28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 : ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΕΤΑΞΑ

Από την Ιωάννα Φωκά-Μεταξά

28 Οκτωβρίου, Δευτέρα
Νύκτα στις τρείς με ξυπνούν, ο Τραυλός. Έρχεται ο Grazzi. -Πόλεμος! -Ζητώ αμέσως Νικολούδη, Μαυρουδή. -Αναφέρω Bασιλέα. -Καλώ Πάλαιρετ και ζητώ βοήθειαν Αγγλίας. -Κατεβαίνω 5 Υπουργικόν Συμβούλιον. Όλοι πιστοί και Μαυρουδής. -Όλοι πλην Κύρου. -Βασιλεύς. Περιφορά μαζί του. Φανατισμός του λαού αφάνταστος. -Μάχαι εις σύνορα Ηπείρου. -Βομβαρδισμοί. Σειρήνες. - Αρχίζουμε να τακτοποιούμεθα.Ο Θεός βοηθός!!  

 (Σημείωση: Τραυλός, είναι ο αρχιφύλαξ έξω από την οικία του Μεταξά.  Νικολούδης Θεολόγος, Υπουργός Τύπου και Τουρισμού. Μαυρουδής Νικόλαος, μόνιμος Υφυπουργός  Εξωτερικών. Mίκαελ Πάλαιρετ, Πρέσβυς Μεγάλης Βρεταννίας. Αλέξης Κύρου, τμηματάρχης Υπουργείου Εξωτερικών).

Η περιγραφή της επίδοσης του τελεσίγραφου από τον Εμμανουέλε Γκράτσι στον Ιωάννη Μεταξά την 28η Οκτωβρίου, είναι καταγεγραμμένη από πέντε ανθρώπους. Από τον Ιωάννη Μεταξά στο Ημερολόγιο του, από τον Εμ.Γκράτσι όπως την έζησε και από τους παρόντες Υπουργούς στο Υπουργικό Συμβούλιο της 5ης πρωινής της 28ης Οκτωβρίου 1940, Θεολόγο Νικολούδη, Κώστα Κοτζιά, Αμβρόσιο Τζίφο, που την άκουσαν από το στόμα του Ιωάννη Μεταξά. Η περιγραφή του Γκράτσι δεν διαφέρει από τις άλλες τέσσερις.

Ο Θεολόγος Νικολούδης, Υπουργός Τύπου και Τουρισμού, είναι ο πρώτος που άκουσε την εξιστόρηση όταν έφθασε στο σπίτι του Μεταξά, λίγο μετά την αναχώρηση του Γκράτσι. Εκεί έλαβε και τις εντολές για την σχετική δημοσίευση στον ημερήσιο τύπο της δευτέρας 28 Οκτωβρίου. Η περιγραφή αυτή δημοσιεύθηκε αργότερα και στην εφημερίδα Νίκη στις 30 Ιανουαρίου 1941.Είναι επίσης δημοσιευμένη σε μικρό έντυπο με τίτλο. «Ο Ι. Μεταξάς -4 άρθρα του Υπουργού κ. Θ. Νικολούδη».

Ο Κώστας Κοτζιάς, Υπουργός Διοικήσεως Πρωτευούσης,  την κατέγραψε και την δημοσίευσε στο βιβλίο του «Ελλάς ο πόλεμος και η δόξα της» α' έκδοση Νέα Υόρκη Ιανουάριος1942, β' έκδοση Νέα Υόρκη Απρίλιος 1944, γ' έκδοση Αθήνα 1947, (σελ.24). Στο έργο αυτό  περιγράφεται και το ιστορικό Υπουργικό Συμβούλιο στις 5.00 η ώρα τα χαράματα, στο οποίο οι Υπουργοί συνυπέγραψαν τα Διατάγματα για την Γενική Επιστράτευση κλπ.

Ο Εμμανουέλε Γκράτσι, έγραψε βιβλίο που εκδόθηκε στην Ρώμη το 1945. E.Grazzi. Il principio della fine, Roma, Editrice Faro. 7 Νοεμβρίου 1945 σ.σ.243-245. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε με τίτλο «Η αρχή του τέλους» Εστία 1980, σ.σ.284-286. Στο βιβλίο αυτό ο Γκράτσι καταγράφει όλες τις συναντήσεις και συζητήσεις που είχε με τον  Ιωάννη Μεταξά, αρχίζοντας από την στιγμή που έφθασε στην Ελλάδα την άνοιξη του 1939. Από τον Εμ. Γκράτσι υπάρχουν επίσης 21 άρθρα δημοσιευμένα λίγους μήνες νωρίτερα στην εφημερίδα Giornale del Matino,  Ρώμη (28/7- 30/8). Η μετάφρασή τους βρέθηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος και δημοσιεύτηκαν από τις εκδόσεις Παπαζήση το 2008,  με τίτλο «Ο  Γκράτσι γράφει για την ιταλική επίθεση κατά της Ελλάδας». Το αναφερόμενο στην 28η Οκτωβρίου είναι  (άρθρο αρ.19, σελ.157 της 25 Αυγούστου 1945.

Ο Αμβρόσιος Τζίφος, Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας, που παρέστη στο Υπουργικό Συμβούλιο της 5ης πρωινής άφησε ανέκδοτο κείμενό που βρίσκεται στα Γ.Α.Κ στο αρχείο του Ι. Μεταξά (Κ 065) και έχει εκδοθεί μαζί με τα άλλα ντοκουμέντα στο «Ημερολόγιο» του Ιωάννη Μεταξά, (4ος τόμος Αθήνα Ίκαρος, 1960. σελ. 746).