1821-2021 : ΠΩΣ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ;

Του Παναγιώτη Ήφαιστου

Ομ. Καθηγητού Διεθνών Σχέσεων – Στρατηγικών Σπουδών, Παν/μιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών

Οι αγώνες Ελευθερίας-Εθνικής ανεξαρτησίας και το βαθύτερο διαχρονικό νόημά τους. Ωρα για ένα σύγχρονο κράτος προσανατολισμένο προς τη δημοκρατία, ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία.

Ο αγώνας ελευθερίας των Ελλήνων του 1821 που συμβολίζεται με την αξίωση εθνικής ανεξαρτησίας, πρωτοπόρησε. Αυτό επειδή αφενός κατά την διάρκεια του συστήματος ισορροπίας δυνάμεων από τον 16ο μέχρι τον 19ο αιώνα κυριαρχούσαν κριτήρια και παράγοντες που αφορούσαν τους ηγεμονικούς ανταγωνισμούς και αφετέρου επειδή ο πλανήτης είχε κυριολεκτικά καταπλακωθεί από το φαινόμενο της αποικιοκρατίας. Ταυτόχρονα, η Επανάσταση των Ελλήνων που αξίωναν όχι μόνο ελευθερία αλλά και δημοκρατική συγκρότηση σύμφωνα με τις οικουμενικές διαχρονικές Ελληνικές πολιτικές παραδόσεις άρχισε μόλις έξι χρόνια μετά το Κογκρέσο της Βιέννης όταν οι ηγεμονικές δυνάμεις αποφάσισαν «όχι Επαναστάσεις όχι δημοκρατία».

Θα επιχειρηθεί με συντομία να γίνει αναφορά σε συγκεκριμένα πράγματα που αφορούν σημαντικά το πώς θα είναι το νεοελληνικό κράτος μετά το τέλος της πανδημίας κορονοϊού:

1. Ποιες είναι οι προεκτάσεις της πανδημίας.

2. Ποιοι έκαναν την Επανάσταση, τι διδάσκει το 1821 και τι σημαίνει η αποτυχία εκπλήρωσης των αξιώσεων των μετά-Επαναστατικών Εθνοσυνελεύσεων.
3. Τα διδάγματα της διαδρομής των Ελλήνων δύο αιώνες μετά την Επανάσταση.
4. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να επιτύχει ένα κράτος μετά την πανδημία να ανακάμψει και να αναπτυχθεί με ασφάλεια. 

Κατά πρώτον, λίγους μήνες μετά την πανδημία και όσο προχωράμε είναι πασιφανές ότι

α) οι προεκτάσεις στα πεδία της οικονομίας, των κοινωνικοπολιτικών δεδομένων και της διεθνούς πολιτικές θα είναι βαθύτατες και για κάποιους που θα αποδυναμωθούν ανεπίστροφα αρνητικές,
β) στον πλανήτη, στις περιφέρειες και στην Ευρώπη τίποτα δεν θα είναι όπως πριν,
γ) οι προκλήσεις για όλα τα κράτη θα είναι μεγάλες γιατί σε οξείες καταστάσεις αυτοβοήθειας ευνοούνται οι ανταγωνισμοί, οι αντιπαραθέσεις και ενδεχομένως οι διενέξεις,
δ) όταν η πανδημία θα τελειώσει θα επιβιώσουν και ευημερήσουν όρθιοι και δυνατοί όσοι θα βρεθούν κρατικά, πνευματικά και πολιτικά έτοιμοι και
ε) ενώ καλό είναι να γίνονται σωστές εκτιμήσεις για το πώς εξελίσσονται τα πράγματα διεθνώς και στην Ευρώπη για την Τουρκία ένα είναι σίγουρο: Όποιος και να είναι ο ηγέτης της θα πρέπει να αναμένεται να γίνει ένας ακόμη πιο απειλητικός και επικίνδυνος γείτονας. Η αποτροπή της απειλής είναι ζήτημα επιβίωσης.

Ποιοι έκαναν την Ελληνική Επανάσταση;

Αρματολοί κοντά στην Αθήνα, 1829. Found in the collection of the Staatliche Museen, Berlin. (Photo by Fine Art Images/Heritage Images/Getty Images)

Είναι θλιβερό όταν ιδεολογήματα, ανυπόστατα θεωρήματα και γνώμες κάθε είδους αμφισβητούν ή και εμπαίζουν την πρώτη όπως είπαμε Επανάσταση ελευθερίας και δημοκρατίας των Νέων Χρόνων. Να αμφισβητείται επίσης ποιοι την έκαναν. Σίγουρα δεν την έκαναν αγγελικά πλασμένοι άνθρωποι αλλά άνθρωποι, των οποίων το ανθρώπινο εκκρεμές όπως πάντα ισχύει και πάντα θα ισχύει, κυμαίνεται. Σταθεροποιείται σύμφωνα με τις επιταγές του συλλογικού βίου με κοινωνικοπολιτικές αποφάσεις, εάν και όταν βέβαια μια κοινωνία διαθέτει Κοινωνικό και πολιτικό γεγονός. Επίγειοι άγγελοι είναι μόνο στην φαντασία φορέων εσχατολογικών ασυναρτησιών –συνειδητών ή παρασυρμένων δεν έχει σημασία– οι οποίοι αντί να κατανοήσουν την σημασία των εθνικών πολιτισμών, των εθνικών πολιτικών παραδόσεων και το τι σημαίνει το άθλημα κάθε Κοινωνικού και Πολιτικού γεγονότος, παραμιλούν για ανθρωπολογικά εξομοιωμένους και πολιτικά εξισωμένους πλανήτες (μέχρι πρόσφατα ήταν τα διεθνιστικά δόγματα τις τελευταίες δεκαετίες είναι ο αδόκιμος εξομοιωτικός και εξισωτικός όρος παγκοσμιοποίηση).

Οι Οθωμανοί, εκτούρκισαν, εξισλάμισαν και εξόντωσαν πολλούς αλλά τελικά δέχθηκαν να πληρώνονται φόροι και οι Πόλεις να αυτό-θεσπίζονται αυτεξούσια, δημοκρατικά και με πολιτικές δομές και λειτουργίες που δεν είχαν τίποτα να ζηλέψουν από την κλασική εποχή.

Ενώ ζητούσαν εθνική ανεξαρτησία που στον σύγχρονο κόσμο ενσαρκώνεται μόνο μέσα σε ένα σύγχρονο κράτος η αξίωση διαιώνισης αυτεξούσιας πολιτικής συγκρότησης οδηγούσε σε ένα είδος συμπολιτείας-κοσμοσυστήματος παρόμοιου με της Βυζαντινής Οικουμένης.

Οι τελευταίοι αμυνόμενοι του ΜεσολογγίουJoseph Denis Odevaere, 1826 (Photo by: Sepia Times/Universal Images Group via Getty Images)

Ήταν «αγράμματοι» και περίπου «αλήτες» ή «κλέφτες» όπως μερικοί αλματωδώς απλουστεύουν γενικεύοντας απαράδεκτα; Ασφαλώς και όχι γιατί υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ «ιδεολογικής παραμόρφωσης» και μόρφωσης απόρροια πολιτικής παιδείας. Οι πολίτες των δημοκρατικά οργανωμένων Πόλεων διέθεταν δημοκρατική πολιτική παιδεία κάτι πολύ ανώτερο κάθε μόρφωσης. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι τα από άποψη πολιτικής θεωρίας αριστουργηματικά γραμμένα απομνημονεύματα του «αγράμματου Μακρυγιάννη» που αποτύπωσε τις Ελληνικές πολιτικές παραδόσεις της Ελληνικότητας με άξονα την ελευθερία και την δημοκρατία. Κάθε άλλη πολιτική θέση που αποτυπώθηκε, εξάλλου, καταμαρτυρεί τις υψηλές βαθμίδες πολιτικής παιδείας.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήξερε πολύ καλά τι σημαίνει σύγχρονο κράτος και ήθελε να το συγκροτήσει τάχιστα με σκοπό σταδιακά να ενσαρκώσει το σύνολο των δημοκρατικών κατακτήσεων της διαχρονικής Ελληνικότητας. Αυτό οδηγούσε σε αντιπαράθεση με τις στρατηγικές των ηγεμονικών δυνάμεων...

Θα ήταν άσκοπο και άχαρο να αναλωθούμε για να ασχοληθούμε με ανθρώπινες αδυναμίες, ανθρώπινα «παραπτώματα» και ενίοτε φρικτά πολιτικά σφάλματα μεμονωμένων ατόμων σε μια πολυτάραχη ιστορική φάση. Ήταν η εξαίρεση και όχι ο κανόνας και σε κάθε περίπτωση κανείς θα πρέπει να κατανοήσει τις κυμάνσεις τους συγκροτημένου ή υποβόσκοντος κοσμοσυστήματος των Ελληνικών Πόλεων οι οποίες όπως είπαμε ακόμη και όταν υπήρξαν υπόδουλες λειτουργούσαν αυτεξούσια και κυρίως με επιδόσεις που καταμαρτυρούν υψηλών βαθμίδων πολιτική παιδεία. Ταυτόχρονα αναπόφευκτα υπήρχαν εγγενή προβλήματα που φτάνουν μέχρι τις μέρες μας:
Κατά πρώτον ενώ οι Πόλεις ήταν επάξιοι φορείς των πολιτικών παραδόσεων της Ελληνικότητας η περιπετειώδης διαδρομή χιλιετιών για να επιβιώσουν υποχρεώνονταν να συναλλάσσονται ξεχωριστά με υπέρτερες εξουσίες. Δεύτερον,στην ιστορική μνήμη των μελών του Ελληνικού έθνους υπέβοσκε η Βυζαντινή Οικουμένη της οποίας οι Πόλεις όπως είπαμε ήταν εντολείς. Ενώ άξονας ήταν οι πολιτικές παραδόσεις της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της ανεξαρτησίας οι Εθνοσυνελεύσεις αποτύπωσαν ένα αναπόφευκτο θολό τοπίο επιδιώξεων: Ενώ ζητούσαν εθνική ανεξαρτησία που στον σύγχρονο κόσμο ενσαρκώνεται μόνο μέσα σε ένα σύγχρονο κράτος η αξίωση διαιώνισης αυτεξούσιας πολιτικής συγκρότησης οδηγούσε σε ένα είδος συμπολιτείας-κοσμοσυστήματος παρόμοιου με της Βυζαντινής Οικουμένης.

 

Εννέα εκατομμύρια ήταν οι Βρεττανοί εννέα εκατομμύρια και οι Έλληνες των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας. Ανάδυση ενός ισχυρού Ελληνικού κράτους και ή συμπολιτείας άλλαζε εκ βάθρων τα γεωπολιτικά και στρατηγικά δεδομένα του πλανήτη.

Συντομεύω λέγοντας ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας αναλαμβάνοντας την διακυβέρνηση το 1828 βρέθηκε μέσα στις Συμπληγάδες αυτού του διλήμματος. Ήξερε πολύ καλά τι σημαίνει σύγχρονο κράτος και ήθελε να το συγκροτήσει τάχιστα με σκοπό σταδιακά να ενσαρκώσει το σύνολο των δημοκρατικών κατακτήσεων της διαχρονικής Ελληνικότητας των οποίων ο ίδιος ήταν παμμέγιστος φορέας. Αυτό αφενός οδηγούσε σε αντιπαράθεση με τις στρατηγικές των ηγεμονικών δυνάμεων και αφετέρου οι τελευταίες εκμεταλλεύτηκαν την βιασύνη των προυχόντων των Πόλεων για να στραφούν κατά του Καποδίστρια. Λογικότατο διαίρει και βασίλευε, βασικά της Μεγάλης Βρετανίας. 

Εννέα εκατομμύρια ήταν οι Βρεττανοίεννέα εκατομμύρια και οι Έλληνες των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας. Ανάδυση ενός ισχυρού Ελληνικού κράτους και ή συμπολιτείας άλλαζε εκ βάθρων τα γεωπολιτικά και στρατηγικά δεδομένα του πλανήτη. Λογικά και αναμενόμενα η Βρετανία απαιτούσε να έχει μια μόνο φόρου υποτελή περιοχή στην Πελοπόννησο φόρου υποτελή στον Σουλτάνο.

Με αυτές τις ιστορικές συνθήκες και με δεδομένες τις αβάστακτες ανθρώπινες κακουχίες λόγω άνισων αντιπάλων, την απουσία (κρατικής) πολιτικής οργάνωσης και τις οικονομικές δυσκολίες αυτό που πέτυχε ο Καποδίστριας με μεγαλοφυείς και αριστουργηματικούς διπλωματικούς ελιγμούς επί μια τριετία ήταν υπό τις περιστάσεις πέραν κάθε προσδοκίας: Ανεξάρτητο κράτος, όρια μέχρι και την μισή περίπου σημερινή Ελλάδα και εν μέσω ενός εξελισσόμενου διεθνούς συστήματος και μιας φθίνουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατάθεση απαιτήσεων για τα υπόλοιπα μέρη όπου επί αιώνες βρίσκονται Έλληνες. Δολοφονήθηκε και επέπεσαν οι Βαυαροί. Διόλου τυχαία ο πρώτος τους νόμος ήταν η κατάργηση του αυτεξούσιου της πολιτικής οργάνωσης των Πόλεων.

Η πρώτη μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων στην Αλαμάνα έργο του Παναγιώτη Ζωγράφου (Photo by © Historical Picture Archive/CORBIS/Corbis via Getty Images)"

 
Στο σημείο αυτό λοιπόν συνοψίζουμε τα εξής κύρια:

1. Η Επανάσταση έγινε από τους Έλληνες της διαχρονίας οι οποία διαμέσου των Πόλεων διαιώνισαν τις πολιτικές παραδόσεις της δημοκρατίας και της ελευθερίας ενώ ταυτόχρονα διέθεταν πολίτες υψηλών βαθμίδων πολιτικής παιδείας σμιλευμένης μέσα στον διαχρονικό πολιτειακό τους βίο.
2. Οι Επαναστάτες ως προς αυτά και άλλα διόλου τυχαία κρατούσαν σημαίες που έγραφαν ελευθερία ενώ οι πολιτικές τους αξιώσεις αν και αναπόδραστα όχι πολύ συγκεκριμένες αξίωναν συσπείρωση των Ελλήνων σε ένα δια-πολιτειακό «σύστημα» που θα τους διασφάλιζε τόσο εθνική ανεξαρτησία όσο και διαιώνιση της δημοκρατικής τους συγκρότησης σύμφωνα με τις ιστορικές προϋποθέσεις κάθε πόλης.
3. Ο Καποδίστριας δρομολόγησε εθνική στρατηγική που σταδιακά μεν αλλά σταθερά εκεί θα οδηγούσε αλλά η δολοφονία του άλλαξε τα πράγματα και έφερε την ξενοκρατία που λίγο πολύ συνεχίζεται.

Τα προβλήματα του χθες και  οι προοπτικές για το μέλλον

Τι σημαίνουν τα πιο πάνω για το Ελληνικό κράτος κατά την διάρκεια της διαδρομής δύο αιώνων, τι προβλήματα και τι προοπτικές υπάρχουν και τι σημαίνουν για το μέλλον. Το πρώτο που κανείς θα μπορούσε να πει με βεβαιότητα είναι ότι ενώ οι Έλληνες αντιστάθηκαν μέσα σε ένα κράτος που δεν ήταν προσανατολισμένο σύμφωνα με τις αξιώσεις των Επαναστατών. Οι πολίτες όμως του νεοελληνικού κράτους «θέλουν δεν θέλουν» (ή κάποιοι «δεν το θέλουν») είναι φορείς ενός παμμέγιστου πολιτισμού εθνικού και ταυτόχρονα οικουμενικού. Οικουμενικού επειδή οι πολιτικές παραδόσεις της Ελληνικότητας με τον ένα ή άλλο τρόπο και στην μια ή άλλη βαθμίδα αποτέλεσαν τον άξονα του ιστορικού γίγνεσθαι. Τίποτα άλλο δεν ερμηνεύει την υπεράσπιση με αυτοθυσία της εθνικής ανεξαρτησίας όποτε αυτή κινδύνευσε ενώ εκτός νεοελληνικού κράτους γεννήθηκαν γίγαντες της ελευθερίας όπως ο Αυξεντίου και ο Παλληκαρίδης.

Ταυτόχρονα η ανυπαρξία συμπολιτείας που σήμαινε πως οι διάσπαρτοι Έλληνες αντί να συσπειρωθούν ευνοήθηκαν οι εμφύλιες διαιρέσεις –που γιγαντώθηκαν με τους χειμάρρους ξενόφερτων εσχατολογικών ιδεολογικών δογμάτων και τον επάρατο εμφύλιο πόλεμο–, σε συνδυασμό με την ξενοκρατία, λειτούργησαν ανασταλτικά στην μετεξέλιξη του κράτους προς την κατεύθυνση ενός σύγχρονου κράτους και στην συγκρότησή του σύμφωνα με τις Ελληνικές πολιτικές παραδόσεις: Πολιτειακό προσανατολισμό που θα διασφάλιζε ότι οι πολίτες θα καθίσταντο ολοένα και περισσότερο εντολείς μιας ανακλητής πολιτικής εξουσίας, η κοινωνία να είναι κάτοχος του κράτους και η Ιθάκη να είναι μονίμως η πολιτική ελευθερία υπό συνθήκες της έσχατης και υπέρτατης κοσμοθεωρίας της εθνικής ανεξαρτησίας.

Μείζον ζήτημα τότε και σήμερα είναι η Ελληνική διασπορά. Κοντολογίς, είχαμε διανοούμενους, αστική τάξη της διασποράς, αξιωματούχους άλλων κρατών ελληνικής καταγωγής και φορέων της Ελληνικότητας και φιλέλληνες κάθε είδους όχι για κάποιο άλλο λόγο αλλά επειδή γνώρισαν και υιοθέτησαν τον παμμέγιστο ανθρωποκεντρικό διαχρονικό και οικουμενικό πολιτισμό της δημοκρατίας και ελευθερίας που ενσαρκώνει η Ελληνικότητα. Υπό τις σύγχρονες μάλιστα κρατοκεντρικές συνθήκες όπως και για άλλα έθνη η εθνική διασπορά των Ελλήνων είναι όχι μόνο ένα στρατηγικό έρεισμα αλλά και μια γέφυρα με άλλα έθνη και άλλα κράτη. Παρενθετικά σημειώνεται ότι και πάλι διόλου τυχαία μετά την δολοφονία του Καποδίστρια η Ελληνική αστική τάξη της διασποράς η οποία πρωτοστατούσε, εκδιώχθηκε.

Το όραμα του Ρήγα 

«ο Ρήγας εξάπτει τον προς ελευθερίαν των Ελλήνων έρωτα»

Ας μη ξεχνάμε στο σημείο αυτό το γεγονός ότι οι Έλληνες είναι οι τελευταίοι ρατσιστές της ιστορίας (και όσοι έτσι κινούνται γελοιοποιούνται). Επί χιλιετίες και ανάλογα με τις εκάστοτε πολιτικές περιστάσεις έσμιγαν, συγκρούονταν, συνυπήρχαν, συναλλάσσονταν και συν-πολιτεύονταν με όλα σχεδόν τα άλλα έθνη και αυτό ακριβώς αποτύπωσε η μεγαλοφυής πνευματική συγκρότηση και ιστορική θέαση του Ρήγα Βελεστινλή:

«Η Ελληνική Δημοκρατία είναι μία, με όλον όπου συμπεριλαμβάνει εις τον κόλπο της διάφορα γένη και θρησκείας. Δεν θεωρεί τας διαφοράς των λατρειών με εχθρικό μάτι».
Και αλλού, στο «Περί σχέσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας με τα ξένα έθνη»:Ο ελληνικός λαός είναι φίλος και σύμμαχος με τα ελεύθερα έθνη. Οι Έλληνες δεν ανακατεύονται εις την διοίκηση των άλλων εθνών, αλλά ούτε είναι εις αυτούς αποδεκτό να ακατατωθούν άλλα έθνη εις την δική τους».«Δέχονται όλους τους αδικημένους ξένους και όλους τους εξορισμένους από την πατρίδα των δια αιτία της ελευθερίας».Όλα όμως χάνονται αν χαθεί η πατρίδα. Έτσι γράφει: «Οι έλληνες «δεν κάμνουν ποτέ ειρήνη με ένα εχθρό ο οποίος κατακρατεί ελληνικό τόπο». 

Τι κράτος θέλουμε μετά την πανδημία;

Ολοκληρώνουμε λοιπόν λέγοντας ότι λογικότατα μετά την μεγάλη κρίση που διανύουμε και που σίγουρα θα είναι βαθύτατων προεκτάσεων η επιβίωση, ανάπτυξη και ασφάλεια του νεοελληνικού κράτους συναρτάται με τα εξής:

Πρώτον, το Ελληνικό κράτος απαιτείται όπως ο Καποδίστριας επιδίωκε επειδή γνώριζε τι σημαίνει αυτό να οργανωθεί επιτελικά, διοικητικά και στρατηγικά. Σε κανένα κράτος δεν νοείται περιφερόμενοι που συναγελάζονται με ανεξέλεγκτους διεθνικούς δρώντες να έχουν ρόλο και μάλιστα πρωτεύοντα στην στρατηγική του κράτους. Η στρατηγική είναι αποκλειστική υπόθεση του κράτους και των επιτελείων του.

Δεύτερον,δεν νοούνται αμφιταλαντεύσεις γύρω από ανυπόστατα και διαιρετικά ιδεολογικά δόγματα, θεωρήματα και ιδεολογήματα. Έφθασε η στιγμή να παραμεριστούν με αποφασιστικότητα. Οι νεοέλληνες παρά την ξενοκρατία και τις συμφορές συνεχίζουν να είναι δυνατή και συνεκτική κοινωνία που διαθέτει ανθρωποκεντρική ανθρωπολογική υπόσταση και πάμπλουτο πολιτικό πολιτισμό. Μόνο θα κερδίσουν εάν κολυμπήσουν με τον σωστό τρόπο μέσα στον ωκεανό του παμμέγιστου Ελληνικού εθνικού πολιτισμού ο οποίος είναι ταυτόχρονα οικουμενικός και ο άξονας του ιστορικού γίγνεσθαι. Είναι ο πολιτισμός της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας του Αριστοτέλη, της φιλοπατρίας του Σωκράτη και του Ρήγα Βελεστινλή με θέαση των άλλων εθνών που εμπνέει σεβασμό αλλά και ορθολογισμό.

Τρίτον, όπως συχνά γράφεται η ανάλυση της διεθνούς πολιτικής είναι το αντίστοιχο της ιατρικής (Waltz). Όπως και στην ιατρική λάθος διάγνωση σημαίνει λάθος θεραπεία, ζημιές ή και θάνατο. Απαιτείται γνώση και επίγνωση κατά τα άλλα γνωστών αν και κακοποιημένων ιστορικών πτυχών που διακρίνουν το προ-κλασικό σύστημα, το κλασικό κρατοκεντρικό σύστημα ίδιο βασικά με το σημερινό, την χιλιετή ανθρωποκεντρική και κοσμοσυστημικά δημοκρατικά δομημένη μετακρατοκεντρική Βυζαντινή Οικουμένη, την επίσης χιλιετή Δυτική Θεοκρατία, το αρχαϊκό σύστημα ισορροπίας δυνάμεων της Βεστφαλίας του 1648 που η αποτυχία του οδήγησε στους δύο πολέμους και το σύστημα του ΟΗΕ του 1945 για το οποίο καμιά αμφιταλάντευση δεν χωρεί. Είναι πανομοιότυπο με το κλασικό κρατοκεντρικό και όποιος θέλει να γνωρίζει με μαθηματική ακρίβεια τα αξιώματα θα τα μάθει στον Παραδειγματικό Θουκυδίδη. Το αν θα υπάρξει μελλοντικά πλανητικό κοσμοσύστημα των εθνών καμιά σχέση δεν έχει με τους σύγχρονους διεθνισμούς και σίγουρα δεν επέρχεται αύριο.

Μέχρι τότε μετά την πανδημία για να μπορέσουμε να σταθούμε όρθιοι, επιτέλους, εάν βάλουμε στα θεμέλια της ζωής μας του κατά τα άλλα οικουμενικού εθνικού μας πολιτισμού της της Δημοκρατίας, Ελευθερίας και Εθνικής Ανεξαρτησίας προϋπόθεση των οποίων είναι συντριπτική συναίνεση γύρω από τις υψηλές έννοιες της φιλοπατρίας και της αυτοθυσίας εάν κινδυνέψει η οικεία πατρίδα. Έρχονται δύσκολοι καιροί, δεν έχουμε χρόνο να χάνουμε, θα πρέπει να αντικρουστούν λανθασμένα ιστοριογραφήματα και να καλλιεργηθεί η γνώση των κύριων και αξονικών της διαχρονικής Ελληνικότητας και να κατανοηθεί ο ρόλος της ισχύος και της εθνικής ασφάλειας κάθε σύγχρονου κράτους που απαιτούν και την δέουσα εθνική στρατηγική.

HUFFPOST 
https://www.huffingtonpost.gr/entry/1821-2021-pos-tha-einai-to-neoelleniko-kratos-meta-to-telos-tes-pandemias-koronoioe_gr_5e7a3dc9c5b62f90bc52334d?fbclid=IwAR151LkXG7cM_S74JrF-9WBqbsB1kKrYpi9iCg5MW26iszDtH2eVhqeHr9Q