Ο ραγιάς από τά πρώτα χρόνια τής τουρκοκρατίας, ζούσε μέ τό όνειρο τής ελευθερίας καί τής
ανασύστασης τού κράτους πού τού άρπαξε ο Αγαρηνός.
Οι Οθωμανοί ήταν όμως πανίσχυροι καί οι Ρωμιοί τούς
έβλεπαν μέ δέος καί τρόμο. Πάντοτε προσέβλεπαν σέ βοήθεια από τούς
χριστιανούς αδελφούς, γιά νά μπορέσουν
νά αποτινάξουν τόν τουρκικό ζυγό. Στά πρώτα χρόνια έστελναν επιστολές
στόν πάπα ή στήν Γαληνοτάτη Δημοκρατία τής Βενετίας, στή συνέχεια στόν
Ισπανό ή στό Γάλλο
βασιλιά ή σέ όποια δύναμη θεωρούσαν ικανή ότι θά παρέσχε βοήθεια.
Πάντοτε στίς μάχες χριστιανών καί μουσουλμάνων τάσσονταν στό πλευρό τών
ομοθρήσκων τους,
οι οποίοι στό τέλος τούς εγκατέλειπαν στό έλεος καί τήν εκδικητική μανία
τού Οθωμανού.
Μέσα στήν απόγνωσή τους έτρεφαν μύθους γιά τήν σωτηρία τους, όπως εκείνη
τού ξανθού γένους, δηλαδή τών Ρώσων Ορθοδόξων, οι οποίοι θά κατέβαιναν
στό νότο νά
διώξουν τούς βαρβάρους από τά εδάφη καί νά δημιουργήσουν πάλι τό
Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος. Τό 1770 όμως, τούς πρόδωσαν οι αδελφοί Ορλώφ,
αφού
τούς παρέσυραν σέ επανάσταση καί μετά τούς εγκατέλειψαν στή μοίρα τους.
Στίς αρχές τού 19ου αιώνα, οι Ρωμιοί ματαίως, περίμεναν τόν επαναστάτη
καί
πολέμιο τών μοναρχικών καθεστώτων, Ναπολέοντα νά αποβιβάσει τόν
πανίσχυρο γαλλικό στρατό καί νά πολεμήσει τόν σουλτάνο. Ολες οι ελπίδες
γιά βοήθεια από τήν πολιτισμένη Ευρώπη αποδείχθηκαν μάταιες. Τό πέρασμα
τών αιώνων καί οι αδιάκοπες αιματοχυσίες είχαν πείσει τό έθνος μας ότι η
ελευθερία θά ερχόταν μόνο μέ τόν αγώνα τών ιδίων τών Ελλήνων καί χωρίς
τήν βοήθεια τών ξένων. Αυτό τό πίστεψαν καί τρείς έμποροι, τέκτονες οι
οποίοι ίδρυσαν
τό 1814 στήν Οδησσό τήν "Εταιρεία τών Φιλικών", μέ μόνο σκοπό τήν αποτίναξη τού τουρκικού ζυγού από τόν τράχηλο τών Ελλήνων. Ηταν
ο Εμμανουήλ Ξάνθος από τήν Πάτμο, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ από τά Ιωάννινα καί ο Νικόλαος Σκουφάς από τήν Άρτα.
«Η γενναία σύλληψις καί η γενναιοτέρα έναρξις τής εφαρμογής τής ελληνικής ενότητος απέκειτο τή μέση τάξει, τή εμπορική ιδίως. Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ, Αθανάσιος Σέκερης, Εμμανουήλ Ξάνθος, Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος, Παναγιώτης Σέκερης, Αντώνιος Κομιζόπουλος καί οι τοιούτοι έμποροι ήσαν καί γραμματείς εμπόρων...
Δοκίμιον ιστορικόν περί τής Eλληνικής Eπαναστάσεως παρά Ιωάννου Φιλήμονος - 1859
Κύριον είχεν αύτη σκοπόν τήν επανάστασιν, τό όλον μέν περιλαμβάνουσαν τών διαφόρων υπό τό σύμβολον τής Ορθοδοξίας ενουμένων εθνικοτήτων τής πεπτωκυίας ελληνικής αυτοκρατορίας, σημείον δέ κυριώτατον έχουσαν τήν καθέδραν ταύτης, τήν Κωνσταντινούπολιν. Υπό τό αυτό ορθόδοξον καί περιληπτικώτατον πνεύμα καί ο Ρήγας Φεραίος συνέταξε τούς Θουρίους αυτού, καί ο Κωνσταντίνος Υψηλάντης εκανόνισε τήν διαγωγήν αυτού...
Απολύτως δέ η Φιλική Εταιρία συνεκροτήθη ουχί πρός κατήχησιν, διότι κατηχήσεως ανάγκην διά τήν ελευθερίαν καί ανεξαρτησίαν αυτού, ούτε ο Έλλην, ούτε ο Βούλγαρος ή ο Σέρβος είχον, αλλά πρός τήν μόρφωσιν ενός τού γενικού πνεύματος κέντρου, εις ό απέκειτο η προπαρασκευή πρός τόν πόλεμον καί επειδή η τοιαύτη εργασία αδύνατος ην εν τω φανερώ, διά τούτον επήλθεν η υποχρεωτική προσφυγή εις μέτρα εν τω κρυπτώ...»
Οι τρείς ιδρυτές φρόντισαν βεβαίως εξ' αρχής, νά δημιουργήσουν κρυπτογραφικό κώδικα
γιά τήν αλληλογραφία τών μελών τής οργάνωσης, ενώ χρησιμοποιούσαν πολύπλοκες ιεροτελεστίες μυήσεως πού θύμιζαν τόν τεκτονισμό.
Αλλά τά πρώτα χρόνια η μυστική οργάνωση δέν είχε επιτυχία ούτε είχε μυήσει πολλά μέλη. Ο Σκουφάς σέ ταξίδι του
στήν Μόσχα απευθύνθηκε σέ εύπορους Έλληνες καί συνάντησε τήν
ειρωνεία καί τόν σαρκασμό. Τότε συνειδητοποίησε ότι τά βασικά εμπόδια
ήταν οικονομικής καί
οργανωτικής φύσεως. Σέ τρία χρόνια, τά μέλη τής Εταιρείας ήταν μόλις 42
ενώ τό σύνολο τών συνεισφορών ανερχόταν σέ 302 φλορίνια.
Τό 1817 οι τρείς φίλοι όντας απογοητευμένοι, είχαν αποφασίσει
ακόμα καί νά διαλύσουν τήν Εταιρεία. Ο Σκουφάς όμως επέμεινε νά
συνεχίσουν τό έργο πού ανέλαβαν
καί έπεισε τόν Τσακάλωφ νά μεταφέρουν τήν έδρα τής οργάνωσης στήν Κωνσταντινούπολι. Ετυχε τότε νά συναντήσει ο Σκουφάς τρείς
Μανιάτες οπλαρχηγούς 
Η αλήθεια είναι ότι ούτε ο Καποδίστριας ούτε ο Ανθιμος Γαζής ήταν
σύμφωνοι μέ τούς σκοπούς τής οργάνωσης, - οι σφαγές τού 1770 δέν είχαν
λησμονηθεί -
καί πρότειναν αναμονή. Αλλοι όμως Ελληνες πιό ενθουσιώδεις, ενήργησαν ως
απόστολοι τής Εταιρείας καί ταξίδεψαν σέ όποιο μέρος τού κόσμου
ανάσαινε η Ρωμιοσύνη.
Ο Ολύμπιος ταξίδεψε στήν Σερβία, ο Βατικιώτης στήν Βουλγαρία, ο
Πεντεδέκας στήν Μολδοβλαχία, ο Λουριώτης στήν Ιταλία, ο Αναγνωσταράς στά
νησιά, ο Χρυσοσπάθης
στή Μάνη, ο Φαρμάκης στή Μακεδονία καί τή Θράκη. Ο Ασημάκης Κροκίδας,
επίτροπος τού Αλή εις τήν Πύλην, μυήθηκε από τόν Αναγνωστόπουλο καί θά
αναλάμβανε
μέ τή σειρά του νά μυήσει πρόσωπα πού περιστοίχιζαν τόν Αλή πασά τών
Ιωαννίνων, όπως τόν Αλέξιο Νούτσο, τόν Τουρτούρη, τόν αρματολό Οδυσσέα
Ανδρούτσο,
τήν φίλη τού Αλή, Βασιλική Κίτσου Κονταξή καί άλλους.
«Τό δέ 1817 ο Αθανάσιος Τσακάλωφ κατέρχεται προηγηθείς εις Κωνσταντινούπολιν, παρακολουθούσιν ό,τε ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος καί ο Σκουφάς, καί αυτόθι συμπεριλαμβάνουν τόν Παναγιώτην Σέκερην, τόν Εμμανουήλ Ξάνθον, τόν Αρχιμανδρίτην Γρηγόριον Δικαίον καί άλλους, καί επομένως πέμπουσιν εις τήν Βλαχομολδαυίαν, εις τάς νήσους τού Αιγαίου Πελάγους, εις τήν Πελοπόννησον, εις τήν Επτάνησον καί εις τήν Στερεάν Ελλάδα αποστόλους νά κοινοποιήσωσιν εις τούς Ελληνας τό μυστήριον, αφ' ού δ' επολλαπλασιάσθησαν εις όλα τά μέρη οι φιλικοί, καί συγκαταλέγοντο ήδη μεταξύ αυτών καί πατριάρχαι καί αρχιερείς καί προεστώτες πολιτικοί τών επαρχιών καί πολεμικοί αρχηγοί, καί όσοι δυνάμενοι νά προπαρασκευάσωσι καί νά διευθύνωσι τά τής επαναστάσεως, τέλη τού 1818 στέλλουσι τόν Ξάνθον εις Πετρούπολιν πρός τόν Καποδίστριαν νά τόν προσκαλέση ως αρχηγόν τής επαναστάσεως...»
Απομνημονεύματα Νικολάου Σπηλιάδη - 1851
Οι απόστολοι πλέον μυούν κατά δεκάδες τούς Ελληνες όλων τών ηλικιών καί
τών επαγγελμάτων:
Γεώργιος Αινιάν, Κυριάκος Κουμπάρης,
Παντιάς Ράλλης, ο Ψαριανός πλοίαρχος Μαμούνης, ο Υδραίος Αντώνιος
Κριεζής, οι Σπετσιώτες Γεώργιος Πάνου καί Αναστάσιος Ανδρούτσος, ο
Σπύρος Μαύρος
από τήν Πάρο, Ιάκωβος Τομπάζης, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, κατά τήν παραμονή
του στή Ζάκυνθο μαζί μέ τούς Πετμεζαίους, τόν Πλαπούτα, τό Νικηταρά τόν
Χαράλαμπο Βιλαέτη.
Επίσης ακολούθησαν οι Διονύσιος Ρώμας καί ο Διονύσιος Σολωμός από τή
Ζάκυνθο, ο Βιάρος Καποδίστριας, ο Ιωάννης Ζαμπέλιος, ο Παλαιών Πατρών
Γερμανός πού μυήθηκε από τόν Αντώνιο Πελοπίδα, ο Ιωάννης
Παπαρρηγόπουλος. Στόν Μοριά σύμφωνα μέ τόν Φιλήμωνα μυήθηκαν οι
πρόκριτοι Δημήτριος Ζαήμης, Χαράλαμπος Περρούκας, Ασημάκης Φωτήλας,
Κανέλλος Παπαγιαννόπουλος (Δεληγιάννης), Γεώργιος Σισίνης, Αγγελής
Μελετόπουλος, Ιωάννης Καμαρηνός, Παναγιώτης Γιατράκος.
Η μεταφορά τής έδρας τής Εταιρείας στήν πρωτεύουσα τής Ρωμιοσύνης, τήν
Κωνσταντινούπολη, απ' όπου περνούσε πλήθος Ελλήνων, είχε
σάν αποτέλεσμα τό μυστικό τής Εταιρείας νά διαδοθεί σέ χιλιάδες καρδιές
πού ποθούσαν γιά ελευθερία καί εθνική ανεξαρτησία. Ολα τά έξοδα τής
οργάνωσης τά
Ο Τσακάλωφ αναγκάστηκε εν τω μεταξύ νά δολοφονήσει τόν Γαλάτη, ο οποίος δρούσε αλλοπρόσαλλα
καί εκβίαζε ότι θά αποκαλύψει τήν Εταιρία στούς Τούρκους.
Ένα άλλο μέλος τής Εταιρείας πού δρούσε αλλοπρόσαλλα καί μέ υπέρμετρο ζήλο ήταν ο Γρηγόριος Δικαίος -
ο μπουρλοτιέρης τών ψυχών - ο οποίος είχε
αποφασίσει νά ξεκινήσει τήν επανάσταση σέ συνεννόηση μέ τόν Ολύμπιο καί
τόν Φαρμάκη, χωρίς νά γνωρίζουν τίποτα τά ηγετικά στελέχη τής Εταιρείας.
Μάλιστα απείλησε καί τόν Αναγνωστόπουλο προκειμένου νά μάθη ποιά ήταν η Αόρατος Αρχή, καθότι καί αυτός πίστευε ότι πίσω από τήν οργάνωση βρίσκονταν ο
Καποδίστριας καί οι Ρώσσοι.
Τό μυστικό τής "Φιλικής Εταιρείας" ύστερα από επτά χρόνια τό γνώριζαν εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνες, ακόμα καί ο Αλή πασάς πού σκεφτόταν τρόπους νά τό
εκμεταλλευτεί γιά νά δημιουργήσει ανεξάρτητο από τήν Υψηλή Πύλη κράτος. Η κουβέντα πού είχε αρχίσει στήν Οδησσό τό 1814,
μεταξύ τριών φίλων κατέληξε νά
γίνει φλόγα στίς καρδιές όλων τών Ελλήνων καί τελείωσε ως πυρκαγιά πού
κατέκαψε τήν οθωμανική τυραννία.
Καί όπως γράφει ο Διονύσιος Κόκκινος η Εταιρεία ξεχώρισε γιά δύο σημεία:
Πρώτον ότι στήριξε τήν επανάσταση μόνο σέ ελληνικές δυνάμεις καί
δεύτερον
ότι απευθύνθηκε σέ όλες τίς τάξεις τών Ελλήνων, διότι η ιδέα καί τό
κίνημά της είχαν εθνικό χαρακτήρα.
Αφού ο Ιωάννης Καποδίστριας απέρριψε τήν αρχηγία αλλά καί τήν φιλοσοφία τής Εταιρείας, λέγοντας στόν Ξάνθο ότι η επανάσταση δέν ήταν τό κατάλληλο μέσο γιά τήν
απελευθέρωση τών Ελλήνων, ο Ξάνθος μέσα στήν μεγάλη του λύπη καί απογοήτευση στράφηκε αμέσως στόν Αλέξανδρο Υψηλάντη.
«ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ ενώπιον τού αληθινού Θεού οικειοθελώς, ότι θέλω είμαι επί
ζωής μου πιστός εις τήν Εταιρείαν κατά πάντα. Νά μη φανερώσω τό
παραμικρόν από τά σημεία καί
λόγους της, μήτε νά σταθώ κατ'ουδένα λόγον η αφορμή του νά καταλάβωσιν
άλλοι ποτέ, ότι γνωρίζω τι περί τούτων, μήτε εις συγγενείς μου, μήτε εις
πνευματικόν ή φίλον
μου.
ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ, ότι θέλω τρέφει εις τήν καρδίαν μου αδιάλλακτον μίσος
εναντίον τών τυράννων τής πατρίδος μου, οπαδών καί τών ομοφρόνων μέ
τούτους.
Θέλω ενεργεί κατά πάντα τρόπον προς βλάβην καί αυτόν τόν παντελή όλεθρόν των, όταν η περίστασις τό συγχωρήση.
ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ νά μην ωφελώμαι κατ'ουδένα τρόπον από τά χρήματα τής
Εταιρείας, θεωρών αυτά ως ιερόν πράγμα καί ενέχυρον ανήκον εις όλον τό
έθνος μου. Νά
προφυλάττωμαι παρομοίως καί εις τά λαμβανόμενα καί στελλόμενα
εσφραγιαμένα γράμματα.
ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ νά προσέχω πάντοτε εις τήν διαγωγήν μου, νά είμαι ενάρετος. Νά
ευλαβώμαι τήν θρησκείαν μου, χωρίς νά καταφρονώ τάς ξένας. Νά δίδω
πάντοτε τό καλόν
παράδειγμα. Νά συμβουλεύω καί νά συντρέχω τόν ασθενή, τόν δυστυχή καί
τόν αδύνατον. Νά σέβωμαι τήν διοίκησιν, τά έθιμα, τά κριτήρια καί τους
διοικητάς τού τόπου, εις
τον οποίον διατρίβω.
ΤΕΛΟΣ ΠΑΝΤΩΝ ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ ΕΙΣ ΣΕ, Ω ΙΕΡΑ ΠΛΗΝ ΤΡΙΣΑΘΛΙΑ ΠΑΤΡΙΣ, ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ
εις τους πολυχρονίους βασάνους Σου, ορκίζομαι εις τά πικρά δάκρυα, τά
οποία
τόσους αιώνας έχυσαν καί χύνουν τά ταλαίπωρα τέκνα Σου, εις τά ίδια μου
δάκρυα, χυνόμενα κατά ταύτην τήν στιγμήν, καί εις τήν μέλλουσαν
ελευθερίαν τών ομογενών μου,
ότι αφιερώνομαι όλως εις Σε. Εις τό εξής Συ θέλεις είσαι η αιτία καί ο
σκοπός τών διαλογισμών μου. Το όνομά Σου ο οδηγός τών πράξεών μου καί η
ευτυχία Σου η ανταμοιβή
των κόπων μου.»
Όρκος τών Φιλικών
«Ορκιζόμεθα ως τίμιοι άνθρωποι, ως άνθρωποι οι οποίοι δέν κινούμεθα
από κανέν άλλο αίσθημα, ειμή από τό πρός τήν Ελευθερίαν τής ταλαιπώρου
Πατρίδος μας, ίνα
συντρέξωμεν μέ τόν νούν, μέ τήν καρδίαν καί μέ τό σώμα μας εις τήν
ελευθερίαν της, μή πτοούμενοι μήτε πύρ, μήτε σίδηρον, μήτ' οποιανδήποτε
βάσανον ως από μέρους
ουτινοσδήποτε, όστις ήθελε τολμήσει νά μάς αποκόψη από τήν ιερότητα του
σκοπού μας.
Οι κόποι καί αγώνες θέλουν λογίζεσθαι ως μηδέν ως πρός τήν απόφασίν μας.
Ορκιζόμεθα δέ πρό πάντων, ότι μεταξύ ημών καί τών τυράννων τής
πατρίδος μας, τό πύρ καί ο σίδηρος είναι τά μόνα μέσα τής διαλλαγής καί
τίποτ' άλλο.
Αν δέ τουναντίον ηθέλομεν αναιρέσει τήν ιερότητα τών χρεών μας,
κινούμενοι από αισχροκέρδειαν τινά ή δειλίαν ή άλλην οποιανδήποτε
αιτίαν, τό όνομά μας νά
παραδίδηται εις τό αιώνιον ανάθεμα καί εις τήν κατάραν τών ομογενών μας,
τό αίμα μας νά χυθή ως χύνεται αυτήν ταύτην τήν στιγμήν ο οίνος τούτος,
τό δέ σώμα μας,
μή αξιούμενον ταφής νά γίνη βορά τών θηρίων καί τών ορνέων αμήν.»
Νικόλαος Σκουφάς - Eκδόσεις: Αγαπητός Αγαπητού 1877
«While the prudent but sincere friends of Greece were labouring to
establish her future independence by the slow but certain means of
enlightening the people; other impatient
and fierce, but perhaps not less generous spirits, were burning to hurry
her into an immediate struggle with her tyrant; counting more upon
their own ardour, and the justice of the cause,
that upon the means provided. Such were the men first known as members
of the secret society called the Hetaria...
The founders and first directors of the Εταιρεία, knew human nature
well; and wrapped their institution in that solemn mystery, so imposing
upon all men, but calculated to make
a deep impression upon the young and enthousiastic spirits, whom it was
their object to select as their members. They constitued themselves into
an imagery power, under the name
of Αρχή; their persons were unknown; but they made all the inferior
grades look up to the Αρχή with reverence and submission...»
Historical sketch of the Greek revolution - Samuel Gridley Howe 1828
«Από εκείνους όπου ήλθαν κατά τάς αρχάς του έτους 1821 εις τήν
Πελοπόννησον είναι καί ο Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Φλέσας. Αυτός κατηχών
επί πολλά έτη εις άλλα
μέρη εφάνη εις τήν Πελοπόννησον καί περνών από Ύδραν καί Σπέτσας επήγεν
εις Αργος, εκείθεν εις Κόρινθον καί Βοστίτσαν, όπου έμεινεν εις τό σπίτι
του Αναγνώστη
Αλεξανδροπούλου.
Εκεί εσυνάχθησαν κατά πρώτον ο Ανδρέας Λόντος, ο Σπυρίδων Χαραλάμπης, ο
Αγγελής Μελετόπουλος, ο Σωτήρης Ιωάννου καί άλλοι εντόπιοι.
Εις αυτούς εφανέρωσε τόν ερχομόν του, τόν τίτλον του ως απεσταλμένου
παρά τής Γενικής Αρχής κτλ. καί ότι
η 25η Μαρτίου είναι η πρώτη ημέρα τής επαναστάσεως.»
Φώτιος Χρυσανθόπουλος - Φωτάκος Υπασπιστής Κολοκοτρώνη
«Διά τοσούτων καί τηλικούτων προσπαθειών η Φιλική Εταιρία περιήλθεν εν καταστάσει,
υπισχνουμένη προόδους ανωτέρας. Οταν σκεφθή τίς, ότι απητείτο θεία τις
εγκαρτέρησις πρός τήν εφαρμογήν τής εθνικής ιδέας, ης τήν γλυκύτητα ησθάνοντο
μέν άπαντες γευομένοι του μυστηρίου, εγνώριζoν όμως καί τάς μεγάλας συνεπείς
πικρίας όταν ίδη τις, ότι η μάχαιρα τής τουρκικής θηριωδίας καί αυθαιρεσίας απαιωρείτο
κατά πάσαν στιγμήν επί τής κεφαλής εκάστου, καί αρχηγοί δέ καί μέλη πρό
των οφθαλμών αυτών είχον εν μέν τή Κωνσταντινουπόλει τήν φοβεράν ειρκτήν (ζιντάνιον) καί τήν
φοβερωτέραν φυλακήν (τόν φούρνον τού Μποσταντσήμπαση),
καθ' όλας δέ τάς επαρχίας τάς ποδοκάκκας (τομπρούκια) καί τά τοιαύτα,
βεβαίως θαυμάζει περί τού θείου ζήλου, οίος ενέπνεε τούς πάντας...»
Ιωάννης Φιλήμων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου