Περιπλανήθηκαν στην περιοχή της Ζαχλωρούς, μέχρι που συνάντησαν την βοσκοπούλα Ευφροσύνη, η οποία τους οδήγησε στο σπήλαιο που βρισκόταν η Ιερή Εικόνα. Με μεγάλη ευλάβεια οι δύο μοναχοί πήραν την εικόνα έξω από το σπήλαιο και καθάρισαν από τα φυτά τον ιερό χώρο, και γύρω από αυτόν άρχισαν να χτίζουν ναό και μικρά κελιά.
Το μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου υπήρξε φάρος της Ορθοδοξίας και φρούριο κατά των Τούρκων κατακτητών. Δέχτηκε πολλές επιθέσεις αλλά ποτέ δεν κατακτήθηκε. Καταστράφηκε τέσσερις φορές από πυρκαγιές, το 840, το 1400, το 1640 και το 1934, πάντα όμως η εικόνα της Παναγίας έμενε ανέπαφη. Κατά την επίθεση του Ιμπραήμ τον Ιούνιο του 1827 είναι γνωστή η ηρωική απάντηση του ηγούμενου Δαμασκηνού: «….δια να προσκυνήσωμεν είναι αδύνατον…αν έλθης εδώ να μας πολεμήσης και μας νικήσης, δεν είναι μεγάλο κακόν, διότι θα νικήσης παπάδες, αν όμως νικηθής …θα είναι εντροπή σου…»
Το μαύρο Δεκέμβριο του 1943, τα Ναζιστικά στρατεύματα την 8η του μήνα λεηλάτησαν, έκαψαν το μοναστήρι και εκτέλεσαν 16 άτομα, μοναχούς, επισκέπτες και υποτακτικούς. Ακόμη, εκτέλεσαν 9 μοναχούς στη θέση Ψηλός Σταυρός.
Παρ’ όλες τις καταστροφές, τις πυρκαγιές και τις λεηλασίες η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου υψωνόταν ακόμα καλύτερη και μεγαλοπρεπής. Σήμερα υψώνεται σε οκτώ ορόφους συνεχίζοντας την ιστορική πνευματική πορεία τους.
Τα τελευταία χρόνια λειτουργεί με καθοδήγηση του ηγούμενου Ιερωνύμου.
Πολύτιμα κειμήλια
Η Μονή διαθέτει μεγάλο πλούτο κειμηλίων, μεταξύ των οποίων εξαιρετική θέση κατέχει η εικόνα της Παναγίας, που φιλοτέχνησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Επίσης, διαθέτει ένα σπάνιο λάβαρο με τις μορφές τριών βυζαντινών αυτοκρατόρων, εθνικές στολές, ένα πολύτιμο σταυρό με Τίμιο Ξύλο, λειψανοθήκες με οστά Αγίων και των ιδρυτών της Μονής, Ευαγγέλια σε περγαμηνές κλπ. Διαθέτει επίσης βιβλιοθήκη με περισσότερους από 3.000 τόμους, καθώς και πλήθος χειρογράφων.
http://www.kalavrita.gov.gr/Default.aspx?tabid=329