ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΟΠΟΙΪΑ 1940-1941

Πορεία Ελλήνων Οπλιτών
στα χιονισμένα Αλβανικά Όρη

Περίοδοι Ελληνοϊταλικού Πολέμου
Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος, μπορεί να χωριστεί σε τέσσερις περιόδους, όπως αναφέρεται στα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού (το κείμενο είναι από τη ΔΙΣ):
1η Περίοδος του Πολέμου: 28 Οκτωβρίου - 13 Νοεμβρίου 1940.
    Καλύπτει την περίοδο από ενάρξεως των επιχειρήσεων, τη διεξαγωγή του αμυντικού αγώνα της Vlll Μεραρχίας Πίνδου και του αποσπάσματος Πίνδου, την αναχαίτιση των Ιταλών ,και τη δημιουργία συνθηκών ανάληψης επιθετικών επιχειρήσεων με την ολοκλήρωση της επιστράτευσης και την προώθηση Σχηματισμών και Μονάδων στο μέτωπο Ηπείρου και Δ. Μακεδονίας. Την 05.30 ώρα, της 28 Οκτωβρίου 1940, μισή ώρα πριν την εκπνοή του ιταλικού τελεσιγράφου, το ιταλικό πυροβολικό άρχισε το σφυροκόπημα. Οι δικές μας δυνάμεις προκαλύψεως συμπτύχθηκαν σύμφωνα με τα σχέδια, επιβραδύνοντας την προέλαση των Ιταλών, οι οποίοι κινούμενοι διστακτικά, κατόρθωσαν μέχρι το βράδυ να προωθηθούν και να λάβουν την επαφή με την τοποθεσία ΕΛΑΙΑ – ΚΑΛΑΜΑΣ, όπου αμύνετο η VIIIη Μεραρχία. Η επίθεση των Ιταλών συνεχίστηκε με μεγάλες απώλειες μέχρι την 7η Νοεμβρίου χωρίς καμία επιτυχία.
    Στον τομέα της Πίνδου η ιταλική μεραρχία Αλπινιστών «Τζούλια» προωθήθηκε με την υποστήριξη όγκου πυρών πυροβολικού και αεροπορίας. Από ιταλικά πυρά, στο 21ο Φυλάκιο, τραυματίζεται θανάσιμα ο στρατιώτης Τσιαβαλιάρης Βασίλειος από τα Τρίκαλα. Είναι ο πρώτος νεκρός του πολέμου. Οι Ιταλοί στη συνέχεια ανέτρεψαν τις δυνάμεις του αποσπάσματος Πίνδου και κατόρθωσαν να προωθηθούν μέχρι τη Βωβούσα, απειλώντας να υπερκεράσουν τις δυνάμεις της VIIIης Μεραρχίας. 
Την 1η Νοεμβρίου έφθασε στην Πίνδο η 1η Μεραρχία, η οποία ανέλαβε τον αγώνα και με αντεπιθέσεις εγκλώβισε και διέλυσε τους Ιταλούς. Στην αντεπίθεση στο ύψωμα Προφήτης Ηλίας Φούρκας, τραυματίστηκε σοβαρά ο Συνταγματάρχης Δαβάκης, που ήταν επικεφαλής της αντεπιθέσεως. Την ίδια μέρα σκοτώθηκε ο πρώτος Αξιωματικός του Στρατού, ο Δωδεκανήσιος Υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκου, τον οποίο ακολούθησε στο δρόμο της θυσίας ο έφεδρος Υπολοχαγός Ντάσκας Ελευθέριος, επικεφαλής Λόχου που επιχειρούσε για την κατάληψη του Υψώματος Τσούκα. Την 8η Νοεμβρίου η επιθετική δραστηριότητα των Ιταλών διακόπηκε.
    Από τις 9 Νοεμβρίου στο μέτωπο της Ηπείρου οι όροι αντεστράφησαν. Ο αμυντικός αγώνας ολοκληρώθηκε με νίκη των Ελληνικών όπλων. Οι Ιταλοί αιχμάλωτοι σχημάτιζαν ατελείωτες φάλαγγες. Μέχρι την 13η Νοεμβρίου ολοκληρώθηκε με επιτυχία η προώθηση και η στρατηγική συγκέντρωση των Ελληνικών δυνάμεων σύμφωνα με τα σχέδια και περατώθηκαν οι προετοιμασίες για την ανάληψη από την 14η Νοεμβρίου ευρείας κλίμακας επιθετικών επιχειρήσεων. Στο Αλβανικό Μέτωπο είχαν ήδη προσανατολιστεί 11 Ελληνικές Μεραρχίες, μία Ταξιαρχία Πεζικού, μία Μεραρχία και μία Ταξιαρχία Ιππικού, συνολικής δυνάμεως 232.000 ανδρών με 556 πυροβόλα και 100.000 κτήνη. Οι Ιταλικές δυνάμεις στην Αλβανία ενισχύθηκαν από νέες, που αφίχθησαν από Ιταλία στις αρχές Νοεμβρίου και αριθμούσαν 250.000 άνδρες. Οι Ελληνικές απώλειες μέχρι τότε ανήλθαν σε 548 νεκρούς Αξιωματικούς και οπλίτες. Στην περίοδο αυτή, οι νεκροί μας ετάφησαν εντός του ελληνικού εδάφους, σε οργανωμένα νεκροταφεία.
2η Περίοδος του Πολέμου: 14 Νοεμβρίου - 7 Δεκεμβρίου 1940.
    Καλύπτει την ελληνική αντεπίθεση, την αποκατάσταση του εθνικού εδάφους και τις επιθετικές επιχειρήσεις εντός του Αλβανικού Εδάφους Οι Ιταλοί στο διάστημα αυτό υποχωρούν. Στις 22 Νοεμβρίου ο Ελληνικός Στρατός καταλαμβάνει την Κορυτσά και στις 23 την Ερσέκα και το Λεσκοβίκι. Στις 6 Δεκεμβρίου καταλαμβάνει το Αργυρόκαστρο, το Δέλβινο τη Δερβίτσιανη, τη Πρεμετή και το Φράσερι. Και ενώ οι Ιταλοί υποχωρούσαν πανικόβλητοι, ενέσκηψε ο βαρύς χειμώνας, ένας απρόσμενος εχθρός, πολύ πιο σοβαρός από τα Ιταλικά πυρά. Το δριμύτατο ψύχος. Οι χιονοθύελλες, το ολισθηρό έδαφος, οι καταρρακτώδεις βροχές, η παχιά λάσπη, οι δύσβατοι δρόμοι και η έλλειψη επαρκούς τροφής, αναδείχτηκαν από τότε και στη συνέχεια ως ο πλέον σοβαρός εχθρός των Ελλήνων.

Ομάδα Πεζικού στη Βάση εξορμήσεως

    Παρ΄ όλα αυτά ο Ελληνικός Στρατός δε σταμάτησε. Συνέχισε τις επιθετικές επιχειρήσεις με μεγάλο τίμημα σε απώλειες, τρέποντας τους Ιταλούς σε άτακτη φυγή. Οι ελληνικές απώλειες της περιόδου αυτής ανέρχονται σε 1558 νεκρούς Αξιωματικούς και οπλίτες. Το σύνολο των νεκρών ενταφιάστηκαν στο ελληνικό έδαφος. Μικρός αριθμός νεκρών ετάφη σε πρόχειρα στρατιωτικά νεκροταφεία που δημιουργούνταν σε χώρους πλησίον των πεδίων των μαχών. Οι βαριά τραυματίες μεταφέρονταν στα στρατιωτικά Νοσοκομεία του εσωτερικού και όσοι πέθαιναν, ενταφιάζονταν σε οργανωμένα νεκροταφεία.
3η Περίοδος του Πολέμου: 8 Δεκεμβρίου 1940 - 8 Μαρτίου 1941.
    Καλύπτει τη συνέχιση της Ελληνικής αντεπίθεσης εντός του Αλβανικού εδάφους για απόρριψη των Ιταλών στη θάλασσα. Λόγω του ορεινού εδάφους και του βαρύτατου χειμώνα, οι επιθετικές επιχειρήσεις εξελίχθηκαν βραδέως με σημαντικές απώλειες εκατέρωθεν. Στις 22 Δεκεμβρίου απελευθερώνεται η Χειμάρα, στις 10 Ιανουαρίου η Κλεισούρα. Λόγω ,όμως, των πολύ δυσμενών καιρικών συνθηκών ο αγώνας μετατρέπεται σε αγώνα χαρακωμάτων με περιορισμένες τοπικές επιθέσεις και αντεπιθέσεις εκατέρωθεν. Η συνεχής κακοκαιρία, οι σφοδρές χιονοπτώσεις και η αδυναμία των μεταφορών λόγω των μεγάλων απωλειών σε κτήνη, αύξησε υπέρμετρα τα κρούσματα παγοπληξίας και κρυοπαγημάτων.
    Ο αριθμός των Ελλήνων νεκρών, κυρίως εξαιτίας των κρυοπαγημάτων και δευτερευόντως των επιχειρήσεων, ανέρχεται στους 7.792 Αξιωματικούς και οπλίτες. Η ταφή των νεκρών λάμβανε χώρα σε στρατιωτικά νεκροταφεία, που οργανώθηκαν στο Ελληνικό έδαφος, κυρίως όμως σε στρατιωτικά νεκροταφεία που οργανώθηκαν πλησίον του πεδίου των μαχών, σε μεμονωμένους ή ομαδικούς τάφους και στα εγγύς ευρισκόμενα ορθόδοξα νεκροταφεία των Ελληνικών χωριών της Βορείου Ηπείρου. Αρκετοί νεκροί καλύφθηκαν από τα χιόνια εκεί που φονεύθηκαν και μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις μαζί με Ιταλούς νεκρούς και παρέμειναν άταφοι, για να αποκαλυφθούν μετά από 60 και πλέον ημέρες, όταν τα χιόνια άρχισαν να λειώνουν. Κάποιοι διαμελίστηκαν και άλλοι καλύφθηκαν από πέτρες και χώματα, προϊόντα βομβαρδισμών πυροβολικού και αεροπορίας και ουδέποτε βρέθηκαν.
4η Περίοδος του Πολέμου : 9 Μαρτίου - 28 Απριλίου 1941
    Περιλαμβάνει την αποτυχημένη Ιταλική εαρινή αντεπίθεση, τη Γερμανική εισβολή και τις επιχειρήσεις μέχρι τη συνθηκολόγηση. Οι αλλεπάλληλες επιθέσεις των Ιταλών από το πρωί της 9ης μέχρι και τη 15η Μαρτίου 1941 αποκρούστηκαν. Οι απώλειες των Ιταλών υπήρξαν σοβαρότατες. Ο Χίτλερ, διαπιστώνοντας την αδυναμία των Ιταλών και θέλοντας να έχει ξεκαθαρίσει την κατάσταση στα Βαλκάνια πριν από την επίθεση στη Ρωσία, αποφάσισε να επιτεθεί στην Ελλάδα αναστέλλοντας την εφαρμογή του Σχεδίου «Μπαρμπαρόσα».

Μεταφορά τραυματία πολέμου

    Την 6η Απριλίου οι Γερμανικές δυνάμεις επιτίθενται εναντίων των οχυρών της Γραμμής Μεταξά, τα οποία αμύνονται επιτυχώς. Οι Γερμανοί, μέσω Σερβίας, τα παρακάμπτουν και διαμέσου της κοιλάδας του Αξιού Ποταμού, φθάνουν στη Θεσσαλονίκη. Η ραγδαία και δραματική εξέλιξη των γεγονότων με την είσοδο των Γερμανών στη Μακεδονία και ο κίνδυνος αποκοπής των μονάδων στο Αλβανικό μέτωπο, ανάγκασε το Γενικό Στρατηγείο να διατάξει εσπευσμένα τη σύμπτυξη των Μονάδων στις 14 Απριλίου 1941.
    Οι Μονάδες πιεζόμενες από τις Ιταλογερμανικές δυνάμεις και προσβαλλόμενες, κυρίως, από την εχθρική αεροπορία, συμπτύχθηκαν εσπευσμένα και διαλύθηκαν μετά την υπογραφή της ανακωχής από τον Τσολάκογλου που έγινε κατά παράβαση των εντολών της κυβερνήσεως και του Αρχιστρατήγου Παπάγου. Ο οπλισμός παραδόθηκε στους Γερμανούς. Τα αρχεία των Ελληνικών Μονάδων είτε καταστράφηκαν είτε εγκαταλείφθηκαν είτε χάθηκαν κατά την οπισθοχώρηση. Έτσι, έληξε άδοξα για τον ηρωικό Ελληνικό Στρατό η εποποιία του 1940 – 41.
    Αξίζει ιδιαίτερης μνείας η ενέργεια του Τχη (ΠΒ) Βερσή Κωνσταντίνου του Α’ Συντάγματος Πυροβολικού ο οποίος, αφού στις 23 Απριλίου 1941 παρέδωσε τα πυροβόλα της μοίρας του στους Γερμανούς στο 7ο χιλ της οδού νότια Ιωαννίνων (Υψ. Ραψίστας) αυτοκτόνησε παρουσία των Γερμανών, μη μπορώντας να αντέξει στη σκέψη και μόνο της παράδοσης των πυροβόλων. Κατά την 4η περίοδο οι ελληνικές απώλειες ανήλθαν σε 4.038 νεκρούς Αξιωματικούς και οπλίτες. Η ταφή τους, μέχρι την 14η Απριλίου, έγινε όπως και κατά την προηγούμενη περίοδο. Αργότερα όμως γινόταν πολύ πρόχειρα λόγω της φύσεως του αγώνα και πολλοί νεκροί κατά τη σύμπτυξη εγκαταλείφθηκαν.
    Από την έναρξη του πολέμου και μέχρι τις 28 Απριλίου 1941 οι απώλειες (φονευθέντες και εξαφανισθέντες) στο Αλβανικό μέτωπο έφτασαν τους 13.936 Αξιωματικούς και Οπλίτες. Από το σύνολο των νεκρών στις επιχειρήσεις εναντίον των Ιταλών, οι 7.976 σύμφωνα με τα αρχεία μας έμειναν στην Αλβανία, θαμμένοι ή άταφοι, ενώ 5.960 ετάφησαν σε νεκροταφεία εντός του Ελληνικού εδάφους.


http://www.arcadonxronoi.gr/articles/html/article005.php