ΘΟΥΚΥΔΙΔΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ: «ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΠΑΝΤΟΤΕΙΝΟΣ», «ΑΙΩΝΙΟ ΚΤΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ»

Του Παναγιώτη Ήφαιστου
 
Έχοντας ήδη διανύσει το ένα τέταρτο του εικοστού πρώτου αιώνα, η κεκτημένη ταχύτητα των παρωχημένων ιδεολογικών δογμάτων προκαλεί πνευματική σύγχυση, πολιτικά μπερδέματα, πολιτικό ανορθολογισμό και μεγάλες ζημιές, ιδιαίτερα σε αδύναμα κράτη τα οποία δεν διαθέτουν Πεντάγωνα, Foreign Offices και επιτελεία κρατικών λειτουργών που σταθμίζουν και εκτιμούν τις τάσεις και τα επερχόμενα.

Ακόμη πλήθος παρασίτων αναμασά και παπαγαλίζει ιδεολογήματα και θεωρήματα τα οποία όχι μόνο ποτέ δεν είχαν κάποια σημασία αλλά επίσης ήταν σημαντικό μέσο παραπλάνησης και παραμυθιάσματος στο οπλοστάσιο της στρατηγικής soft power των δυνάμεων. Εκατομμύρια φορείς τίτλων που αναμασούν ιδεολογήματα και θεωρήματα λόγω κεκτημένης ταχύτητας, εκπαιδεύτηκαν κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Τα πολιτικά συστήματα κρατών, επιπλέον, θρέφονται ή προσκολλώνται σε αυτά τα ιδεολογήματα και θεωρήματα με αποτέλεσμα συχνά να κατηφορίζουν παρακμιακά ή και να εισέρχονται σε ναρκοπέδια και να ανατινάζονται.

Η κατάβαση από τα σύννεφα πάνω στα οποία πολλοί περπατούν ως αποτέλεσμα του ιδεολογικού φαινομένου των δύο τελευταίων αιώνων, είναι η απάντηση σε πολλά από τα προβλήματα της  συντρέχουσας μεταβατικής ιστορικής συγκυρίας.

Θα επιβιώσουν όσοι κατορθώσουν να κατανοήσουν

           α) τον αιώνιο και αναλλοίωτο χαρακτήρα της έννοιας ΠΑΤΡΙΔΑ για κάθε κοινωνική οντότητα,

           β) τον ανέφικτο χαρακτήρα κάθε ιδέας για πλανητική ανθρωπολογική εξομοίωση και πολιτική εξίσωση και

          γ) τον ανελέητα ανταγωνιστικό και συγκρουσιακό χαρακτήρα του σύγχρονου κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος.

 

Δύσκολη βέβαια η κατάβαση από τα ιδεολογικά σύννεφα. Ουκ ολίγοι και επί μακρόν κάθονται πάνω σε βουνά ψευδαισθήσεων και εσχατολογικών δογμάτων –που προπαγάνδιζαν τα ηγεμονικά κράτη– η κορυφή των οποίων φθάνει, ακριβώς, μέχρι τον ουρανό. Τα πολιτικοπνευματικά μπερδέματα ασφαλώς δεν αφορούν μόνο τους αδυνάμους. Είναι και φαινόμενα ευρύτερα και βαθύτερα.

Πιο συγκεκριμένα, στην φάση που διαμορφώθηκαν οι σύγχρονες εσχατολογικές παραδοχές αναβίωσαν πανάρχαιες σοφιστικές αντιλήψεις που προσαρμόστηκαν στο ιδιόμορφο ανθρωπολογικό περιβάλλον της μετά-Μεσαιωνικής Ευρώπης.

Σε μια χαώδη κυριολεκτικά πορεία πολλών αιώνων κατά την διάρκεια των Νέων Χρόνων αφενός γεννήθηκαν εξομοιωτικά και εξισωτικά κατασκευαστικά ιδεολογικά δόγματα και αφετέρου οι εκατέρωθεν οικονομικίστικες διεθνιστικές θεωρήσεις προκάλεσαν αβάστακτους σφαγιασμούς και γέμισαν μεγάλα νεκροταφεία.

Η διαδρομή των Νέων Χρόνων ήταν πολιτικά ταραχώδης, ανθρωπολογικά τραγική και πολιτικοπνευματικά μπερδεμένη. Συγκρότησε το σύγχρονο κράτος με γενοκτονίες, εθνοκαθάρσεις και υπερεθνικά πειράματα, ενώ το αποικιοκρατικό φαινόμενο ήταν μια άνευ προηγουμένου παρατεταμένη φρικτή εμπειρία.

Προς το τέλος αυτής τραγικής και ενίοτε κωμικής διαδρομής τον 20ο αιώνα, ο Ψυχρός Πόλεμος πόλωσε τον κόσμο γύρω από δύο μορφικά πανομοιότυτες εσχατολογικές ιδεολογικές προσεγγίσεις. Φτηνές σοφιστικές εκδοχές, θα έλεγα, ανάλογων τάσεων του παρελθόντος και προσαρμοσμένες στο ανθρωπολογικά εκμνηδενισμένο μετά-Μεσαιωνικό περιβάλλον.

Τους δύο τελευταίους αιώνες και μετά τις τραγωδίες των πρώτων αιώνων της μετά-Μεσαιωνικής εποχής, η ταλάντωση κυμαινόταν μεταξύ του πόλου του ιδεολογικού βούρκου του συνεπούς μηδενιστή Μαρκήσιου deSade και του πόλου των υποκριτικών αστικών και κομμουνιστικών μεταμφιέσεων των ψευτοιδεολογιών Δύσης και Ανατολής οι οποίες μεταμφίεζαν τις αξιώσεις ισχύος των ηγεμονικών δυνάμεων. Η ναζιστική ιδεολογία ήταν μια ακόμη εκδοχή η οποία αφαίρεσε το προσωπείο και έκανε πιο σαφείς τις εγγενείς ρατσιστικές και φασιστικές ιδιότητες κάθε κατασκευαστικού ιδεολογικού δόγματος.

Αναρίθμητοι ήταν οι κακότυχοι ή ευκολόπιστοι «Ιθαγενείς» λιγότερο ισχυρών εθνώνπου δυστύχησαν ή πέθαναν παλεύοντας στο όνομα των διεθνιστικών «πλανητικών κοσμοθεωριών» των εκατέρωθεν εσχατολογικών ιδεολογικών δογμάτων.Η κεκτημένη ιστορική ταχύτητα και η δυσκαμψία μετάβασης σε μια άλλη πνευματική δομή διαιωνίζουν πολλές από τις παθολογίες που δημιούργησε ο Ψυχρός Πόλεμος και το ιδεολογικό παραμύθιασμα πολλών εθνών.

Πολλοί βέβαια αντιστάθηκαν τόσο στοχαστικά όσο και πολιτικοανθρωπολογικά.Απτή μαρτυρία η κατεδάφιση της Σοβιετικής Ένωσης και η συντρέχουσα γελοιοποίηση της οικονομικίστικης εκδοχής της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (για τις άλλες εκδοχές όπως το Γκολικό στοίχημα γιια μια «Ευρώπη των Πατρίδων» αναμένουμε). Τόσο στην περίπτωση της Σοβιετικής Ένωσης όσο και του εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης καταμαρτυρείται ότι μετά από πολλές δεκαετίες οι εθνικές ανθρωπολογίες είναι ζωντανές και ακμαίες.

Αυτό το γεγονός, βέβαια, ταυτόχρονα με την έγερση μετά

το 1990 δεκάδων εθνών που προγενέστερα καταστέλλονταν από την αποικιοκρατία και στην συνέχεια παγιδεύτηκαν στις «ιδεολογικές» συγκρούσεις του Ψυχρού Πολέμου, δημιουργεί μια νέα αφετηρία.

Είναι μια αφετηρία γεμάτη δύσκολες προκλήσεις αλλά και θανατηφόρα ναρκοπέδια που δημιουργήθηκαν στην φάση της ταραχώδους από-αποικιοποίησης και στην συνέχεια στην φάση του Ψυχρού Πολέμου τον 20 αιώνα. Η είσοδος στον 21ο αιώνα, επιπλέον, συνοδεύεται από την ανάδυση ενός πολυπολικού κόσμου πολλών πλέον μεγάλων δυνάμεων πυρηνικά εξοπλισμένων.

Μπροστά μας όσο μπορεί κανείς να προβλέψει στο μέλλον βρίσκεται πλέον ένα πλήρως διαμορφωμένο εθνοκρατοκεντρικό διεθνές σύστημα δύο εκατοντάδων κρατών και πολλών μεγάλων δυνάμεων. Για πολλούς δεν είναι σαφές ποια είναι η Ιθάκη αλλά η Οδύσσεια άρχισε. Μπορεί να μην το κατάλαβαν ή να μην το πρόσεξαν μερικοί, αλλά το 1990 συμβολίζει την αφετηρία ενός δύσκολου ταξιδιού, μιας Οδύσσειας.

Συμβολικά μιλώντας βρσκόμαστε στην αφετηρία της «τρίτης εποχής»:

1. Η πρώτη είναι η μετάβαση από την βαρβαρότητα στην Πολιτική φάση της Αρχαιότητας,

2. Η δεύτερη είναι η μετά-Κλασική κοσμοσυστημική εποχή μέχρι και την πτώση της Βασιλεύουσας Πολης (Κωνσταντινούπολης) που οδήγησε στην Συνθήκη των Βεστφαλιών το 1648 και στην δημιουργία του σύγχρονου κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος.

3. Το 1990 που συμβολίζει το τέλος του Ψυχρού Πολέμου που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τον τερεματισμό της αντί-πνευματικής «ιδεολογικής εποχής».

Σε αυτή την τρίτη Οδύσσεια είμαστε όλοι. Οδυσσείς οι οποίοι θαλασσοπορώντας αναζητούμε πλέον, λογικά, την οικεία και σύμφωνα με την κοινωνική ετερότητά μας Πολιτειακή μας Ιθάκη. Όσες κοινωνίες είναι βιώσιμες είναι ποτισμένες με την έννοια ΠΑΤΡΙΔΑ.

Το ταξίδι δεν θα είναι εύκολο και για μερικούς ίσως να είναι και ανέφικτο γιατί προηγήθηκε ο κατήφορος του πολιτικού πολιτισμού των τελευταίων αιώνων που τους ροκάνισε και αποδυνάμωσε. Ακόμη, είναι πολλές οι Σειρήνες του φτηνού μαζικοπαραγωγικού, μαζικοκαταναλωτικού και αστικοποιημένου μηδενισμού, ενώ διαρκώς συναντάμε Λαιστρυγώνες, Λωτοφάγους και Κύκλωπες κάθε είδους. Ακόμη, η μόδα της ασέβειας κατά των ιερών και των οσίων, και κατά των νοημάτων και των ουσιών των ανθρώπων, λογικά θα πρέπει να προκαλεί πολύ μεγάλο θυμό στον Ποσειδώνα.

Λίγοι επίγεια σκεπτόμενοι θα διαφωνήσουν ότι το μέλλον βρίσκεται στις διδαχές των Ομηρικών απαρχώντου πολιτικού πολιτισμού και στο μεταγενέστερο κεκτημένο.

Συντομογραφώντας, θα λέγαμε ότι ο πολιτικός πολιτισμός μετά από μια διαδρομή πολλών χιλιετιών αντιστράφηκε δραστικά όταν καταδαφίστηκε η Βυζαντινή Οικουμένη. Έκτοτε διανήσαμε μια έρημο με λίγες μόνο Οάσεις. Μέχρι και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου οπότε και εισήλθαμε όπως είπαμε στην τρίτη μεγάλη εποχή της ιστορίας, την μεταψυχροπολεμική.

Περιττά λόγια τα πιο πάνω, βέβαια, για τους πολιτικοπνευματικά ιδεολογικά απογειωμένους ή παγιδευμένους οι οποίοι συγχέουν τα πολιτικά δικαιώματα εντός ενός συντεταγμένου πολιτειακού βίου με ποικίλα πλανητικά δήθεν δικαιώματα, δικαιοσύνες και ηθικές.

Ξεχνούν ή δεν κατανοούν ότι μπορούμε να μιλάμε μόνο για ηθικά κριτήρια πολιτικά προσδιορισμένα, για πολιτικά δικαιώματα κοινωνικοπολιτικά σμιλευμένα και για δικαιοσύνη ενταγμένη σε ένα σύστημα πολιτειακής διανεμητικής δικαιοσύνης. Πολλοί πίστεψαν ότι μπορεί να συμβεί κάτι άλλο παρασυρμένοι από ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις και προπαγανδιστικές ανάγκες της στιγμής των ηγεμονικών δυμάμεων κάθε συγκυρίας.

Είναι περιττά λόγια επίσης για όσους πολιτικοπνευματικά ζουν στην παρωχημένη εποχή των δουλοπαροίκων ότανμέσα στο γεμάτο εθνοκαθάρσεις, σοβινισμούς, φασισμούς και γενοκτονίες σφαγείο του Διαφωτισμού οι άνθρωποι όπως εξελίσσονταν επαναστάτησαν ζητώντας δικαιώματα για να τους δώσουν «συμβόλαιο» και έμμεση αντιπροσώπευση αντί πολιτικού συστήματος δημοκρατικά προσανατολισμένου.Αυτών λεχθέντων δύο ακόμη συναφείς επισημάνσεις.

Πρώτον, κατά την διάρκεια της τραγικής μετά-Μεσαιωνικής εποχής μέχρι και τις μέρες μας και ανεξάρτητα του πόσες προσπάθειεςέγιναν από πολλούς για να πάρουν την σκυτάλη του πολιτικού πολιτισμού της Αρχαιότητας –την κοσμοσυστημική εποχή από την κλασική εποχή μέχρι τον 16ο αιώνα απλά πολλοί δεν την ήξεραν ή δεν ήθελαν να την ξέρουν, κάτι που είναι μια άλλη μεγάλη υπόθεση–,οι κοινωνικές οντότητες όπως είναι φυσικό συνέχισαν να συγκροτούνται πολιτικοανθρωπολογικά. Ανεξαρτήτως του ποσο πλούσιες ήταν από άποψη πολιτικών παραδόσεων οι κοινωνίες ποτέ δεν έπαψαν να επιδιώκουν πολιτική κυριαρχία και πολιτική ελευθερία. Ποτέ δεν έπαψαν επιπλέον να αναπτύσσουν τον πνευματικό τους κόσμο σύμφωνα με τις ανά πάσα στιγμή προϋποθέσεις της ανθρωπολογικής τους ανάπτυξης. Θα ήταν λάθος εάν δεν συνεκτιμήσουμε, για παράδειγμα, ότι κόντρα στο μοντέρνο και μεταμοντέρνο κατηφορικό ρέμα μεγαλούργησαν μορφές όπως οι Ελ Γκρέκο, Μπετόβεν, Μόζαρτ, Ελύτης και πολλοί άλλοι «πνευματικοί ποταμοί» που έθρεψαν και συνεχίζουν να θρέφουν τους ανθρώπους με πνευματικό περιεχόμενο και πολιτική υπόσταση.Με διαφορετικά λόγια κάθε κοινωνική οντότηταόπως πάντοτε συνέβαινε ανάλογα με τις περιστάσεις και την φάση εξέλιξή της, συγκροτείται σύμφωνα με την ανθρωπολογική ετερότητά της όπως διαμορφώθηκε ιστορικά και όπως εξελίσσεται στον τόπο και στον χρόνο.

Δεύτερον, τον τελευταίο ενάμιση αιώνα παρεμβλήθηκε μια φάση ελάχιστα συνειδητοποιημένη που αποτελεί και το πεδίο το οποίο κείται μπροστά μας. Όπως περιγράφει αριστουργηματικά τις προϋποθέσεις της ύστερης εποχής ο Παναγιώτης Κονδύλης στο «Η παρακμή του Αστικού πολιτισμού», ήδη εδώ και ενάμιση αιώνα άρχισε σταδιακά να εκπνέει ο πατερναλιστικός μοντερνισμός και να αντικαθίσταται από τον ύστερο καθολικά αντί-πνευματικό μεταμοντερνισμό.

Μέσα στον ευρύτερο και φαρδύ δρόμο της Νεοτερικότητας (τον οποίο αντιδιαστέλλω από τον μονοσήμαντο στενόχωρο μοντερνισμό)ρέει ορμητικά η μαζικοπαραγωγή, η μαζικοκατανάλωση, η αστικοποίηση, ο βιασμός της φύσης και του φυσιολογικού, η πολιτικοανθρωπολογική και πολιτισμική συρρίκνωση ή και εκμηδένιση των «μαζών».

Μέσα σε αυτόν τον φαρδύ δρόμο ρέουν και οι αντιστάσεις.Συγκροτούνται επίσης, θα υποστηρίξει η γνωσιολογία του Γιώργου Κοντογιώργη, μετά-κρατοκεντρικές κοσμοσυστημικές δομές. Οι άνθρωποι και τα κράτη τα οποία είναι βιώσιμα διαθέτουν ένστικτααυτοσυντήρησης και παλεύουν για να διαφυλάξουν ή να ενισχύσουν την πολιτική και πολιτισμική τους υπόσταση.

Είναι η συντρέχουσα μάχη αλλά και η μάχη –ή μάλλον ο πόλεμος– του μέλλοντος:Στην μια μεριά βρίσκεται ο μεταμοντέρνος μηδενισμός –που δεν μας επιστρέφει καν στην αρχαία σοφιστική σκέψη αλλά στα Σόδομα και Γόμορρα του Μαρκήσιου deSade– και στην άλλη πλευρά οι άνθρωποι και τα έθνη που αγωνίζονται να διαφυλάξουν και να ενισχύσουν τον πολιτικό τους πολιτισμό και τις πολιτικές τους παραδόσεις μέσα σε πνευματικά ισχυρές, δημοκρατικά συγκροτημένες και ισχυρές πολιτειακές οντότητες.

Ο καθείς διαλέγει και παίρνει ότι επιθυμεί και ότι του αξίζει. Από την μια πλευρά ο μεταμοντέρνος εκμηδενιστικός εθνομηδενισμός και από την άλλη οι άνθρωποι και τα κράτη με υπόσταση, ισχύ και μέλλον.

Προσωπικά, όταν εντάχθηκα στον Ελληνικό πανεπιστημιακό χώρο το 1990 έχοντας μελετήσει και γράψει στρατηγική θεωρία στο εξωτερικό, λογικότατα, το πρώτο πράγμα πού έκανα ήταν να συστήσω στους φοιτητές μου το Υποδειγματικό/Παραδειγματικό έργο του Θουκυδίδη. Το θεμελιώδες δηλαδή κείμενο των αξιωμάτων της πολιτικής θεωρίας και της «πολιτικής θεωρίας του (εθνοκρατοκεντρικού) διεθνούς συστήματος (κλασικού και σύγχρονου).

Οι αντιδράσεις ήταν ένα πρώτο σοκ. Δεν άργησα να αντιληφθώ τα αίτια των αντιδράσεων. Εξ ου και η συνεχιζόμενη έκτοτε αντιπαράθεσή μου (όχι πάντοτε πολιτισμένη στην απέναντι όχθη) με τις πολύ διαδεδομένες εσχατολογικές ασυναρτησίες ιδεολογικά βομβαρδισμένων μυαλών.

Καμιά μνησικακία. Μόνο θλίψη γιατί συχνά λαμπρά μυαλά εγκλωβίζονται σε ασυναρτησίες χωρίς καν να το αντιλαμβάνονται ενώ όταν το αντιλαμβάνονται ο εγκλωβισμός έχει άλλα αίτια «πιο απτά» και «πιο “ανθρώπινα”».

Να το πούμε διαφορετικά η επίπεδη, γραμμική, μεταμοντέρνα, ιδεολογική και εξ ορισμού θανατηφόρα εσχατολογική «πολιτική σκέψη» (με την οποία πολλοί «γαλουχήθηκαν» στα ιδεολογικά εκπαιδευτήρια Δύσης και Ανατολής κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου) δεν άντεχε και δεν αντέχει την εδραία Θουκυδίδεια πολιτική θεωρία η οποία διαθέτει οντολογική αναφορά και η οποία βρίσκεται στην μεριά του «Ανθρώπου» και της πολιτικής και στον αντίποδα της εσχατολογίας.

Όσοι διακατέχονται από αυτοκτονικά σύνδρομα μόνο εσχατολογία μπορούν να καταβροχθίζουν. Είναι το ναρκωτικό συνάμα και το δηλητήριο της απελπισίας τους και του φανατισμού τους. Το κωμικοτραγικό της όλης υπόθεσης είναι ότι ενώ αυτά τα δόγματα τα καλλιεργούν σε ισχυρά κράτη συνειδητοί ή ανεπίγνωστοι στρατευμένοι πολιτικοί στοχαστές που υπηρετούν την στρατηγική των κρατών τους, σε ξεπεσμένα και εξαρτημένα κράτη ισχύει το αντίστροφο, δηλαδή ροκανίζουν το κράτος τους και τον ίδιο τον εαυτό τους.

Το θέμα βέβαια που θίγει ο Κονδύλης για την διαμάχη Πλάτωνα και σοφιστικής σκέψηςστο απόσπασμα που παραθέτω πιο κάτω, θα πρέπει να το δει κανείς υπό το πρίσμα του γεγονότος ότι ένας μόνο Πλάτωνας υπήρξε ενώ τα πλατωνάκια που έκτοτε πιθηκίζουν πολλά. Όσον αφορά τους Νέους Χρόνους μετά τον 16o αιώνα το αποτέλεσμα είναι ένας διαχρονικός ακταρμάς πολιτικής παράκρουσης πάνω σε ένα εκκρεμές οι δύο πόλοι του οποίου είναι φτηνός εσχατολογικός πλατωνισμός συχνά συνδυασμένος με φτηνή σοφιστική σκέψη και στον άλλο μηδενισμός.

Για όσους ενδιαφέρονται πάντως να είναι επίγεια όντα συνάμα και με υπόσταση υπάρχει πάντα ο Θουκυδίδης. Θα πρόσθετα και ο «θετικιστής» Αριστοτέλης που περιέγραψε ποικιλόμορφα, αριστουργηματικά και προσανατολιστικά αυτό πού παρατήρησε και κατάγραψε με ενάργεια και διεισδυτικότητα. Δηλαδή την Οδύσσεια της πολιτικής συγκρότησης του κατ’ αλήθειαν πολιτειακού βίου όταν είναι προσανατολισμένος δημοκρατικά προς την πολιτική ελευθερία υπό συνθήκες εθνικής ανεξαρτησίας.

Π.ΗΦΑΙΣΤΟΣ
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ