Ο Α' ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟ 1912 ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΕ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΗΠΕΙΡΟ

Στις 4 Οκτωβρίου 1912 η Οθωμανική Αυτοκρατορία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Βουλγαρίας και της Σερβίας. Με την Ελλάδα απέφυγε να κηρύξει τον πόλεμο ελπίζοντας ακόμα σε ειρηνικό διακανονισμό. Την αμέσως όμως επόμενη ημέρα, 5 Οκτωβρίου 1912 η Ελληνική κυβέρνηση κήρυξε εκείνη τον πόλεμο ως μέλος του Βαλκανικού Συνασπισμού. Σύμφωνα με το σχέδιο επίθεσης, ο στρατός Θεσσαλίας με διοικητή τον διάδοχο Κωνσταντίνο θα αναλάμβανε το κύριο βάρος των επιχειρήσεων. Ο στρατός Ηπείρου με διοικητή τον στρατηγό Κωνσταντίνο Σαπουτζάκη θα αναλάμβανε δευτερεύοντα ρόλο, μέχρι την ολοκλήρωση του έργου του στρατού Θεσσαλίας...

Α) Επιχειρήσεις στη Μακεδονία

Η Ελλάδα, μετά την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, επιδόθηκε αμέσως στην κρατική της οργάνωση και ανασυγκρότηση. Η ατυχής όμως έκβαση του Ελληνοτουρκικού Πολέμου του 1897, όπως και η ένταση που ακολούθησε στο χώρο της Μακεδονίας από τη δράση των Βουλγάρων Κομιτατζήδων, την ανάγκασε να αναπτύξει έντονη δραστηριότητα για τη βελτίωση της κατάστασης των υπόδουλων ομοεθνών της, στις Τουρκοκρατούμενες περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης, που ήταν αναπόσπαστα εδάφη της και στα οποία ζούσε συμπαγές και πολυπληθές Ελληνικό στοιχείο, που διακρινόταν για το υψηλό πολιτιστικό του επίπεδο, την πρόοδο και την οικονομική του ανάπτυξη.

Η όποια όμως, προσπάθεια του Ελεύθερου Ελληνικού Κράτους, για την απελευθέρωση του υπόδουλου Ελληνισμού, ήταν δύσκολο να εκδηλωθεί και να καρποφορήσει, γιατί η Τουρκία εξακολουθούσε να είναι ισχυρή και γιατί η πολιτική των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων για τη Βαλκανική είχε διαμορφωθεί κάτω από το δόγμα της διατήρησης του τότε εδαφικού καθεστώτος στην περιοχή, χωρίς να επιτρέπει καμία ουσιώδη μεταβολή.

Σε κάθε απαίτηση ή διάβημα των Βαλκανικών κρατών, για τα δικαιώματα των ομοεθνών πληθυσμών τους, η απάντηση της Τουρκίας ήταν αρνητική και πολλές φορές απειλητική. Οι Χριστιανικοί πληθυσμοί έπρεπε να εξαφανιστούν. Η νέα εθνικιστική πολιτική της Τουρκίας, τέθηκε σε εφαρμογή με σειρά μέτρων, όπως της υποχρεωτικής στρατολογίας των Χριστιανών, της διδασκαλίας της Τουρκικής γλώσσας στα ξένα σχολεία, της κατάργησης ορισμένων προνομίων κτλ. Κυρίως όμως, η οργή των Νεότουρκων στράφηκε εναντίον των Ελλήνων. Έτσι, ο υπόδουλος Ελληνισμός τέθηκε και πάλι σε διωγμό.

Η Ελλάδα, προ της νέας αυτής κατάστασης, οργάνωσε το Στρατό της σε νέες βάσεις και εφοδιάστηκε με το απαραίτητο πολεμικό υλικό, ενώ νέες μονάδες προστέθηκαν στο Στόλο. Παράλληλα, άρχισε έντονη διπλωματική δραστηριότητα. Είχε γίνει κατανοητό, ότι δεν ήταν δυνατό η Ελλάδα ν' αντιπαραταχθεί μόνη της κατά της Τουρκίας. Έπρεπε να ζητηθεί η συνεργασία και των άλλων Βαλκανικών κρατών. Και η κατάσταση ήταν ευνοϊκή. Μετά από διαπραγματεύσεις τα τέσσερα χριστιανικά Βαλκανικά κράτη, αν και δεν είχαν υπογράψει κοινό αμυντικό σύμφωνο, βρέθηκαν στις αρχές του φθινοπώρου του 1912 συνενωμένα και αλληλέγγυα κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η αντίδραση της Τουρκίας, στη δραστηριότητα αυτή των Βαλκανικών κρατών, εκδηλώθηκε άμεσα και δυναμικά με την ενίσχυση των παραμεθόριων φρουρών και τη μετακίνηση, με το πρόσχημα διεξαγωγής στρατιωτικών ασκήσεων, σημαντικών δυνάμεων από την Ανατολή στη Μακεδονία και τη Θράκη. Σε απάντηση τα Βαλκανικά κράτη κήρυξαν γενική επιστράτευση και το Μαυροβούνιο κήρυξε πρώτο, στις 25 Σεπτεμβρίου του 1912, το πόλεμο κατά της Τουρκίας.

Ο πόλεμος ήδη, μεταξύ των Βαλκανικών Συμμάχων και της Τουρκίας, ήταν αναπόφευκτος και στις 5 Οκτωβρίου του 1912 άρχισαν οι εχθροπραξίες, με το Βουλγαρικό Στρατό να επιχειρεί προς την Ανατολική Θράκη, το Σερβικό προς τα Σκόπια και το Μοναστήρι και τον Ελληνικό προς τη Μακεδονία και την Ήπειρο.

Η Στρατιά Θεσσαλίας άρχισε την προέλασή της, το πρωί της 5ης Οκτωβρίου 1912, με σκοπό την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Αφού απώθησε Τουρκικά τμήματα κατέλαβε στις 6 Οκτωβρίου, την Ελασσόνα, συνέχισε την προέλασή της και στις 9 Οκτωβρίου επιτέθηκε κατά των Τούρκων στην οχυρή τοποθεσία του Σαραντάπορου.

Τρεις Μεραρχίες επιτέθηκαν κατά μέτωπο, ενώ μία άλλη, με υπερκερωτική ενέργεια, έφτασε στα νώτα της τοποθεσίας, εξαναγκάζοντας τους Τούρκους να υποχωρήσουν προς τα Σέρβια και την Κοζάνη εγκαταλείποντας όλο το υλικό και το πυροβολικό τους.

Η IV Μεραρχία, αφού καταδίωξε τους Τούρκους το πρωί στις 10 Οκτωβρίου, εισήλθε το απόγευμα στα Σέρβια, ενώ τμήματα της Ταξιαρχίας Ιππικού κατέλαβαν στις 11 Οκτωβρίου, την Κοζάνη. Έτσι, η νίκη του Ελληνικού Στρατού στο Σαραντάπορο, ενίσχυσε το ηθικό του και άνοιξε τις πύλες για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.

Μετά την ήττα των Τούρκων στο Σαραντάπορο, η Στρατιά Θεσσαλίας στράφηκε προς τα ανατολικά, με σκοπό την απελευθέρωση το ταχύτερο της Θεσσαλονίκης, που αποτελούσε τον κύριο πολιτικοστρατηγικό σκοπό των επιχειρήσεων στη Μακεδονία.

Ακολούθησε στις 16 Οκτωβρίου η απελευθέρωση της Βέροιας και της Κατερίνης. Στις 19 και 20 Οκτωβρίου 1912 κατά τη νικηφόρα μάχη του Ελληνικού Στρατού στα Γιαννιτσά, οι Τούρκοι, μπροστά στον κίνδυνο να κυκλωθούν, συμπτύχθηκαν εσπευσμένα προς τη Θεσσαλονίκη, και υποχρεώθηκαν μετά από διαπραγματεύσεις, να υπογράψουν στις 26 Οκτωβρίου 1912 την παράδοση της Θεσσαλονίκης και του Τουρκικού Στρατού, που ήταν περίπου 26.000 άντρες, με 70 πυροβόλα, 30 πολυβόλα και 1.200 κτήνη. Στη συνέχεια, ο Ελληνικός Στρατός στράφηκε προς τη Δυτική Μακεδονία, όπου διαδοχικά απελευθέρωσε τη Φλώρινα, την Καστοριά και την Κορυτσά.

Το Ελληνικό Ναυτικό, που αποτελούσε τη μόνη ναυτική δύναμη της Συμμαχίας, συντέλεσε αποφασιστικά στη νίκη των συμμαχικών όπλων. Ταυτόχρονα, με την ακάθεκτη προέλαση του Ελληνικού Στρατού και την απελευθέρωση των ιερών χωμάτων της Μακεδονίας και της Ηπείρου, ο Στόλος με ηγέτη το Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, απελευθέρωσε με εθελοντικά σώματα Προσκόπων και αγήματα Πεζοναυτών τη Χαλκιδική και το ένα μετά το άλλο τα Ελληνικά νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου.

Με τις ιστορικές, εξάλλου, ναυμαχίες της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913), με επικεφαλής το θρυλικό θωρηκτό "Αβέρωφ", όχι μόνο εξασφάλισε την κυριαρχία του στο Αιγαίο, εξαναγκάζοντας τον Τουρκικό Στόλο να μείνει αποκλεισμένος στα Δαρδανέλια μέχρι το τέλος του Πολέμου, αλλά απαγόρευσε και τις στρατηγικές μεταφορές Τουρκικών στρατευμάτων από τις Ασιατικές ακτές στη Βαλκανική Χερσόνησο. 

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στις 9 Δεκεμβρίου 1912 το υποβρύχιο "Δελφίν" επιτέθηκε κατά του Τουρκικού καταδρομικού "Μετζηδιέ", γεγονός που αποτέλεσε την πρώτη τορπιλική επίθεση στον κόσμο. Οι παράγοντες των επιτυχιών του Ναυτικού μας ήταν η ποιοτική υπεροχή και η ναυτική παράδοση του προσωπικού, καθώς και η εμπνευσμένη του ηγεσία.

Τέλος, σοβαρά συνέβαλε, κυρίως στην πτώση του ηθικού του αντιπάλου, και ο αεροπορικός στολίσκος, παρότι τα αεροσκάφη που διέθετε ήταν λίγα και με περιορισμένες επιχειρησιακές ικανότητες. Ο στολίσκος αυτός ανέλαβε και εκτέλεσε σημαντικές αποστολές αναγνωρίσεως, αλλά και προσβολές κατά επίγειων εχθρικών στόχων προς όφελος του Στρατού στη Μακεδονία και την Ήπειρο.

Επιπλέον, στις 24 Ιανουαρίου 1913 Ελληνικό υδροπλάνο πραγματοποίησε την πρώτη στον κόσμο αποστολή ναυτικής συνεργασίας, αναγνωρίζοντας τον Τουρκικό Στόλο στα Δαρδανέλια κατά του οποίου έριξε και έξι βόμβες. Δίκαια συνεπώς μπορεί να υποστηριχθεί ότι η Ελλάδα είναι μεταξύ των πρώτων χωρών στον κόσμο που χρησιμοποίησε αεροπλάνο ως πολεμικό μέσο στο πεδίο της μάχης.

Μετά από μακρές συζητήσεις η Τουρκία ζήτησε ανακωχή. Η Ελλάδα δεν συμφώνησε με τους όρους ανακωχής και στις 20 Νοεμβρίου 1912 συνέχισε μόνη τον πόλεμο κατά της Τουρκίας.

Μετά την υπογραφή της ανακωχής, αντιπρόσωποι όλων των εμπολέμων, συμπεριλαμβανόμενης και της Ελλάδας, συνήλθαν στο Λονδίνο για τη σύναψη οριστικής ειρήνης. Εξαιτίας όμως της Τουρκικής αδιαλλαξίας οι διαπραγματεύσεις διακόπηκαν στις 24 Δεκεμβρίου 1912, χωρίς στο μεταξύ να επιτευχθεί κάποια συμφωνία.

Β) Επιχειρήσεις Ηπείρου

Ο Ελληνικός Στρατός το 1912 διέθετε περιορισμένες δυνάμεις στην Ήπειρο. Ήταν όμως υποχρεωμένος να διεξάγει επιχειρήσεις σε δύο μέτωπα, της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Γι' αυτό και δεν ήταν δυνατό να αναλάβει επιθετικές ενέργειες ταυτόχρονα και προς τις δύο αυτές κατευθύνσεις. Έτσι, αποφασίστηκε να δοθεί προτεραιότητα στην απελευθέρωση της Μακεδονίας, γιατί το επέβαλλαν σοβαροί εθνικοί λόγοι.

Οι Ελληνικές δυνάμεις αφού πέρασαν τον Άραχθο ποταμό και μετά από σύντομο αγώνα, κατέλαβαν τις πόλεις Άρτα, Πρέβεζα, Καλαμπάκα και Μέτσοβο. Στη συνέχεια κινήθηκαν προς την πεδιάδα των Ιωαννίνων, όπου είχε συγκεντρωθεί ο όγκος των Τουρκικών δυνάμεων, που στο μεταξύ είχαν αρκετά ενισχυθεί με νέες, από την περιοχή του Μοναστηρίου. Έτσι, κυρίως εξαιτίας αυτού, αλλά και των δυσμενών καιρικών συνθηκών, η προέλαση του Ελληνικού Στρατού ανακόπηκε.

Η απόφαση της Κυβέρνησης ήταν να απελευθερωθεί η Ήπειρος πριν τη σύναψη συνθήκης ειρήνης μεταξύ των εμπολέμων. Έτσι, ο Στρατός Ηπείρου ενισχύθηκε με μία μεραρχία από τη Θεσσαλονίκη και ανέλαβε νέα επιθετική προσπάθεια. Μετά όμως από αλλεπάλληλες επιθετικές ενέργειες, από την 1η μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου 1912, οι Ελληνικές δυνάμεις προσέκρουσαν στην οχυρωμένη τοποθεσία των Ιωαννίνων, όπου και αναχαιτίστηκαν. 

Ακολούθησε περίοδος στασιμότητας στο μέτωπο, μέχρι που ο Στρατός Ηπείρου ενισχύθηκε και με άλλες μεραρχίες από το Θέατρο Επιχειρήσεων της Μακεδονίας, γιατί στο μεταξύ είχε ολοκληρωθεί η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και της Δυτικής Μακεδονίας και ήταν δυνατή η απαγκίστρωση δυνάμεων για την επίσπευση της απελευθέρωσης της Ηπείρου.

Νέα επίθεση που έγινε από τις 7 μέχρι τις 10 Ιανουαρίου 1913, με κύρια προσπάθεια κατά του Οχυρού Μπιζάνι και πάλι αναχαιτίστηκε από τους Τούρκους, με πολλές μάλιστα απώλειες για τις Ελληνικές δυνάμεις.

Τελικά σφοδρή επίθεση, που εκτοξεύτηκε στις 20 Φεβρουαρίου 1913, είχε ως αποτέλεσμα τον αιφνιδιασμό των Τούρκων, και μάλιστα από τη βαθιά Ελληνική εισχώρηση στο δεξιό πλευρό τους και την "άνευ όρων" παράδοση στον Ελληνικό Στρατό, της πόλης των Ιωαννίνων, μετά από δύο ημέρες, στις 21 Φεβρουαρίου 1913, από τον Τούρκο Διοικητή Εσσάτ Πασά.

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων, πέρα από την εξουδετέρωση κάθε σοβαρής Τουρκικής αντίστασης στην Ήπειρο και την κυρίευση σημαντικού πολεμικού υλικού, είχε επίδραση στο Ελληνικό γόητρο, το οποίο μετά από την επιτυχία αυτή εξυψώθηκε διεθνώς.

Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, ο Ελληνικός Στρατός κινήθηκε βορειότερα και μέχρι τις 5 Μαρτίου 1913 απελευθέρωσε τη Βόρεια Ήπειρο, όπου γινόταν παντού δεκτός με άκρατο πατριωτικό ενθουσιασμό από τον ακραιφνή Ελληνικό πληθυσμό της περιοχής αυτής. Οι απελευθερωτικοί όμως αυτοί αγώνες και οι θυσίες του Ελληνικού Στρατού δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Οι πόθοι και τα όνειρα των Ελλήνων της Βόρειας Ηπείρου έμειναν ανεκπλήρωτα, γιατί η Βόρεια Ήπειρος παραχωρήθηκε με απόφαση των τότε Μεγάλων Δυνάμεων στο νεοσύστατο Αλβανικό Κράτος.

Το τέλος του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, βρήκε την Ελλάδα να έχει απελευθερώσει την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τα νησιά του Αιγαίου μας.

ΠΗΓΕΣ :

(1) :
http://www.scribd.com/doc/37620792/%CE%9F%CE%B9-%CE%92%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF-%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CE%B9

(2) :
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CE%B9

(3) :
http://www.istoria.gr/dec03/content04.htm

(4) :
http://web.archive.org/web/20090224211813/http://www.army.gr/html/GR_Army/press_office/1October2002/istoriko.html

(5) :
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%84_%CE%92%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82

(6) :
http://olympia.gr/2012/10/07/%CE%B7-%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%83%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AC%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%BF%CF%85/

(7) :
http://www.istorikathemata.com/2010/10/19-20-1912.html

(8) :
http://epirusgate.blogspot.gr/2013/02/blog-post_4630.html

(9) :
http://www.pinnokio.gr/Uploads/files/afierwma%2030-09-12.pdf

(10) :
http://www.onalert.gr/stories/Naymaxia_EllhsOi_Toyrkoi_eixan_grapsei_tis_diathhkes_

toys_prin_th_naymaxia

(11) :
http://averoph.wordpress.com/2013/01/06/%CE%B7-%CE%BD%CE%B1%CF%85%CE%BC%CE%B1%CF%87%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%BB%CE%B7%CE%BC%CE%BD%CE%BF%CF%85-5-%E1%BC%B0%CE%B1%CE%BD-1913/

(12) :
http://www.seetha.gr/images/epalxis-pdfs/EPALXEIS_V101.pdf

(13) :
http://www.seetha.gr/images/epalxis-pdfs/EPALXEIS_102.pdf

(14) :
http://users.sch.gr/fstav/1922/1922.php

(15) :
http://history-pages.blogspot.gr/2012/06/1912-1913.html

(16) :
http://ethnikiaspida.blogspot.gr/2012/10/6-1912.html

(17) :
http://lefobserver.blogspot.gr/2010/10/11-1912.html

(18) :
http://3dim-veroias.ima.sch.gr/wp-content/uploads/2011/10/apeletherosi_verias.pdf

(19) :
http://www.istorikathemata.com/2011/10/26-1912.html

(20) :
http://www.stoxos.gr/2011/10/blog-post_8037.html

(21) :
http://www.agelioforos.gr/default.asp?pid=7&ct=4&artid=156225

(22) :
http://enneaetifotos.blogspot.gr/2011/10/blog-post_1978.html

(23) :
http://greveniotis.gr/index.php/istoria-laografia/361-apeleftherosi-deskatis-kai-grevenon

(24) :
http://www.istorikathemata.com/2010/11/7-1912.html

(25) :
http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=7810&Itemid=682

(26) :
http://www.stoxos.gr/2011/11/1912.html

(27) :
http://www.elzoni.gr/html/ent/203/ent.33203.asp

(28) :
http://averoph.wordpress.com/2012/10/08/%CE%B7-%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B5%CF%81%CF%89%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%BB%CE%B7%CE%BC%CE%BD%CE%BF%CF%85-8-%CE%BF%CE%BA%CF%84-1912/

(29) :
http://www.stoxos.gr/2011/10/blog-post_8708.html

(30) :
http://www.istorikathemata.com/2010/11/8-1912_09.html

(31) :
http://www.enkripto.com/2009/05/1912.html

(32) :
http://ethnologic.blogspot.gr/2011/11/blog-post_11.html

(33) :
http://www.istorikathemata.com/2010/11/2-1912.html

(34) :
http://www.haf.gr/el/history/history/pa_history01.asp

(35) :
http://aetoshal.blogspot.gr/2012/11/blog-post_15.html

 

 http://greekworldhistory.blogspot.com/2013/10/1912_5.html