ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΔΕΝ ΣΚΟΥΡΙΑΖΟΥΝ

Του Σαράντου Καργάκου 

Ιστορικού-Συγγραφέα

Ὁ Ἱππόλυτος Ταίν στόν ὁποῖο ὀφείλουμε τόν πολυχρησιοποιημένο ὅρο «περιρρέουσα ἀτμόσφαιρα» (κατά μετάφραση Ἐμμ. Ροΐδη) εἶχε γράψει ὅτι «ἡ παιδαγωγική εἶναι μιά ἀπό τίς μεγαλύτερες ἀνοησίες τῆς ἐποχῆς μας, ἀλλ᾽ ἄς μήν τό λέμε πολύ δυνατά, γιατί ὑπάρχουν τόσοι ἄνθρωποι πού ζοῦν ἀπό αὐτή»! Ἄς σκεφθοῦμε τή «Μεγάλη Στρατιά» παιδαγωγῶν-συμβούλων, σπουδαιοθεσιτῶν καί σπουδαιομίσθων πού σιτίζονται στό ὑπουργεῖο ὑπνοπαιδείας.

Ἄς σκεφθοῦμε τούς ἑκατοντάδες διδάσκοντες τήν παιδαγωγική καί τά περί αὐτήν συναφῆ στίς δεκάδες ἀνώτερες καί ἀνώτατες σχολές. Ἴσως ὑπερβαίνουν ὅλοι αὐτοί τήν χιλιάδα. Καί ὅλοι συγγράφουν βιβλία ὀγκώδη, κατάλληλα γιά ἄρση βαρῶν, ἀλλά κατά τό πλεῖστον ἀκατάλληλα γιά ἄρση, δηλαδή ἀνύψωση, μυαλῶν. Καί πρωτίστως τοῦ νεανικοῦ ἤθους.

Ὡς βαρύτατα φορολογούμενος –κι ὄχι πιά ὡς παλαιός παιδαγωγός–, ἁπλῶς διερωτῶμαι: Μέ τόσες παιδαγωγικές σχολές, μέ τόσους διδάσκοντες μοντέρνα παιδαγωγικά συστήματα, μέ τόσα βαρύγδουπα παιδαγωγικά συστήματα, κατά πόσον ἀνέβηκε πνευματικά καί ἠθικά ἡ στάθμη τῶν σχολείων καί τῶν σχολῶν μας; Μή δά τά πανεπιστήμιά μας δέν βρίσκονται κοντά στό ἐπίπεδο τῶν ἀντιστοίχων τῆς Κεντρώας Ἀφρικῆς; Τό ἦθος τῶν νέων μας ἀνῆλθε ἤ κατῆλθε; Ποιό τό ἐπίπεδο τῆς κοινωνικῆς τους συμπεριφορᾶς; Καί, γενικώτερα, ὁ πῆχυς τῶν ἐπιδόσεων κατ᾽ ἔτος ἀνέρχεται ἤ κατέρχεται;

Δέν καταδικάζω τήν παιδαγωγική γιά τήν κατολίσθηση αὐτή. Ἔχω γράψει ἀναρίθμητα ἄρθρα γιά τήν Μοντεσσόρι, τόν Πισταλότσι καί γιά πολλούς ἄλλους. Τώρα μάλιστα ἐντρυφῶ στά δοκίμια τοῦ σπουδαίου Ἀμερικανοῦ Χένρυ Θόρω (Thoreau, 1817-1862). Πάντως, σάν τόν Κάτωνα, hoc censeo, τοῦτο φρονῶ: ὅ,τι ἔχει λεχθεῖ στήν Ξενοφώντεια «Κύρου παιδεία», στόν Ἰσοκράτειο λόγο: «Πρός Δημόνικον», τήν Πλουτάρχεια διατριβή «Περί παίδων ἀγωγῆς» καί τήν περίφημη τοῦ Μεγάλου Βασιλείου ἐπιστολή «Πρός τούς νέους...», παραμένει καί σήμερα ἀκατάλυτο, ἀπαρασάλευτο. Ἡ μελέτη τῶν κειμένων αὐτῶν εἶναι πού μέ βοήθησε στά πρῶτα νεανικά μου δοκίμια νά γράψω τή φράση πού ἀπετέλεσε ἐπί 35 χρόνια διδακτική μου ἀρχή: «Στό παιδί δέν ἁπλώνουμε χέρι· τοῦ δίνουμε τό χέρι».

Σήμερα εἶμαι πολύ προβληματισμένος. Κατά τίς δεκαετίες πού πέρασαν, τί προσέφερε τό εὐφημιστικά λεγόμενο ὑπουργεῖο Παιδείας; Τίποτε ἄλλο ἀπό ζημιά. Καί στά τελευταῖα χρόνια ἡ ζημιά ἀπό παλαβομάρες «ἄρες μάρες, κουκουνάρες» ἔγινε πιό μεγάλη κι ἀπό τήν τρύπα τοῦ ὄζοντος. Τό ὅτι τό σχολεῖο ὄζει, ζέχνει, εἶναι παγκοίνως γνωστό. Καί διερωτῶμαι ἀφελῶς: ὅ,τι κάνει ζημιά, γιατί νά συντηρεῖται, γιατί νά διατηρεῖται; Ὁ Χριστός δέν τό εἶπε γιά πλάκα αὐτό πού ἀναφέρει στό Εὐαγγέλιό του ὁ Ματθαῖος: «Πᾶν δένδρον μή ποιοῦν καρπόν καλόν ἐκκόπτεται καί εἰς πῦρ βάλλεται» (3 παρ. 10). Τό εὐφημιστικά λεγόμενο ὑπουργεῖο Παιδείας εἶναι σάν τήν ἄκαρπη συκιά ἡ ὁποία πάλι, κατά τόν Ματθαῖο (21 παρ. 19) εἰσέπραξε τήν κατάρα τοῦ Χριστοῦ: «Μηκέτι ἐκ σοῦ καρπός γένηται εἰς τόν αἰῶνα. Καί ἐξηράνθη παραχρῆμα (=ἀμέσως) ἡ συκῆ»!

Ὁ Χριστός στό πρῶτο ἀπόσπασμα λέγει σαφῶς ὅτι θέλει κόψιμο καί κάψιμο «πᾶν δέντρον μή ποιοῦν καρπόν καλόν». Τί τό καλόν προσέφερε τό ὑπουργεῖο αὐτό; Μήπως ἐξ αὐτοῦ δέν «ἐρρύη τά φαῦλα»; Ἀπό αὐτό δέν ἄρχισε ὁ γλωσσικός μας ἀφανισμός καί ἡ ἐθνική καί ἡ ἠθική μας ὑπομείωση; Μήπως ἀπό αὐτό καί ἀπό τά παρασαρκώματά του δέν ξεκινοῦν κάθε χρόνο σκανδαλώδεις ἤ σκανδαλιστικές καταστάσεις πού μᾶς ὁδηγοῦν στόν ἀφελληνισμό καί στόν ἀνθελληνισμό; Κι ἄν ἀκόμη παράγεται κάποιο ἔργο στά σχολεῖα μας, τοῦτο ὀφείλεται στήν εὐψυχία κάποιων ἐκπαιδευτικῶν πού συχνότατα τίθενται ὑπό διωγμόν.

Τό ἐρώτημα, καί τί θά γίνει μέ τήν παιδεία χωρίς ὑπουργεῖο Παιδείας, παραπέμπει στό Καβαφικό «Καί τώρα, τί θά γένουμεν χωρίς βαρβάρους;». Οἱ βάρβαροι μπορεῖ νά «ἦσαν μιά κάποια λύση» ἀλλά τό «ἐξευρωπαϊσμένο» ὑπουργεῖο μας δέν προσφέρει καμμία λύση. Ἀπεναντίας στά ὑπάρχοντα προβλήματα προσθέτει κι ἄλλα, ἔτσι πού τό ἑλληνικό σχολεῖο νά γίνεται «πληγή ἀπό φρικτό μαχαίρι», γιά νά ἐκφραστοῦμε πάλιν καβαφικῶς. Κάποιοι μ’ ἐρωτοῦν ποιά λύση προτείνω ἐγώ. Ἀπαντῶ: πρῶτον, αὐτή πού πρότεινε ὁ Χριστός. Δεύτερον, στή θέση τῆς καταραμένης συκιᾶς νά φυτευθεῖ φυτό πού νά παράγει καρπόν ἑλληνικό. Φυτό πού ὡς καρπούς παράγει «γασμούλους» δέν πρόκειται νά εὐδοκιμήσει ποτέ στήν Ἑλλάδα. Ὅσο κι ἄν ποτίζεται μέ ξένα λύματα. Τό ἑλληνικό χῶμα ξέρει νά ἀντιστέκεται, γιατί αὐτό εἶναι ποτισμένο μέ αἷμα ἑλληνικό. Κάποτε, οἱ σκληρά προπονούμενοι γιά Ἀριστεροί, τραγουδοῦσαν ἐν χορῶ τόν στίχο –σέ μουσική Θεοδωράκη– τοῦ Γιάννη Ρίτσου: «Σ’ αὐτά ἐδῶ τά μάρμαρα ξένη σκουριά δέν πιάνει...». Τώρα τραγουδοῦν ἄλλα. Μπορεῖ οἱ βλαστοί τῆς «νέας παιδείας» νά μπογιατίζουν τά μάρμαρα, ἀλλ’ αὐτά εἰς πεῖσμα τῶν καιρῶν ἀντιστέκονται. Δέν λένε νά σκουριάσουν...! 

Το άρθρο έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ στις 14/1/2011