ΘΕΜΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ : ΥΣΤΑΤΟ ΧΑΙΡΕ ΣΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΜΠΟΤΕΡ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

Πριν λίγες μέρες έφυγε από κοντά μας ο Θέμης Μαρίνος, η τελευταία μεγάλη προσωπικότητα της Εθνικής Αντίστασης, που δημιούργησε τον θρύλο του στα πεδία των μαχών χωρίς κομματικές «ευλογίες» και περγαμηνές. Ίσως έτσι εξηγείται γιατί η παρηκμασμένη πολιτεία ξέχασε να αναφερθεί με αφορμή το θάνατό του, έστω και τυπικά, στον μεγάλο αυτό Έλληνα!  

Ο, γεννηθείς το 1917 στη Ζάκυνθο, Θέμης Μαρίνος άφησε το στίγμα του στην ιστορία της δεκαετίας του 1940. Πολέμησε το 1940 στον ελληνοιταλικό πόλεμο στα βουνά της Βορείου Ηπείρου και ακολούθως στη μάχη της Κρήτης τον Μάιο του 1941. Ακολούθως συνελήφθη από τους Γερμανούς αλλά κατόρθωσε να δραπετεύσει στη Μέση Ανατολή και εντάχθηκε αρχικά στην 1^η Ελληνική Ταξιαρχία. Κατόπιν εκπαιδεύτηκε από τους συμμάχους στο Βρετανικό Κέντρο Ειδικής Εκπαίδευσης στην Παλαιστίνη.

Η συμμετοχή στον Γοργοπόταμο

Το φθινόπωρο του 1942 εστάλη στα ελληνικά βουνά μαζί με άλλους 11 σαμποτέρ και αξιωματικούς για να πραγματοποιήσουν την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Αυτή η ομάδα αποτέλεσε την πρώτη παρουσία μελών της Βρετανικής Συμμαχικής Αποστολής στη χώρα μας. Ο Μαρίνος υπήρξε ο μοναδικός Έλληνας. Η Αποστολή μάταια έψαχνε να έρθει σε επαφή με τους Έλληνες αντάρτες. Όπως γράφει και ο ίδιος στο βιβλίο του «Αποστολή Harling 1942 – η επιχείρηση Γοργοποτάμου», (εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα 1994) οι πληροφορίες που είχαν οι Βρετανοί για την κατάσταση και το αντάρτικο στην Ελλάδα ήταν εκτός τόπου και χρόνου. Οι Βρετανοί γνώριζαν μόνο για «αντάρτες του Ζέρβα» δηλαδή του ΕΔΕΣ και «του Σεφεριάδη» (ΕΑΜ). Κανέναν δεν βρήκαν όμως, στην περίπτωση του Ζέρβα η SOE είχε ενημερώσει τα μέλη της Αποστολής πως βρισκόταν στο χωριό Πέρα Κράψη αν και ο ίδιος ήταν στο Σακαρέτσι της Ηπείρου! Η χιλιομετρική απόσταση στο χάρτη υπολογιζόταν σε 100 χιλιόμετρα, πρακτικά όμως ήταν ακόμη μεγαλύτερη. Ο Σεφεριάδης, που θεωρούνταν λανθασμένα ο ηγέτης του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ –στην πραγματικότητα αυτός είχε φροντίσει να ενισχύσει με βρετανικές χρυσές λίρες και οπλισμό τους πρώτους αντάρτες του Άρη Βελουχιώτη-, είχε συλληφθεί από τους Ιταλούς.

Όσο για τον Βελουχιώτη οι Βρετανοί αφού έπεσαν με αλεξίπτωτα στα βουνά της Ελλάδας έμαθαν για την ύπαρξή του αλλά αυτός δεν απαντούσε στα μηνύματα που του έστελναν μέσω χωρικών. Έτσι άρχισαν να πιστεύουν πως επρόκειτο για μυθικό πρόσωπο, δημιούργημα των χωρικών των βουνών, κατά τον σαμποτέρ Ντένυς Χάμσον! Ο πρώτος της Αποστολής ωστόσο που ήρθε κατά τύχη σε επαφή με τον Άρη ήταν ο Θέμης Μαρίνος. Συμπτωματικά η μέρα συνάντησης ήταν η 28^η Οκτωβρίου 1942. Γράφει ο Μαρίνος:

«Ο Νικηφόρος πράγματι ήταν πατριώτης, ασχέτως αν ήτανε τότε μέλος του ΚΚΕ, ο πατέρας του ήτανε βασιλικός. Λοιπόν, το θέμα ήτανε ότι ενθουσιάστηκε, μας αγκάλιασε και μας λέει: Πάμε στον καπετάνιο. Πήγαμε εκεί πέρα που ήτανε το κρησφύγετο του Άρη και εκεί συναντηθήκαμε. Επειδή ήταν 28 Οκτωβρίου εκείνη τη μέρα, εγώ του είπα καπετάνιε συγχαρητήρια για την 28η Οκτωβρίου της Αλβανίας. Και μου λέει: Και τι είναι αυτή η 28η Οκτωβρίου; Δεν είχε καταλάβει…Το χειρότερο είναι ότι μας έθεσε υπό κράτηση. Εκείνη τη στιγμή είχε υπό κράτηση και έναν Γερμανό αξιωματικό και μία διερμηνέα του. Τους οποίους απελευθέρωσε, τους άφησε να φύγουν, μάλλον για να μην τους δούμε εμείς. Μας έβαλε υπό κράτηση, προσποιούμενος ότι δεν ξέρει τι είμαστε. Επενέβη ο Νικηφόρος, ο οποίος του λέει, καπετάνιε εδώ πέρα αυτοί είναι οι σύμμαχοι ήρθαν εδώ από τη Μέση Ανατολή. Είδαμε το αεροπλάνο, είδαμε να πέφτουν τα αλεξίπτωτα, χάλασε ο κόσμος εδώ γύρω και εμείς θα τους φερθούμε έτσι; Φαίνεται πως το κατάλαβε ο Άρης και τελικά άλλαξε άρδην συμπεριφορά…» και συνεχίζει: «Του εξήγησα ότι πρόκειται για επείγουσα επιχείρηση. Και του ζήτησα να μας πάει να συναντήσουμε τους υπόλοιπους της αποστολής. Και είπε εντάξει, θα σας πάω. Αλλά τι έκανε αυτός; Αντί να πάει προς την πλευρά της Λαμίας, έστριψε προς την πλευρά της Αιτωλοακαρνανίας. Διότι μας είχε εμάς και έκανε στρατολόγηση ανταρτών κι έδειχνε ότι οι σύμμαχοι είναι μαζί του και ενθουσίαζε τον κόσμο για να πάρει περισσότερους. Λοιπόν, έτσι πήγαινε». 

Όλα άλλαξαν όταν ο Ζέρβας χωρίς όρους και αστερίσκους αφού ενημερώθηκε ότι τον έψαχναν οι Βρετανοί δέχτηκε άμεσα και αποφασιστικά να συναντηθεί με τον Γουντχάουζ και τον Μάγιερς και να ξεκινήσει για το σαμποτάζ. Κατά τον Θέμη Μαρίνο η συνάντηση Ζέρβα-Κρις αποτέλεσε «σταθμό στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας». Πράγματι αφενός οδήγησε στη πραγμάτωση του μεγαλύτερου τότε σαμποτάζ στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, που χωρίς τον Ζέρβα δεν θα γινόταν και αφετέρου άλλαξε τη μοίρα του αντάρτικουκαθώς χωρίς την βρετανική ενίσχυση δεν θα μπορούσε να προσφέρει κάτι παραπάνω από ασύνδετες ανταρτοομάδες που δεν θα αποτελούσαν απειλή με κανένα τρόπο για τον Άξονα.   Για τον Βελουχιώτη όμως οι Βρετανοί σαμποτέρ αρχικά ήταν «κατάσκοποι των Γερμανών». Σήμερα είναι αποδεδειγμένο πως η άποψη αυτή αποτελούσε δικαιολογία για να καθυστερήσει όσο μπορούσε το σαμποτάζ. Αν αναλογιστεί κανείς και τις συζητήσεις του Άρη με τον Νικηφόρο και αργότερα με τον Ζέρβα, οι Βρετανοί ήταν «πράκτορες που ήρθαν να ρίξουν κανα γεφύρι αλλά προπαντώς να μας βάλλουν να φαγωθούμε για να μας ζέψουν πάλι στο πλευρό τους» θα διαπιστώσει πως το πρόβλημα ήταν πως έφτασαν πρώτοι στην Ελλάδα – ή νοιάστηκαν αν θέλετε (πάντα και μόνο για τα δικά τους συμφέροντα βέβαια)- οι «Βρετανοί καπιταλιστές» και όχι οι αγαπημένοι, για κάθε κομμουνιστή, Σοβιετικοί. Αργότερα μέσα στο 1943 θα πέσουν οι μάσκες και ο Άρης θα το παραδεχτεί μπροστά στον αιμόφυρτο αιχμάλωτό του Θέμη Μαρίνο, όπως θα δούμε παρακάτω.

Επιχείρηση Animals

Τον Μάρτιο του 1943 ο Θέμης Μαρίνος θα αναλάβει σύνδεσμος της Αποστολής στο Γενικό Αρχηγείο των Εθνικών Ομάδων του Ζέρβα, αντικαθιστώντας τον Κρις Γουντχάουζ που θα αναλάμβανε το αξίωμα του υπαρχηγού της Συμμαχικής Αποστολής. Από τότε οργανώνει και εκγυμνάζει τις αντάρτικες ομάδες ιδιαίτερα στη δυτική Στερεά και πρωτίστως στις επαρχίες Βάλτου, Τριχωνίδας και Ξηρομέρου. Τα αποτελέσματα στην περιοχή θα φανούν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης Animals το καλοκαίρι του ’43. Ο ΕΔΕΣ θα ξεχωρίσει με αποκορύφωμα τη μάχη του Μακρυνόρους όπου δυνάμεις των ΕΟΕΑ Βάλτου υπό τους Χούτα και Παντελίδη θα ακινητοποιήσουν την επίλεκτη ιταλική Μεραρχία Μπρένερο και θα ανθέξουν στις επιθέσεις της γερμανικής Εντελβάις, που μόλις είχε έρθει από το Ανατολικό Μέτωπο. Από την περίοδο εκείνη οι Γερμανοί θα θέσουν ως υπ’ αριθμόν ένα εχθρό τον ΕΔΕΣ του Ζέρβα λόγω της μαχητικότητάς του αλλά και της θέσης του που ήλεγχε τις δυτικές ακτές της δυτικής και βορειοδυτικής Ελλάδας, στις οποίες οι Γερμανοί είχαν πεισθεί ότι θα έκαναν απόβαση οι σύμμαχοι. Χωρίς την παρουσία του Θέμη Μαρίνου στην Αιτωλοακαρνανία και του Τομ Μπαρνς στην Ήπειρο τα αποτελέσματα στην Animals θα ήταν διαφορετικά.

     

«Δεν θα ξαναδείς τον ήλιο»

Το φθινόπωρο του 1943 ο ΕΛΑΣ εξαπολύει οργανωμένα και συντονισμένα με το Βαλκανικό Κομμουνιστικό αντάρτικο τον κατοχικό εμφύλιο πόλεμο. Ο Βελουχιώτης και ο ΕΛΑΣ κατηγορούν τον Ζέρβα για συνεργασία με τον εχθρό. Την ίδια κατηγορία θα εκφράσουν για όλες τις οργανώσεις ανά την Ελλάδα που ως τότε δεν είχαν οικειοθελώς ή μη υποταχθεί στον ΕΛΑΣ. Ο Καπετάνιος του ΕΛΑΣ μάλιστα θα διακηρύξει ψευδώς ότι η επίθεση αυτή ήταν διαταγή του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής! Η αντίδραση του Στρατηγείου και της Βρετανικής Αποστολής στην Ελλάδα ήταν να κατηγορήσουν ευθέως τον ΕΛΑΣ για ευτελισμό της Εθνικής Αντίστασης.

 

Η πραγματικότητα ήταν πως ο Άρης εκτελούσε αυτό που πίστευε πάντα την εξόντωση του Ζέρβα και του ΕΔΕΣ αλλά μόνος του δεν μπορούσε να λάβει μια τέτοια απόφαση. Ήδη από τις 21 Σεπτεμβρίου του ’43 σε επιστολή προς τον ηγέτη του ΚΚΕ, Σιάντο ζητούσε τη διάλυση έστω και αιματηρώς του ΕΔΕΣ, της ΕΚΚΑ αν δεν δεχόταν τη σύμπλευση με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ την ώρα που κατά τις πληροφορίες του οι Γερμανοί εγκατέλειπαν την Ελλάδα και οι Άγγλοι ετοιμάζονταν για «αναίμαχτη απόβαση μια ωραία πρωία». Η έγκριση και τυπικά δόθηκε από το Σιάντο όταν ανέβηκε ο ίδιος στο βουνό αρχές Οκτωβρίου. Τελικά ούτε οι Γερμανοί έφυγαν ούτε οι Άγγλοι έκαναν απόβαση. Οι πρώτοι όμως εξαπέλυσαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των δύο οργανώσεων και διέλυσαν την αντίσταση.

Ιδιαίτερη σημασία με τα ανωτέρω έχει η φυλάκιση και ο βασανισμός του Θέμη Μαρίνου από τον Άρη την ίδια περίπου περίοδο. Το Νοέμβριο του ’43 ο Μαρίνος έπεσε στα χέρια του ΕΛΑΣ. Ο ίδιος είχε μπει στο μάτι του Βελουχιώτη και της ηγεσίας του ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΕΛΑΣ από την πρώτη στιγμή. Ήταν ο πράκτορας των Εγγλέζων που μηχανορραφούσε με τον αγγλόδουλο Ζέρβα κατά του ηρωικού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, κατά την γνωστή κομμουνιστική προπαγάνδα. Τότε ο Βελουχιώτης προσπάθησε να αποσπάσει με βίαιο τρόπο από τον Μαρίνο αυτά που ζητούσε το ΚΚΕ για την προπαγάνδα του. Γράφει ο Μαρίνος στο συγκλονιστικό βιβλίο του «Ο εφιάλτης της Εθνικής Αντίστασης» (εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα 2003, τόμος Β’, σ. 271-273):

 «Μέ ἀνέβασαν στό πάνω πάτωμα, σ’ἕνα μεγάλο δωμάτιο μ’ἕνα τραπέζι στή μέση, ὅπου βρισκόταν ἕνας ἄγνωστος σ’ἐμέ συνταγματάρχης τοῦ ΕΛΑΣ. Μέ ρώτησε ποιός εἶμαι καί μόλις ἄκουσε πώς ἤμουν ὁ Θέμης μέ ἔφτυσε στά μοῦτρα κι ἄρχισε νά μέ βρίζει μέ τά αἰσχρότερα λόγια. Διαμαρτυρήθηκα μέ ὅσο μποροῦσα πιό πολιτισμένο τρόπο, ἐπειδή ἦταν ἀνώτερός μου, ἀλλά αἰφνιδίως ἄνοιξε πίσω μου μία πόρτα κι ὅρμησε μαινόμενος ὁ Ἄρης ξεφωνίζοντας μέ τά ἑξῆς περίπου λόγια: «Σκασμός παλιοτόμαρο, πῶς τολμᾶς νά προσβάλεις τόν Τίμιο Ἕλληνα Σύν/ρχη Παπασταματιάδη;» (ἔτσι μοῦ σύστησε τόν Νίκ. Παπασταματιάδη, ἐπιτελάρχη του). Συγχρόνως μου ἐπιτέθηκε μέ χαστούκια, κλωτσιές καί γροθιές, χτυπώντας μέ συγχρόνως μέ τό μαστίγιό του ἀκόμη καί στό πρόσωπο. Τίς βρισιές καί βλαστήμιες ἀκολούθησε κατηγορητήριο ὅτι εἶμαι προδότης γιατί βοηθάω τόν ΕΔΕΣ πού συνεργάζεται μέ τούς Γερμανούς ἐναντίον τοῦ ΕΛΑΣ, καί πουλημένο τομάρι στούς Ἐγγλέζους καί τό Βασιλιά Γλυξμπουρκ… Εἶχα σχεδόν καταρρεύσει ἀπό τά ἀλλεπάλληλα ἄγρια χτυπήματα, μέχρι σημείου νά μή μπορῶ νά συγκρατήσω τά οὔρα μου. Πάντως δέν ἔχασα τήν ψυχραιμία μου, ἄν καί τό σκληρό μαστίγιο τοῦ Ἄρη κάθε φορά πού ἔπεφτε ἄνοιγε πληγές στό κεφάλι μου καί τά αἵματα ἔτρεχαν στό πρόσωπό μου…Ἐνῶ ἐξακολουθοῦσαν οἱ προπηλακισμοί ἀπό τόν Ἄρη καί τούς «Μαυρισκούφηδες» τοῦ Καπετάν Τζαβέλα, ἄρχισε μία ἐξαντλητική ἀνάκριση μέ πιέσεις γιά νά ἐξαναγκασθῶ νά «ὁμολογήσω» ὅτι ὁ Ζέρβας συνεργαζόταν μέ τούς Γερμανούς. Στήν ἀντίδρασή μου, ὅτι οἱ κατηγορίες ἦταν ἀνυπόστατες καί στήν ἐπισήμανση προσφάτων μαχῶν τῶν ΕΟΕΑ ἐναντίον τοῦ ἐχθροῦ μέ πολλούς νεκρούς καί τραυματίες, πού κάθε ἄλλο παρά συνεργασία μαζί του ἔδειχναν, ἀκολούθησε δεύτερο κύμα ἀνη­λεοῦς ξυλοδαρμοῦ… Κατόπιν μου ἔφεραν ἕνα ἐρωτηματολόγιο μέ τρία βασικά ἐρωτήματα πάνω στίς ἴδιες πάντοτε ψευδεῖς κατηγορίες. Δέ θυμᾶμαι ἀκριβῶς πώς ἦταν διατυπωμένες, ἀλλά ἀπέβλεπαν στήν ἔγγραφη ἐκ μέρους μου μαρτυρία περί συμπαιγνίας Ἀποστολῆς-Ζέρβα καί συνεργασίας τοῦ ΕΔΕΣ μέ τούς Γερμανούς»

Αφού ο Μαρίνος αρνήθηκε τα ανωτέρω ο Άρης εξαγριώθηκε και του τόνισε πως δεν θα ξανάβλεπε τον ήλιο αν δεν επιβεβαίωνε τις …κατηγορίες. Τότε του είπε ο ΕΛΑΣ έχει ως πρώτο στόχο τις αντίπαλες οργανώσεις και όχι τους Γερμανούς τους οποίους έχουν αναλάβει να πολεμούν οι Σοβιετικοί. Αυτή η κατά κάποιο τρόπο εξομολόγηση του Άρη έχει ιδιαίτερη βαρύτητα αν την ερμηνεύσουμε με την μαρτυρία του Βάλτερ Χάνγκεν, διοικητή του ΝΑ Κλιμακίου των Μυστικών Υπηρεσιών των Γερμανών στη δίκη της Νυρεμβέργης. Εκεί ο Χάνγκεν υποστήριξε πως ο Στάλιν είχε δώσει διαταγές στον ΕΛΑΣ και στον Τίτο σε περίπτωση απόβασης των Βρετανών στην Ελλάδα ή στην Αδριατική από το 1943 και μετά να σταματήσουν τον πόλεμο με τους Γερμανούς και να χτυπήσουν τους Άγγλους! Εν τέλει ο Μαρίνος κατόρθωσε να σωθεί με αρκετά τυχερό τρόπο. Έτσι οι αποκαλύψεις του Άρη έγιναν γνωστές.

Αρχές του 1944 ο Μαρίνος επέστρεψε στο Κάιρο και ενημέρωσε τους Βρετανούς για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα. Μεταξύ άλλων τόνιζε:

 «4) Οι αντάρται του ΕΛΑΣ προβαίνουν εις βαρβαρότητας και σφαγάς διά μαχαίρας και άλλων μέσων διά των παραμικροτέρων αφορμών και διά λόγους ως επί το πλείστον σχέσιν έχοντας με την πολιτικήν της οργανώσεώς των. Οι του ΕΟΕ ουδέποτε προέβησαν εις τοιαύτας βαρβαρότητας και ουδέποτε εξετέλεσαν άνθρωπον εάν δεν είχε προβεί εις έγκλημα κατά της πατρίδος. Αλλά και εις την περίπτωσιν αυτήν η εκτέλεσις εγένετο διά τυφεκισμού επισήμως.

5) Οι Αξ/κοί του ΕΛΑΣ ουδένα σεβασμόν πρός την Συμμαχικήν Αποστολήν έχουν ή είχαν, αντιθέτως κάμναν αντισυμμαχικήν προπαγάνδαν της χειροτέρας μορφής, τόσον στους αντάρτας των όσον και εις τους πολίτας. Οι του ΕΟΕ τρέφουν μεγάλον σεβασμόν πρός την Συμμαχικήν Αποστολήν και δημοσία εκφράζουν την πλήρη εμπιστοσύνην των εις τους Συμμάχους.

6) Διά την εκτέλεσιν επιχειρήσεων διαταχθεισών εκ Μέσης Ανατολής, το μέν ΕΛΑΣ έφερε πάντοτε δυσκολίας ή εμπόδια, το δέ ΕΟΕ πρώτον εξετέλει αυτάς, ασχέτως εάν υπήρχε πιθανότης επιτυχίας ή όχι. Η διαφορά αύτη έγκειται εις το ότι τα πολεμοφόδια και τους άνδρας το ΕΛΑΣ τα χρειάζεται ουχί διά τον πόλεμον, ουχί διά τους Γερμανούς, αλλά διά τους Έλληνας και διά την επιτυχίαν των δικτατορικών του επιδιώξεων.

7) Τα χρήματα άτινα εν Ελλάδι διέθετεν η Συμμαχική Αποστολή, εκ μέρους μέν της ΕΔΕΣ εξοδεύοντο δι’ αγοράν τροφίμων, ενδυμάτων και άλλων χρειωδών υλικών ελάχιστα δέ εις προπαγάνδαν, εκ μέρους όμως του ΕΛΑΣ τα τρόφιμα και τα είδη απεκτώντο διά κατασχέσεων κι’ επιτάξεων ως επί το πλείστον τα δέ χρήματα μυστηριωδώς εξαφανίζοντο. Κατά την γνώμην μου το μεγαλύτερον μέρος αυτών καταναλώνετο εις προπαγανδιστικάς υπέρ της ΕΑΜ εφημερίδας»

Κατόπιν ανέλαβε νέα αποστολή στο Ιόνιο και στη γενέτειρά του Ζάκυνθο όπου οργάνωσε δίκτυο πληροφοριών και δολιοφθορών μέχρι το Νοέμβριο του 1944. Οι εμπειρίες και οι αναμνήσεις του για την επιχείρηση Dastard περιλαμβάνονται στο τελευταίο χρονικά βιβλίο του «Μυστική αποστολή στο Ιόνιο 1944, κωδικός Dastard» (εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 2013).

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ