Τετάρτη 15 Δεκεμβρίου 2021

ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΑΣ ΥΠΟΤΕΛΕΙΑΣ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ

(Εισήγηση του Κώστα Καραΐσκου στο διαδικτυακό συνέδριο της “Τιμής στο ΄21″ (24-10-2021) με θέμα ”Οἱ συνέπειες τῆς ὑποτέλειας στήν διαμόρφωση τῶν ἐθνικῶν μας θεμάτων”)


Προσπαθώντας να μιλήσει κανείς πειστικά για το πώς εκδηλώνεται η υποτέλεια του εθνικού μας κράτους στη Θράκη αλλά και γενικότερα, συναντά ένα σοβαρό πρόβλημα. Αυτά που εντοπίζονται στην τρέχουσα ή την λίγο παλαιότερη ιστορία μας ως αποδείξεις μιας τέτοιας παθολογίας μπορούν να ερμηνευτούν από κάποιον διαφορετικά: ως αποτελέσματα εσφαλμένων αποφάσεων, ως αναγκαιότητες που επέβαλε η εκάστοτε συγκυρία κτλ. Χωρίς να θεωρώ άμοιρες αλήθειας αυτές τις οπτικές σε ορισμένες περιπτώσεις, θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι θεωρώ την συνθήκη υποτέλειας του ελλαδικού κράτους στον δυτικό παράγοντα τουλάχιστον καθοριστική και πλήρως αποδεδειγμένη. Τα πλαίσια εντός των οποίων κινείται η πολιτική μας, γενικά αλλά και ειδικότερα στη Θράκη, οριοθετούνται αποφασιστικά από τους δυτικούς εντολείς και από τη γειτονική Τουρκία. Μάλιστα η πρόσφατη «καραμπόλα» που ξεκίνησε με το AUKUS και κατέληξε κατά τρόπο αίσιο πλην τυχαίο στην ελληνογαλλική αμυντική συμφωνία έδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας την ντροπιαστική ανεπάρκεια του πολιτικού μας συστήματος που διαχειρίζεται τις τύχες της πατρίδας μας. Για όσα έχουν γίνει κι ακόμα γίνονται στη Θράκη έχουν γραφτεί πολλά, ενίοτε επιπόλαια ή υπερβολικά, αλλά η δυσάρεστη πραγματικότητα μιας διαχρονικά μειωμένης ελληνικής κυριαρχίας είναι πασιφανής. Θα αναφερθώ σε δύο ιστορικά παραδείγματα χωρίς να μπω σε πολλές λεπτομέρειες και θα κάνω στο τέλος μία αναφορά στα τελευταία χρόνια.

1930

Είναι γεγονός πως η Καταστροφή του μικρασιατικού ελληνισμού άλλαξε ριζικά τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή αλλά και την εθνική μας αυτοεικόνα, κάτι που είναι ευδιάκριτο και στον ίδιο τον Βενιζέλο πριν τό ’22 και στον Βενιζέλο μετά από αυτό. Όσα είχαν απομείνει άλλωστε εκτός ελλαδικών συνόρων προς διεκδίκηση μετά τη Λωζάνη ήταν ενδεχομένως τα Δωδεκάνησα από την Ιταλία, η Κύπρος από την Αγγλία, η Βόρεια Ήπειρος από την Αλβανία – και σίγουρα χωρίς στρατιωτικά μέσα, τουλάχιστον  για τις δύο πρώτες περιπτώσεις. Η 100χρονη διαδικασία εθνικής ολοκλήρωσης είχε κοπεί δραματικά και οριστικά στο εδαφικό επίπεδο και πλέον η αποκατάσταση των σχέσεων με τους γείτονες ήταν επιβεβλημένη ώστε να προχωρήσουν τα έργα ειρήνης στο εσωτερικό της χώρας.

Αυτή η κατάσταση οδήγησε στο Σύμφωνο Φιλίας Βενιζέλου – Ατατούρκ το 1930, με όρους όμως βαρείς για την Ελλάδα. Δεν ήταν μόνο η εξίσωση των άνισων περιουσιών των εκατέρωθεν προσφύγων, δεν ήταν μόνο οι 425.000 λίρες Αγγλίας που πληρώσαμε στους φυγάδες Τούρκους για να παραμείνουν στην Πόλη οι Έλληνες, δεν ήταν μόνο η επίσημη ίδρυση του τουρκικού Προξενείου στην Κομοτηνή. Όλα αυτά μέσα σε μιαν ανταποδοτική λογική μπορεί κάποιος να τα θεωρήσει αναμενόμενα για την πλευρά του ηττημένου. Όμως η Ελλάδα προχώρησε πολύ παραπέρα, νομιμοποιώντας την πανταχόθεν κατηγορούμενη για τις αγριότητες κατά των Χριστιανών Τουρκία: βοήθησε στην ένταξή της στην Κοινωνία των Εθνών (1932), και ο Βενιζέλος πρότεινε για Νόμπελ Ειρήνης (1934) τον Κεμάλ,στον πρωτεργάτη δηλαδή της εξόντωσης του Μικρασιατικού και Ποντιακού ελληνισμού, που μετά το ’22 είχε να τσακίσει τα επαναστατικά κινήματα των Κούρδων. Και για τη Θράκη είχαμε την άθλια συμφωνία να εκτοπίσουμε τους αντιφρονούντες Τούρκους και Κιρκάσιους (τους γνωστούς ως «150») οι οποίοι είχαν καταφύγει στη χώρα μας και είχαν κατά πλειοψηφία εγκατασταθεί στη Ροδόπη και στην Ξάνθη. Μία δεσπόζουσα μορφή αυτών των ανθρώπων ήταν ο τελευταίος Οθωμανός σεϊχουλισλάμης, ο Μουσταφά Σαμπρή Εφέντη, που μεταξύ άλλων εξέδιδε στην Κομοτηνή την μαχητικά αντικεμαλική εφημερίδα «Γιάριν» και ηγείτο των παλαιομουσουλμάνων. Κάνω εδώ μια μικρή παρέκβαση για να πω ότι το αρχείο της εφημερίδας του εξακολουθεί να παραμένει στα αζήτητα και μόνο στον 15ήμερο «Αντιφωνητή» που ο ομιλών εξέδιδε επί 18 χρόνια είχαν δημοσιευθεί άρθρα της «Γιάριν» μεταφρασμένα από φίλο Τούρκο πολιτικό πρόσφυγα, φιλοξενούμενό μου, ο οποίος τελικά είχε επίσης την τύχη του Σαμπρή Εφέντη καθώς υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη Θράκη και την Ελλάδα. Αυτό λοιπόν το εμπόδιο, τους «150», που συναντούσε η τουρκική πολιτική στη Θράκη, η ελλαδική πλευρά ανέλαβε το 1930 να το απομακρύνει και πράγματι απέπεμψε τους σημαντικότερους εξ αυτών στην Αίγυπτο και στη Συρία. Ας σημειωθεί ότι το 1927 οι ελληνικές υπηρεσίες στη Ροδόπη είχαν καταρτίσει έναν κατάλογο 42 μουσουλμάνων που δεν θα έπρεπε να λάβουν πιστοποιητικό εγκατάστασης (etablis), άρα θα έπρεπε να αποπεμφθούν στην Τουρκία, και μεταξύ αυτών περιλαμβανόταν και οι αντίπαλοι του Μουσταφά Σαμπρή (Μεχμέτ Χιλμή, Σαμπρή Αλή, Μουσταφά Νακάμ…). Ήρθε όμως η πολιτική ηγεσία από την Αθήνα να αποφασίσει το ακριβώς αντίθετο από τις εισηγήσεις των αρμοδίων υπηρεσιών: να στηρίξει τους κεμαλικούς στην διαμάχη τους με τους παλαιομουσουλμάνους, κάνοντας στροφή 180ο , τη στιγμή που ο Κεμάλ στήριζε τον παπα-Εφτύμ και το λεγόμενο τουρκορθόδοξο πατριαρχείο. Ο Βενιζέλος απτόητος μιλούσε για μια «Ανατολική Ομοσπονδία» και τον σιγοντάριζε ο Τούρκος ΥΠΕΞ Ρουστού Αράς μιλώντας γιά τις δυό χώρες που «έχουν γίνει σχεδόν μία»! Δίπλα λοιπόν στους απογοητευμένους Έλληνες πρόσφυγες, οι οποίοι προσδοκούσαν πολλά από τον Βενιζέλο που τους διέψευσε οικτρά, προστέθηκαν και απελπισμένοι μουσουλμάνοι που είδαν τη χώρα στην οποία υπολόγιζαν να τους αδειάζει χάριν της Τουρκίας. Μπορώ δε να σας βεβαιώσω ότι ακριβώς τις ίδιες απογοητευτικές εμπειρίες ζούμε στη Θράκη τακτικά και στις μέρες μας.

Ήταν η αναξιοπρεπής στάση της χώρας μας απόρροια της τότε αδυναμίας της; Ή ήταν το αποτέλεσμα μιας υποτελούς πλέον πολιτικής έναντι της Τουρκίας, απότοκου της στρατιωτικής μας ήττας; Γνώμη μου είναι πως συνυπήρχαν και τα δύο, με το δεύτερο στοιχείο να εκδηλώνεται κυρίως στη Θράκη.

1952

Η επόμενη τέτοια περίοδος θα έρθει μεταπολεμικά, αμέσως μετά το Δόγμα Τρούμαν (1947). Ιδίως τα χρόνια 1951-1955, όταν Ελλάδα και Τουρκία εντάσσονταν μαζί στο ΝΑΤΟ, η Αθήνα όχι μόνο ξέχασε τους ποταμούς αίματος που από αιώνες χωρίζουν τα δύο έθνη αλλά φτάσαμε στο σημείο να μιλά ο Πλαστήρας σε Τούρκους δημοσιογράφους για δημιουργία …Ε/Τ Ομοσπονδίας, προβάλλοντάς την ως παράδειγμα προς μίμηση, ώστε να συσταθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης! Το δυτικό αφεντικό είχε συσταυλίσει τα δύο κράτη απέναντι στην «κομμουνιστική απειλή» και καθετί που ηχούσε παράφωνα απλώς εξαφανίστηκε. Ας δούμε όμως τι ακριβώς πλήρωσε η χώρα μας στη Θράκη ως κόστος για την ελληνοτουρκική αυτή «φιλία» που ετέχθη πέραν του Ατλαντικού, γιατί η τετραετία εκείνη δεν πέρασε μόνο με λόγια.

Μέχρι τότε είχε γίνει συνείδηση στην Ελλάδα πως αναφερόμαστε σε «μουσουλμανική μειονότητα», τόσο για λόγους εθνικού συμφέροντος όσο και με βάση την αλήθεια των πραγμάτων. Ξαφνικά βρεθήκαμε να μιλάμε επισήμως για «τουρκική μειονότητα» και «τουρκικά σχολεία», καθώς συζητήθηκε στην Μικτή υποεπιτροπή για τα εκπαιδευτικά ζητήματα. Είναι γνωστό το διάταγμα Φεσσόπουλου με το οποίο τοποθετήθηκαν οι επιγραφές που μιλούσαν για τουρκικά σχολεία… Υπογράφηκε η Ελληνοτουρκική Μορφωτική Συμφωνία που έφερε μία σειρά από καινοτομίες ζωτικής σημασίας για τον εκτουρκισμό της μειονοτικής κοινωνίας: επιβλήθηκε το λατινικό αλφάβητο αντί του αραβικού, επιβλήθηκε η αργία της Κυριακής αντί της Παρασκευής (όπως γινόταν δηλαδή ήδη στην κοσμική Τουρκία), πολλαπλασιάστηκαν οι επιχορηγήσεις του ελληνικού κράτους για τα υφιστάμενα μειονοτικά σχολεία, καθιερώθηκαν υποτροφίες του τουρκικού προξενείου για σπουδές μειονοτικών στην Τουρκία, συμφωνήθηκε ο θεσμός των μετακλητών δασκάλων, ιδρύθηκε το μειονοτικό Γυμνάσιο «Τζελάλ Μπαγιάρ» (και αργότερα έγινε δεκτός Τούρκος πολίτης ως διευθυντής) κτλ. Μέχρι που ζητήθηκε ξαφνικά από την Τουρκία και η αποστολή 10 δασκάλων της στα …Δωδεκάνησα! Κι ακόμη δημιουργήθηκε η Μικτή Ε/Τ Επιτροπή (Μάρτιος 1952) με επικεφαλής τον ενδοτικό Κομοτηναίο υπουργό Αναστάσιο Μπακάλμπαση, για να επιληφθεί μιας σειράς ζητημάτων όπως η διαμόρφωση κοινής πολιτικής καπνού, η κατάργηση της βίζας, η Ε/Τ τελωνειακή ένωση, η δημιουργία ζώνης ελεύθερων συναλλαγών στα Ε/Τ σύνορα, με τελικό στόχο την Οικονομική Ένωση Ελλάδος –Τουρκίας!

Όλη αυτή η κατάσταση βέβαια έληξε «ξαφνικά» τον Σεπτέμβριο του 1955. Όταν ξέσπασε ο αγώνας της ΕΟΚΑ στην Κύπρο και η Τουρκία (μετά από επίμονη αγγλική υπόδειξη) ενεπλάκη στις εξελίξεις για την τύχη της ελληνικής Μεγαλονήσου, το θέατρο σκιών έλαβε τέλος. Ο Άγγλος πρεσβευτής Σερ Τσαρλς Πηκ, είχε ήδη προειδοποιήσει την Ελληνική Κυβέρνηση πως αν δεν σταματήσει ο Κυπριακός Αγώνας, η Αγγλία επρόκειτο να ανακινήσει το «Μακεδονικό». Τελικά φαίνεται πως η εμπλοκή της κομμουνιστικής Γιουγκοσλαβίας δεν ήταν εύκολη (ή ήταν ένα σχήμα λόγου) και προτιμήθηκε η δοκιμασμένη ασιατική λύση. Παρότι λοιπόν η Ελλάδα δέχθηκε την απαράδεκτη εμπλοκή της Τουρκίας στην Τριμερή Διάσκεψη στο Λονδίνο, δεν άργησαν τα επίχειρα: με αφορμή μια κατασκευασμένη φήμη για επίθεση στο σπίτι του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη, ένα ασύλληπτο πογκρόμ διέλυσε τον εναπομείναντα ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης. Ζημίες μισού δισεκατομμυρίου, πάνω από 8.000 περιουσίες κατεστραμμένες, 16 νεκροί, εκατοντάδες βιασμοί, όλα μεθοδευμένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια από το βαθύ κράτος και την οργάνωση Kibris Turktur («H Kύπρος είναι τουρκική»).

Έχουν όμως τη σημασία τους οι θρακικές λεπτομέρειες της μεθοδευμένης προβοκάτσιας: Στις 5 Σεπτεμβρίου 1955 ένα υπηρεσιακό αυτοκίνητο του Προξενείου έφερε από την Τουρκία κρυφά τον εκρηκτικό μηχανισμό. Και τα μεσάνυχτα της 5ης προς 6η Σεπτεμβρίου εξερράγη η «βόμβα» (το ένα από τα τρία καψούλια) στον κήπο του Τουρκικού Προξενείου, έξω από το φερόμενο ως σπίτι του Κεμάλ, το οποίο δεν έπαθε καμμιά ζημιά, εκτός από τζάμια που έσπασαν σε κάποια παράθυρα. Οι Ελληνικές Αρχές συνέλαβαν τον κλητήρα του προξενείου, τον Τούρκο πολίτη Χασάν Ουτσάρ, που ομολόγησε ότι τοποθέτησε την βόμβα που του έδωσε ο μουσουλμάνος από την Κομοτηνή υπάλληλος του Προξενείου, ονόματι Οκτάι Ενγκίν. Αυθημερόν συνελήφθη κι αυτός κι ομολόγησε. Ο Οκτάι Ενγκίν ήταν φοιτητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εργαζόταν στο Τουρκικό Προξενείο της πόλης. Η Ελληνική πολιτεία τον είχε εισαγάγει στο Πανεπιστήμιο από το παράθυρο κι εκείνος, όντας μέλος της οργάνωσης Kibris Turktur, πυροδότησε την καταστροφή του ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης! Μάλιστα ο παππούς του ήταν μουφτής κι ο πατέρας του δάσκαλος στη Θράκη, στο χωριό Σαλμώνη και είχε υπάρξει υποψήφιος βουλευτής με το Κόμμα των Φιλελευθέρων (1952)… Η δίκη των συλληφθέντων έγινε μετά από δύο χρόνια ερήμην, γιατί είχαν αφεθεί ελεύθεροι (!) όταν η έφεσή τους κατά του πρώτου βουλεύματος (Δεκέμβριος 1955) έγινε δεκτή και ο Ενγκίν είχε διαφύγει τον Σεπτέμβριο του 1956 στην Τουρκία, μέσα στο πορτμπαγκάζ προξενικού αυτοκινήτου. Εκεί εντάχθηκε στην Κρατική Ασφάλεια κι αναρριχήθηκε σε κρατικά αξιώματα, στην Ειδική Επιτροπή Μειονοτήτων και αργότερα έγινε νομάρχης στην Καππαδοκία (Νέβσεχιρ).

Κορωνίδα της ιστορίας η επιστολή του τότε Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Τζων Φόστερ Ντάλλες σε Παπάγο και Μεντερές, όπου προκλητικά εξομοίωνε θύτη και θύμα, καλώντας τους να αρθούν υπεράνω των διαφορών τους «προς το συμφέρον της ενότητος του ελευθέρου κόσμου», χωρίς καν να αναφέρει το τουρκικό έγκλημα στην Πόλη! Και βεβαίως η πλευρά μας ετήρησε «άψογον» στάση, γιατί όχι μόνο δεν προέβη σε αντίποινα στη Θράκη αλλά και εμπόδιζε τους τουρκογενείς πολίτες της που φοβήθηκαν για τυχόν αντίποινα να φύγουν από την ελληνική επικράτεια. Πιστεύω ότι εκείνη την τετραετία ζήσαμε την πιο ταπεινωτική διάψευση και το κερασάκι στην τούρτα της υποτέλειας το έβαλε ο «εθνάρχης» Κων/νος Καραμανλής άμα τη εμφανίσει του, ρίχνοντας στα μαλακά τους δράστες της προκλητικής προβοκάτσιας. Άλλωστε και σε άλλους τομείς εκείνη την περίοδο έδωσε ίδιο δείγμα γραφής και αναφέρω εδώ ενδεικτικά το Κυπριακό ή την υπόθεση Μέρτεν.

Σήμερα

Τι συμβαίνει όμως τώρα στην περιοχή; Αρχής γενομένης το 1999, με τα ζεϊμπέκικα του αλήστου μνήμης ΓΑΠ και την διπλωματία των σεισμών, ξαναζήσαμε το 1952 σα να μην πέρασε μια μέρα. Ήταν πάλι ο δυτικός παράγων, αυτή τη φορά η υπερεθνική ελίτ που ενέταξε την Τουρκία σε «ευρωπαϊκή τροχιά», μια τροχιά που έπρεπε να περάσει από πάνω μας. Μέσα στο κλίμα της σαχλεπίσαχλης, επιδοτούμενης ευωχίας ελήφθησαν και αποφάσεις που προκάλεσαν μεγάλη ζημία στο εθνικό συμφέρον και κάποιο πρόσκαιρο όφελος στους δράστες. Παράδειγμα η ανάδειξη της πομακικής ιδιοπροσωπείας, που είχε ξεκινήσει ενθουσιωδώς το 1995, φρέναρε άνωθεν το 1999. Χαρακτηριστικές αποδείξεις αυτού του γεγονότος το τούρκικο καπέλωμα στους πομάκικους θεσμούς (πανηγύρια) που επετράπη ή οι εκδόσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που αποσιωπούσαν την ύπαρξη των πομακοχωρίων (μιλώντας για «χωριά στον ορεινό όγκο»!) με αντίδωρο κάποια εκλογική στήριξη των πλειονοτικών αρμοδίων από τον προξενικό μηχανισμό. Τα ίδια και με τους Ρομά, μια υπόθεση που έμεινε ζωντανή χάρη στην μαχητικότητα ελαχίστων ανθρώπων. Επετράπη η εισαγωγή τουρκικών εθίμων και στοιχείων παραδοσιακού πολιτισμού προκειμένου να στηριχθεί η ανύπαρκτη αυτοχθονία των μουσουλμάνων στην περιοχή. Κατήντησε ρουτίνα η συμπερίληψη των φανατικότερων μειονοτικών στοιχείων στα ψηφοδέλτια των μεγάλων κομμάτων, με αποτέλεσμα να επιβραβεύεται όχι η νομιμοφροσύνη έναντι της χώρας μας αλλά ο τουρκικός σωβινισμός. Αυτός ο τελευταίος βγήκε στο προσκήνιο με επισκέψεις Γκρίζων Λύκων από την Τουρκία, με μνημόσυνα για Τούρκους στρατώτες που σκοτώνονταν από τους Κούρδους αντάρτες, με δημόσιες απαγγελίες ύμνων για την Τουρκία κτλ κτλ. Ήρθε η κρατική Ziraat Bankasi στα μέρη μας. Μάθαμε για ανώτατους αξιωματικούς που ζητούσαν ρουσφέτια από πράκτορες της Άγκυρας που διέθεταν και άκρες στην Αθήνα. Στήθηκε «Δίκτυο Δήμων Ανατολικής – Δυτικής Θράκης» που θα συνέτασε σχέδια συνεργασίας, θα σχεδίαζε συνοριακές δράσεις, θα προωθούσε την διασυνοριακή και διαπεριφερειακή συνεργασία κτλ.

Σήμερα η κατάσταση κάπως εξομαλύνθηκε, κυρίως λόγω του γεωπολιτικού αναπροσανατολισμού και των εσωτερικών προβλημάτων της γείτονος, οπότε φαίνονται καθαρά οι δυνατότητες που διαθέτουμε ως Ελλάδα για ανάταξη του σκηνικού. Ανέκαθεν το λέγαμε πως είναι μόνο θέμα δικής μας πολιτικής βούλησης, όμως ακόμα δεν έχουμε δει μια Κυβέρνηση ελληνική που θα κάνει πράξη τα δέοντα με τρόπο συνεπή και συστηματικό.

Θα εξηγήσω αυτό το τελευταίο, κλείνοντας με μια λακωνική αναφορά στα δύο θετικότερα μέτρα που έλαβε η χώρα μας για τη Θράκη στα χρόνια της Μεταπολίτευσης: αναφέρομαι στην ίδρυση του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (1974) και στην εγκατάσταση των Ποντίων νεοπροσφύγων στη Θράκη (1991). Αμφότερα τα μέτρα στόχευαν στην ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού και στην τόνωση της τοπικής κοινωνίας, ήταν απολύτως σωστά στη σύλληψή τους αλλά στην πράξη τελικά απέδωσαν πολύ λιγότερο από τις προσδοκίες που γέννησαν. Το Πανεπιστήμιο κατήντησε άθυρμα στα χέρια μιας κλίκας που με τις παρασκηνιακές της μεθοδεύσεις συν τω χρόνω το υποβάθμισε δραματικά παρά τη γιγάντωσή του, το ενέταξε στην τοπική διαπλοκή και το μόνο που προσφέρει στη Θράκη είναι κάποια στοιχειώδη οικονομικά οφέλη. Η δε παρουσία του νεοπροσφυγικού στοιχείου, επειδή δεν βασίστηκε σε κάποιο σχέδιο και δεν συνδυάστηκε με δημιουργία θέσεων εργασίας, είχε πολύ μικρό χρονικό ορίζοντα: οι πιο δραστήριοι από τους ανθρώπους αυτούς φύγανε γρήγορα προς Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ενώ μετά την δεκάχρονη μνημονιακή κατάρρευση οι οικισμοί τους έχουν μισοαδειάσει από μια μαζική φυγή προς κάθε πιθανή και απίθανη χώρα.

Εδώ πια, μιλώντας για ζητήματα εσωτερικής πολιτικής, το άμεσο πρόβλημα δεν είναι η υποτέλεια αλλά η κομματική αβελτηρία και η γενικευμένη διαφθορά που έχουν ρημάξει την ελληνική κοινωνία. Μήπως όμως κι αυτές προέρχονται από την συνειδητοποίηση και την κυνική αποδοχή πως ζούμε σε ένα κράτος εξαρτημένο κι άρα ο δημόσιος βίος δεν μπορεί να ιδωθεί παρά μόνο μέσα από το πρίσμα της ιδιοτέλειας; Ή είναι αντιστρόφως η ελλαδική παρακμή – ιδίως των ελίτ – που διαιωνίζει την κρατική μας υποτέλεια; Το ερώτημα είναι σίγουρα δύσκολο κι επαφίεται στον καθέναν να βρει την απάντηση.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου