Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ

Του

Αντωνίου Α. Αντωνάκου

Καθηγητού – Κλασσικού Φιλολόγου

Ιστορικού – Συγγραφέως

Αντιπροέδρου του Συνδέσμου των Απανταχού Λακώνων

«Ο ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ»

Β΄ Αντιπροέδρου της Επιτροπής Ενημερώσεως επί των Εθνικών Θεμάτων

ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΡΟΜΑΧΟΥΝΤΕΣ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΜΑΡΑΘΩΝΙ...

Λίγες ελληνικές σκέψεις για το σημαντικώτερο γεγονός

της παγκόσμιας ιστορίας

 Εφέτος, σε μία δύσκολη για την πατρίδα μας χρονική περίοδο καλούμεθα να εορτάσουμε ένα σημαντικό γεγονός! Την επέτειο των 2500 χρόνων από την μάχη του Μαραθώνος, την μάχη που καθόρισε την  πορεία όχι μόνο του ελληνισμού αλλά και της Ευρώπης.

Βιβλία, τα οποία θα έπρεπε να είχε εκδώσει γι’ αυτήν την επέτειο των 2500 χρόνων, η Ακαδημία Αθηνών, τα Πανεπιστήμια, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, τα υπουργεία Παιδείας, Πολιτισμού και Εξωτερικών, η στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, κ.λπ. δεν υπάρχουν! Βιβλία, τα οποία θα έπρεπε να είχαν διανεμηθεί σε όλους τους μαθητές της Ελλάδος και τους Έλληνες της αλλοδαπής είναι ανύπαρκτα! Βιβλία που θα έπρεπε να είχαν διανεμηθεί από τις πρεσβείες μας στους πολιτιστικούς φορείς της οικουμένης δεν υφίστανται ούτε ως σκέψη! Ό,τι υπάρχει, υπάρχει μόνον από την  ιδιωτική πρωτοβουλία!

Όταν ο Σιμωνίδης έγραφε το περίφημο επίγραμμά του για την μάχη του 490 π.Χ. εξέφραζε την αλήθεια της εποχής του. Οι Αθηναίοι αμυνόμενοι υπέρ όλων των Ελλήνων, στέρησαν στον Μαραθώνα από τους χρυσοφόρους Πέρσες την ισχύ: (Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι, Μαραθώνι, χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν).

Αν σκεφτούμε πόσοι άνθρωποι σήμερα σ’ ολόκληρο τον πλανήτη μετέχουν της ελληνικής παιδείας, όχι βεβαίως όπως το είπε ο Ισοκράτης, αλλά με την παραποιημένη διάσταση που οι ίδιοι δίνουν, ότι μετέχουν δηλαδή των αξιών και των ιδανικών που γεννήθηκαν σ’ αυτόν τον τόπο και διαχύθηκαν στην συνέχεια σε ολόκληρη την γη,  βλέπουμε υπέρ ποίων πολέμησαν τότε οι Αθηναίοι, για χάρη ποίων στέρησαν την δύναμη των χρυσοφόρων Μήδων.

Κι αυτό δεν το λέμε μόνο οι Έλληνες, ή τουλάχιστον οι Έλληνες, οι οποίοι  τολμάμε να δηλώνουμε υπερήφανοι για την Ιστορία μας. Το λέει και ένα από τα λαμπρότερα πνεύματα που ανέδειξε ποτέ η ανθρωπότητα, ένας από τους πατέρες του κλασσικού φιλελευθερισμού. Ο Τζον Στιούαρτ Μιλλ υποστήριζε ότι η μάχη του Μαραθώνα για την Βρετανική ιστορία είναι σημαντικώτερη ακόμη και από την μάχη του Χάστινγκς το 1066.

Και δεν υπερέβαλε ο Μιλλ. Η Ευρώπη ως πολιτική και πολιτιστική έννοια, όντως γεννιέται στην μάχη του Μαραθώνος. Στην ιδιαίτερη αυτή ιστορική στιγμή που αποδεικνύει ότι άνθρωποι ελεύθεροι, πολίτες και όχι υπήκοοι, μπορούν να στερήσουν, όπως αναφέρει το γνωστό επίγραμμα, την δύναμη από τους χρυσοφόρους, και συντριπτικά περισσότερους, Μήδους. Στην πρώτη ιστορική στιγμή που αποδεικνύει σε μια ευθεία αναμέτρηση την ηθική ανωτερότητα της ελευθερίας έναντι της υποτέλειας.

Στην μάχη του Μαραθώνα, αντιπαρατέθηκαν δύο συστήματα θεώρησης του κόσμου, δύο διαφορετικές φιλοσοφίες ζωής. Και για πρώτη φορά στην καταγεγραμμένη ανθρώπινη ιστορία, μία κοινωνία δομημένη πάνω στο ιδανικό της ελευθερίας υπερνικά τον στρατό του Μεγάλου Βασιλέως της Ασίας.

Αν οι Πέρσες είχαν κερδίσει το 490 π.Χ. πιθανότατα θα εγκαθιστούσαν στην Αθήνα έναν τοποτηρητή. Θα τερματιζόταν έτσι άδοξα και πρόωρα η κλασσική άμεση δημοκρατία. Η σπάνια συγκυρία που παρήγαγε την φιλοσοφία, το δράμα, την επιστήμη, που απέδειξε την δύναμη της ελευθερίας στις κοινωνίες, στην καλλίτερη περίπτωση θα καθυστερούσε για αρκετούς αιώνες. Η Ευρώπη θα υποτασσόταν στην Ασία. Ο πολίτης θα γινόταν υποτελής.

Ευτυχώς τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Και το πείραμα των Αθηνών, μετεδόθη και εμβολίασε ολόκληρο τον κόσμο. Σήμερα, τόσο ο Δυτικός, όσο και ο Ανατολικός πολιτισμός έχουν θεμέλια στην αρχαία ελληνική σκέψη. Και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Όπως επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε το μήνυμα της μάχης του Μαραθώνα, αλλά και της μάχης των Θερμοπυλών 10 χρόνια μετά: ότι Ελεύθερος είναι ο Πολίτης που δεν διστάζει να υπερασπισθεί με την ζωή του τον πολιτισμό στον οποίο μετέχει.

Σήμερα, αυτή την διάσταση της αρετής, αρκετοί την ξεχνούν. Είναι αυτοί που διαστρέφουν και το περιεχόμενο του φιλειρηνισμού, και την ίδια την καταγεγραμμένη Ιστορία. Είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η Ιστορία πρέπει να προσαρμόζεται στις ανάγκες των καιρών, όπως όμως εκείνοι πάντα τις αντιλαμβάνονται, και όπως οι ανάγκες αυτές τούς εξυπηρετούν. Αυτό άλλωστε δεν γίνεται και σήμερα; Η αλλαγή των σχολικών βιβλίων, η διαστρέβλωση γεγονότων, η απαλλαγή τους από την υπενθύμιση ανθελληνικών ενεργειών των εχθρών μας, ο «καθαρμός του αίματος» που δημιούργησαν, μέσα από την εμβάπτισή τους στα κείμενα ενός δήθεν επιστημονικού «πανεπιστημιακού σιλωάμ».

Κι αυτό το ζούμε ιδιαίτερα σήμερα, έχοντας πολλές φορές «ανδρείκελα» σε θέσεις που έπρεπε να κατείχαν «Ανδρες»!

Σε όλους αυτούς, όμως, δεν χρειάζεται να απαντήσω εγώ. Απαντά ο μεγάλος τραγικός μας ποιητής, ο Αισχύλος, ήρωας της μάχης του Μαραθώνος, που επιλέγει αυτή την στιγμή της ζωής του να κοσμεί την ταφική του στήλη και την υστεροφημία του:

Αισχύλον Ευφορίωνος Αθηναίον τόδε κεύθει

μνήμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας

αλκήν δ’ ευδόκιμον Μαραθώνιον άλσος αν είποι

και βαρυχαιτήεις Μήδος επιστάμενος.

(Αυτό  το  μνήμα  σκεπάζει  τον  Αισχύλο,  τον  γιο  του  Ευφορίωνα, 

Αθηναίο,  που  πέθανε  στην  σιτοφόρα  Γέλα,

για  την  ευδόκιμη  ανδρεία  του  μπορεί  να  μιλήσει  το  άλσος  του  Μαραθώνα

και  ο  Πέρσης  με  την  πυκνή  χαίτη,  που  την  γνώρισε  καλά)

Είναι το κομμάτι που δεν κατάλαβαν «οι νέοι της Σιδώνος», όπως μας το εξιστορεί ο Καβάφης, οι οποίοι νέοι ασχολούνται σε μία φιλολογική, όπως θα λέγαμε σήμερα βραδυά, και με τον Αισχύλο, πιστεύοντας ότι πρόδωσε την τέχνη του και αδυνατώντας να καταλάβουν γιατί ο Αισχύλος από όλο το εκπληκτικό έργο του, επέλεξε να γράψει στο ταφικό του επίγραμμα για το σημαντικώτερο, κατά τον ίδιον «επίτευγμα», που είναι η συμμετοχή του στην μάχη του Μαραθώνος!

Ο Καβάφης, λοιπόν, μ' αυτό το επεισόδιο, ήθελε να δείξει ότι «ο Αισχύλος στο επίγραμμά του έβαλε μόνο εκείνο που έπρεπε να βάλει», και ότι μόνον μυρόβλητοι (ελλαδιστί παρφουμαρισμένοι) νέοι, τρυφηλοί, έκφυλοι και "φανατικοί για γράμματα" - ανίδεοι με άλλους λόγους κι άσχετοι προς κάθε είδους αλκή, σαν τον "ζωηρό" της Σιδώνος - μπορούν να μέμφονται τον Αισχύλο για λιποψυχία... και προδοσία της τέχνης του.

Κι όμως. Και σήμερα ίσως το ίδιο να συνέβαινε με τα δικά μας παιδιά. Με μία ίσως διαφορά! Οι νέοι της Σιδώνος έκαναν φιλολογικές συζητήσεις, ακόμη κι αν δεν καταλάβαιναν το νόημά τους! Σήμερα δεν κάνουν καθόλου!

Αναρωτιέστε μήπως γιατί τα παιδιά μας σήμερα είναι ανιστόρητα; εκπλήσσεστε, που σε σφυγμομετρήσεις, τις οποίες κάνουν οι δίαυλοι κατά τις παραμονές των μεγάλων εθνικών εορτών, τα παιδιά μας, το μέλλον του τόπου μας, αγνοούν ποιους πολεμήσαμε το 1821 ή το 1940, πολλώ δε μάλλον στον Μαραθώνα ή στις Θερμοπύλες;

Η απάντηση θα σας δοθεί αν ψάξετε λίγο τα σχολικά βιβλία και τα αναλυτικά προγράμματα. Η μόνη τάξη που «διάβαζαν» τα παιδιά λίγη ιστορία ήταν η Γ΄ Λυκείου. Εκεί βεβαίως, όλοι  οι μαθητές διαγωνίζονταν στο σχολείο, επειδή ήταν υποχρεωτικό ως μάθημα της Γενικής Παιδείας για την απόκτηση του απολυτηρίου στο Λύκειο. Μα ας μη πάει  ο νους σας σε κάτι το σημαντικό. Τα παιδιά δεν αποκτούσαν γνώση της ιστορίας. Εκπαιδεύονταν απλώς στην αποστήθιση κάποιων αποσπασματικών σελίδων, που θα τους έδιναν την δυνατότητα να γράψουν κάτι για να περάσουν την τάξη.

Χρησιμοποίησα τον όρο «διάβαζαν», διότι πια δεν διαβάζουν ούτε αυτές τις σελίδες, μιας και η ιστορία Γενικής Παιδείας δεν είναι πλέον υποχρεωτικό αλλά προαιρετικό μάθημα για τις εξετάσεις Γενικής Παιδείας.

Οπότε μόνον όσοι μαθητές της Γενικής Παιδείας, που έχουν επιλέξει το μάθημα, όχι όλοι, εξετάζονται σ’ αυτό ενδοσχολικά, με διδάσκοντες σε πολλές περιπτώσεις καθηγητές ξενόγλωσσων μαθημάτων, χωρίς ειδική γνώση δηλαδή αλλά δίκην παρέργου για συμπλήρωση ωραρίου κ.λπ.

Στις άλλες τάξεις τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Θέλετε ένα παράδειγμα; Ας ανοίξουμε το σχολικό βιβλίο της ιστορίας της Α΄ Λυκείου. Θα διαβάσουμε χαρακτηριστικά τους μηδικούς πολέμους, όπως αυτοί αναγράφονται σε αυτό!

* Η πρώτη οργανωμένη περσική εκστρατεία είχε χαρακτήρα ναυτικής επιχεί­ρησης και στόχευε στην τιμωρία των Ερετριέων και των Αθηναίων, επειδή είχαν βοηθήσει τους Έλληνες της Ιωνίας στην εξέγερσή τους.

Τελείωσε με τη μά­χη στο Μαραθώνα, όπου οι Πέρσες νικήθηκαν από τους Αθηναίους και τους Πλαταιείς (490 π.Χ.). Καθοριστικής σημασίας ήταν η συμβολή τού Μιλτιάδη.

* Η δεύτερη συστηματικά οργανωμένη εκστρατεία έγινε υπό την αρχηγία του Ξέρξη με συγκέντρωση πολυπληθών θαλάσσιων και χερσαίων δυνάμεων και στόχευε στην κατάκτηση ολόκληρου του ελλαδικού χώρου. Οι ελληνικές πόλεις μπροστά στον περσικό κίνδυνο συγκάλεσαν συνέδριο στην Κόρινθο (481 π.Χ.), όπου αποφάσισαν τη συγκρότηση αμυντικής συμμαχίας κατά των Περσών. Μέσα από μία σειρά συγκρούσεων - Θερμοπύλες (Λεωνίδας), Αρτε­μίσιο, Σαλαμίνα (Θεμιστοκλής), Πλαταιές (Παυσανίας), Μυκάλη - οι Ελληνες αντιμετώπισαν τους Πέρσες και τους υποχρέωσαν να εγκαταλείψουν με τα υπολείμματα του στρατού τους τον ελλαδικό χώρο (480-479 π.Χ.).

Δηλαδή, οι σημαντικώτεροι πόλεμοι της ιστορίας, αυτοί που έσωσαν την Ελλάδα αλλά και κατ’ επέκτασιν ολόκληρη την  Ευρώπη από τους βαρβάρους αναφέρονται στα σχολικά βιβλια στην εκτενέστατη αφήγηση των ... 7 σειρών.

Η μάχη του  Μαραθώνος καταλαμβάνει τον εκπληκτικό χώρο των 2 και 1/2 σειρών. Η δε μάχη των Θερμοπυλών καταλαμβάνει κάτι λιγώτερο από μισή σειρά, του ονόματος του Λεωνίδα συμπεριλαμβανομένου.

Γιατί; Μήπως για να μη παιδεύουμε τα παιδιά; (η λέξη στην κυριολεξία της απο την μη παροχή παιδείας) ή οπως άκουσα από προοδευτικό (;) συνάδελφο για να μη κάνουμε τα παιδιά ... πολεμοχαρείς φασίστες; (!!!) Ας μην αναρωτώμεθα λοιπόν γιατί τα παιδιά μας πιστεύουν ότι το 1940 πολεμήσαμε τους Τούρκους ή ότι την σημαία κατέβασε από την Ακρόπολη ο ... Απόστολος Γκλέτσος.

Λένε οι διάφοροι «ταγοί» ότι σήμερα η Ευρώπη αναζητά τις αξίες και τα ιδανικά που θα της επιτρέψουν να προχωρήσει στην νέα εποχή, όχι απλώς ως Ένωση οικονομική και γραφειοκρατική, αλλά ως Ένωση εθνών και πολιτών, Ένωση πολιτισμού. Σ’ αυτή την αναζήτηση, λέω εγώ, το χρέος το δικό μας, το χρέος των Ελλήνων του 21^ου αιώνα είναι σαφές. Να υπενθυμίζουμε με κάθε ευκαιρία, καταβάλλοντας κάθε δυνατή προσπάθεια, ποιες είναι αυτές οι αρχές και οι αξίες, που γεννήθηκαν στην Αττική γη - στην Πνύκα, στην Αγορά, στον κάμπο του Μαραθώνα - και συνιστούν την Ευρωπαϊκή Ταυτότητα, τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό! Είναι η Αρετή του Πολίτη, ο Ανθρωπισμός και το Μέτρο, η Δημοκρατία, η Ελευθερία.

Όπως αφηγείται ο Ηρόδοτος, η αλήθεια είναι ότι οι Πέρσες «ανακωχεύσαντες τας νέας απέπλεον οπίσω ες την Ασίην». Η εκστρατεία του Δάτη και του Αρταφέρνη έληξε με καθαρή ήττα.

Οι Πέρσες έφυγαν ταπεινωμένοι και με μια μεγάλη πληγή στο κύρος τους, καθώς χάσανε την φήμη του αήττητου στρατού. Οι εξελίξεις τα επόμενα χρόνια θα είναι καταλυτικής σημασίας. Ο Περσικός Πόλεμος έγινε η αιτία να ενωθούν οι ελληνικές πολιτείες εναντίον του κοινού εχθρού, και αυτό το γεγονός ήταν μια απ' τις πιο σημαντικές στιγμές της ιστορίας.

Χάρις στην νίκη του Μιλτιάδη, διαλύθηκε ο μύθος για το αήττητο των Περσών. Και τέτοια παραδείγματα, στην εποχή της παγκοσμιοποιήσεως, παρ’ ότι οι εκπρόσωποί της δεν θέλουν, είναι καλό, να διδάσκονται. Το 490 ο Θεμιστοκλής πήρε μέρος στην μάχη του Μαραθώνα και εντυπωσιάσθηκε βαθιά από την νίκη του Μιλτιάδη κατά των Περσών, τόσο ώστε έχει καταστεί παροιμιώδης η φράση του, «ουκ εά με καθεύδειν το του Μιλτιάδου τρόπαιον» («δεν με αφήνει να ησυχάσω η δόξα του Μιλτιάδη»).

Αν και σήμερα τα γεγονότα αυτά γεννούσαν άνδρες, που δεν τους άφηναν να κοιμηθούν οι δάφνες των μεγάλων της Ελληνικής ιστορίας, τα πράγματα θα ήσαν διαφορετικά.

Ίσως γνωρίζετε ότι σήμερα σε όλες τις Στρατιωτικές Σχολές του κόσµου η Μάχη του Μαραθώνος αποτελεί ιδιαίτερο κεφάλαιο του µαθήµατος της πολεµικής τακτικής και ότι οι στρατιωτικοί ανωτέρων βαθµών, όταν έρχονται στην Ελλάδα, δεν παραλείπουν, ποτέ, να επισκεφθούν τον Μαραθώνα και την πεδιάδα του, η οποία γι’ αυτούς έχει μεγαλύτερη σηµασία από τον Τύµβο.

Έχουμε λοιπόν ύψιστο χρέος να τους υπενθυμίζουμε τα λόγια που ο ΣΙΜΩΝΙΔΗΣ ο ΚΕΙΟΣ, αποτίοντας ΤΙΜΗ και ΔΟΞΑ στους πεσόντες, έγραψε στο περίφημο επίγραμμά του. Για το νεοελλαδικό κράτος και το Υπουργείο (Α)παιδείας η ιστορική μνήμη είναι κάτι αδιανόητο! Ας διατηρήσουμε λοιπόν εμείς στην μνήμη μας, με δική μας ευθύνη και συνεχώς τους αγώνες των αρχαίων προγόνων μας! Ας αναλάβουμε την υποχρέωση να τους μεταφέρουμε στα παιδιά μας! Να τους θυμόμαστε και να τους έχουμε ως πρότυπα! Κι ας είμαστε εμείς εκείνοι που, με την διατήρηση αυτής της ιστορικής μνήμης, δεν θα επιτρέψουμε, κατά την συνήθη νεοελλαδική πρακτική, ένα ακόμη «αυτονόητο» να γίνει ένα ακόμη «αδιανόητο».