στο κοινωνικό σώμα του έθνους και πως οι ορθόδοξες παραδόσεις συνιστούσαν διαχρονικά έθιμα και αποτελούσαν στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας.
Τέλος, απέρριψε και την θέση του αστού πολιτικού για τις μεταρρυθμίσεις. Σύμφωνα με τον Ίωνα, αυτή η εργαλειακή πρακτική του φιλελευθερισμού, το μόνο που έκανε ήταν να στριμώχνει τον ελληνικό λαό στα πλαίσια του δυτικού καπιταλιστικού πλαισίου, το οποίο ήταν ξένο προς την ταυτότητα του ελληνισμού.
Διαφωνώντας με όλους τους συνομιλητές του, ο Δραγούμης εξέφρασε με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο την ιδεολογία του ελληνικού Ρομαντισμού.  Όπως είχαν κάνει τον προηγούμενο αιώνα ο Φρεαρίτης, ο Παπαρρηγόπουλος, ο Άγγελος Βλάχος, ο Ζαλοκώστας και άλλοι ρομαντικοί, έτσι και ο Δραγούμης παρουσίασε τις δικές του εκτιμήσεις, επιχειρώντας να δει τα πράγματα με έναν βαθύτερο, εσωτερικό τρόπο, ο οποίος πρόκρινε ένα ιδιαίτερο ελληνικό κριτήριο. Οτιδήποτε ήταν ξένο προς όσα ο ελληνικός Ρομαντισμός περιέγραφε ως καθαυτό ελληνικά, αντιμετωπιζόταν με επιφύλαξη.
Οι ερευνητές που θεωρούν ότι ο Δραγούμης είναι δυσνόητος ή αμφιλεγόμενα αντιφατικός, παραθέτουν παραδείγματα σαν τον διάλογο που μόλις προανέφερα. Το ότι ο Δραγούμης δεν ήταν ούτε τυπικά συντηρητικός, ούτε προοδευτικός, το ότι στρεφόταν εναντίων όλων, γίνεται πολλές φορές λόγος ώστε να αμφισβητηθεί η συνοχή της πολιτικής του σκέψης. Ωστόσο, η δική μου προσέγγιση είναι διαφορετική. 
Ασφαλώς, το γεγονός ότι ο Δραγούμης στράφηκε εναντίον όλων (φιλελεύθερων, μαρξιστών και συντηρητικών ιερέων) μπορεί να προκαλέσει μια δυσκολία στην ταξινόμηση της πολιτικής του ιδεολογίας. Αλλά την δυσκολία φρονώ ότι μπορούμε να την υπερβούμε αν λάβουμε υπόψη μας το προηγούμενο του ελληνικού Ρομαντισμού. Προσωπικά εκτιμώ ότι, έχοντας κατά νου όλα όσα είπαμε για τον Ρομαντισμό, θα συμπεράνουμε ότι, πράγματι, ο Δραγούμης ήταν εναντίον όλων. Αλλά όχι γιατί βρισκόταν σε σύγχυση. Ήταν εναντίων όλων γιατί εξέφραζε μια πολύ ιδιαίτερη κατηγορία πολιτικής σκέψης, η οποία ήταν διαφορετική από εκείνες που απέρριπτε και είχαν τις απαρχές τους στον Διαφωτισμό. Το έκανε γιατί εξέφραζε την ιδιαίτερη κατηγορία των στοχαστών του πολιτικού Ρομαντισμού.  

ΑΒΑΛΟΝ
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ






Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΤΙ ΕΣΤΙ ΕΘΝΟΣ

Το ΕΘΝΟΣ σχηματιζεται απο δυο βασικους παραγοντες,την ΦΥΛΗ και την ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ.Λεγοντας <φυλη>,εννοουμε την<καταγωγη>-οτι πρεπει δηλ.τα ατομα του Εθνους να εχουν κοινη καταγωγη.Δεν αρκει να εχουν αυτα<συνειδηση>
περι κοινης καταγωγης.Δεν αρκει δηλ.να πιστευουν στην κοινη τους καταγωγη,αλλα να εχουν πραγματι κοινη καταγωγη.Διοτι ΜΟΝΟΝ η κοινη καταγωγη-η κοινη<φυλετικη υπαγωγη>-συνεπαγεται ΚΟΙΝΟΥΣ κληρονομικους χαρακτηρες,αρα κοινα πνευματικα στοιχεια.Οταν υπαρχει κοινη καταγωγη,τοτε υπαρχουν κατα το μαλλον η ηττον κοινη γλωσσα,κοινος πολιτισμος,κοινη θρησκεια,κοινα ηθη,κοινη ιστορια.Αυτα τα δευτερογενη στοιχεια δεν αποτελουν,το καθενα ξεχωριστα,απαραιτητο στοιχειο συγκροτησεως Εθνους.Εν τουτοις ολα αυτα,οταν συνυπαρχουν,συντελουν στην συνοχη της κοινοτητος,στην δημιουργια δηλ.ΕΝΙΑΙΑΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΣ-του δευτερου παραγοντος συγκροτησεως του ΕΘΝΟΥΣ.ΕΘΝΟΣ ειναι επομενως ο ομοειδης φυλετικως λαος,που εχει συνειδηση της υπαρξεως του.
''Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ''

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΣΗΜΑΙΑ ΜΑΣ

Αυτή η σημαία στα μάτια τα δικά μας συμβολίζει τους Αγώνες όσων πολέμησαν, εργάστηκαν,θυσιάστηκαν, δολοφονήθηκαν, σκοτώθηκαν και έζησαν με πρώτιστες αξίες εκείνες της Ελευθερίας, της Δικαιοσύνης και της Πατρίδας. Αυτούς που έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην αιώνιο πανύψηλο φρούριο του Ελληνικού Πολιτισμού. Δεν είναι ικανή καμία βουλή, κανένα κράτος και κανένας πολιτικός ή κεφάλαιο να την ξεφτιλίζει και να την ξεπουλάει καθημερινά. Οι δειλοί τη βλέπουν με φόβο. Οι προδότες σαν πανί. Οι αστοί σαν ύφασμα. Οι άνανδροι την καίνε. Μα εμείς τη βλέπουμε σαν τη Μάνα που καρτερεί να μας δεί να εκπληρώνουμε τα όνειρα μας. Τα δικά μας,τα δικά της, του Γένους.

ΛΟΓΙΑ ΙΩΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗ




















"Από στενός πατριώτης, γίνομαι εθνικιστής, με τη συνείδηση του έθνους μου και όλων των άλλων εθνών, γιατί οι διαφορές των εθνών πάντα θα υπάρχουν, και έχω τη συνείδησή τους και χαίρομαι που υπάρχουν αυτές οι διαφορές, που με τις αντιθέσεις τους, με τις αντιλήψεις τους, υψώνουν την ανθρώπινη συνείδηση και ενέργεια. Από άτομο γίνομαι άνθρωπος." (ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 18-3-1919)

ΕΘΝΙΚΟ ΠΕΙΣΜΑ

ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

''Δεν θελω να πεθανει το Εθνος μου,το Εθνος αυτο, που τοσα εκαμε στην ζωη του, το εξυπνο,το τοσο ανθρωπινο. Για να το φυλαξω απο τον θανατο πρεπει τωρα να το καμω πεισματαρικο στην ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ,στον ΕΘΝΙΣΜΟ, ας ειναι και υπερβολικο το αισθημα που θελω να δωσω στους Ελληνες. Μονον ετσι θα ζησει το ΕΘΝΟΣ.''

''Σε οποιους με κατηγορουν η με περιγελουν, γιατι τους κεντρω το Εθνικο τους αισθημα και τους μιλω αποκλειστικα,θα λεγω:Λοιπον θελετε να πεθανει το Εθνος σας;Αν το θελετε,πεστε το καθαρα,μην κρυβοσαστε''

ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

Η ΡΗΣΗ ΠΟΥ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΜΕ



πισταμνους πρς εδτας τι δκαια μν ν τ
νθρωπείῳ λγ π τς σης νγκης κρνεται, δυνατ δ
ο
προχοντες πρσσουσι κα ο σθενες ξυγχωροσιν.

κατά την συζήτησιν των ανθρωπίνων πραγμάτων το επιχείρημα του δικαίου αξίαν έχει, όπου ίση υπάρχει δύναμις προς επιβολήν αυτού, ότι όμως ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμίς του και ο ασθενής παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του"

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ Ε89

Μετάφραση Ελ. Βενιζέλου


28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 - ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ Ι. ΜΕΤΑΞΑ

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9AYAjQboFh1_5M3bFMvoiwdv6qY5bDyiuBuwvPV3Yjtp1ZG3BAXNnY5CWdpxeWu7FvNRIyWEpe_RHBqBZHx93XDCYKW4LJe3j_4jgmwduvaKGVqaTsCSNu7bWjJSewd6rxVoBPh5kloo/s400/%CE%99%CE%A9%CE%91%CE%9D%CE%9D%CE%97%CE%A3+%CE%9C%CE%95%CE%A4%CE%91%CE%9E%CE%91%CE%A3.jpg

“Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της.
Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία μη αναγνωρίζουσα εις ημάς να ζήσωμεν ως ελεύθεροι Έλληνες, μου εζήτησε σήμερον την 3ην πρωινήν ώραν την παράδοσιν τμημάτων του Εθνικού εδάφους κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν και ότι προς κατάληψιν αυτών η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν. Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρεσβευτήν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ’ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.
Έλληνες
Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος θα εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε διά την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά μας και τας ιεράς μας παραδόσεις. Νυν υπέρ πάντων ο αγών.


Η ΕΞΟΝΤΩΣΗ ΕΝΟΣ ΕΘΝΟΥΣ

Το πρώτο βήμα για να εξοντώσεις ένα έθνος
είναι να διαγράψεις τη μνήμη του.
Να καταστρέψεις τα βιβλία του,
την κουλτούρα του, την ιστορία του.
Μετά να βάλεις κάποιον να γράψει νέα βιβλία,
να κατασκευάσει μια νέα παιδεία,
να επινοήσει μια νέα ιστορία.
Δεν θα χρειαστεί πολύς καιρός
για να αρχίσει αυτό το έθνος
να ξεχνά ποιο είναι και ποιο ήταν.
Ο υπόλοιπος κόσμος γύρω του
θα το ξεχάσει ακόμα πιο γρήγορα.


Μ. Κούντερα

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΕ 10 ΛΕΠΤΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΛΑΣΓΟΣ: 26 ΧΡΟΝΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ.

free counters