Ο Φάκελος Νο. 10
του Αρχείου του Ιωάννη Μεταξά,
που είναι κατατεθειμένος στα Γ.Α.Κ,
με τα στοιχεία Κ 065, επιγράφεται:
Φάκελος περιέχων χειρόγραφον έκθεσιν «του Μέλλοντος Συντάγματος».
του Αρχείου του Ιωάννη Μεταξά,
που είναι κατατεθειμένος στα Γ.Α.Κ,
με τα στοιχεία Κ 065, επιγράφεται:
Φάκελος περιέχων χειρόγραφον έκθεσιν «του Μέλλοντος Συντάγματος».
Η υπαγόρευση του παρόντος κειμένου έγινε με την παρουσία του καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου Νικόλαου Κούμαρου, που υπογράφει το κείμενο, μέσα στο Γενικό Στρατηγείο, στα υπόγεια του Ξενοδοχείου της Μεγάλης Βρεταννίας, στις 19 Δεκεμβρίου του 1940, όταν ο ελληνικός στρατός ήταν πλέον μέσα στο Αλβανικό έδαφος, ένα μήνα μετά την κατάληψη της Κορυτσάς, την 22α Νοεμβρίου 1940.
Βάσει δικής του μαρτυρίας, ο Νικόλαος Κούμαρος «έλαβε εντολή βάσει τούτων και του Συντάγματος του 1911 να καταρτήσει σχέδιον Συντάγματος, το οποίο θα υπέβαλε (ο Ι. Μεταξάς) προς την Α.Μ. τον Βασιλέα και θα το έθετε εις εφαρμογή ευθύς άμα τη ανακωχή, διότι είχε την ιδέα ότι πολύ σύντομα θα πετάξουμε του Ιταλούς στη θάλασσα». Στο φάκελλο αυτό υπάρχει επίσης η μαρτυρία του Γεωργίου Μαντζούφα, μετέπειτα καθηγητού του Δικαίου, ο οποίος κληθείς από τον Μεταξά κατά την 23η Ιανουαρίου 1941, κατά την διάρκεια της ασθένειας του σημείωσε κάποιες διορθώσεις καθ' υπαγόρευση του Μεταξά.
 |
| Στοιχεία από Φάκελο 10 Γ.Α.Κ. |
Σχετικά με αυτό το κείμενο υπάρχει επίσης η μαρτυρία του Θεολόγου Νικολούδη, Υφυπουργού Τύπου και Πληροφοριών, στην συνέντευξη που έδωσε δύο μέρες μετά τον θάνατο του Ι. Μεταξά, στην εφημερίδα <<Ανατολή Αλεξάνδρειας>> 31.1.1941
Αναφερόμενος στο έργο του εκλιπόντος Πρωθυπουργού, τον χαρακτήρισε «Μεταρρυθμιστή και συντηρητικό επαναστάτη, κοινωνικό φιλόσοφο, προφήτη κ.λ.π . και αναφέρθηκε στο «Πολίτευμα» λέγοντας τα εξής:
...Μία εβδομάδα προ της επιδόσεως του τελεσίγραφου (σσ. Της 28ης Οκτωβρίου) ενώ επάλαιεν διπλωματικώς με την Ιταλίαν ήλθε και με εύρε στις 8 το πρωί.
«Ήλθα μου είπε να σου πω κάτι το οποίον θα κρατήσεις μυστικόν. Δεν ετοιμάζω στρατόν μόνον δια τον πόλεμον. Απεφάσισα και ετοίμασα νέον πολίτευμα. Έχω βρεί την βάσιν. Θα ιδής ότι είναι ένας ευλύγιστος οργανισμός που θα τον συντάξωμεν δίχως φασαρίες και θα θέσωμεν τας βάσεις. Θα ήθελα να ασχοληθείς με το σχέδιον αυτό, να μείνωμεν σύμφωνοι και να το υποβάλω εις τον Βασιλέα... (Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α φάκελλος ?)
Λίγες μέρες μετά έγινε η επίδοση του ιταλικού τελεσίγραφου και όλες οι σχετικές σκέψεις καλύφθηκαν από τα γεγονότα του πολέμου.
Το κείμενο αυτό αποτελεί μία σοβαρή μαρτυρία, και μία απάντηση, για το ότι ο Ιωάννης Μεταξάς είχε σκεφθεί την διαδοχή του και μάλιστα με κάποια συγκεκριμένη μορφή πολιτεύματος, το οποίο κατά την κρίση του, θα ήταν το καταλληλότερο για τα ελληνικά πολιτικά δεδομένα. Το ερώτημα που αυθόρμητα γεννάται και τακτικά μου απευθύνεται είναι το εξής:
Αναφερόμενος στο έργο του εκλιπόντος Πρωθυπουργού, τον χαρακτήρισε «Μεταρρυθμιστή και συντηρητικό επαναστάτη, κοινωνικό φιλόσοφο, προφήτη κ.λ.π . και αναφέρθηκε στο «Πολίτευμα» λέγοντας τα εξής:
...Μία εβδομάδα προ της επιδόσεως του τελεσίγραφου (σσ. Της 28ης Οκτωβρίου) ενώ επάλαιεν διπλωματικώς με την Ιταλίαν ήλθε και με εύρε στις 8 το πρωί.
«Ήλθα μου είπε να σου πω κάτι το οποίον θα κρατήσεις μυστικόν. Δεν ετοιμάζω στρατόν μόνον δια τον πόλεμον. Απεφάσισα και ετοίμασα νέον πολίτευμα. Έχω βρεί την βάσιν. Θα ιδής ότι είναι ένας ευλύγιστος οργανισμός που θα τον συντάξωμεν δίχως φασαρίες και θα θέσωμεν τας βάσεις. Θα ήθελα να ασχοληθείς με το σχέδιον αυτό, να μείνωμεν σύμφωνοι και να το υποβάλω εις τον Βασιλέα... (Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α φάκελλος ?)
Λίγες μέρες μετά έγινε η επίδοση του ιταλικού τελεσίγραφου και όλες οι σχετικές σκέψεις καλύφθηκαν από τα γεγονότα του πολέμου.
Το κείμενο αυτό αποτελεί μία σοβαρή μαρτυρία, και μία απάντηση, για το ότι ο Ιωάννης Μεταξάς είχε σκεφθεί την διαδοχή του και μάλιστα με κάποια συγκεκριμένη μορφή πολιτεύματος, το οποίο κατά την κρίση του, θα ήταν το καταλληλότερο για τα ελληνικά πολιτικά δεδομένα. Το ερώτημα που αυθόρμητα γεννάται και τακτικά μου απευθύνεται είναι το εξής:
Γιατί ο Μεταξάς καθυστέρησε την διαδικασία της διαδοχής του;
Μία σύντομη αναδρομή στα γεγονότα που προηγήθηκαν θα φανερώσει ορισμένα στοιχεία αφού η απάντηση δεν μπορεί να στηριχτεί σε περισσότερα στοιχεία από τα υπάρχοντα.
Όταν ο Ι. Μεταξάς είχε ζητήσει από τον Βασιλέα Γεώργιο Β' να υπογράψει την εκτροπή από τη κοινοβουλευτική διακυβέρνηση την 4η Αυγούστου του 1936, και την άρση των ’ρθρων του Συντάγματος 5,6,10,11,12,14,20 και 95, είχε δηλώσει ότι η δικτατορία θα παρέμενε για ένα εύλογο διάστημα μέχρι να αποκατασταθεί η ομαλότητα. Όμως η παγκόσμια ομαλότητα που είχε διασαλευτεί ήδη με την εισβολή της Ιταλίας στην Αιθιοπία ήδη από το 1935 και η άρση των κυρώσεων κατά της Ιταλίας, που είχε σαν αποτέλεσμα να καταρρεύσει η Κοινωνία των Εθνών δεν επρόκειτο σύντομα να δημιουργήσει τις συνθήκες για την αλλαγή. Αφ ενός φανέρωνε την διορατικότητά του και δικαιολόγησε την πρόταση για την δικτατορία και την αναγκαιότητα της όμως ο χρόνος που θα απαιτείτο ήταν ασαφής όταν όλα γύρω κατέρρεαν και η κατάσταση έβαινε απο το κακό στο χειρότερο συνεχώς.
Όμως ο Μεταξάς δεν ήταν ο άνθρωπος που δεν θα τηρούσε το λόγο του προς το Βασιλέα. Ούτε είχε κάνει την δικτατορία για την προσωπική του ανάδειξη, όπως φανερώνουν κείμενα και μαρτυρίες τρίτων. Ούτε θεωρούσε ότι σε ομαλές καταστάσεις η δικτατορία αποτελούσε τον ενδεδειγμένο τρόπο διακυβέρνησης, όπως φαίνεται και από τα κείμενά του αλλά και από την πολιτική του σταδιοδρομία.
Επί 15 έτη, λειτούργησε ως ο στυλοβάτης του Συντάγματος και ο τιμητής κάθε αντισυνταγματικής και αντικοινοβουλευτικής πράξης, ιδίως όταν ο στρατός προσπάθησε να αναμειχθεί στην πολιτική τον βρήκε σε απόλυτη αντίθεση. Προσπάθησε να βρίσκει λύσεις αλλά λίγοι εννόησαν το πνεύμα του ακόμα και στην εποχή του που ο διχασμός ωθούσε τους πολιτικούς στα άκρα.
«Ο Διχασμός είναι αθεράπευτος δια κοινοβουλευτικών μέσων και μεθόδων». Όμοια συναντούμε και την γνώμη του την κριτική του για την δικτατορία
«Αι δικτατορίαι είναι συνδεδεμέναι με τας τύχας του δικτάτορος και δεν έχουν διάδοχον άλλον πλην του χάους».
Το συμπέρασμα είναι ότι δεν ήταν αντικοινοβουλευτικός όπως τον χαρακτηρίζουν και τον κατηγορούν οι «δημοκράτες». Η δυσλειτουργία όμως του δημοκρατικού πολιτεύματος εκείνης της εποχής, με τις 32 εκλογές σε διάστημα 16 ετών είναι μια μαρτυρία για το κατά πόσον λειτουργούσε σωστά η αβασίλευτη δημοκρατία αυτής της εποχής. Ο διχασμός και η ένταση που καλλιεργείτο στις κομματικές αντιπαραθέσεις και οι απαιτήσεις ψηφοφόρων και κομματικών παραγόντων, σε συνδυασμό με την εκρηκτική διεθνή κατάσταση και την αδυναμία της Ελλάδος να προετοιμασθεί υπ αυτούς τους όρους, ήταν οι παράγοντες που τον οδήγησαν προς τη σχετική αρθρογραφία υπέρ της δικτατορίας.
Από το 1937 και μετά τα γεγονότα φανέρωναν την πορεία προς τον γενικό πόλεμο, και ήταν αρνητικά για την όποια μεταβολή του πολιτεύματος. Η εισβολή της Ιαπωνίας στην Κίνα, ο διαμελισμός της Τσεχοσλοβακίας, το 1938 ο Ισπανικός εμφύλιος, η προσάρτηση της Αυστρίας από την Γερμανία, την είσοδο της Πολωνίας στην Τσεχία, την προσάρτηση από τους Ούγγρους μέρος της Τσεχίας.
Στις αρχές του 1939 (18 Μαρτίου) είναι η στιγμή που ο Ιωάννης Μεταξάς διαβλέποντας την Ιταλική επιθετικότητα παίρνει την Φοβερή Απόφαση να αμυνθεί η Ελλάδα. Ήταν λογικό για ένα στρατιωτικό με την δική του συναίσθηση ευθύνης να θεωρήσει την ώρα αυτή απολύτως ακατάλληλη για μία αλλαγή πολιτεύματος και εκλογές, παρόλο που ο Βασιλέας τον κάλεσε τότε και του υπέδειξε την λύση που πρότειναν τα κόμματα. Πόσο μάλλον μετά την είσοδο της Αγγλίας στον Πόλεμο την 1η Σεπτεμβρίου 1939.
Η διαδοχή του θα πρέπει να τον απασχολούσε έντονα ιδίως από την στιγμή της επιδείνωσης της υγείας του τον Απρίλιο του 1940. Σημειώνει από τις 3έως τις 16 Απριλίου. Δεκατέσσερες μέρες .- Έπεσα άρρωστος Τετάρτη πρωί αιμορραγία εις στόμαχον... Εις όλο αυτό το διάστημα η Γερμανική επιχείρησις κατά της Νορβηγίας... Στις 18 Απριλίου του 1940 σημειώνει... ένα προφητικό κείμενο για τον πόλεμο Μεγάλος και τρομερός είναι ο δρόμος που ακολουθάει ο πόλεμος....
Σημειώνει ότι αισθάνεται αδυναμία.
Στις 10 Μαίου εισβολή Γερμανών εις Ολλανδίαν και Βέλγιον.
Στις 17 Μαίου . Ετσι είναι το τέλος του ταξιδιού μου
Στις 10 Ιουνίου συντάσσει την Διαθήκην του.
Στις 15 Αυγούστου ακολουθεί ο τορπιλισμός της Έλλης.
Ακολουθούν οι φοβερές μέρες του Σεπτεμβρίου με την αγωνία της επικείμενης επίθεσης.
Συμπέρασμα: η καθυστέρηση της εφαρμογής του Σχεδίου του Συντάγματος που είχε κατά νου ο Ιωάννης Μεταξάς, οφείλεται στη αξεπέραστη πραγματικότητα του πολέμου και στις σύνθετες συνθήκες που υπήρχαν διεθνώς και για τις οπίες είχε ζητήσει την άρση των άρθρων του Συντάγματος και όχι στην επιθυμία του για διαιώνιση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου όπως τακτικά κατηγορείται.
Όταν ο Ι. Μεταξάς είχε ζητήσει από τον Βασιλέα Γεώργιο Β' να υπογράψει την εκτροπή από τη κοινοβουλευτική διακυβέρνηση την 4η Αυγούστου του 1936, και την άρση των ’ρθρων του Συντάγματος 5,6,10,11,12,14,20 και 95, είχε δηλώσει ότι η δικτατορία θα παρέμενε για ένα εύλογο διάστημα μέχρι να αποκατασταθεί η ομαλότητα. Όμως η παγκόσμια ομαλότητα που είχε διασαλευτεί ήδη με την εισβολή της Ιταλίας στην Αιθιοπία ήδη από το 1935 και η άρση των κυρώσεων κατά της Ιταλίας, που είχε σαν αποτέλεσμα να καταρρεύσει η Κοινωνία των Εθνών δεν επρόκειτο σύντομα να δημιουργήσει τις συνθήκες για την αλλαγή. Αφ ενός φανέρωνε την διορατικότητά του και δικαιολόγησε την πρόταση για την δικτατορία και την αναγκαιότητα της όμως ο χρόνος που θα απαιτείτο ήταν ασαφής όταν όλα γύρω κατέρρεαν και η κατάσταση έβαινε απο το κακό στο χειρότερο συνεχώς.
Όμως ο Μεταξάς δεν ήταν ο άνθρωπος που δεν θα τηρούσε το λόγο του προς το Βασιλέα. Ούτε είχε κάνει την δικτατορία για την προσωπική του ανάδειξη, όπως φανερώνουν κείμενα και μαρτυρίες τρίτων. Ούτε θεωρούσε ότι σε ομαλές καταστάσεις η δικτατορία αποτελούσε τον ενδεδειγμένο τρόπο διακυβέρνησης, όπως φαίνεται και από τα κείμενά του αλλά και από την πολιτική του σταδιοδρομία.
Επί 15 έτη, λειτούργησε ως ο στυλοβάτης του Συντάγματος και ο τιμητής κάθε αντισυνταγματικής και αντικοινοβουλευτικής πράξης, ιδίως όταν ο στρατός προσπάθησε να αναμειχθεί στην πολιτική τον βρήκε σε απόλυτη αντίθεση. Προσπάθησε να βρίσκει λύσεις αλλά λίγοι εννόησαν το πνεύμα του ακόμα και στην εποχή του που ο διχασμός ωθούσε τους πολιτικούς στα άκρα.
«Ο Διχασμός είναι αθεράπευτος δια κοινοβουλευτικών μέσων και μεθόδων». Όμοια συναντούμε και την γνώμη του την κριτική του για την δικτατορία
«Αι δικτατορίαι είναι συνδεδεμέναι με τας τύχας του δικτάτορος και δεν έχουν διάδοχον άλλον πλην του χάους».
Το συμπέρασμα είναι ότι δεν ήταν αντικοινοβουλευτικός όπως τον χαρακτηρίζουν και τον κατηγορούν οι «δημοκράτες». Η δυσλειτουργία όμως του δημοκρατικού πολιτεύματος εκείνης της εποχής, με τις 32 εκλογές σε διάστημα 16 ετών είναι μια μαρτυρία για το κατά πόσον λειτουργούσε σωστά η αβασίλευτη δημοκρατία αυτής της εποχής. Ο διχασμός και η ένταση που καλλιεργείτο στις κομματικές αντιπαραθέσεις και οι απαιτήσεις ψηφοφόρων και κομματικών παραγόντων, σε συνδυασμό με την εκρηκτική διεθνή κατάσταση και την αδυναμία της Ελλάδος να προετοιμασθεί υπ αυτούς τους όρους, ήταν οι παράγοντες που τον οδήγησαν προς τη σχετική αρθρογραφία υπέρ της δικτατορίας.
Από το 1937 και μετά τα γεγονότα φανέρωναν την πορεία προς τον γενικό πόλεμο, και ήταν αρνητικά για την όποια μεταβολή του πολιτεύματος. Η εισβολή της Ιαπωνίας στην Κίνα, ο διαμελισμός της Τσεχοσλοβακίας, το 1938 ο Ισπανικός εμφύλιος, η προσάρτηση της Αυστρίας από την Γερμανία, την είσοδο της Πολωνίας στην Τσεχία, την προσάρτηση από τους Ούγγρους μέρος της Τσεχίας.
Στις αρχές του 1939 (18 Μαρτίου) είναι η στιγμή που ο Ιωάννης Μεταξάς διαβλέποντας την Ιταλική επιθετικότητα παίρνει την Φοβερή Απόφαση να αμυνθεί η Ελλάδα. Ήταν λογικό για ένα στρατιωτικό με την δική του συναίσθηση ευθύνης να θεωρήσει την ώρα αυτή απολύτως ακατάλληλη για μία αλλαγή πολιτεύματος και εκλογές, παρόλο που ο Βασιλέας τον κάλεσε τότε και του υπέδειξε την λύση που πρότειναν τα κόμματα. Πόσο μάλλον μετά την είσοδο της Αγγλίας στον Πόλεμο την 1η Σεπτεμβρίου 1939.
Η διαδοχή του θα πρέπει να τον απασχολούσε έντονα ιδίως από την στιγμή της επιδείνωσης της υγείας του τον Απρίλιο του 1940. Σημειώνει από τις 3έως τις 16 Απριλίου. Δεκατέσσερες μέρες .- Έπεσα άρρωστος Τετάρτη πρωί αιμορραγία εις στόμαχον... Εις όλο αυτό το διάστημα η Γερμανική επιχείρησις κατά της Νορβηγίας... Στις 18 Απριλίου του 1940 σημειώνει... ένα προφητικό κείμενο για τον πόλεμο Μεγάλος και τρομερός είναι ο δρόμος που ακολουθάει ο πόλεμος....
Σημειώνει ότι αισθάνεται αδυναμία.
Στις 10 Μαίου εισβολή Γερμανών εις Ολλανδίαν και Βέλγιον.
Στις 17 Μαίου . Ετσι είναι το τέλος του ταξιδιού μου
Στις 10 Ιουνίου συντάσσει την Διαθήκην του.
Στις 15 Αυγούστου ακολουθεί ο τορπιλισμός της Έλλης.
Ακολουθούν οι φοβερές μέρες του Σεπτεμβρίου με την αγωνία της επικείμενης επίθεσης.
Συμπέρασμα: η καθυστέρηση της εφαρμογής του Σχεδίου του Συντάγματος που είχε κατά νου ο Ιωάννης Μεταξάς, οφείλεται στη αξεπέραστη πραγματικότητα του πολέμου και στις σύνθετες συνθήκες που υπήρχαν διεθνώς και για τις οπίες είχε ζητήσει την άρση των άρθρων του Συντάγματος και όχι στην επιθυμία του για διαιώνιση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου όπως τακτικά κατηγορείται.
Συμπέρασμα: η καθυστέρηση της εφαρμογής του Σχεδίου του Συντάγματος που είχε κατά νου ο Ιωάννης Μεταξάς, οφείλεται στη αξεπέραστη πραγματικότητα του πολέμου και στις σύνθετες συνθήκες που υπήρχαν διεθνώς και για τις οπίες είχε ζητήσει την άρση των άρθρων του Συντάγματος και όχι στην επιθυμία του για διαιώνιση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου όπως τακτικά κατηγορείται.
http://ioannismetaxas.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου