ΚΥΠΡΟΣ 1974 : ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ, ΚΑΛΛΑΧΑΝ, ΚΑΙ ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ

Της Φανούλας Αργυρού
 
Αναφέρομαι σήμερα σε άρθρο του δημοσιογράφου Νίκου Μελέτη, το οποίο δημοσιεύτηκε στις 30.8.2018 στην «hellasjournal» και σε άλλες ιστοσελίδες, με τίτλο «Έγγραφο-φωτιά αποκαλύπτει τον ρόλο Κίσινγκερ: Γιατί να μην έχουν οι Τούρκοι το 1/3 της Κύπρου». Στο άρθρο γίνεται λόγος για «στοιχεία που αποκαλύπτονται σε απόρρητα, μέχρι πριν από λίγο καιρό, έγγραφα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ…».
Κατ’ αρχήν, το έγγραφο αυτό δεν αποδεσμεύθηκε «πριν από λίγο καιρό», αλλά πριν από δέκα περίπου χρόνια και περιλαμβάνεται στα αμερικανικά έγγραφα που αποδεσμεύθηκαν για τις σχέσεις των ΗΠΑ με Ελλάδα, Κύπρο, Τουρκία: (history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v30/d129 ) και έχει χρησιμοποιηθεί από πολλούς ιστορικούς. Το εν λόγω έγγραφο καλύπτει τα πρακτικά μιας συνάντησης του τότε Προέδρου των ΗΠΑ Τζέραρντ Φορντ με τον Χένρι Κίσινγκερ και τον στρατηγό Μπρεντ Σκόουκροφτ του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, που πραγματοποιήθηκε στις 13 Αυγούστου 1974.
Ο Νίκος Μελέτης σημειώνει τα εξής: «Ο Κίσινγκερ για πρώτη φορά εμφανίζεται απροκάλυπτα να υποστηρίζει την κατοχή του 1/3 της Κύπρου από τους Τούρκους και συγχρόνως να δηλώνει ότι εάν η Ελλάδα και η Τουρκία έφθαναν σε σύγκρουση, τότε οι ΗΠΑ θα στήριζαν την Τουρκία. Κι όλα αυτά μια ημέρα, ή μάλλον λίγες ώρες πριν ξεκινήσει ο Αττίλας 2, με τον οποίο η Τουρκία ολοκλήρωσε τη στρατιωτική εισβολή καταλαμβάνοντας το 36,2% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας…».

Η πρώτη διάσκεψη στη Γενεύη

Η συνάντηση ανάμεσα στους προαναφερθέντες διεξήχθη στην Ουάσιγκτον, αλλά τα γεγονότα εξελίσσονταν στη Γενεύη προεδρεύοντος του Βρετανού Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέιμς Κάλαχαν. Ας δούμε, όμως, γιατί ο Κίσινγκερ εκφράστηκε όπως καταγράφεται στο έγγραφο.
Η πρώτη Διάσκεψη ξεκίνησε στις 25 Ιουλίου 1974, στο σπίτι τού εκεί Βρετανού Πρέσβη, μεταξύ της βρετανικής, της τουρκικής και της ελληνικής αντιπροσωπίας, των αξιωματούχων του ΟΗΕ Roberto Guyer και Remy Gorge και με παρατηρητές τον Αμερικανό Γουίλιαμ Μπαφούμ, Βοηθό Υπ. Εξωτερικών για διεθνείς οργανισμούς, και τον Σοβιετικό Βίκτορα Μίνιν. Στις 30 Ιουλίου, οι Τζέιμς Κάλαχαν, Γεώργιος Μαύρος και Τουράν Γκιουνές υπέγραψαν μια «νερόβραστη» διακήρυξη που επισημοποίησε, μεταξύ άλλων, την αναγνώριση στη Δημοκρατία της Κύπρου δύο αυτόνομων διοικήσεων – ενόσω η προέλαση και οι βαρβαρότητες του τουρκικού στρατού συνεχίζονταν.
Εν τω μεταξύ, η δική μας πλευρά είχε ήδη δεχθεί τις τουρκικές απαιτήσεις, διαμέσου δηλώσεων του Γλαύκου Κληρίδη στον Βρετανό ΄Υπ. Αρμοστή (27.7.1974). Η δεύτερη Διάσκεψη στη Γενεύη ξεκίνησε στις 8 Αυγούστου, στο Παλάτι των Εθνών του ΟΗΕ, με τον Τζέιμς Κάλαχαν και το επιτελείο του, στο οποίο αυτήν τη φορά συμμετείχαν και Βρετανοί στρατιωτικοί. Πενταμερής τώρα, με τον Κληρίδη και τους συμβούλους του και τον Ντενκτάς με τους δικούς του. Με σιωπηρούς παρατηρητές τον Αμερικανό Άρθουρ Χάρτμαν, βοηθό Υπουργό Εξωτερικών, και τον Σοβιετικό παρατηρητή Βίκτορα Μίνιν.
Το βράδυ της 9ης Αυγούστου, ώρα 10 μ.μ., ο Κάλαχαν ανέπτυξε στον Γλ. Κληρίδη και στον Μιχαλάκη Τριανταφυλλίδη τις τουρκικές απαιτήσεις για μεγάλες αυτόνομες περιοχές και, παρόλο που ο Κληρίδης δεχόταν διοικητικό ομόσπονδο σύστημα, κάτι τέτοιο, όπως του είπε, δεν θα μπορούσε να το «πουλήσει».
Στις 12 Αυγούστου, Γκιουνές και Ντενκτάς κατέθεσαν στον Κάλαχαν σχέδια – ο μεν Γκιουνές για έξι αυτόνομα καντόνια, ο δε Ντενκτάς για δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία καλύπτοντας το 34% του εδάφους για τους Τούρκους.
Ο Κάλαχαν γνώριζε και για τη δεύτερη εισβολή τουλάχιστον από τις 10 Αυγούστου, καθώς τον ενημέρωναν τα βρετανικά επιτελεία. Την ίδια μέρα, 10 Αυγούστου, η Αν Γουάρπαρτον, Βρετανίδα αντιπρόσωπος στα ΗΕ στη Γενεύη, κάλεσε τον Αμερικανό Άρθουρ Χάρτμαν και τον ενημέρωσε πλήρως τόσο για την επικείμενη δεύτερη εισβολή όσο και για το ότι στις 17 Ιουλίου ο Ετσεβίτ τούς είχε υποδείξει και μέχρι πού θα τραβούσε τη γραμμή Αττίλα και του ζήτησε να ενημερώσει τον Κίσινγκερ.
Ο Κάλαχαν ετοίμασε και προσχέδιο για υπογραφή από Κληρίδη και Ντενκτάς πάνω στη γραμμή του γεωγραφικού διαχωρισμού, αλλά ο Κληρίδης δεν τολμούσε να υπογράψει και είπε στον Ντενκτάς ότι θα τον σκότωναν αν συμφωνούσε σε γεωγραφικό διαχωρισμό.

«Συμφωνία» για δύο ζώνες

Στις 12.15 το μεσημέρι της 13ης Αυγούστου, ο Κάλαχαν σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον δρα Κίσινγκερ τού είπε ότι δούλεψε πολύ σκληρά για να αλλάξει την ελληνική θέση και έπρεπε να μιλήσει και εκείνος στον Ετσεβίτ. Είχε πείσει τους Μαύρο και Κληρίδη να υπάρχει μόνο μία ζώνη για τουρκοκυπριακή διοίκηση και μία για ελληνοκυπριακή διοίκηση – θα πήγαιναν σε Ελλάδα και Κύπρο και θα επέστρεφαν με απάντηση. Ήταν της άποψης ότι θα σύστηναν να γίνει αποδεκτή αυτή η λύση. Ο Κληρίδης ήταν έτοιμος, όπως του είπε, να δηλώσει προκαταβολικά, προτού φύγει, ότι δεχόταν την αρχή της μίας γεωγραφικής ζώνης, με προϋπόθεση να είναι κάτω από το 34% του εδάφους της Δημοκρατίας όπως απαιτούσαν οι Τούρκοι.
Στις 6.40 το απόγευμα της ίδιας μέρας (13.8.1974) έλαβεν χώραν η μοιραία συνάντηση, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων, η οποία διακόπηκε στις 2.25 πρωινή της 14ης Αυγούστου, με τους Τούρκους να απαιτούν αποδοχή του σχεδίου τους «εδώ και τώρα», όταν και ξεκίνησε πλέον η δεύτερη (αναμενόμενη) φάση της εισβολής. Ο Κάλαχαν έπαιξε ένα διπλοπρόσωπο, «βρόμικο» παιχνίδι για να βγει στο τέλος και από πάνω, επικαλούμενος ότι δεν θα έκαναν τίποτα, ως Βρετανία, γιατί δεν δέχθηκε ο Κίσινγκερ να εμπλακεί στρατιωτικά.
Η Συνθήκη Εγγυήσεως που υπέγραψε, όμως, εκ μέρους του ΗΒ ο σερ Χιου Φουτ στις 16 Αυγούστου 1960, δεν περιελάμβανε πρόνοια ότι έπρεπε να είχαν τους Αμερικανούς μαζί τους για να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους έναντι της Κύπρου! Για να γράψει αμέσως μετά στις διπλωματικές του αποστολές ο Κάλαχαν ότι «οι Τούρκοι είχαν υπόθεση και ότι θα πάρουν όσο έδαφος ήθελαν πρώτα και μετά να διαπραγματευτούν» (Βιβλίο γράφουσας «Διζωνική Εκτέλεση της Κυπριακής Δημοκρατίας 1955-2011»).

Συνομιλία Φορντ, Κίσινγκερ, Κάλαχαν

Αξιοσημείωτο και το ιστορικό βρετανικό έγγραφο, στο οποίο αναφέρεται άρθρο του Δρα Κλέαρχου Α. Κυριακίδη στη «Σημερινή» της Κυριακής (19.8.2018), με τίτλο «Άβολα κοντά στον Χίτλερ», περιγράφοντάς το ως «ένα σημαντικό αποδεσμευμένο έγγραφο του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας, που καταγράφει μιαν αποκαλυπτική τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ του Αμερικανού Προέδρου Gerald Ford, του Dr. Henry Kissinger, αμερικανικού Υπ. Εξωτερικών, και του James (Jim) Callaghan, Βρετανού Υπ. Εξωτερικών. Η συνομιλία διεξήχθη στη 1.45 μ.μ. (ώρα Λονδίνου), στις 14 Αυγούστου 1974, λίγες ώρες μετά την έναρξη της δεύτερης εισβολής».
Και προσθέτει ο Δρ Κυριακίδης ότι από αυτό το έγγραφο «συνειδητοποιούμε ότι σε αυτό το δράμα, ο κ. Callaghan ήταν ο καβαλάρης και ο Δρ Kissinger ήταν το άλογο. Ακόμη πιο σημαντικό, μαθαίνουμε ότι και οι δύο γνώριζαν ότι η Τουρκία ακολουθούσε μια προκλητική στρατηγική, την οποία ο κ. Callaghan χαρακτήρισε ως «άβολα κοντά στον Χίτλερ»».


ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ