ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΛΟΧΡΙΑΣ ΣΤΙΣ 4 ΜΑΪΟΥ 1944

Του Λευτέρη Κρυοβρυσανάκη

 

Η απαγωγή του Κράιπε που έγινε στις 26 Απριλίου 1944, ήταν αιτία ν’ ακολουθήσουν αντίποινα και να πυρποληθούν και ισοπεδωθούν συνολικά 10 χωριά, αλλά και να εκτελεστούν τόσοι άνθρωποι.

Ανάμεσα στα 10 χωριά ήταν και η Λοχριά, που ισοπεδώθηκε στις 4 Μαΐου 1944.

Είχαν περάσει επτά ημέρες από την ημέρα της απαγωγής του Κράιπε. Φτάνομε στις 3 Μαΐου 1944. Ένας ολόκληρος λόχος Γερμανών στρατιωτών καλά εξοπλισμένος φτάνει από το Τυμπάκι στη Λοχριά μέσα στη νύχτα. Καταλαμβάνει όλα τα επίκαιρα σημεία και στήνει πολυβολεία σ’ αυτά, ενώ αποκλείει με φρουρές όλους τους δρόμους που οδηγούν προς Καμάρες, Γρηγοριά, Πλάτανο και προς το βουνό. Έχει πια ξημερώσει και ένα πολυβολείο αντιλαμβάνεται κάποιον άντρα να κατεβαίνει από τον Ψηλορείτη. Του φωνάζουν αλτ! και αυτός αντί να μπει στο ρυάκι και να φύγει προς τα πίσω, παίρνει τη δεξιά πλαγιά αποτελώντας έτσι εύκολο στόχο των γερμανικών πολυβόλων. Τον σκότωσαν εύκολα.

Ήταν ο Στυλιανός Ιωάννη Κρυοβρυσανάκης που μετείχε στην ομάδα φρούρησης τον αιχμαλώτου Κράιπε και ζήτησε 2-3 ώρες άδεια από τον Πάτρικ Λη Φέρμορ για να ιδεί τους γέροντες γονείς του μη γνωρίζοντας τίποτε για το μπλόκο. Του βρήκαν ταυτότητα κομμάντος και με τη βοήθεια των κουκουλοφόρων προδοτών έμαθαν ποια ήταν η οικογένειά του και τα αδέρφια του. Με το που ξημέρωσε με διερμηνέα και από μεγάφωνο ζητούν όλοι οι άντρες από 18 χρόνων και πάνω να συγκεντρωθούν στην αίθουσα του σχολείου. Συγχρόνως λένε στις γυναίκες και στους ηλικιωμένους άντρες να πάρουν από τα σπίτια τους ό,τι μπορούν να σηκώσουν σε τρόφιμα και ρουχισμό, γιατί θα ανατινάξουν και θα κάψουν το χωριό.

Ένα 18χρονο παλικάρι, ο Εμμανουήλ Αντωνίου Δημητρακάκης που είχε βγει στο χωριό να μαζέψει τρόφιμα για τους Γερμανούς, φαίνεται μπερδεύτηκε κι από την αίθουσα του σχολείου δίνει ένα σάλτο και πέφτει στο από δίπλα διερχόμενο ρυάκι τρέχοντας ορμητικά προς τα κάτω. Το πολυβολείο από τα Πέρα Σώχωρα τον αντιλαμβάνεται και πριν διανύσει 200 μέτρα πέφτει νεκρός. Δυο γεροντάκια, ο Γεώργιος Κατσούγκρης και ο Γεώργιος Ανδρουλάκης τον έθαψαν σ’ ένα λάκκο που άνοιξαν δίπλα στο σημείο που έπεσε νεκρός. Ο άμαχος πληθυσμός, γυναικόπαιδα και γέροντες, φορτώνουν στα ζώα λίγο λάδι, ψωμί, κλινοσκεπάσματα, σέρνουν και καμιά γίδα ή κανένα πρόβατο και παίρνουν το δρόμο για τη Γρηγοριά, ένα γειτονικό χωριό. Δεν είχαν βαδίσει 500 μέτρα και δίνεται διαταγή να επιστρέψουν και να βαδίσουν δυτικά προς Άρδακτο και Πλάτανο.

Το θλιβερό κοπάδι με θρήνους και μοιρολόγια άλλαξε κατεύθυνση. Τους άντρες που είχαν στο σχολείο τους πήραν και με συνοδεία Γερμανών τους οδήγησαν στις φυλακές των Μοιρών. Εκεί έγινε το ξεκαθάρισμα. Όσοι είχαν αδερφούς στο αντάρτικο του Πετρακογιώργη κρατήθηκαν και τους υπόλοιπους άφησαν ελεύθερους. Έτσι οι τρεις αδερφοί τον Στυλιανού Κρυοβρυσανάκη ο Κων/νος, ο Μανόλης, ο Νικόλαος, ο αδερφός του Φραγκίσκου Κατσούγκρη που ήταν αξιωματικός στη Μέση Ανατολή ο Αλέξανδρος, ο αδερφός του Χαράλαμπου Κατσούγκρη, που είχε σκοτωθεί στη μάχη στο Τραχήλι Βοριζίων, ο Διογένης, ο αδερφός του Ηλιαντώνη Κρυοβρυσανάκη συντρόφου του Πετρακογιώργη, ο Ηλιόκωστας, οι δύο αδερφοί του Χαρίδημου Χαριτάκη αντάρτη του Πετρακογιώργη, ο Μιχαήλ και Ιωάννης σύνολο οκτώ Λοχριανοί άντρες μεταφέρθηκαν από τις Μοίρες στις φυλακές της Αγιάς Χανίων και πριν φύγουν οι Γερμανοί από την Κρήτη, τους έβαλαν μαζί με τους Εβραίους της Κρήτης στο πλοίο «ΔΑΝΑΗ» και έξω από τη Μήλο το ετορπίλισαν ίσως και αγγλικό υποβρύχιο και το βούλιαξαν αύτανδρο στις 9 Ιουνίου 1944.

Την επομένη 4 Μαΐου 1944, ημέρα Τρίτη, ναρκοθέτησαν όλα τα σπίτια του χωριού και τα ανατίναξαν και το έργο ετελείωναν με φωτιά που έβρισκε εύφλεκτη ύλη τα ξύλινα μεσοδόκια αλλά βοηθούσε η άφθονη βενζίνη που έριχναν οι κακούργοι. Από τον γειτονικό Άρδακτο έβλεπαν πελώριες στήλες φωτιάς και καπνού να ανεβαίνουν προς τον ουρανό. Δεν έμεινε πέτρα πάνω στην πέτρα αφού από τα 215 σπίτια που υπήρχαν δεν έμεινε κανένα και μέχρι σήμερα σώζονται ερειπωμένα σπίτια από τον μεγάλο εκείνο χαλασμό. Πάνω από ένα χρόνο οι Λοχριανοί πρόσφυγες φιλοξενήθηκαν στον Άρδακτο και στον Πλάτανο με μύριες στερήσεις. Από το καλοκαίρι τον 1945 άρχισαν δειλά-δειλά να επιστρέφουν στο ερειπωμένο χωριό οι πρόσφυγες Λοχριανοί. Η Λοχριά όμως δεν έδωσε μόνο αυτούς τους 10 νεκρούς στον αγώνα για τη λευτεριά, αλλά 34 συνολικά.

Ρεθεμνιώτικα Νέα

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ