Αρχαία πόλη αποκαλύφθηκε στη Σκιάθο

Επιμέλεια: Γλυκερία Υδραίου

Σημαντικά στοιχεία φέρνει στο φως η αρχαία πόλη που αποκαλύπτεται σταδιακά στην βορειοανατολική πλευρά της Σκιάθου, δίπλα στον όρμο Ξάνεμο, κατόπιν συνεργασίας της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τα υπάρχοντα δεδομένα φωτίζουν ευκρινώς την αρχαιότερη θέση εγκατάστασης των πρώτων κατοίκων της Σκιάθου και σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ευρήματα η αρχαία πόλη η οποία αποκαλύπτεται σταδιακά, τοποθετείται στην αρχή της γεωμετρικής εποχής, δηλαδή στο 10ο αιώνα π.Χ.,

χωρίς να αποκλείεται ωστόσο από τα μέλη των ερευνητικών ομάδων ότι σε βαθύτερα στρώματα θα εντοπιστούν ενδεχομένως ακόμη παλαιότερα ευρήματα της Μυκηναϊκής, της εποχής του Χαλκού ή και προγενέστερα.

Τα μέχρι τώρα στοιχεία συνθέτουν μια πόλη η οποία περιβάλλεται από οχυρωματικό περίβολο, τμήματα του οποίου είναι ορατά, ενώ ορατά είναι επίσης και τμήματα κτιρίων τα οποία βρίσκονταν μέσα στην πόλη ή γύρω από αυτή. Όλα τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν απόδειξη για τον χρόνο κατοίκησης της πόλης, η οποία εντοπίζεται στην θέση Κεφάλα και έχει προταθεί η ταύτιση της με την Παλαισκίαθο, την πρώτη αρχαία πόλη που δημιουργήθηκε στην Σκιάθο.

Το παραπάνω ερευνητικό πρόγραμμα που ξεκίνησε πέρυσι και θα συνεχιστεί, διεξάγεται, όπως προαναφέρθηκε, κατόπιν συνεργασίας της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και του Τμήματος Ιστορίας Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στο εν λόγω πρόγραμμα, τη ΙΓ΄ ΕΠΚΑ εκπροσωπεί η προϊσταμένη της Εφορείας Αργυρούλα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου και συμμετέχει η κ. Ελένη Χρυσοπούλου, αρχαιολόγος της ίδιας Εφορείας, η οποία είναι και υπεύθυνη για τους αρχαιολογικούς χώρους της Σκιάθου. Από πλευράς του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και της ομάδας ειδικότερα του Τμήματος ΙΑΚΑ, επικεφαλής είναι ο καθηγητής Αλέξανδρος Μαζαράκης-Αινιάν.

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα «κατ’ αρχήν επιφανειακών ερευνών, στον αρχαιολογικό χώρο που είναι γνωστός με το όνομα Κεφάλα, στην Βόρεια ανατολική πλευρά της Σκιάθου, ΒΑ του άκρου του αεροδιαδρόμου και δίπλα στον όρμο Ξάνεμο. Πρόκειται για ένα χώρο με πολύ μεγάλη αρχαιολογική σπουδαιότητα γιατί εκεί τοποθετείται η αρχαιότερη θέση εγκατάστασης των πρώτων κατοίκων της Σκιάθου» αναφέρει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ κ. Αργυρούλα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου και προσθέτει ότι «σε ολόκληρο το νησί, παρ’ όλο που έχουν γίνει πολύ συστηματικές επιφανειακές έρευνες τα τελευταία 20 περίπου χρόνια από την Υπηρεσία μας, δεν έχουμε εντοπίσει καμία θέση που να παρουσιάζει ίχνη κατοίκησης παλαιότερα από αυτά που έχουμε εντοπίσει στην θέση Κεφάλα».

Στόχος του παραπάνω προγράμματος είναι εξάλλου η συστηματική επιφανειακή έρευνα και καταγραφή των επιφανειακών δεδομένων που υφίστανται στον αρχαιολογικό χώρο Κεφάλα και στην γύρω ευρύτερη περιοχή. Το πεδίο των ερευνών εκτείνεται, συγκεκριμένα, στην περιοχή νότια του αρχαιολογικού χώρου, όπου εντοπίζονται τα νεκροταφεία του αρχαίου οικισμού, καθώς και στην χερσόνησο «Κορακοφωλιά» που βρίσκεται στα δυτικά της Κεφάλας. Στη συγκεκριμένη χερσόνησο, οι επιφανειακές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, συνέβαλαν στο εντοπισμό στοιχείων κατοίκησης της αρχαιότητας, τα οποία μάλλον ανήκουν σε αγροτικές εγκαταστάσεις, αγροικίες, δηλαδή, ή άλλες συναφείς δραστηριότητες οι οποίες συνδέονται με την αρχαία πόλη.

Αρχαία πόλη αποκαλύπτεται

Στην παρούσα φάση πραγματοποιείται συστηματική έρευνα και καταγραφή των επιφανειακών δεδομένων, καθαρισμός, τοπογράφηση και συστηματική περισυλλογή των επιφανειακών ευρημάτων, τα οποία ταξινομούνται και μελετώνται. Τα στοιχεία της έρευνας «θα μας διευκολύνουν να εμβαθύνουμε καλύτερα στη χρονική διάρκεια κατοίκησης της πόλης, που σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα αρχίζει από την πρωτογεωμετρική εποχή γύρω στο 10ο αιώνα πΧ και φτάνει μέχρι και το τέλος της Κλασικής Εποχής, στο τέλος του 4ου αιώνα, με κάποια σποραδικά ευρήματα ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, που δείχνουν ότι υπήρχε ίσως χρήση του χώρου, αλλά όχι πλέον ως μια οργανωμένη πόλη» επισημαίνει η κ. Ιντζεσίλογλου.

Περιγράφοντας την εικόνα που παρουσιάζει η σημαντική αυτή αρχαιολογική θέση, η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ αναφέρει ότι «το οχυρωματικό τείχος, το οποίο είναι κτισμένο με μικρούς ακατέργαστους λίθους, έχει κυκλική μορφή και περιβάλλει το πάνω μέρος της πόλης, όπου δημιουργείται πλάτωμα». Υπάρχουν επίσης τμήματα κτισμάτων που δεν μπορούν προς το παρόν να ερμηνευτούν, καθώς «δεν έχουμε περισσότερα στοιχεία από τα επιφανειακά ευρήματα για να ερμηνεύσουμε και να χαρακτηρίσουμε τους συγκεκριμένους τύπους των κτηρίων. Στην επόμενη όμως περίοδο, η οποία θα είναι ερευνητική, θα προχωρήσουμε σε πιο συστηματικό καθαρισμό και διερεύνηση αυτών των αρχαίων κτισμάτων και ενδεχόμενα σε δοκιμαστικές ανασκαφικές τομές» εξηγεί η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ.

Είναι γνωστό από τους αρχαίους συγγραφείς ότι η Σκιάθος ήδη κατοικείτο από τα Μυκηναϊκά χρόνια και αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι ο Πελίας εξόριστος από την Ιωλκό, είχε εγκατασταθεί για ένα διάστημα στη Σκιάθο. Όπως αναφέρουν παράλληλα οι αρχαίες πηγές τα νησιά των Βορείων Σποράδων τα αποίκησαν οι Χαλκιδείς. «Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι η κατοίκηση του νησιού από τους Χαλκιδείς ανάγεται στον δεύτερο ελληνικό αποικισμό, ο οποίος πραγματοποιήθηκε τον 8ο αιώνα π.Χ., ενώ τα παλαιότερα ευρήματα που βρίσκουμε στην θέση Κεφάλα, ανάγονται στην Πρωτογεωμετρική και την Γεωμετρική εποχή» επισημαίνει η κ. Ιντζεσίλογλου.

Ιστορία χιλιάδων χρόνων

Ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος συνέχισε να κατοικείται και στις επόμενες χρονολογικές περιόδους, την αρχαϊκή και την κλασική εποχή, αλλά εγκαταλείπεται σταδιακά γύρω στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ., δεδομένου ότι την ίδια εποχή ιδρύθηκε η δεύτερη πόλη της Σκιάθου, στη θέση του σημερινού οικισμού. «Σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα εγκαταλείφθηκε σταδιακά η παλιά θέση κατοίκησης και για λόγους πιθανότατα γεωγραφικούς ή ιστορικούς, οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν και εγκαταστάθηκαν στην δεύτερη πόλη που βρίσκεται κάτω από την σημερινή θέση της Σκιάθου, ενώ κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. κατοικούνταν και οι δύο πόλεις» αναφέρει η κ. Ιντζεσίλογλου, η οποία εκτιμά ότι «με τις δοκιμαστικές ανασκαφές θα έρθουν κι άλλα στοιχεία στο φως, τόσο από την ίδια την πόλη, όσο και από το νεκροταφείο που εκτείνεται στο νότιο πλευρά της».

Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι θα καταγραφεί βήμα προς βήμα η διαδικασία αποκάλυψης της πόλης με την επιμέλεια της Ελένης Χρυσοπούλου, η οποία είναι ειδική στο αρχαιολογικό ντοκιμαντέρ. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Χρυσοπούλου «θα υπάρξει πολύ συστηματική και λεπτομερής κινηματογραφική τεκμηρίωση όλης της διαδικασίας, ώστε να καταγραφεί οπτικά η σταδιακή αποκάλυψη της σημαντικής αυτής πόλης».

Ο ουσιαστικός στόχος του προγράμματος συνεργασίας είναι να μελετηθεί και να γίνει ευρύτερα γνωστή μια πολύ σημαντική θέση των Βορείων Σποράδων που μέχρι τώρα δεν είχε λάβει μέσα στην έρευνα και στην βιβλιογραφία την θέση που της αξίζει. Η ΙΓ΄ ΕΠΚΑ φρόντισε εξάλλου άμεσα για την θεσμική προστασία του συγκεκριμένου χώρου, καθώς «στις αρχές της δεκαετίας του ’80 έγινε συστηματική περισυλλογή των πρώτων ευρημάτων και προωθήθηκε αμέσως η κήρυξη και οριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου για να εξασφαλίσουμε την προστασία του» επισημαίνει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ Εφορείας, η οποία τονίζει παράλληλα ότι τα δεδομένα που θα προκύψουν, θα ρίξουν άπλετο φως στην μακρά ιστορική διαδρομή της Σκιάθου, που ανάγεται χιλιάδες χρόνια πριν.

Πηγή: Ταχυδρόμος του Βόλου