Πέμπτη 20 Ιανουαρίου 2022

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ (1919) : Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΙΩΝΙΑΣ

Στήν απονομή των πτυχίων στούς τελοιόφοιτους ενός δημοτικού σχολείου της Σμύρνης του 19ου αιώνα, παραβρέθηκε καί ο τούρκος επιθεωρητής της δημοτικής εκπαιδεύσεως Μιδάτ. Βρήκε ένα μικρό μαθητή καί ακολούθησε ο κάτωθι διάλογος:
" - Πώς λέγεται η πόλις εις τήν οποίαν ζώμεν καί κατοικεί καί η οικογένειά σου;
- Σμύρνη κύριε.
- Εύγε, καί εις ποίον κράτος ανήκει;
- Εις τήν Μικρασίαν.
- Έστω .... καί ποιός είναι ο σουλτάνος σου;
- Ο βασιλεύς Γεώργιος ο Α', κύριε.
- .....

Αυτοί ήταν οι περήφανοι Ρωμιοί πού κατοικούσαν κάτω από τό ζυγό του τούρκου κατακτητή γιά πέντε αιώνες. Αυτό ήταν τό φρόνημά τους, αυτή ήταν η αγάπη τους γιά τήν πατρίδα, αυτή ήταν η λεβεντιά τους. Ο ελληνικός παλμός δονούσε ιδιαίτερα στούς Ρωμιούς της Σμύρνης καί γιά τούτο οι Τούρκοι τήν αποκαλούσαν "Γκιαούρ Ισμίρ" (Gavur Izmir). Καί ήταν απίστη γκιαούρισα η Σμύρνη, διότι ήταν ελληνική γιά δύο χιλιάδες χρόνια, ίσως καί παραπάνω. Σέ σύνολο πληθυσμού 350.000, τίς παραμονές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ρωμιοί αριθμούσαν 200.000, οι Τούρκοι 80.000, οι Αρμένιοι 40.000, οι Εβραίοι 50.000 καί οι λεβαντίνοι (Αγγλοι, Ιταλοί καί Γάλλοι) τούς 30.000.  

"Η πνευματική καί η γλωσσική κυριαρχία των ελλήνων ήτο καταφανής. Τουρκικαί εφημερίδες είχαν καί ελληνικόν τίτλον μαζί μέ τόν τουρκικόν καί τό σημαντικώτερον εις πληθυσμόν καί πλούτον προάστιον της Σμύρνης, τό Κορδελιό, είχε πινακίδας εις τούς δρόμους εις τουρκικήν καί ελληνικήν. Γλώσσα του εμπορίου ήτο η ελληνική. Γλώσσα του αλλοεθνούς μέ τόν λεβαντίνον ή τόν τούρκον ή τόν αρμένιον ήτο η ελληνική. Ο εορτασμός της εθνικής επετείου μετέβαλλε τήν Σμύρνην εις Αθήνας.

Ονομαστά ήσαν τά σχολεία της Σμύρνης. Η περίφημος Ευαγγελική Σχολή ιδρυθείσα πρό 2,5 αιώνων είχε βιβλιοθήκην 50.000 συγγραμάτων μεταξύ των οποίων πλείστα  σπάνια καί αρχέτυπα καί πολλοί κώδικες καί εκατοντάδες άλλων χειρογράφων, αρχαιολογικόν μουσείον καί εκτός του κεντρικού ιδρύματος, τό ονομαστόν γυμνάσιόν της καί τό εμπορικόν της τμήμα, είχε καί καί πέντε παραρτήματα μέ χιλιάδας μαθητών.

Εκτός της Ευαγγελικής Σχολής, η Σμύρνη διέθετε καί άλλα λαμπρά σχολεία κοινοτικά καί ιδιωτικά, μεταξύ των οποίων τό παλαίφημον ελληνογαλλικόν λύκειον Αρώνη, τό ελληνογερμανικόν λύκειον Γιαννίκη, τό Κεντρικό Παρθεναγωγείον, τό Ομήρειον καί πλείστα άλλα σχολεία, ωργανωμένα από τάς αλλοεθνείς κοινότητας καί ξένας αποστολάς. Ήτο τόσον προηγμένη η παιδεία εις τήν ελληνικήν Σμύρνην καί τόσον πατριωτική, ώστε δεκάδες μαθητών νά προσέρχωνται κατ' έτος από τήν ελευθέραν Ελλάδα.

Θά επερίττευε νά γίνη λόγος διά τήν σωματειακήν καί τήν άλλην οργάνωσιν του ελληνισμού της Σμύρνης. Ανάλογος ήτο καί η οργάνωσις της φιλανθρωπίας της οποίας αδιατάρακτα βάθρα απετέλουν τά τρία ευαγή ιδρύματα α) τό Γραικικόν Νοσοκομείον του Αγίου Χαραλάμπους, β) τό Ελληνικόν Βρεφοκομείον καί γ) τό Ελληνικόν Ορφανοτροφείον. Ως πρός τήν Εκκλησίαν, υπήρξε η ψυχή, τό πνεύμα, ο εποπτεύων νούς καί εις τήν Σμύρνην καί εις όλην τήν Μικράν Ασία.  Αυτή μαζί μέ τό πλήθος των ευεργετών εξησφάλιζαν τούς πόρους διά τήν λειτουργίαν των σχολείων καί διά τήν εξυπηρέτησιν κοινοφελών σκοπών.

Η αρχαιοτέρα των εν ζωή ελληνικών εφημερίδων η "Αμάλθεια" εξεδίδετο εις τήν Σμύρνην από του 1838. Οταν η πνοή της Ελευθερίας εθέρμαινε τήν Σμύρνην εξεδίδοντο εις αυτήν δεκαπεντάς εφημερίδων καί περιοδικών. Ολόγυρα εις τήν Σμύρνην, ως μαργαρίται του αυτού περιδεραίου, ηπλώνοντο καί εβόμβουν εις τήν ζωντανήν των ελληνικήν ψυχήν δεκάδες προαστίων καί άλλαι πόλεις μέ αμιγείς ελληνικούς πληθυσμούς όπως τά Βουρλά (Βρύουλα), ο Τσεσμές (Κρήνη), οι Κυδωνίαι (Αϊβαλί), τό Αξάριον, Αλάτσατα, Κορδελιό, Μπουρνόβα, Κουσάντασι, Μπουτζάς, Γκουλ-Μπαχτσέ κ.α.".

 


Χρήστος Αγγελομάτης - Τό έπος της Μικράς Ασίας

Αλλά καί η βιομηχανική δραστηριότητα σημείωσε καταπληκτική πρόοδο καί εντυπωσιακά αποτελέσματα στή νύμφη της Ιωνίας. Kαι να σκεφθεί κανείς πως η βιομηχανία στην Mικρά Aσία εξελίχθηκε μέσα σε ένα κλίμα παντελούς αδιαφορίας από την πλευρά του κράτους και απουσίας κάθε κρατικής αντίληψης σε θέματα επιχειρήσεων.  Σε σύνολο 5.308 εργοστασίων και εργαστηρίων του βιλαετίου της Σμύρνης, τα 4.008 ήταν ελληνικά, τα 1.216 τουρκικά, 28 αρμενικά, 21 εβραϊκά και τα υπόλοιπα ξένων. Δηλαδή το 76% περίπου ήταν ελληνικά. Σύμφωνα με μια έρευνα του Eμπορικού Eπιμελητηρίου Σμύρνης ανάμεσα σε 3.315 εργοστάσια και εργαστήρια της πόλης, χωρίς να υπολογιστούν τα 10 περίπου που ανήκαν σε ξένους, 73% ανήκαν σε Eλληνες, 26% σε Tούρκους και 1% σε Aρμένιους και Eβραίους. Eπί της συνολικής ιπποδύναμης 13.209 ατμοΐππων των ανωτέρω 5.308 εργοστασίων, οι 8.880 ήσαν ελληνικών εργοστασίων και επί συνολικής αξίας των εργοστασίων αυτών 3.854.980 περίπου χρυσών τουρκικών λιρών, οι 2.135.940 χρυσές λίρες ήταν ελληνικά κεφάλαια. Στον τομέα λοιπόν της βιομηχανίας οι Eλληνες κυριαρχούσαν μεταξύ όλων των «συνοίκων» λαών. Hταν ασυναγώνιστοι, διέθεταν κεφάλαια μεγάλα, ήταν οι περισσότεροι και μεγαλύτεροι ειαγωγείς και δάνειζαν ακόμη και το οθωμανικό κράτος.

H ραγδαία εξέλιξη του εμπορίου βοηθούσε στην αύξηση του ελληνικού πληθυσμού κι αυτός με τη σειρά του ενίσχυε τις εμπορικές εργασίες. H περίφημη προκυμαία της Σμύρνης, το Kαι (Quai) ήταν η βάση και το ορμητήριο, από το οποίο προωθείτο ο ελληνικός πληθυσμός και το εμπόριο.  H Σμύρνη ήταν η αποθήκη του εμπορίου της δυτικής Μικράς Aσίας, όπως το Xαλέπι της Συρίας. Στις αποθήκες και τα καταστήματα των Eλλήνων της Σμύρνης έφταναν τα καραβάνια από την Tοσκάτη, Aγκυρα, Προύσα, Iκόνιο, Aττάλεια, Eρζερούμ, Nτιαρμπακίρ με βαμβάκια, νήματα, μαλλιά Aγκύρας, περσικά χαλιά, ερυθρόδανο (ριζάρι), βαφές, φαρμακευτικά είδη, κερί, σπόγγους, σιτάρια, κριθάρια, δέματα καπνού, όπιο, λάδια, κρασιά, σύκα, σταφίδες. Oλα με προορισμό την Eυρώπη. Aπό το άλλο μέρος γαλλικά, αγγλικά, ολλανδικά, αυστριακά κ.ά. καράβια προσορμίζονταν στη Σμύρνη με μετάξια Bενετίας, μεταξωτά, αργυρόχρυσες στόφες της Λυών, λουλάκι από τον Aγιο Δομήνικο, ζάχαρη, καρυκεύματα από την Kαρολίνα και τη Λουϊζιάνα της Aμερικής, χαρτιά, υαλικά, σίδερο, κασσίτερο, μόλυβδο, ορείχαλκο.

Αυτή ήταν η ζωή στή μητρόπολη της Ιωνίας, όταν απεστάλη υπόμνημα της ελληνικής κοινότητας Σμύρνης, στή Συμμαχική Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων. Τό υπόμνημα υπογράφονταν από τά εκλεγμένα όργανα της Ελληνικής Κοινότητος καί από τόν Μητροπολίτη Χρυσόστομο καί αναφέρονταν μεταξύ άλλων καί τά εξής:  

"Ουδείς εκ των πεπολιτισμένων λαών της Ευρώπης καί Αμερικής αγνοεί ότι εκ της Ιωνίας ανέτειλαν τά πρώτα φώτα του ελληνικού πολιτισμού, ότι η ιωνική υπήρξεν η πρώτη ελληνική διάλεκτος, ότι η Ιωνία υπήρξεν η πρώτη κοιτίς της ελληνικής φιλοσοφίας καί ότι οι φωτεινοί παντός πεπολιτισμένου κόσμου ήλιοι, ο Ομηρος, ο Ησίοδος, ο Θαλής, ο Πυθαγόρας, ο Αναξαγόρας, ο Ηράκλειτος καί τόσοι άλλοι της Μικρασιάτιδος ταύτης γής υπάρχουσι τέκνα αθάνατα.

Οτε δέ μετά πάροδον αιώνων ελληνικού πολιτισμού ανέλαμψεν επί του κόσμου ο Χριστιανισμός πρώται πάλιν Μικρασιατών Ελληνικαί χείρες ήγειραν περικαλλείς τούς ναούς της του Χριστού λατρείας καί Μικρασιάται Απόστολοι, φαεινοί της Εκκλησίας αστέρες, εκήρυξαν ανά τόν κόσμον εν τή ελληνική φωνή τά θεία του Χριστού διδάγματα. Αι επτά Εκκλησίαι της Αποκαλύψεως, εν μέσω των οποίων ιδιαζόντως ηγάπησε νά περπατή ο Κύριος της δόξης άπασαι ήκμασαν εν τη Μικρά Ασία.

Ως τοις πάσι γνωστόν, ο άστοργος καί άγριος κατακτητής, κατά τα ατελεύτητα της μακράς δουλείας έτη, πάσαν προσπάθειαν κατέβαλε πρός εξόντωσιν  του ελληνισμού δια καταστροφών, σφαγών, διωγμών, διώσεων καί παντοειδών καταπιέσεων. Αλλά ο πόθος της απελευθερώσεως των επί αιώνας βασανιζομένων συνεκράτει τήν ελληνικήν ψυχήν καί ανερρίπιζε τήν εθνικήν ιδέαν.

Μέχρι της ανακηρύξεως του Συντάγματος του 1908, οι Χριστιανοί σφάζονται καί αιωνίως σφάζονται υπό των των Τούρκων, υφ'οιανδήποτε αφορμήν πολιτεύματος καί αν ευρίσκωνται καί οιοσδήποτε Τούρκος καί αν διοική τό κράτος. Μόνον εν Σμύρνη διενεργήθησαν οι εξής σφαγαί: Τω 1770 εξ αφορμής της ναυμαχίας του Τσεσμέ χιλιάδες Ελληνες Χριστιανοί εσφάγησαν εις τάς οδούς της Σμύρνης. Τω 1797 Τούρκοι ενέπρησαν ολοκλήρους συνοικίας, έσφαξαν γυναικόπεδα καί έθεσαν πύρ εις μίαν σχολήν όπου εκάησαν αθώα παιδιά. Τω 1821 εις τάς οδούς ήρξατο κυνήγημα καί σφαγή των Ελλήνων, οίτινες εύρισκον καταφύγιον εις τά ευρωπαϊκά πλοία. Αλλά καί διαρκούντος του Παγκοσμίου Πολέμου, έχομεν πολυσέλιδον Μαύρην Βίβλον, αδυνατούσα νά περιλάβη όλας τάς γνωστάς καί παρ'αυτών των Τούρκων μέ αποκρυπτομένας πλέον καταστροφάς ελληνικών πόλεων, τάς προμελετημένας σφαγάς καί δαρμούς, τάς φυλακίσεις, τούς συνολικούς φόνους, τάς εκατόμβας των εργατικών ταγμάτων, τάς ατιμώσεις των παρθένων, τάς βεβηλώσεις των εκκλησιών, τούς εξισλαμισμούς των παίδων..."

Κάποιος γερμανός περιηγητής είχε πεί κάποτε ότι αποτελεί διαστροφή της Ιστορίας, τό γεγονός ότι η ιωνική γή δέν ανήκει στούς απογόνους αυτών πού έδωσαν τά φώτα της φιλοσοφίας καί του πολιτισμού στόν πολιτισμένο κόσμο. 

Βιβλιογραφία

Ambassador Morgenthau's Story 1918
Μεγάλη Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια 1971
The Blight of Asia - GEORGE HORTON 1926
Μαύρη Βίβλος (1914-1918) - Οικουμενικό Πατριαρχείο
Το νούμερο 31328 - Ηλίας Βενέζης
1922 Μαύρη Βίβλος - Γιάννης Καψής 1992
Χαμένες Πατρίδες - Γιάννης Καψής 1992
Τοπάλ Οσμάν - Λαμψίδης Γεώργιος, 1969
Χρονικόν Μεγάλης Τραγωδίας - Χρήστος Αγγελομάτης
Η Ελλάς εν Μικρά Ασία - Ξενοφών Στρατηγός 1925
Ιστορία του Ελληνικού Εθνους - Παπαρρηγόπουλου, Καρολίδη
Ιστορία του Ελληνικού Εθνους - Εκδοτική Αθηνών


ΑΡΧΕΙΟ ΦΩΤΙΟΥ ΣΤΑΥΡΙΔΗ

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου