ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΗΝ ΔΑΜΑΣΤΑ (21 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1944)

Οι Γερμανοί εκτέλεσαν στις 21 Αυγούστου 1944 τους 30 πιο μάχιμους άνδρες του χωριού στη θέση «Κερατίδι». Στη συνέχεια εκκένωσαν και ισοπέδωσαν το χωριό.
Μνημείο Κερατίδι Δαμάστας
Λίγο πριν τη Δαμάστα, υπάρχει σηματοδοτημένος δρόμος αριστερά, που οδηγεί στο Κερατίδι. Σε ένα ύψωμα ανατολικά της Δαμάστας, βρίσκεται το μνημείο και οι τάφοι των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς Δαμαστιανών. Στο σημείο αυτό, που τώρα είναι περιφραγμένο και δασωμένο με κυπαρίσσια, έγινε η εκτέλεση. Φυτεύτηκαν 30 κυπαρίσσια ένα για κάθε παλικάρι που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς.
Το σαμποτάζ της Δαμάστας οργανώθηκε και εκτελέστηκε από ομάδα Ανωγειανών ανταρτών, στην οποία συμμετείχαν έξι Ρώσοι στρατιώτες. Επικεφαλής και εμπνευστής της επιχείρησης ήταν ο φιλόδοξος Άγγλος λοχαγός Μπιλ Μος, που είχε πάρει μέρος και στην απαγωγή του Κράιπε.
Κάθε πρωί στις 8-9, περνούσε από τη Δαμάστα, κατευθυνόμενο από το Ηράκλειο στα Χανιά, ένα φορτηγό με το ταχυδρομείο, το οποίο συνοδευόταν από 30 οπλισμένους Γερμανούς στρατιώτες και από ένα τεθωρακισμένο όχημα με μυδράλιο. Το μπλόκο στήθηκε ένα χιλιόμετρο δυτικά της Δαμάστας. Οι αντάρτες επιτέθηκαν, σκότωσαν αρκετούς Γερμανούς και εξαφανίστηκαν, με απώλειες ένα νεκρό (από την ομάδα των Ρώσων) και δυο τραυματίες.
Οι Γερμανοί θεώρησαν ότι οι κάτοικοι του χωριού ήταν συνεργοί, επειδή δεν μίλησαν για να παρεμποδιστεί το σαμποτάζ και σε αντίποινα, στις 21 Αυγούστου 1944, διάλεξαν τους 30 πιο «μάχιμους» άνδρες του χωριού και τους εκτέλεσαν στο Κερατίδι. Η Δαμάστα εκκενώθηκε και ισοπεδώθηκε.
Στο 27 χλμ βρίσκεται η Δαμάστα κτισμένη αμφιθεατρικά σε μια υπέροχη κατάφυτη πεδιάδα που φαντάζει ωραιότερη ανάμεσα στα άγρια βουνά.  Το χωριό είχε καταστραφεί ολοσχερώς από τους Γερμανούς. Έμειναν μόνο λίγα σπίτια, στα οποία εγκαταστάθηκε γερμανική φρουρά, και οι εκκλησίες.
Η παλιότερη από αυτές είναι η δίκλιτη εκκλησία του Αγίου Νικολάου και της Παναγίας, χτισμένη επί ενετοκρατίας, με πολλά στοιχεία της ενετικής αρχιτεκτονικής στη μορφή και στη διαρρύθμισή της. Παραδόξως, το ιερό της βρισκόταν από τη βορεινή πλευρά, όχι από την ανατολική ως είθισται, αλλά σε μια ανακαίνιση τοποθετήθηκε στη σωστή του θέση.
Η άλλη παλιά εκκλησία του χωριού είναι των Αγίων Γεωργίου και Δημητρίου. Είναι άγνωστο πότε χτίστηκε, το τέμπλο της όμως είναι του 1795. Ανακαινίστηκε το 1894. Κάτω από την εκκλησία των Αγίων Γεωργίου και Δημητρίου, ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος έχει δημιουργήσει ένα μικρό λαογραφικό μουσείο.

ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΕΣ

ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ

https://averoph.wordpress.com