Σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας στην παρούσα φάση.

Του Ανδρέα Κούτρα

Η κόντρα της κυβέρνησης Ερντογάν με το βαθύ κράτος, που εκπροσωπείται κυρίως από τους στρατιωτικούς, και η κατάσταση στην Ελλάδα λόγω των δημοσιονομικών προβλημάτων αποτελεί περίεργο μείγμα που γεννά φόβους κλιμάκωσης της έντασης στο Αιγαίο, ίσως και θερμό «επεισόδιο».
Η τουρκικές στρατιωτικές προκλήσεις έχουν ενταθεί σε μία περίοδο μάλιστα που με πρωτοβουλία του Ταγίπ Ερντογάν και τη σύμφωνη γνώμη του Γιώργου Παπανδρέου φαίνεται να υπάρχει μια δραστηριοποίηση στη κατεύθυνση ενός διμερούς διαλόγου.

Οι υποστηρικτές της συγκεκριμένης θεωρίας επισημαίνουν ότι οι εσωτερικές πιέσεις που δέχονται οι στρατηγοί της Άγκυρας, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εξωτερίκευση της κρίσης με την πρόκληση τεχνητής έντασης στο Αρχιπέλαγος. Εξάλλου, όπως έχει αποκαλυφθεί πρόσφατα τέτοιου είδους σχέδια έχουν συνταχθεί από την τουρκική στρατιωτική ηγεσία.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει στραμμένο το ενδιαφέρον της στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης που έχει «χτυπήσει» ή, μάλλον γκρεμίσει τις πόρτες των ελληνικών νοικοκυριών. Ο πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου έχει μιλήσει άλλωστε για «εθνική απειλή». Το γεγονός αυτό εκτιμάται πώς ενδεχομένως επιχειρήσουν να το εκμεταλλευτούν οι Τούρκοι, ενεργοποιώντας κάποια από τα σχέδια που έχουν συντάξει. Οι συχνές «κρουαζιέρες» πολεμικών πλοίων στο Αιγαίο, που έφτασαν μέχρι το Σούνιο και διήλθαν από τη Μύκονο και τις κεντρικές Κυκλάδες, οι συνεχείς παρενοχλήσεις αεροσκαφών της Ευρωπαϊκής επιχείρησης Frontex με εκτόξευση απειλών αναχαίτισης, κάτι που γίνεται και σε βάρος ελληνικών ελικοπτέρων και η έκδοση ΝΟΤΑΜ για την απαγόρευση στρατιωτικών ασκήσεων στο Ανατολικό Αιγαίο χαρακτηρίζονται ως ανησυχητικές ενέργειες. Για το λόγο αυτό μάλιστα οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν τεθεί σε ετοιμότητα και παρακολουθούν με μεγάλη προσοχή τις τουρκικές κινήσεις. Το Πολεμικό Ναυτικό δε, έχει συντάξει μελέτη στην οποία αποτυπώνει τις επιδιώξεις των Τούρκων με τις «βόλτες» πολεμικών τους πλοίων. Αυτή η μελέτη έχει σταλεί στο υπουργείο Εξωτερικών για ενημέρωση και σχεδιασμό πολιτικής αντίδρασης.

Εκτιμάται ότι πρόκειται για στοχευμένες στρατιωτικές τακτικές προκειμένου να ενισχυθούν οι τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο και να επιβληθεί η ατζέντα της Άγκυρας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ιδίως, σε μία περίοδο που με πρωτοβουλία του Ταγίπ Ερντογάν και τη σύμφωνη γνώμη του Γιώργου Παπανδρέου φαίνεται να υπάρξει μια δραστηριοποίηση στη κατεύθυνση ενός διμερούς διαλόγου. Ποιες είναι αυτές οι στοχευμένες κινήσεις; Καταρχήν οι πλόες των πλοίων της Τουρκίας μέχρι τις ακτές της Αττικής. Από τον περασμένο Οκτώβριο έξι συνολικά σκάφη της Άγκυρας πραγματοποίησαν δρομολόγια από το Ακσάζ στον Ελλήσποντο ή το αντίστροφο μέσω… Σουνίου, Κάβο Ντόρου, Μυκόνου και γενικώς κεντρικών Κυκλάδων.

Θα ήταν αφελής ο οποιοσδήποτε να πιστεύει πώς πρόκειται για τυχαία περιστατικά. Επιτελείς του Πενταγώνου θεωρούν ότι πέραν από την εκδήλωση ενός «τσαμπουκά», αυτές οι πλόες διαθέτουν και χαρακτηριστικά επιθετικών ενεργειών. Συγκεκριμένα, τα σκάφη της Τουρκίας να διερευνούν το σχέδιο αντίδρασης της Ελλάδας σε μία κρίση, προβαίνοντας σε «αποκωδικοποίηση» των λειτουργιών των ραντάρ, των χρόνων ενεργοποίησης του συστήματος αποτροπής και γενικά την ελληνική παρουσία στο Αιγαίο. Ταυτόχρονα μπορεί να ανιχνεύουν ή πιστοποιούν πιθανούς στόχους στη νησιωτική, αλλά και ηπειρωτική Ελλάδα. Σημειώνεται επίσης το επεισόδιο παραβίασης του ενεργοποιημένου βολής της Άνδρου από τουρκικά μαχητικά την ώρα που ελληνικό πολεμικό πλοίο εκτελούσε αντιαεροπορικά πυρά κατά ανεμουρίου. Τα αεροσκάφη της Άγκυρας πέταξαν σε πολύ χαμηλό ύψος και σε απόσταση μικρότερη των δύο μιλίων από τη φρεγάτα του Πολεμικού Ναυτικού.

Μία άλλη στρατηγική των Τούρκων είναι οι παρενοχλήσεις της Ευρωπαϊκής επιχείρησης αντιμετώπισης της λαθρομετανάστευσης Frontex με «εκτόξευση», τελευταίως, απειλών αναχαίτισης. Ξέφυγαν δηλαδή από το «παραβιάζεται τουρκικό εναέριο χώρο», ενώ πετούν τα αεροσκάφη εντός FIR Αθηνών και πρόσθεσαν, «αν δεν φύγετε θα κάνουμε τακτική επιχείρηση». Την απειλή αυτή εκτόξευσαν και σε βάρος ελληνικού ελικοπτέρου «Σούπερ Πούμα» στις Οινούσσες. Επίσης, διεύρυναν την περιοχή των παρενοχλήσεων και από το Αγαθονήσι και Φαρμακονήσι τα ραντάρ της Ντάτσα και της Σμύρνης καλούν μέσω ασυρμάτου τα αεροσκάφη της Frontex να απομακρυνθούν ακόμη και όταν αυτά πετούν μεταξύ Σάμου και Χίου. Η δε έκδοση ΝΟΤΑΜ, με την οποία η Άγκυρα ζήτησε την ακύρωση στρατιωτικής άσκησης στη Σαμοθράκη, αποτελεί μία νέα πρακτική αμφισβήτησης των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Οι τακτικές αυτές, προστίθενται στις αξιώσεις που προβάλει η Άγκυρα με σκοπό τη συνδιαχείριση του ανατολικού Αιγαίου (από τον 25ο Μεσημβρινό) μέσω των καθημερινών παραβιάσεων του εθνικού εναερίου χώρου, των παραβάσεων του FIR Αθηνών, τις υπερπτήσεις άνωθεν νησιών και νησίδων και την επαναφορά της πολιτικής των «γκρίζων ζωνών» και της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου. Ελληνικές στρατιωτικές και διπλωματικές πηγές σημειώνουν πώς η Άγκυρα ενδεχομένως να αναπτύσσει μία ιδιαίτερη στρατιωτική παρουσία στο Αιγαίο την τελευταία περίοδο, με την είσοδο σχετικά νέων χαρακτηριστικών (αν και η πολιτική της είναι η ίδια από το 1974), προκειμένου να εμπλουτίσει την ατζέντα των ελληνοτουρκικών και να στείλει μηνύματα ενόψει και της επίσκεψης Ερντογάν στην Αθήνα.

Ποια μπορεί να είναι αυτή η επιδίωξη; Η προώθηση με τη μορφή μέτρου οικοδόμησης εμπιστοσύνης μιας πολιτικής συμφωνίας για τη μετατροπή της περιοχής ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού σε «αποφυγής έντασης» με την απαγόρευση πτήσεων ελληνικών και τουρκικών μαχητικών. Θα επιτρέπονται μόνο οι πτήσεις αεροσκαφών του ΝΑΤΟ ή τρίτων χωρών και οι στρατιωτικές ασκήσεις. Με λίγα λόγια θα αποστρατιωτικοποιηθεί το ανατολικό Αιγαίο, οι Τούρκοι θα «βαφτίζουν» Νατοικά τα μαχητικά τους και θα αποκτήσουν σταδιακά τον έλεγχο του μισού Αιγαίου. Αν και από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας επιχειρήθηκε διάψευση σχετικών δημοσιευμάτων, δεν φάνηκε να αποκλείεται ωστόσο κατηγορηματικά πως η κυβέρνηση επεξεργάζεται τέτοιου είδους σχέδια. Την ίδια στιγμή πάντως, τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης μιλούσαν για συμφωνία Ελλάδας και Τουρκίας, με σκοπό «τον περιορισμό των ελληνοτουρκικών εναέριων και θαλάσσιων αψιμαχιών στο Αιγαίο» και εξοικονόμηση για την Ελλάδα 2 δισ. ευρώ από τον περιορισμό των ναυτικών και αεροπορικών δραστηριοτήτων για την αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής.

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΓΕΩΟΙΚΟΝΟΜΙΑ