Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ - ΟΤΑΝ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΗΡΑΚΛΕΙΩΤΕΣ ΑΝΑΓΚΑΣΑΝ ΤΟΝ Κ.ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ ΝΑ ΔΗΛΩΣΕΙ ''ΕΙΜΑΙ ΑΗΔΙΑΣΜΕΝΟΣ'' (ΦΩΤΟ)

Αρχεία εφημερίδων, Πατρίς, Μακεδονία, Ριζοσπάστης και Candia

Είναι πιθανώς από τι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις που έκανε ποτέ ο λαός του Ηρακλείου στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Επί σχεδόν μια εβδομάδα, τις τελευταίες ημέρες του Φλεβάρη στις πρώτες μέρες του Μάρτη του 1979, χιλιάδες Ηρακλειώτες είχαν ζώσει το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης, περιφρουρώντας με τον τρόπο αυτό τους αρχαιολογικούς θησαυρούς ώστε να μη μεταφερθούν στην Αμερική, όπως είχε αποφασίσει η τότε κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο φόβος ήταν μήπως τα αρχαία δεν επιστρέψουν ποτέ στην Κρήτη. Και τελικά ο λαός του Ηρακλείου το πέτυχε. Την 1η Μαρτίου ο Κ. Καραμανλής δήλωνε ότι τα αρχαία δεν θα φύγουν, αλλά με μια δήλωση που εξόργισε: "είμαι αηδιασμένος γιατί τα γεγονότα εκθέτουν τη χώρα διεθνώς", είχε πει!

Η εξέγερση των Ηρακλειωτών είχε βέβαια αφορμή το μουσείο, αλλά πολλοί θεωρούν ότι ήταν στην πραγματικότητα η κορύφωση των αντικαραμανλικών διαθέσεων των Κρητικών. Γι αυτό ίσως και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αν και έκανε πίσω, απάντησε τόσο απαξιωτικά στις κινητοποιήσεις.

Τα γεγονότα πριν από 36 χρόνια ξεκίνησαν με μια συμφωνία της ελληνικής κυβέρνησης με το μουσείο της Νέας Υόρκης για τη μεταφορά ελληνικών αρχαιοτήτων προκειμένου να εκτεθούν την άνοιξη του 1979 σε μεσογειακή έκθεση στην Αμερική. Η απόφαση αυτή είχε ληφθεί μέσα στο καλοκαίρι του 1978 και είχε γίνει δεκτή αρνητικά από τους φορείς και τις εφημερίδες του Ηρακλείου. Στις αρχές Φεβρουαρίου παρατηρήθηκε κινητικότητα στο μουσείο, με την άφιξη ειδικών για τη συσκευασία αρχαίων αντικειμένων. Στις 13 του μήνα ο δήμαρχος Ηρακλείου Μανόλης Καρέλλης συγκάλεσε σύσκεψη των εκπροσώπων των κομμάτων και των φορέων, προκειμένου να οργανωθεί η αντίδραση του ηρακλειώτικου λαού, καθώς εκείνες τις ημέρες υπήρχαν επιπλέον πληροφορίες ότι τόσο από τα Χανιά όσο και από άλλα μέρη της χώρας είχαν μεταφερθεί αρχαία με εντολή του υπουργού Πολιτισμού Δημητρίου Νιάνια. Η σύσκεψη της 13ης Φεβρουαρίου κατέληξε στην οριστική απόφαση να μην επιτραπεί η εξαγωγή αρχαίων από το αρχαιολογικό μουσείο. Και μάλιστα για να επιβεβαιωθεί ότι αυτό δεν είχε ήδη συμβεί, αποφασίστηκε να γίνει επίσκεψη μιας επιτροπής των φορέων στο χώρο του μουσείου. Παράλληλα αποφασίστηκε να οργανωθούν διάφορες εκδηλώσεις με φωτογραφικές εκθέσεις των αρχαιοτήτων που φυλάσσονταν στο Ηράκλειο, συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κλπ, ενώ η σύσκεψη κάλεσε τους Ηρακλειώτες να είναι σε επιφυλακή. Κι επειδή τότε δεν υπήρχε η σημερινή πληθώρα των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης, αποφασίστηκε να είναι συνεχώς σε ετοιμότητα δύο αυτοκίνητα με μεγάφωνα, προκειμένου να ενημερωθούν οι Ηρακλειώτες σε περίπτωση κινητικότητας στο μουσείο.

Η πρώτη διαδήλωση

Ακολούθησαν και άλλες ανάλογες συναντήσεις, και την Παρασκευή 23 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε η πρώτη μαζική διαδήλωση με συμβολική κατάληψη στο μουσείο, από τους μαθητές του Ηρακλείου. Ήταν πλέον ζήτημα ωρών η μεταφορά των αρχαίων αντικειμένων, όπως αναφερόταν στην ανακοίνωση της συντονιστικής επιτροπής των φορέων του νομού, καθώς οι αρχαιότητες είχαν ήδη συσκευαστεί για το μεγάλο ταξίδι τους. Στην επιτροπή επικεφαλής ήταν ο δήμαρχος Ηρακλείου Μανόλης Καρέλλης, και συμμετείχαν ακόμη η δήμαρχος Αρχανών Μαρία Πλουμίδου, εκπρόσωποι των ΝΕ του ΠΑΣΟΚ, της ΕΔΗΚ, του ΚΚΕ, του ΚΚΕ εσωτερικού, της ΕΔΑ και περίπου 20 φορέων. Φυσικά η κυβερνώσα ΝΔ απουσίαζε.

Η πρώτη συγκέντρωση των μαθητών έγινε, σταδιακά, μια μεγάλη λαϊκή εξέγερση. Χιλιάδες λαού περνούσαν ή παρέμεναν νύκτα και μέρα στο χώρο τα επόμενα 24ωρα προκειμένου να περιφρουρούν τα αρχαία. Από την Κυριακή 25 Φεβρουαρίου ουσιαστικά η ευρύτερη περιοχή του μουσείου ήταν υπό τον έλεγχο των διαδηλωτών, ενώ σ’ αυτούς έφταναν πληροφορίες για τη μεταφορά δυνάμεων αστυνομίας και στρατού από την Αθήνα στο αεροδρόμιο και τη ΣΕΑΠ, προκειμένου να επιτεθούν στους χιλιάδες συγκεντρωμένους και να μεταφέρουν εκτός Κρήτης τα αρχαία.
Μαζικές συλλήψεις

Το μεσημέρι της Δευτέρας με εντολή του γενικού επιθεωρητή αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού Γιαλούρη ο εισαγγελέας επισκέφτηκε το μουσείο και διέταξε την διάλυση του πλήθους, διαφορετικά, όπως είπε, αυτή θα γινόταν με δυναμικό τρόπο και η αστυνομία θα προχωρούσε σε συλλήψεις. Και η μεν διάλυση της συγκέντρωσης ήταν αδύνατη, καθώς κάθε τέτοια προσπάθεια θα αιματοκυλούσε την πόλη, αλλά οι συλλήψεις πράγματι έγιναν. Γύρω στις 4 το απόγευμα ο δήμαρχος Ηρακλείου Μ. Καρέλλης, ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Γιώργος Ματθαιάκης, η γραμματέας Αγγέλα Σμυρνάκη και οι δημοτικοί σύμβουλοι Φαίδωνας Βαρδαβάς, Μανόλης Βρέντζος, Κώστας Καφούσης, Ευριπίδης Κουκιαδάκης, Αλέκος Μακατούνης, Γιώργος Μεσσαριτάκης, Γιάννης Καραντεμοίρης, Γιώργος Μποτζώρης, Στέλιος Ματζαπετάκης, Κυριάκος Σκεπετζής, Γιώργος Τσαγκαράκης, Μιχάλης Φαρσάρης, Γιάννης Σταρίδας και Μανόλης Χανιωτάκης, αλλά και οι δημοσιογράφοι Μάνος Χάρης και Γιώργος Σκαρβελάκης, συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στο αστυνομικό τμήμα. Κατηγορήθηκαν για παραβίαση του νόμου επειδή αν και τους ζητήθηκε να αποχωρήσουν από δημόσιο κτίριο, εκείνοι παρέμειναν! Κρατήθηκαν μέχρι το βράδυ στο τμήμα και στη συνέχεια αφέθηκαν ελεύθεροι.

Η νίκη του Ηρακλείου

 

Οι μαζικές συλλήψεις προκάλεσαν ακόμη περισσότερο το φιλότιμο των Ηρακλειωτών, και οι συγκεντρωμένοι πλήθυναν. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση, που συνοδεύτηκε και με γενική απεργία και κλείσιμο των καταστημάτων, έγινε σαν σήμερα, την Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου 1979, με αίτημα, εκτός από την παραμονή των αρχαιοτήτων, την απομάκρυνση των ΜΑΤ από το Ηράκλειο. Σε τακτά διαστήματα οι καμπάνες του Αγίου Μηνά και άλλων εκκλησιών χτυπούσαν και καλούσαν το λαό να συγκεντρωθεί στο μουσείο, ενώ συνεχώς έφταναν πληροφορίες για άφιξη νέων δυνάμεων καταστολής από την Αθήνα. Οι πληροφορίες που έφταναν στη συντονιστική επιτροπή ήταν ότι είχε δοθεί η εντολή να χτυπήσουν οι αστυνομικές δυνάμεις εκείνη την ημέρα. Η συγκέντρωση όμως ενός τεράστιου πλήθους που κυριολεκτικά κατέλαβε το κέντρο της πόλης, απέτρεψε κάθε τέτοια σκέψη. Τα ΜΑΤ ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκαν, καθώς επικράτησε η λογική, αφού αν γινόταν κάτι τέτοιο απέναντι σε χιλιάδες αποφασισμένους πολίτες, τότε σίγουρα θα υπήρχαν νεκροί.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στους διαδηλωτές ήταν και μια μεγάλη ομάδα ιερωμένων, με επικεφαλής τον τότε πρωτοσύγκελο της Αρχιεπισκοπής αρχιμανδρίτη Νεκτάριο Παπαδάκη, σημερινό Μητροπολίτη Πέτρας.

Την Πέμπτη 1 Μαρτίου 1 Μαρτίου 1979 ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής επέστρεφε από το εξωτερικό και στο αεροδρόμιο έκανε την προσβλητική για τους Ηρακλειώτες δήλωσή του «είμαι αηδιασμένος», δήλωση η οποία έδειχνε και την ήττα της κυβέρνησής του από ένα λαό συσπειρωμένο και αποφασισμένο. Την ίδια μέρα ο νομάρχης Σπύρος Τσίρκας με γραπτή ανακοίνωσή του γνωστοποιούσε την απόφαση του πρωθυπουργού να μην συμπεριληφθούν αντικείμενα του μουσείου Ηρακλείου στην έκθεση της Νέας Υόρκης. Προσθέτοντας ότι «διενέξεις ή συμβιβασμοί γύρω από το θέμα αυτό εκθέτουν την χώρα διεθνώς».

Όπως και να έχει το πράγμα, οι Ηρακλειώτες κατάφεραν να μια μεγάλη νίκη απέναντι στον πανίσχυρο ακόμη τότε Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Την ανακοίνωση αυτή διαδέχτηκε ένα μεγάλο λαϊκό πανηγύρι στους δρόμους της πόλης, με μουσικά και χορευτικά συγκροτήματα, ρακή και κρασί!

ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ