ΚΥΠΡΟΣ 1974, 42 ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΜΟΝΗΣ:ΟΙ ΤΡΑΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΕΞΙΣΤΟΡΙΣΕΙΣ ΣΥΓΓΕΝΩΝ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ (Α΄ΜΕΡΟΣ)

42 χρόνια αναμονής Τραγικές προσωπικές εξιστορήσεις, μετά τη μεγάλη έρευνα που οδήγησε στον επαναπατρισμό οστών πεσόντων του Νοράτλας

Κάθεται στον ίσκιο μιας μουριάς στην αυλή του πατρικού του κοιτάζοντας την πλάκα που τοποθέτησε στον τοίχο απέναντι, εκεί όπου κάποτε βρισκόταν το δωμάτιο του μικρότερου αδελφού του. «Στρατιώτης Ηλίας Δ. Δαλαμάγκας. Έπεσεν ηρωικός υπέρ Ελευθερίας Κύπρου την 21.7.1974. Ετών 22», διαβάζει στην επιγραφή. Αυτό το κομμάτι μάρμαρο, μια προτομή στην πλατεία του χωριού και παλιές φωτογραφίες είναι όσα απέμειναν για να του τον θυμίζουν.

Ο Μανώλης Δαλαμάγκας κρατάει τη φωτογραφία του αδερφού του, Ηλία.
Επί τέσσερις δεκαετίες ήλπιζε ότι θα κατάφερνε να επαναπατρίσει «έστω και ένα κοκαλάκι» του. Πέρυσι όμως φοβήθηκε ότι δεν θα εκπλήρωνε το χρέος του. «Αρρώστησα», λέει παίρνοντας βαθιά ανάσα. «Καρκίνος πνεύμονα, μη εγχειρήσιμος, μεγάλος. Λέω δεν θα προλάβω».
Τα δύο αδέλφια γεννήθηκαν με διαφορά έξι ετών σε αυτό το σπίτι στο Μεσοχώρι Ελασσόνας. «Τον Ηλία τον προστάτευα, κανείς δεν τολμούσε να τον πειράξει», λέει ο Μανώλης Δαλαμάγκας.
Η τελευταία ανάμνηση που είχε από τον αδελφό του, στρατιώτη τότε της Α΄ Μοίρας Καταδρομών, ήταν τον Ιούνιο του ’74, σε άδεια που είχε πάρει από το στρατόπεδο. Τον θυμάται με ρόζους στα χέρια και στην κοιλιά, σημάδια σκληρής εκπαίδευσης. Γιόρτασαν εκείνη την ημέρα και δεν μίλησαν ξανά.
«Ήταν γλεντζές άνθρωπος. Έπινε, χόρευε, τραγουδούσε. Του άρεζαν αυτά. Τον αγκάλιασα και δεν τον ξαναείδα», λέει. 

Μετά τον αποχαιρετισμό, ο πατέρας του βλέπει ένα παράξενο όνειρο που έμελλε να είναι προφητικό. «Είδε τα παιδιά του μέσα σε πηγάδι και τρόμαξε. Τα τρία βγήκαν, ο Ηλίας δεν βγήκε», λέει.

Λίγες εβδομάδες μετά, η Ελλάδα αντιδρά στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο με την επιχείρηση «ΝΙΚΗ». Ο Ηλίας Δαλαμάγκας επιβιβάζεται μαζί με 27 καταδρομείς και 4 αεροπόρους στο αεροσκάφος Νοράτλας «Νίκη 4».

Άλλα 14 αεροπλάνα προλαβαίνουν να απογειωθούν τη νύχτα της 21ης Ιουλίου 1974 από τη βάση της Σούδας. Πετούν με σβηστά φώτα πλεύσης, χωρίς ραντάρ, με μόνο βοήθημα τη γυρο-μαγνητική πυξίδα. Ένα αεροσκάφος χάνει τον προσανατολισμό του και προσγειώνεται στη Ρόδο, άλλο προσεγγίζει τη Λευκωσία αλλά δεν προσγειώνεται και επιστρέφει στην Κρήτη. Οι καταδρομείς που συμμετέχουν στην αποστολή είναι εκπαιδευμένοι για τα νησιά του Αιγαίου, όχι για την Κύπρο.

«Μας έδειξαν έναν χάρτη μέσα στο αεροπλάνο, εκεί μάθαμε επίσημα πού πάμε»

Τα ξημερώματα, πλησιάζοντας στη Λευκωσία, τα αεροσκάφη εκλαμβάνονται ως τουρκικά και βάλλονται από φίλια πυρά. Το «Νίκη 4» καταρρίπτεται στον λόφο της Μακεδονίτισσας με απολογισμό 31 νεκρούς και μοναδικό επιζώντα τον Θανάση Ζαφειρίου, ο οποίος πέθανε τον περασμένο μήνα σε ηλικία 63 ετών. Από τα πυρά σκοτώνονται και δύο άνδρες του «Νίκη 6» το οποίο καταφέρνει όμως να προσγειωθεί.

Η αποστολή:

Τον Νοέμβριο του ’74 ο δικηγόρος της οικογένειας Δαλαμάγκα λαμβάνει επιστολή της Διοίκησης Καταδρομών.

«Οι συνθήκες του θανάτου τόσον αυτού όσον και των λοιπών εν Κύπρο πεσόντων και τραυματισθέντων αποτελούν αντικείμενον ανακριτικής ερεύνας», γράφουν και ενημερώνουν ότι «η σορός του φονευθέντος» λόγω αδυναμίας μεταφοράς τάφηκε «εις τον υπ’ αριθ. 34 τάφον του Στρατιωτικού Κοιμητηρίου Πάνω Λακατάμιας Κύπρου». 

Μοιραία λάθη

Νοτιότερα στην Ελλάδα, στο Χάβαρι Ηλείας, και η οικογένεια Αναστασόπουλου είχε ενημερωθεί το καλοκαίρι του ’74 –μία εβδομάδα μετά την αναγγελία του θανάτου– ότι ο γιος τους, Ανδρέας, επέβαινε στο «Νίκη 4». Ο αστυνόμος του χωριού δίσταζε αρχικά να ανακοινώσει τα δυσάρεστα νέα. Δεν γνώριζε ότι η οικογένεια είχε και δύο κόρες και φοβόταν ότι ο Ανδρέας ήταν το μοναδικό παιδί.

Και αυτός, όπως ενημερώνονται, έχει ταφεί στη Λακατάμια.

Η Αθανασία Σφουντούρη ήταν το μεγαλύτερο παιδί της οικογένειας Αναστασόπουλου. Μεγάλωσαν στην Ηλεία, υπό τον ήχο των μαχητικών αεροσκαφών της Ανδραβίδας.
Λίγα χρόνια αργότερα η οικογένεια ειδοποιείται ότι πρέπει να παραλάβει τα οστά. Η μεγαλύτερη αδερφή του, Αθανασία, μεταβαίνει στην Κύπρο μαζί με τον πατέρα της.

«Μόλις είδα το κρανίο, λέω αυτός δεν είναι ο αδερφός μου. Ούτε η οδοντοστοιχία ούτε τα ζυγωματικά ούτε τίποτα. Ο αδερφός μου δεν είχε γέφυρα», λέει όταν τη συναντάμε πρόσφατα στο σπίτι της στο Δίστομο.
Παρόμοιο λάθος γίνεται και με τα λείψανα του Δαλαμάγκα. Ο αδελφός του παραλαμβάνει οστά δύο ανθρώπων και τα θάβει στο Μεσοχώρι. Υποψιάζεται ότι κάτι δεν πάει καλά.

«Τα παρέδωσα στους γονείς μου και βγήκα πίσω και άρχισα να κλαίω γιατί δεν ήξερα τι έφερα. Είναι ο Ηλίας ή δεν είναι;», λέει.

Αρκετά χρόνια αργότερα δέχεται μια απρόσμενη επίσκεψη. Ελληνες στρατιωτικοί, ένας ανθρωπολόγος και ο Ξενοφών Καλλής, εκπρόσωπος των κυπριακών αρχών που έχει αναλάβει το δύσκολο έργο της αναγνώρισης πεσόντων και αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής, φτάνουν στο σπίτι του. Επιμένει να τους κεράσει τραχανά προτού του πουν τι θέλουν.

Του ζητούν πίσω τα οστά για να βρουν την πραγματική τους ταυτότητα, παίρνουν από τον ίδιο δείγμα γενετικού υλικού, αλλά και από τα οστά της μητέρας του, ανοίγοντας το κασελάκι στο νεκροταφείο του χωριού. 

Ομάδα Ελλήνων στρατιωτικών, ανθρωπολόγων και ο κ. Καλλής επισκέφτηκαν τον Μανώλη Δαλαμάγκα στο Μεσοχώρι και πήραν τα λάθος οστά.
Και η Αθανασία Σφουντούρη, αδελφή του Ανδρέα Αναστασόπουλου, πείθεται να δώσει γενετικό υλικό. Δεν δέχεται όμως να επιστρέψει άμεσα τα λάθος οστά. Ζητεί να επαναπατριστούν πρώτα τα σωστά.

«Μας είπατε ότι είναι δικά μας, η μάνα μας και ο πατέρας μας αυτά έκλαιγαν», τους λέει. 

Ο Ανδρέας Αναστασόπουλος σε φωτογραφίες από τη στρατιωτική του θητεία.
Στο μεταξύ, στο σημείο συντριβής του αεροσκάφους έχει χτιστεί το μνημείο του Τύμβου της Μακεδονίτισσας. Το καλοκαίρι του 2015 οι κυπριακές αρχές ξεκινούν μια μεγάλη έρευνα. «Ηταν μακρινό όνειρο η εκταφή του αεροπλάνου», λέει η κ. Σφουντούρη που κλήθηκε την περασμένη Δευτέρα, 42 χρόνια μετά την κατάρριψη του Νοράτλας, να ταξιδέψει μαζί με άλλους συγγενείς πεσόντων στη Λευκωσία.

Η «Κ» τους ακολούθησε, αναζητώντας μαζί τους απαντήσεις. 

Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Κάμερα: ENRI CANAJ & ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΥΤΑΦΗΣ
Μοντάζ: ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΓΙΑΝΝΙΚΟΥ
Γραφικό βίντεο: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΝΑΚΑΣ
Βίντεο αρχείου: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ
Σχεδίαση σελίδας: VALENTINA VILLEGAS NIKAS
Πηγή: Καθημερινή
 

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ
ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΑ