Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ ΣΤΙΣ 7 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1944

Του Φουλίδη Σεβαστιανού

 

Όταν μιλάμε για τα δεκεμβριανά, συνήθως αναφερόμαστε στην εποποιία του Μακρυγιάννη ή στις σφαγές που έκαναν οι κομμουνιστές. Από καθαρά στρατιωτικής άποψης όμως, παρά την επικρατούσα άποψη, ότι η μάχη για την κατάληψη του Συντάγματος Χωροφυλακής στου Μακρυγιάννη υπήρξε αυτή που έκρινε την έκβαση της σύγκρουσης του Δεκέμβρη, η αποτυχία του ΕΛΑΣ στο Γουδί διαδραμάτισε τον πλέον αποφασιστικό ρόλο.

Ο λόγος είναι ότι η πλέον αξιόμαχη στρατιωτική μονάδα των αντιπάλων τους ήταν η 3η Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία, που έμεινε γνωστή ως ταξιαρχία του Ρίμινι λόγω των επιτυχιών της στο μέτωπο της Ιταλίας στην ομώνυμη πόλη κατά των Γερμανών. Έδρα της ταξιαρχίας ήταν οι στρατώνες στο Γουδί. Αν νικούσαν αυτή τη μονάδα η κυβέρνηση των Αθηνών και οι Άγγλοι, ουσιαστικά θα έχαναν ένα μεγάλο στρατηγικό πλεονέκτημα.

ΣΤΟΝ ΑΙΦΝΙΔΙΑΣΜΟ αποβλέπει και πάλι το κομμουνιστικό στρατηγείο. Όπως και τρεις μέρες πριν με το πάθημα της Φιλοθέης. Τότε ολόκληρο το 2ο Σύνταγμα της 2ας Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, έχει αιχμαλωτισθεί. Με τελικό αποτέλεσμα να παραδοθούν οκτακόσιοι βουνίσιοι ελασίτες, με όλον τον οπλισμό τους. ατομικό και βαρύ. (Περισσότερα εδώ: http://sfoulidis.my-webs.org/dekemvriana_a/1thanateri.htm…). Τώρα έχει αναπληρώσει εκείνα τα δυο αιχμαλωτισμένα τάγματα:

— Με ένα πού έφθασε από την Χαλκίδα, του εκεί 7ου συντάγματος.
— Άλλο ένα, που έφθασε με ασθμαίνοντας τους αντάρτες του από την Λειβαδιά (Γ. Γεωργιάδη - Σ. Μπεγνή).
- Και με τα τρία του 34ου συντάγματος Αττικοβιωτίας (Διαμαντή — Δαλιάννη).

ΤΟ ΜΑΧΑΙΡΙ ΣΤΑ ΔΟΝΤΙΑ

Ο συνταγματάρχης Πιριόχος του κομμουνιστικού «σώματος στρατού» τα κρίνει αρκετά για την εξουδετέρωση και εξόντωση των τριών ταγμάτων της ταξιαρχίας Ρίμινι, πού στρατωνίζονται, στο Γουδί. Υπό την απαραίτητον προϋποθεσιν όμως του αιφνιδιασμού. Το εξηγεί κατ' επανάληψιν για τον αιφνιδιασμό, όταν δίνει τις τελευταίες εντολές και οδηγίες του:

— Θα καβαλήσετε την μάντρα με το μαχαίρι στα δόντια.

Η... επαναστατική εκείνη φράσις για τα δόντια. είναι της μόδας τούτη την εποχή. Αλλά η μόδα, δεν εξασφαλίζει πάντοτε και την επιτυχία, όταν υπάρχη σθεναρός αντίπαλος.

Το έξυπνο πουλί απ' την μύτη πιάνεται, πολλές φορές. Εκείνος που επιδιώκει τον αιφνιδιασμόν θα υποστή οδυνηράν έκπληξιν. Διά να τον επιτύχη — τον αιφνιδιασμόν — θα κινήση τα τμήματα της μεραρχίας του, με την κάλυψιν του σκότους. Αυτό όμως δεν μπορεσε να επιτευχθεί. Τα «στρατηγικά» ΕΛΑΣίτικα μυαλά δεν είχαν σκεφτεί την καθυστέρησιν από την αναπότρεπτον νυκτερινήν βραδυπορίαν. Έτσι η έναρξις της επιθέσεώς έγινε με το φως της ημέρας. Ενώ στην κάλυψη του σκότους απέβλεπαν οι ηγήτορες των με μαχαίρι στα δόντια πολεμιστών. Επί πλέον η ταξιαρχία Ρίμινι ΓΝΩΡΙΖΕ την εχθρική προσέγγιση.

• Αποτέλεσμα: Αντί να αιφνιδιασθούν οι εθνικές δυνάμεις, αιφνιδιάζονται οι επιδρομικές. Ανέμενε την επίθεσιν η ταξιαρχία Ρίμινι. Δεν ανέμενε η διοίκησις των κομμουνιστών ότι έχει γίνει γνωστή η κίνησις και η προσέγγιση των τμημάτων της. Και έτσι αυτή αιφνιδιάζεται από τα κεραυνοβόλα πυρά.

Η ΟΜΟΛΟΓΙΑ του παθήματος ευρίσκεται — και αυτή — στις σελίδες του ελασίτικου ημερολογίου (του Α' Σώματος):

«Η II Μεραρχία δεν ενεργεί την επίθεσή της έγκαιρα εναντίον των στρατώνων — Γουδί — Σχολής Χωροφυλακής και έτσι χάνεται οριστικά ο αιφνιδιασμός για την εξουδετέρωση του. Η επίθεση έπρεπε να γίνη στις 5 το πρωί, δυο ώρες σχεδόν πριν φέξη που θα είχαν τον καιρό τα στρατεύματα του ΕΛΑΣ να πετύχουν τον αιφνιδιασμό τους και όλη την εκμετάλλευση του. Μα οι συνθήκες πορείας της ΙΙ Μεραρχίας την νύχτα 6 – 7/12 δεν ήταν ευνοϊκές κι έτσι δεν κατόρθωσαν τα τμήματα της να φτάσουν έγκαιρα στη βάση εξόρμησής τους και η επίθεση άρχισε αργά στις 10 το πρωί με ένα τάγμα του 34. Μα η επέμβαση της αγγλικής αεροπορίας και ο φραγμός από τους στρατώνες το εμπόδισαν να προχωρήση με μεγάλες απώλειες. Ύστερα από την αποτυχία αυτή το 7ο Σύνταγμα της IΙης Μεραρχίας που έφτασε αργότερα, κατέλαβε θέσεις από το Ψυχικό μέχρι τους Αμπελοκήπους...»

ΜΕ ΛΙΓΗ προσοχή, βλέπει κανείς πώς υπάρχει — από τότε, το 1944 — μια αιχμή καχυποψίας από το ελασίτικο «σώμα στρατού», κατά της μεραρχίας του, για την αποτυχία. Για την εποχή της συντάξεως του ημερολογίου, όμως η αιχμή φαίνεται να έχη την έννοια μόνο καταλογισμού ευθυνών. Ότι δεν φταίει το Σώμα, αλλά η Μεραρχία για την αποτυχία.

ΠΡΟΔΟΣΙΑ;

Αργότερα, όμως, θα αρχίση σωστός τριακονταετής εσωτερικός κομμουνιστικός πόλεμος, για την γενική αποτυχία και ήττα του Κ.Κ.Ε. στα Δεκεμβριανά. Από την απόκρουση της επιθέσεως κατά των στρατώνων, όπου κρατούσε θέσεις αμύνης η ταξιαρχία Ρίμινι με ενίσχυση δυνάμεων Χωροφυλακής και ολίγων ανδρών από τα διαλυθέντα Τάγματα Ασφαλείας.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ της νίκης των εθνικών δυνάμεων κατά τις πρώτες ημέρες των πραγματικών πολεμικών επιχειρήσεων — μια στο Γουδί και άλλη μία στον Μακρυγιάννη — παραμένει, ασφαλώς, κολοσσιαία. Εις τας επιχειρήσεις αυτάς εθραύσθησαν αι κομμουνιστικαί επιθέσεις και εδόθη εις το Βρεταννικόν Στρατηγείον η δυνατότης αντιμετωπίσεως του εχθρού, με κάποιαν άνεσιν κινήσεων, με πρωτοβουλίαν.

Αλλά οι κομμουνισταί, ευρήκαν εις την αποτυχούσαν επίθεσιν — κατά το πάγιον σύστημα των — εκείνον, εις τον όποιον εφόρτωσαν τα βάρη όλων των αποτυχιών των, καθ' όλην την διάρκείαν των Δεκεμβριανών. Ευρήκαν τον προδότην. Και αν δεν υπήρχε αυτός με την προδοσία του, θα ήσαν οι νικηταί!...

Στον καπετάνιο της δευτέρας μεραρχίας τους εφόρτωσαν όλας τας ευθύνας της καταστροφής των. Με την κατηγορίαν — ούτε λίγο, ούτε πολύ — ότι ειδοποίησε, έδωσε ο ίδιος πληροφορίας, διά την νυκτερινήν επίθεσιν της μονάδος, την οποίαν διοικούσε. Έτσι απωλέσθη το στοιχείον του αιφνιδιασμού. Και έτσι συνετρίβη η επίθεσις. Με τον φόνον και του καπετάνιου Θεοχάρη Πολύχρονου στο 1ο τάγμα τους, του λοχαγού Κωνσταντίνου Ζούση στο 3ο και την διάλυσιν αμφοτέρων.

ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ θα διατυπώνονται συστηματικά, μεθοδικά και επίμονα κατά του ιδικού των στελέχους, διότι αυτό — ο καπετάνιος Ορέστης — θα διαφωνήση το 1946 με το ΚΚΕ και θα μεταβληθή σε φανατικόν εχθρόν του.

Θα ανανεωθούν μάλιστα οι κατηγορίες, μετά μίαν εικοσαετίαν. Εναντίον του αυτού στόχου και με την αυτήν επιχειρηματολογίαν: Η προδοσία προκάλεσε την γενικήν αποτυχίαν. Διαφορετικά θα είχαμε νικήσει στο Γουδί και εν συνεχεία σ' ολόκληρη την Αθήνα. Η ανανέωσις των κατηγοριών θα γίνη μετά την έκδοσιν του βιβλίου «Η Μάχη των Αθηνών» (Γ. Κατσιμήτρου). Σε μια παράγραφο του, φαίνεται πράγματι ότι η διοίκησις της Ορεινής Ταξιαρχίας (Ρίμινι) είχεν εγκαίρως πληροφορίαν δια την νυκτερινήν επίθεσιν, εναντίον της. Γράφει ο Κατσιμήτρος:

«... Αι πραγματοποιηθείσαι κατά την νύκτα 6 — 7 Δεκεμβρίου μετακινήσεις των δυνάμεων της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ προς την περιοχήν Γουδί περιήλθαν εγκαίρως εις γνώσιν της ΙΙΙ Ορεινής Ταξιαρχίας. Κατόπιν τούτου, αύτη ανέστειλε την διά την πρωίαν της 7ης Δεκεμβρίου προβλεφθείσαν συνέχισιν της επιθέσεως προς εκκαθάρισιν των περιοχών Καισαριανής και Παγκρατίου και διέταξεν, όπως το εκ των 2ου και 3ου τάγματος απόσπασμα λάβη αμυντικήν διάταξίν προς εξασφάλισιν των κατεχομένων θέσεων και απαγόρευσιν διεισδύσεων.

Συγχρόνως, το σύνολον της δυνάμεως Χωροφυλακής, της εγκατεστημένης εις το συγκρότημα Σχολών Χωροφυλακής, ως και οι Εύζωνοι οι κρατούμενοι εις στρατώνας Ορειβατικού Πυροβολικού υπήχθησαν υπό την ΙΙΙ Ταξιαρχίαν διετάχθησαν δε να οργανώσουν την άμυναν των κατεχομένων υπ' αυτών κτιρίων και να καλύψουν την διάταξιν ταύτης από βόρειας και βορειοανατολικής κατευθύνσεως.

Εις τους στρατώνας Ορειβατικού Πυροβολικού εκρατούντο 900 εύζωνοι των διαλυθέντων κατά την απελευθέρωσιν Ταγμάτων Ασφαλείας, φρουρούμενοι προστατευτικώς υπό μικράς δυνάμεως χωροφυλάκων. Ούτοι εφωδιάσθησαν διά τυφεκίων και δέκα οπλοπολυβόλων Μπρεντ».

Δεν θα μείνη αδρανής ο κατηγορούμενος καπετάνιος. Μέχρι τέλους της ζωής του (το 1972) θα ανταποδίδει τα ίσα. Με την μόνιμον απάντησίν του:

— Εγώ δεν είχα αδελφό, αξιωματικό στα Τάγματα...

Η αιχμή εστρέφετο κατά του συνταγματάρχου Πυριόχου (που έδωσε την διαταγή με το μαχαίρι στα δόντια). Εκείνος, πράγματι, είχε αδελφό αντισυνταγματάρχη, υπηρετήσαντα στα τάγματα Ασφαλείας.

Δεν ήταν και τόσο απαραίτητη η προδοσία ανωτάτου κομμουνιστικού στελέχους, για να ύπαρξη η πληροφορία περί επικειμένης επιθέσεως. Ηγήτορες της πείρας του στρατηγού Τσακαλώτου και του θρυλικού Παππού, δεν θα ήθελαν πολλά δελτία πληροφοριών διά να αντιληφθούν τον κίνδυνον. Δύο μόνον σημεία του δρομολογίου της κομμουνιστικής μεραρχίας από τις αφετηρίες των ταγμάτων της στην Χασιά και το Μενίδι, ήταν αρκετά για να αντιληφθούν τας εχθρικάς προθέσεις: ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ. ΓΙΑ ΜΑΣ ΕΡΧΟΝΤΑΙ.

Και υπήρξαν πληροφορίες διά την νυκτερινήν κίνησιν, πλείονες των δυο. ώστε να χαραχθή πλέον το δρομολόγιον της πορείας.
Εις αυτό το στοιχείον άλλωστε οφείλονται πολλά παθήματα των κομμουνιστών:

• Νομίζουν ότι θα συνεχισθή ή κατοχική κατάστασις. Όπου τόσοι και τόσοι εθνικόφρονες, παρά την αντίθεσιν των προς τον κομμουνισμόν και την απέχθειάν των προς τα ένοπλα στίφη του, απέφευγαν πολλές φορές την ενημέρωσιν αντιπάλων τους.

• Τώρα όμως δεν είναι το ίδιο. Τώρα υπάρχει το ελεύθερο Ελληνικό κράτος με τον - έστω ολίγον — στρατό του και τα Σώματα Ασφαλείας. Τώρα όλοι οι εθνικόφρονες, ενημερώνουν, δίνουν πληροφορίες, στις κρατικές υπηρεσίες.

ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ ΤΟΥ ΕΛΑΣ

ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ του ΕΛΑΣ στο ένα σκέλος της τανάλιας του για την κατάκτηση της Αθήνας, ολοκληρώνεται σε τέσσερις μέρες. Με οριστικό σπάσιμο στις 11 Δεκεμβρίου.
Μετά την αποτυχία της επιθέσεώς της η ελασίτικη μεραρχία άφησε ένα τάγμα με αμυντική διάταξη στην «Σωτηρία». Αλλά εξοντώνεται, κατά την ομολογία του παθήματος, στο ίδιο ημερολόγιο:

«Στην περιοχή της IΙης Μεραρχίας τμήματα του εχθρού της Ορεινής Ταξιαρχίας με ταγματασφαλίτες και με την βοήθεια μηχανοκινήτων, επιτίθενται και κατορθώνουν να ανακαταλάβουν το Νοσοκομείο της «Σωτηρίας», αφού γκρέμισαν πολλά κτίρια του. Ένα τάγμα του ΕΛΑΣ, πού είχε την άμυνα του νοσοκομείου, χάθηκε ολόκληρο. Σκοτώθηκαν πολλοί. 130 περίπου πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Το τάγμα, που είχε διαταχθή να μπει στην Καισαριανή, το κατορθώνει τη νύχτα 11 —12 από το Αστέρι του Υμηττού».

Μεταξύ των αιχμαλώτων περιλαμβάνεται και ο διοικητής του τάγματος εκείνου, υπολοχαγός Γ. Γεωργιάδης. Ο οποίος θα τύχη κανονικής μεταχειρίσεως αιχμαλώτου πολέμου, θα αφεθή ελεύθερος, θα φύγη στην Γιουγκοσλαβίαν, θα επανέλθη συμμορίτης από το Μπούλκες, αλλά τελικά θα τουφεκισθή από τον Ζαχαριάδην, ως υπεύθυνος διά την αποτυχίαν της κομμουνιστικής επιθέσεως κατά της Φλωρίνης (το 1949).

ΣΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ κρίσιμες ώρες και ήμερες της μεγάλης μάχης, θραύεται το ένα σκέλος της κομμουνιστικής λαβίδος. Το αριστερόν ή βόρειον, το οποίον επεχείρησε να εξουδετέρωση την πλέον σημαντικήν Ελληνικήν πολεμικήν μονάδα, την Ορεινήν Ταξιαρχίαν. Την και μοναδικήν μονάδα εις την πραγματικότητα.

Αλλά αυτή είναι η σωστή, η στρατιωτική εκτίμησις των δεδομένων. Όχι όμως και η κομμουνιστική, όπου εδώ — με τον Ε.ΛA.Σ. των Αθηνών — βαρύνουν άλλα κριτήρια, περισσότερον. Το «κόμμα» διευθύνει την κομμουνιστική μάχη και όχι οι διοικήσεις τού ΕΛΑΣ (των μεραρχιών) που παραμερίζονται και αχρηστεύονται. Το κόμμα έχει τον λόγο. Οι «αχτιδικοί», οι τομεάρχες και οι «κοβάρχες». Όλοι αυτοί:

• Περιφρονούν τους στρατιωτικούς και τους αντάρτες του βουνού, επηρεασμένοι από το σάστισμα που νοιώθουν οι «βουνήσιοι», όταν μπαίνουν στην πόλη.
• Αποβλέπουν πρωτίστως στην κυριαρχία τους, εκεί όπου ευρίσκονται. Στις συνοικίες τους. Νομίζουν ότι άπαξ και κυριαρχήσουν, οι δικοί τους ένοπλοι, οι Αθηναίοι ΕΛΑΣίτες, γίνονται ακαταμάχητοι στον τόπο όπου έζησε και μεγάλωσε ο καθένας τους. Και δεν έχουν άδικο σ' ένα βαθμό. Οι αγώνες μέσα σε πόλεις δίνουν μεγάλα πλεονεκτήματα σ' εκείνους πού γνωρίζουν το κάθε τους τετράγωνο.

• Επί πλέον παρασύρονται και από το πάθος των κατά των αστυνομικών, εν γένει. Αχτιδικοί και κοβάρχες, την αστυνομία νομίζουν, πάντα, ακόμη και στον πόλεμο, για πρώτο τους αντίπαλο. Έτσι λοιπόν όπως το γνωρίζουμε, από την πρώτη στιγμή αποβλέπουν εις την εξουθένωσιν όλων των εντός της πόλεως διάσπαρτων δυνάμεων της Αστυνομίας και Χωροφυλακής. Με την ιδίαν αντίληψιν και νοοτροπίαν, αποδίδουν πολύ μεγαλυτέραν σημασίαν από τους μεγάλους στρατώνες στο Γουδί, σε εκείνους τους μικρούς του Μακρυγιάννη.

Διά την κατάληψίν των θα διαθέσουν τα τμήματα τα όποια θεωρούν ως τα πλέον αξιόμαχα. Τις δύο ταξιαρχίες του αθηναϊκού Ε. Λ.Α.Σ.

ΟΙ ΕΥΖΩΝΟΙ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ

Διά την επίθεσιν του ΕΛΑΣ κατά των στρατώνων Γουδί την 7ην Δεκεμβρίου και την συμβολήν εις την άμυναν των ανδρών της Χωροφυλακής, ως και των κρατουμένων εκ των Ταγμάτων Ασφαλείας, ο ταγματάρχης κ. Πέτρος Σκούρας, διευκρινίζει:
Οι κρατούμενοι 900 εύζωνοι ήσαν εντελώς άοπλοι. Εφρουρούντο υπό 75 οπλιτών της Χωροφυλακής με 5 αξιωματικούς, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος, ανθυπομοίραρχος τότε.
Ο οπλισμός των ήτο ατομικός (ιταλικά τουφέκια με μόνον 50 — 75 φυσίγγια έκαστον).

Και συνεχίζει:
«Εις αυτήν την κατάστασιν ευρέθημεν, αντιμετωπίζοντες την 7ην Δεκεμβρίου καταιγιστικά πυρά παντός είδους και διαμετρήματος όπλα ήτοι ατομικά, οπλοπολυβόλα, βαρέα πολυβόλα, όλμους και πυροβολικόν από το σανατόριον «Σωτηρία» (απείχε 300 μέτρα περίπου από ημάς) από τον Χολαργόν και από την Αγίαν Παρασκευήν.
Μέχρι των πρώτων απογευματινών ωρών η άμυνα μας ήτο σθεναρά και σταθερή, πλην τα πυρομαχικά των ανδρών μας εξηντλούντο. Εζητήσαμεν να μας ενισχύσουν, τουλάχιστον εις οπλισμόν, οι Άγγλοι, αλλ' ούτοι, χωρίς, να διακόψουν το τσάι των, μας απήντησαν ότι δεν είχαν τοιαύτην διαταγήν.

Άρχισεν η διαρροή των αόπλων ανδρών των Ταγμάτων Ασφαλείας προς την Ορεινήν Ταξιαρχίαν προς σωτηρίαν των. Διά τούτων εζητήσαμεν ενίσχυσιν από την Ταξιαρχίαν, τουλάχιστον εις οπλισμόν, διότι άλλως είμεθα υποχρεωμένοι, εξαντλούντες και το τελευταίον φυσίγγιον, να συμπτυχθώμεν εις τους στρατώνας της Ταξιαρχίας ή εις την Σχολήν Χωροφυλακής.

Εις το πλέον κρίσιμον σημείον της μάχης η Ταξιαρχία μας ενίσχυσε με 15 - 20 άνδρας υπό τον τότε λοχαγόν Γρηγορόπουλον (αν ενθυμούμαι καλώς το επώνυμόν του) οίτινες άνδρες είχον τρία Μπρεντ και αρκετάς χειροβομβίδας Μιλς. Επίσης, ενισχύθη και ο οπλισμός των ανδρών μας εις φυσίγγια.

Ούτω συνεχίσαμεν την μάχην την ημέραν εκείνην και εν συνεχεία τας επομένας ημέρας. Την 11ην Δεκεμβρίου εν συνεργασία με δύναμιν της Ταξιαρχίας ενεργήσαμεν επίθεσιν κατά των εις το Σανατόριον «Σωτηρία» οχυρωμένων ελασιτών και μετά σκληρόν αγώνα σώμα προς σώμα, εξεκαθαρίσθη η περιοχή αύτη, ότε και ανακουφίσθημεν ολίγον, διότι έκτος των άλλων οπλίσθημεν καλώς από τα όπλα και πυρομαχικά των εις την «Σωτήρίαν» φονευθέντων και αιχμαλωτισθέντων ελασιτών.
ΠΕΤΡΟΣ ΣΚΟΥΡΑΣ ταγματάρχης

Ιστορία της περιόδου 1940 - 1949
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ