ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ «ΜΠΟΥΜΠΟΥΝΟΚΕΦΑΛΟΙ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΙ» (ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΟΝΔΥΛΗ)

Του Παναγιώτη Ηφαιστου είναι καθηγητού Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

 

Ο λόγος που σταμάτησα την στήλη Στρατηγική Ανάλυση στην τότε «Ελευθεροτυπία» είναι συγκεκριμένος και δεν αφορά μόνο εμένα προσωπικά. Αφορούσε συγκεκριμένη επιφυλλίδα που θα μπορούσε να επηρεάσει την εκλογή προέδρου στο τότε κυβερνών κόμμα. Κόντευε το συνέδριό τους για την εκλογή μεταξύ τριών υποψηφίων. Η επιφυλλίδα ανέφερε τις απόψεις του ενός υποψηφίου σε βιβλίο του για τον ρόλο του κράτους και της κυριαρχίας στην εποχή της … παγκοσμιοποίησης. Παρέθεσα μερικές γραμμές εντός εισαγωγικών αλλά για ευνόητους λόγους δεν τον ανέφερα ονομαστικά ενώ δεν ανέφερα καν το επικείμενο κομματικό συνέδριο. Άφησα μόνο νύξεις ότι δεν μπορεί να αναλάβει κορυφαία αξιώματα ένα άτομο όταν υιοθετεί τέτοιες παραδοχές για την ανελέητη διεθνή πολιτική. Σε μερικές μέρες φίλος πολύ γνωστός μου και πολύ καλός αρθρογράφος με πληροφόρησε ότι πολλοί αναζητούσαν να μάθουν ποιος είναι ο … «δράστης». «Μας έχεις αναστατώσει», όλοι τον αναζητούν», μου είπε. Οπότε αμέσως γράφω άρθρο με περισσότερα. Το όνομα και τον τίτλο του βιβλίου. Γιατί όχι, σκέφτηκα, δημόσια πηγή ήταν και το άτομο δημόσιο πρόσωπο.

Ήταν Σάββατο, το έστειλα την Κυριακή ως συνήθως και το άρθρο θα δημοσιευόταν την Δευτέρα στην εβδομαδιαία στήλη. Γύρω στις 9 το βράδυ μου τηλεφωνεί ο τότε διευθυντής αείμνηστος ΣΦ. Μου εξήγησε ότι παρά τις διαφωνίες πολλών στην εφημερίδα με την κρατοκεντρική θεώρηση του κόσμου που περιέγραφαν τα σύντομα άρθρα μου κάθε Δευτέρα, ποτέ δεν που έκοψε κείμενο. Σημειώνω ότι αυτό ισχύει, ποτέ δεν υπήρξε λογοκρισία (ούτως ή άλλως δεν θα δεχόμουν, θα έφευγα αμέσως). Αυτή την φορά «γράψε σε παρακαλώ κάτι άλλο Παναγιώτη, ότι θέλεις», πρόσθεσε περίπου απεγνωσμένος και ολοφάνερα σε δύσκολη θέση.  Παρενθετικά σημειώνω ότι μετά από πολλά χρόνια σε γεύμα με πολλούς άλλους, μίλησα και με δημοσιογράφο της τότε Ελευθεροτυπίας. Κάθε βράδυ πριν την δημοσίευση οριστικοποίηση του περιεχομένου της εφημερίδας της επόμενης μέρας, μου είπε, κάναμε μεγάλη συζήτηση. Κάποιοι ήθελαν να μην δημοσιεύσεις την επιφυλλίδα ή και να εγκαταλείψεις την στήλη, πρόσθεσε. Δεν κόπηκε ούτε ένα, μου είπε, γιατί οι αιτιάσεις ήταν αβάσιμες και τα επιχειρήματά σου εύλογα τεκμηριωμένα. Απάντησα ότι για εμένα αυτά που έγραφα ήταν Αλφαβητάριο εάν όχι αυτονόητα ακόμη και σε νήπια. Απέρρεαν, εξάλλου, από αξιώματα του Παραδείγματος διεθνούς πολιτικής ενώ η τεκμηρίωση σχετίζεται και με σκληρή εργασία σε ογκώδη βιβλία.

Επανέρχομαι λοιπόν στο τηλεφώνημα του διευθυντή της εφημερίδας τον ΣΦ. Δεν γράφεις κάτι άλλο, μου είπε ξανά και ξανά απεγνωσμένος στο τηλέφωνο. Εντάξει Σεραφείμ του απάντησα, Αν και λυπάμαι για το γεγονός ότι τίθεται ένα τέτοιο ζήτημα, μην βασανίζεσαι. Αντιλαμβάνομαι την θέση σου. Σε μια ώρα θα έχεις το αποχαιρετιστήριο στους αναγνώστες μου. Το παρεμβάλλω εδώ (κλικ στην εικόνα για μεγέθυνση και ανάγνωση). Αυτό διάβασε ο Κονδύλης στην Γερμανία και πολύ τιμητικά για εμένα, «λυπήθηκε».

Τις επόμενες μέρες και εβδομάδες επιδίωξα να δω τον Κονδύλη για να καταλάβω τους λόγους. Για ένα ακόμη λόγο είχα μεγάλη απορία να καταλάβω πως ο Παναγιώτης Κονδύλης κατάφερνε να ενσωματώνει την στρατηγική θεωρία σε πολλά κείμενά του.  Είχα τότε διαβάσει αρκετά έργα του. Στο «Θεωρία του Πολέμου», πρέπει να πω, κορύφωσε την στρατηγική ανάλυση με τρόπο αριστουργηματικό. Έτσι άρχισε μια σύντομη αλλά πολύ ενδιαφέρουσα προσωπική και επιστημονική γνωριμία που κράτησε μέχρι τον πρόωρο θάνατό του. Έκτοτε, έχοντας μελετήσει όλο το έργο του, γράφω πολλά για τις συζητήσεις μας. Θα δημοσιευτούν όταν βρω χρόνο να τα ολοκληρώσω και να τα ενσωματώσω σε μονογραφία που γράφω για τον Κονδύλη στην βάση του έργου που μελετώ.

 

Εδώ στέκομαι σε μια μόνο φράση που μου είπε ο Κονδύλης σε αυτή την πρώτη συνάντησή μας όταν βρέθηκε στην Ελλάδα. Τον ρώτησα τον λόγο που κατ’ αυτόν άξιζε τον κόπο να συνεχίσω γράφω στην Ελευθεροτυπία. Μου απάντησε το εξής πολύ σημαντικό (όχι μόνο για τον υποφαινόμενο): Επειδή, επισήμανε, το επιστημονικό μου επιχείρημα αυτών των σύντομων κειμένων είναι βαθύτατα (θεωρητικά) τεκμηριωμένο και εγγενώς αντί-ηγεμονικό (δεν ήξερε τα Αγγλικά μου βιβλία ενώ είχε διατρέξει ένα μόνο Ελληνικό μου βιβλίο – οι θέσεις που απορρέουν και αφορούν την στρατηγική της χώρας είναι σημαντικό να γράφονται και να γίνονται αντικείμενο σοβαρής συζήτησης, ιδιαίτερα σε αυτούς που εμφανίζονται με ιδεολογικούς όρους ως «αντί-ιμπεριαλιστές». «Αυτό έχουν ανάγκη οι μπουμπουνοκέφαλοι προοδευτικοί αναγνώστες αυτών των εφημερίδων» μου είπε χαριτολογώντας, αλλά ουσιαστικά αφοριστικά. Φαινόταν να ήξερε πολύ καλά τι έλεγε και να τον πονούν τα ευτράπελα της πατρίδας του. Αυτή η θέση που διατύπωσε ο Κονδύλης είναι, εκτιμώ, πολύ σημαντική και πάντα επίκαιρη. Ερμηνεύει πολλά ζητήματα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Το συζήτησα ξανά μαζί του, με επηρέασε και επηρέασε τα κείμενά μου έκτοτε.

 

Συνεχίζοντας την συζήτηση ο Κονδύλης προχώρησε στο να εξηγήσει το γεγονός ότι πολλοί νεοέλληνες σύγχυσαν τον αντί-ηγεμονισμό ως προάσπιση της Εθνικής Ανεξαρτησίας, δηλαδή του κράτους τους, με τα εκλογικευμένα διεθνιστικά λενινιστικά «αντί-ιμπεριαλιστικά» συνθήματα που αποτελούσαν μεταμφίεση των αξιώσεων ισχύος της μιας υπερδύναμης. Η άλλη υπερδύναμη, βέβαια, εξέπεμπε αντίστοιχα μεταμφιεσμένα συνθήματα που υιοθετούσε απνευστί η άλλη πλευρά των διαιρεμένων «ιθαγενών». Συμφωνώ απόλυτα, του απάντησα, και του ανέφερα την θεώρηση του Edward H. Carr ότι σε όλες τις ιστορικές φάσεις ο οικουμενισμός -κάτι που και ο Κονδύλης αναφέρει στα κείμενά του από μια άλλη αλλά συγκλίνουσα οπτική- αποτελούσε την μεταμφίεση των ηγεμονικών αξιώσεων ισχύος. Εν γνώση μου ο λόγος μου είναι αντι-ηγεμονικός, συνέχισα, επειδή πειθαρχημένα εδράζονταιπάνω στα αξιώματα του Θουκυδίδη. Μάλιστα, σε κάποια κείμενά μου κάνω και ρητή διάκριση μεταξύ του ιδεολογικά εκπορευμένου όρου ή καλύτερα συνθήματος «αντί-ιμπεριαλισμός» με τον αντί-ηγεμονισμό που αποτελεί την αντίσταση του αμυνόμενου κατά όποιου «επιχειρεί να αποκτήσει συντελεστές ισχύος εκτός της Επικράτειάς του» (το εντός εισαγωγικών είναι ο ορισμός του ηγεμονισμού). Μάλιστα, δύο δεκαετίες μετά το βιβλίο μου «Κοσμοθεωρία των Εθνών» έχει ως άξονα όλης της ανάλυσης τις προϋποθέσεις ηγεμονικών και αντανακλαστικών αντί-ηγεμονικών συσπειρώσεων (παρενθετικά το «Εκκρεμές Watson»)

 

Ο Θουκυδίδης είναι μεν απόλυτα περιγραφικός, υπογράμμισα στην συζήτησή μου με τον Κονδύλη, αλλά με το να αναφέρει τα λόγια των Πρέσβεων της Αθήνας που προτρέπουν τους Μήλιους να φροντίζουν να έχουν «ίση δύναμη» εάν θέλουν «να έχουν δίκαιο» και να επιβιώσουν, φώτισε αυτό που χρειάζεται να κάνει ένα λιγότερο ισχυρό κράτος στις σχέσεις του με τα άλλα κράτη και τις ηγεμονικές δυνάμεις. Μου είπε πως δεν το είχε σκεφτεί σε αναφορά με τον Θουκυδίδη και ότι συμφωνούσε με την θεώρηση αυτή.

Συνεχίσαμε την συζήτηση για την  θεωρία πελατειακών σχέσεων της στρατηγικής θεωρίας και με έκπληξή μου διαπίστωσα ότι ήταν «διαβασμένος» τόσο για αυτό το ζήτημα όσο και ότι άλλο ήξερα εγώ βιβλιογραφικά στα πεδία της στρατηγικής ανάλυσης. [ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. «Πελατειακές σχέσεις» («patron-clientrelations») μεταξύ ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών και ο διάλογος Μηλίων-Αθηναίων στον Θουκυδίδη. https://wp.me/p3OlPy-Oa]. Με μεγάλη μου έκπληξη διαπίστωσα ότι είχε πλήρη γνώση της βιβλιογραφίας.

Στο σημείο αυτό διευκρινίζεται ότι μετά από ένα τέταρτο του αιώνα μελέτης των αναμφίβολα κλασικών κειμένων του Παναγιώτη Κονδύλη δεν έχω αμφιβολία ότι είναι ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές όλων των εποχών. Η απορία μου πλέον και ενόσω προχωρώ στην ολοκλήρωση κειμένου για τον Κονδύλη που αφορά τα δικά μου γνωστικά πεδία, είναι κατά πόσο ο Κονδύλης στέκεται ισότιμα ανάμεσα στους 4-5 κορυφαίους πολιτικούς στοχαστές ιστορίας της κλασικής και προκλασικής εποχής, δηλαδή, όλων των εποχών. Απορία υπάρχει επίσης για το πως κατόρθωσε κατά την διάρκεια του σύντομου βίου του να εμβαθύνει τόσα πολλά κείμενα, να τα αφομοιώσει και να τα ολοκληρώσει δημιουργώντας μια αλυσίδα με πολλούς και στέρεα συνδεδεμένους κρίκους ανοδικά κινούμενος στα τρία επίπεδα ανάλυσης  (του ανθρώπου, του κράτους και του διεθνούς συστήματος). Στο σημείο αυτό σημειώνω ότι σε συνάντηση που είχα με κοντινό φιλικό του πρόσωπο πριν δύο χρόνια κατάλαβα περισσότερα, κυρίως τον τρόπο ζωής του μεγάλου στοχαστή που με κάθε κριτήριο τον καθιστά Υπόδειγμα. Αν μπορέσω θα γράψω κάτι και γι’ αυτό, αλλά δεν εξαρτάται πλήρως από εμένα.Δεν θα προχωρήσω περισσότερο γιατί όπως είπαμε ολοκληρώνω εκτενές κείμενο. Σημειώνω μόνο την ταπεινότητά του, την απλότητά του και την ειλικρίνειά του. Ήταν προσωπικότητα με κολοσσιαία υπόσταση και εξαιρετικός άνθρωπος. Κράτησα πολλές σημειώσεις από τις μεταγενέστερες συναντήσεις μας. Σημειώνω ότι περίπου 20 μέρες πριν φύγει από τα εγκόσμια, συναντηθήκαμε για τελευταία φορά για να του δώσω ένα βιβλίο, του Martin Wight, «Διεθνής Θεωρία» και ένα δικό μου το «Αμερικανική εξωτερική πολιτική από την ιδεαλιστική αθωότητα στο πεπρωμένο του έθνους». Όταν τον ρώτησα γιατί δεν έρχεται στην Ελλάδα στον Ακαδημαϊκό χώρο η απάντηση ήταν άμεση. Μου είπε αρκετά και σημαντικά περιορίζομαι στα εξής: «Χρειάζομαι γύρω στα 25 χρόνια για να καλύψω την έρευνα που χρειάζεται για τους τελευταίους τόμους που θέλω να γράψω» [ο ένας έτυχε επιμέλειας από συναδέλφους του στην Γερμανία και εκδόθηκε και στα Ελληνικά με τίτλο «Το πολιτικό και ο άνθρωπος Α και Β» από τις εκδόσεις Θεμέλιο]. Και συνέχισε. «Μετά θέλω να αφιερώσω όλο τον χρόνο που θα μου μείνει για να μελετήσω και ξανα-μελετήσω όλα τα κλασικά κείμενα για να καταλάβω καλύτερα πως κατάφεραν να κλείσουν τον κύκλο της πολιτικής σκέψης». Κάτι παρεμφερές είπε, απ’ ότι θυμάμαι, σε συνέντευξή του.Για να επανέλθω στην συζήτηση της πρώτης συνομιλίας μου με τον Κονδύλη, η πλειοψηφία των ανθρώπων που αυτοαποκαλούνταν και που συνεχίζουν να αυτοαποκαλούνται «προοδευτικοί», λίγο ή πολύ (ανάλογα με τις περιστάσεις) σύγχυσαν την πιθανή αντί-ηγεμονική τους αντίληψη με τα μπερδέματα του Ψυχρού Πολέμου (πολλοί που είναι οικουμενιστές και σιχαίνονται το κράτος, δεν γνωρίζουν, για παράδειγμα, ότι ο Γρηγόρης Λαμπράκης έκανε διαδηλώσεις με πανό που έγραφαν «ζήτω η Εθνική Ανεξαρτησία»).  Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου συνέχισαν να παραμιλούν και να αναμασούν διεθνιστικές και κοσμοπολίτικες ασυναρτησίες περί «παγκοσμιοποίησης» (ένα πράγμα η πλανητικοποίηση και άλλο η παγκοσμιοποίηση, λέει ο Κονδύλης διακωμωδώντας την «ελληνοποιημένη» διεθνιστική απόδοση του όρου εδώ http://www.ifestosedu.gr/104PlanitikopoiisiEur.htm μια εισαγωγή δοκιμίου μου σε βιβλίο όπου αναφέρομαι στον Κονδύλη). Συντομεύοντας λέω ότι όλα αυτά τα ιδεολογικά μπερδέματα των σύγχρονων Ελλήνων είναι ιστορικά ατυχήματα του αυτοκτονικού ιστορικού εγκλήματος του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου ο οποίος υποκινήθηκε από τρίτους και έγινε για λογαριασμό άλλων. Θα μπορούσε να αποφευχθεί όπως συνέβη αλλού, για παράδειγμα στην Γαλλία και την Ιταλία.
Όμως, οι Έλληνες «προοδευτικοί» της αριστεράς, και οι «τραβεστί δεξιοπροοδευτικοί» -το γνωστό ασυνάρτητο και αστείο δεξιό ιδεολόγημα περί τρίτου δρόμου αλλά και φιλελεύθεροι κοσμοπολιτισμοί του αρχαϊκού φιλελευθερισμού ο οποίος όπως εξελίχθηκαν οι ΗΠΑ μπήκε στα ιστορικά ράφια-, όλοι μαζί συνέχισαν χέρι-χέρι να παραμιλούν διεθνιστικά και κοσμοπολίτικα. Αυτή την κατάσταση ο Παναγιώτης Κονδύλης την στηλιτεύει ανελέητα στην εισαγωγή του βιβλίου του «Από τον 20 στον 21 αιώνα», κείμενο που μαζί με του John Mearsheimer «Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων» θεωρώ ότι είναι τα σημαντικότερα βιβλία διεθνούς πολιτικής του 21 αιώνα. Εδώ στην Ελλάδα και όχι μόνο είχαμε βασικά μια μεταψυχροπολεμική αστεία και αξιοθρήνητη αριστεροαναρχικοδεξιοκεντρώα «προοδευτική» κωμωδία της συμφοράς των νεοελλήνων. [«Εσχατολογικό ιδεολογικό δηλητήριο και πολιτική θεολογία versus Αριστοτελική πολιτική σκέψη» https://wp.me/p3OlPy-1Ku.]
Συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να παραμιλούν διεθνιστικά και κοσμοπολίτικα. Την ίδια στιγμή όπως γίνεται ολοφάνερο ακόμη και στις ειδήσεις κάθε βράδυ το υπό εξέλιξη πολυπολικό διεθνές σύστημα γίνεται ολοένα και πιο συγκρουσιακό και ανελέητα επικίνδυνο για κάθε κράτος που υιοθετεί λανθασμένες στρατηγικές επιλογές. Όλοι μαζί και παρά τις ζημιές που μας προκάλεσαν περιστρέφονται γύρω από ποικίλων αποχρώσεων οικουμενικίστικες παραδοχές που υποβαθμίζουν το κράτος, την ισχύ του και τον χαρακτήρα των ανταγωνισμών και διενέξεων στον κρατοκεντρικό μας κόσμο .
Δεν εκπλήττει ότι όλοι μαζί κατάντησαν να είναι εγχώριοι πραιτοριανοί ξένων συμφερόντων υπογράφοντας το ένα μνημόνιο μετά το άλλο και κατ’ ουσία καθιστώντας την κοινωνία έρμαιο κοινωνικοπολιτικά ανεξέλεγκτων διεθνικών κερδοσκόπων, τοκογλύφων και ηγεμονικών υπαλλήλων . Τα ιδεολογήματά τους ήταν φούσκα και εκεί τους οδήγησαν καταστρέφοντας την χώρα. Η έκπληξη είναι ότι στο επίπεδο των πολιτικών ελίτ αριθμητικά είναι πάρα πολλοί και όλοι μαζί συχνά συνωστίζονται στις εξουσιαστικές καρέκλες, όπου κατ’ εντολή της αδιαφανούς μεταμοντέρνας τεχνόσφαιρας αποφασίζουν μεταμεσονύκτια την θανατική καταδίκη του νεοελληνικού και κυπριακού κράτους. (Μεταμοντέρνος πόλεμος http://wp.me/p3OqMa-1ij ). Τα φαινόμενα αυτά, βέβαια, δεν είναι μόνο «νεοελληνικά» πλην το Ελληνικό κράτος και η κοινωνία του είναι από τα μεγαλύτερα συγκαιρινά θύματα.
Θα αρκούσε, για να χρησιμοποιήσω την φράση που μου είπε ο Παναγιώτης Κονδύλης, να διαβάσουν την θεώρησή του για «εχθρούς και φίλους» για να καταλάβουν  -για να χρησιμοποιήσω τον ακριβοδίκαιο αφορισμό του- οι «μπουμπουνοκέφαλοι  προοδευτικοί», πως το διεθνές σύστημα είναι κρατοκεντρικό. Ότι δηλαδή οι διεθνισμοί και κοσμοπολιτισμοί πέραν από φούσκες ήταν και αυτοκτονικές παραδοχές για τους αδύναμους που τις ενστερνίστηκαν.

Ιδού για παράδειγμα τι έγραψε ο Μεγάλος Πολιτικός Στοχαστής στο «Ισχύς και Απόφαση»: ««Η έσχατη πραγματικότητα συνίσταται από υπάρξεις, άτομα ή ομάδες που αγωνίζονται για την αυτοσυντήρησή τους και μαζί αναγκαστικά, για τη διεύρυνση της ισχύος τους. Γι’ αυτό συναντώνται ως φίλοι ή ως εχθροί και αλλάζουν φίλους και εχθρούς ανάλογα με τις ανάγκες του αγώνα για την αυτοσυντήρησή τους και τη διεύρυνση της ισχύος τους» (Κονδύλης Ισχύς και απόφαση 1991, σ. 213)». Αυτό δεν είναι το διεθνές σύστημα τις κύριες πτυχές του οποίου φωτίζουν κάθε βράδυ οι ειδήσεις;
Καταλήγοντας λέμε ότι όπως έχουμε εξηγήσει σε εκτενή κείμενα η καλή θεωρία δεν είναι «λόγια της πλώρης». Είναι η αποτύπωση της πραγματικότητας. Η καλή θεωρία βέβαια η οποία στην διεθνή πολιτική είναι ανάπτυγμα των αξιωμάτων του Θουκυδίδειου Παραδείγματος. Όχι τα ιδεολογήματα και θεωρήματα που φούσκωσαν πολλά έθνη κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και που οδήγησαν την Ελλάδα σε εμφύλιο και διαιρέσεις οι προεκτάσεις των οποίων, δυστυχώς, φτάνουν μέχρι σήμερα. Ιδού λοιπόν μια από τις καθημερινές επαληθεύσεις των αλάνθαστων Θουκυδίδιων και Κονδύλειων νόμων της διεθνούς πολιτικής. Βασικά για να το πούμε διαφορετικά υπάρχουν τα αξιώματα του Θουκυδίδειου Παραδείγματος και η ανάλυση διεθνούς πολιτικής (ή για να χρησιμοποιήσουμε τον συμβατικό όρο της «θεωρίας διεθνών σχέσεων») για να είναι βάσιμη και όχι επικίνδυνο για τον κρατικό ορθολογισμό ιδεολόγημα, θα πρέπει να είναι συμβατή με τα αξιώματα του Παραδείγματος. Εξ ου και το 1990 όταν επανήλθα στην Ελλάδα και εντάχθηκα στο πανεπιστήμιο όχι μόνο δίδασκα Θουκυδίδη αλλά εισηγήθηκα δημόσια με δημόσιες δαπάνες -ελάχιστο θα ήταν το ποσό συγκριτικά με άλλες δαπάνες- να διανεμηθεί ο Πελοποννησιακός Πόλεμος του Θουκυδίδη σε όλους τους Έλληνες.
Ακολουθεί άρθρο που γράφτηκε το 1998 ως μια στοιχειώδης και ελάχιστη κατάθεση επιχειρημάτων σε μια στιγμή που ο όχλος των γνωστών επιφυλλίδων επιχείρησε να τον λοιδορήσει με φράσεις και λόγια ανήκουστα, χυδαία και υβριστικά.
Διάλογος. Η τουρκική απειλή και η «εθνική στρατηγική». Π. ΗΦΑΙΣΤΟΣ*. Το ΒΗΜΑ, 15/02/1998 , Σελ.: B10 Κωδικός άρθρου: B12468B102, ID: 64929
Η έκδοση του βιβλίου «Θεωρία του Πολέμου» του Παναγιώτη Κονδύλη θα μπορούσε να αποτελέσει το έναυσμα για μια σοβαρή συζήτηση των κεντρικών ζητημάτων της εθνικής στρατηγικής της Ελλάδας: μορφή και χαρακτήρας της τουρκικής απειλής, συσχετισμός ισχύος μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας, η θέση αμφοτέρων των χωρών στο πλέγμα των διακρατικών σχέσεων της περιφέρειάς μας, προβολή των γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών συσχετισμών στο ορατό μέλλον και η ανάπτυξη μιας εύρωστης ελληνικής αποτρεπτικής στρατηγικής. Στις γραμμές που ακολουθούν και με αφορμή ορισμένες αναφορές τού Π.Κ. θα αναφερθώ σε δύο ζητήματα. Πρώτον, στις κοινές ρίζες του νεοφιλελεύθερου και του μαρξιστικού διεθνισμού, γεγονός που πιθανώς ερμηνεύει ορισμένες διαπαραταξικές συγκλίσεις στο ελληνικό πολιτικό πεδίο την τρέχουσα δεκαετία· και, δεύτερον, σε ορισμένες πτυχές για τη φύση και τον ρόλο του πολέμου στις σύγχρονες διακρατικές σχέσεις.
«Ο ουσιώδης κοινός παρονομαστής του αρχικού μαρξισμού και του καπιταλιστικού φιλελευθερισμού» παρατηρεί ο Π.Κ. (σελ. 15) «έγκειται στη βεβαιότητα κατάργησης των πολέμων μέσω της απορρόφησης του πολιτικού στοιχείου από το οικονομικό». Οπως είναι γνωστό, αυτή η κοινή προσδοκία των δύο ιδεολογικών ρευμάτων, με πολλές ενδιάμεσες αποχρώσεις διεθνιστικών θέσεων και απόψεων, οδηγεί στη θέση ότι η εξάλειψη των εθνικών διαφορών είναι η άλλη προϋπόθεση τερματισμού των πολεμικών συγκρούσεων. Στον βαθμό που οι ιστορικοί παράγοντες και οι πνευματικές αξίες ιεραρχούνται με οικονομιστικά κριτήρια, οι ρίζες τόσο της μαρξιστικής όσο και της νεοφιλελεύθερης εσχατολογίας είναι ουσιαστικά κοινές.
Οπως εύστοχα έγραψε ο Edward Η. Carr, «ο διεθνισμός / κοσμοπολιτισμός κάθε απόχρωσης αποτελούσε πάντοτε το ιδεολογικό εργαλείο προώθησης των δυνάμεων που βρίσκονται σε ισχυρή θέση». Στο πλαίσιο αυτής της θεμελιώδους και ιστορικά θεμελιωμένης παρατήρησης, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι, είτε αναφερόμαστε στον μαρξιστικό διεθνισμό είτε στον νεοφιλελεύθερο διεθνισμό, στη σύγχρονη διεθνή πολιτική εκδηλώνονται διεθνισμοί δύο μορφών. Πρώτον, ο διεθνισμός των ηγετών (και μερικών στρατευμένων διανοουμένων) των εκάστοτε ηγεμονικών χωρών (ο οποίος ευνοεί τα συμφέροντα διείσδυσης των χωρών τους)· δεύτερον, οι εισαγόμενες διεθνιστικές ιδεολογίες ποικίλων αποχρώσεων στις μικρές χώρες, οι οποίες υποστηρίζουν την εξάλειψη ή αποδυνάμωση του κράτους έθνους και της κρατικής κυριαρχίας. Δηλαδή το ίδιο ακριβώς διεθνιστικό επιχείρημα έχει συγκεκριμένη έννοια (και διαφορετικές επιπτώσεις) όταν προβάλλεται από την πλευρά ενός ισχυρού κράτους (π.χ. των ΗΠΑ ή της τέως ΕΣΣΔ) και άλλη όταν ­ συχνότατα λόγω αφελείας ­ προβάλλεται από την πλευρά ενός μικρού και αδύναμου κράτους. Εφόσον δεν υπάρχει δημοκρατική και κοινώς αποδεκτή διεθνής εξουσία πέραν και υπεράνω του κράτους έθνους, τέτοιες ιδέες, αν κυριαρχήσουν στα μικρότερα κράτη, αναπόφευκτα, καθιστούν τους φορείς τους νεροκουβαλητές των συμφερόντων των εκάστοτε ηγεμονικών δυνάμεων.
Συναφής με τα πιο πάνω ζητήματα είναι η θέση του πολέμου και της άσκησης βίας στον διεθνή χώρο, θέμα θεωρητικά απέραντο, γεγονός που καθιστά αδύνατη είτε εξάντλησή του σε λίγες γραμμές είτε ανάλυση των θεωρητικών καταδύσεων του Π.Κ. (έργο το οποίο, δικαίως, θεωρήθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα στη διεθνή βιβλιογραφία). Πάντως, ελλείψει χώρου για εκτενή εξέταση του θέματος, είναι ίσως σκόπιμο να τονισθεί ότι η ευρωστία ορισμένων θέσεων του Π.Κ. οι οποίες προκάλεσαν μεγάλη αντίδραση στην Ελλάδα (και των οποίων η στρατηγική λογική ελάχιστα έγινε αντιληπτή) βρίσκεται ακριβώς στη μεγάλου βαθμού θεωρητική θεμελίωσή τους στο κυρίως μέρος της ανάλυσης, δηλαδή στα θεωρητικά κεφάλαια του βιβλίου. Στο πρώτο κεφάλαιο, π.χ., αναλύεται εκτενώς η σχέση «πολέμου» και «πολιτικής» για να τονισθεί η συνάφειά τους με την «κοινωνική κατάσταση» τόσο εντός όσο και μεταξύ των κρατών.
Ο πόλεμος, στο πλαίσιο αυτό, δεν μπορεί παρά να εκτιμηθεί ως μέρος του πλέγματος της «πολιτικής επικοινωνίας» μεταξύ των κρατών, «ως σύγκρουση μεγάλων συμφερόντων η οποία λύνεται αιματηρά, και μόνον ως προς τούτο διαφέρει από τις άλλες συγκρούσεις». Στο ίδιο πλαίσιο, το δίλημμα άμυνα / επίθεση (στο οποίο θα μπορούσε να ενταχθεί και η προβληματική του «πρώτου κτυπήματος» που, ίσως φυσιολογικά, τρομάζει τους μη εξοικειωμένους με τη στρατηγική ανάλυση και τους προσανατολισμούς των επιτελείων όλων των στρατών) εμπερικλείει ζητήματα που «υπαγορεύονται από λόγους, εν τέλει πολιτικούς».
Σε μια εποχή που εκτοξεύονται κατά της χώρας μας «casus belli» (δηλαδή, ουσιαστικά, απειλές «πρώτου κτυπήματος» στην περίπτωση που ασκήσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα), αριθμητικά ίσως όσα ποτέ άλλοτε στην ιστορία των διακρατικών σχέσεων, ο στρατηγικός προβληματισμός της επιστημονικής εμβέλειας του Π.Κ. καθίσταται επίκαιρος και κρίσιμος για την «εθνική στρατηγική». «Εθνική στρατηγική» βεβαίως είναι μια έννοια η οποία, ενώ συχνά αναφέρεται στον ελληνικό πολιτικό διάλογο, τα θεμελιώδη διλήμματα και προβλήματα που εμπερικλείει ελάχιστα έχουν κατανοηθεί.

Υστερόγραφο
Ο Κονδύλης είναι περιγραφικός και αξιολογικά ουδέτερος. Όσο και να προσπαθήσεις να βρεις αν κάπου ξέφυγε από την αξιολογικά ελεύθερη περιγραφή δεν το κατορθώνεις και εάν έτσι νομίσεις πιο κάτω αναιρείται μέσα στα κύματα εναλλακτικών και συγκριτικών θεωρήσεων. Ως προς τούτο σωστά είμαι ότι εκπλήσσεται αν κάποιος διαφωνεί ή συμφωνεί μαζί του. Δεν είναι θέμα να τον ζηλέψεις, να τον φοβηθείς ή να τον ανατρέψεις και όσοι το επιχείρησαν εκτιμώ ότι περίπου γελοιοποιήθηκαν επιστημονικά. Ο Κονδύλης είναι ένας ωκεανός πολιτικής σκέψης που αξίζει να ταξιδεύεις, να αντλείς και να εμπλουτίζεις την ανάλυσή σου. Έχω αφιερώσει δύο βιβλία μου στον Παναγιώτη Κονδύλη και έπεται ακόμη ένα. Τα δύο βιβλία είναι το «Κοσμοθεωρητική ετερότητα και αξιώσεις πολιτικής κυριαρχίας» και το «Κοσμοθεωρία των Εθνών, τι συγκροτεί και συγκρατεί τα κράτη, την Ευρώπη και τον κόσμο«.

Συναφή

• Η ΜΕΓΑΛΗ ΚΟΝΔΥΛΕΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ ΠΑΛΗΣ ΠΟΥ ΠΑΓΙΔΕΥΣΕ ΤΗ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΤΟΝ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟ http://wp.me/p3OlPy-ZB 
• ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. «Πελατειακές σχέσεις» («patron-clientrelations») μεταξύ ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών και ο διάλογος Μηλίων-Αθηναίων στον Θουκυδίδη. https://wp.me/p3OlPy-Oa
• ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ: Τι είναι οι Θερμοπύλες, εν τέλει; Τι είναι η Ιθάκη; Τι είναι οικογένεια; Τι είναι πατρίδα; http://wp.me/p3OlPy-1pZ – http://wp.me/p3OqMa-1j0
• ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ http://wp.me/p3OqMa-1ij – http://wp.me/p3OlPy-1pn
• Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΥ ΡΟΚΑΝΙΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΩΝ ΕΧΕΙ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙ-ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΣΚΕΨΗΣ. Συμπεριλαμβάνει απόσπασμα από το «Κοσμοθεωρία των Εθνών»http://wp.me/p3OqMa-1ie
• Οντολογική θεμελίωση του Πολιτικού και ο ρόλος της ισχύος στην αθέσπιστη διεθνή πολιτική: Πολιτικός στοχασμός versus Πολιτική Θεολογία http://wp.me/p3OlPy-1no – http://wp.me/p3OqMa-1hI
• ΗΘΙΚΗ και ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η μη θεσπισμένη ισχύς στην διεθνή πολιτική. Πολιτική θεολογία versus πολιτική θεωρία και η σημασία της αξιολογικά ελεύθερης περιγραφής και ερμηνείας των διεθνών φαινομένων ­– http://wp.me/p3OlPy-1bH – http://wp.me/p3OqMa-13c
• ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΈΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΎ ΚΑΙ Η ΚΑΤΆΛΗΞΉ ΤΟΥ: ΚΑΤΕΞΟΥΣΙΑΣΜΟΣ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΩΝ,ΤΟΚΟΓΛΥΦΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΩΝhttp://wp.me/p3OqMa-138
• ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΡΟΚΑΝΙΖΟΥΝ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΗΓΟΥΝ ΣΕ ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΩΝ ΣΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΟΜΟΡΡΩΝ http://wp.me/p3OlPy-1kS
• ΤΑ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΡΑ, Η «ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ» και συνθήκες που την κατεδαφίζουν. http://wp.me/p3OlPy-1bQ –  http://wp.me/p3OqMa-15l
• ΟΛΙΓΑΡΧΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ, ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ, ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ, ΔΕΣΠΟΤΕΙΑ VERSUS ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ / ΙΣΧΥΡΕΣ… http://wp.me/p3OlPy-10O 
• «ΔΕΝΔΡΟ-ΦΟΒΙΑ», «ΦΥΛΛΟ-ΦΟΒΙΑ», «ΦΥΣΗ-ΦΟΒΙΑ» ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΡΡΙΚΝΩΣΗΣ http://wp.me/p3OlPy-ZS 
• Μοντερνισμός, το ιδεολογικό φαινόμενο και η μεταμοντέρνα διολίσθηση προς τα ανθρωπολογικά Σόδομα και Γόμορρα. http://wp.me/p3OlPy-Zv 
• ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΜΠΕΡΔΕΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΘΝΙΚΟΎ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ http://wp.me/p3OlPy-Vv 
• ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΑΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ. ΤΟ ΑΒΑΣΤΑΚΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΧΑΟΣ http://wp.me/p3OlPy-OE 
• Tο εθνοκρατοκεντρικό διεθνές σύστημα και η διαδρομή της ανθρωποκεντρικής πολιτικής θεμελίωσης http://wp.me/p3OlPy-1id

Π. Ήφαιστος – P. Ifestoswww.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestos.edu.gr / 
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρίαhttps://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestosΠροσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestosΠολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBBΔιεθνής πολιτική 21^οςαιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Φιλοπατρία, Δημοκρατία, Ελευθερία https://www.facebook.com/groups/philopatria/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτηςhttps://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos


ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ