Η ΑΣΠΙΔΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ

Ο καθηγητής Σ.Α.Παϊπέτης του Πανεπιστημίου Πατρών αναπαρήγαγε ψηφιακά την ασπίδα του Αχιλλέα- ακολουθώντας τις ομηρικές περιγραφές

Στη Σ της Ιλιάδας ο Όμηρος περιγράφει την ασπίδα που έκανε ο Ήφαιστος ύστερα από παράκληση της Θέτιδας, μητέρας του Αχιλλέα, γιατί τα όπλα του τα είχαν πάρει οι Τρώες, αφού σκότωσαν το φίλο του Πάτροκλο. Είναι από τις πιο όμορφες περιγραφές. Η ασπίδα έγινε από χρυσάφι, ασήμι και χαλκό. Πάω της χάραξε λογής λογής πλουμίδια. Έβαλε πρώτα τη Γη, τη Θάλασσα, τον Ουρανό, τον Ήλιο τον ακούραστο, το ολόγιομο Φεγγάρι και όλα τα αστέρια. Σε δεύτερο κύκλο ζωγράφισε δυο πολιτείες ανθρώπων, πανέμορφες: στη μια ιστόρησε ξεφαντώματα και γάμους, και μια φιλονικία δυο ανθρώπων, στην άλλη ζωγράφισε δυο στρατούς που άστραφταν τα άρματά τους. Ο ένας ήθελε να κυριέψει την πόλη, ενώ ο άλλος την υπεράσπιζε. «Κι όπως σαλεύαν και χτυπιόντουσαν και τα κουφάρια έσερναν ο ένας του άλλου των σκοτωμένων τους, σαν ζωντανοί εφάνταζαν». Σε τρίτο κύκλο ζωγράφισε νιόσκαφτο, παχύ, πλατύ χωράφι, τους ζευγάδες που όργωναν και πιο πέρα ένα βασιλικό κτήμα όπου θέριζαν οι εργάτες, μάζευαν τη σοδειά και ο βασιλιάς τους καμάρωνε. Δίπλα ζωγράφισε αμπέλι φορτωμένο με σταφύλια. Άλλοι πατούσαν τα σταφύλια και πανέμορφες κοπέλες χόρευαν τραγουδώντας. Δίπλα τεχνούργησε κοπάδι από γελάδια με τους βοσκούς που το πήγαιναν στη βοσκή. Μια άλλη σκηνή έδειχνε χορό όμοιο μ’ εκείνον που είχε φτιάξει ο Δαίδαλος στην Κνωσό. Χόρευαν όμορφα παλικάρια και ομορφοντυμένες παρθένες. Γύρω τους στεκόταν κόσμος και θαύμαζε τον όμορφο χορό τους. Στον τελευταίο κύκλο της ασπίδας ζωγράφισε «το περίτρανο του Ωκεανού ποτάμι». Η περιγραφή της ασπίδας γίνεται στους στίχους 474-608 και είναι από τα πιο όμορφα σημεία της «Ιλιάδας». Είναι ανάγλυφη, ολοζώντανη και κατατοπιστική. Μέσα στους εφτά κύκλους ζωγραφίστηκαν όλες οι σκηνές της ζωή, το ειδυλλιακό περιβάλλον, η νατουραλιστική διάθεση και ακριβολογία και η λεπτομερειακή κατατόπιση είναι τα στοιχεία που εντυπωσιάζουν. Οι αρχαίοι είχαν ονομάσει το Σ της Ιλιάδας «οπλοποιία».

Πολλοί καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από την περιγραφή της ασπίδας και προσπάθειες έγιναν αναπαραστήσουν την εικόνα της, και αποδόθηκαν διάφορες σκηνές σε ζωγραφικές ή ανάγλυφες απεικονίσεις.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως ακόμη και σήμερα η εξαιρετική κατασκευή της ασπίδας προκαλεί όχι μόνο τους καλλιτέχνες αλλά και τους ερευνητές και τους επιστήμονες.

Βρήκαμε στο διαδίκτυο (στο site http://acrobase.gr/showthread.php.) πως στο Διεθνές Συμπόσιο « Επιστήμη και Τεχνολογία στα Ομηρικά έπη» που έγινε στο Συνεδριακό κέντρο ΣΠΑΠ της Αρχαίας Ολυμπίας το 2006 οι επιστήμονες ασχολήθηκαν με την ασπίδα του Αχιλλέα. Συγκεκριμένα το τμήμα Μηχανολόγων και Αεροναυπηγών (εργαστήριο εφαρμοσμένης μηχανικής) του Πανεπιστημίου Πατρών και το Ινστιτούτο Πολιτισμού και Ποιότητας ζωής, με εφαλτήριο τον Όμηρο ερεύνησε την τεχνολογία της Μυκηναϊκής εποχής, την οποία ο Λατίνος συγγραφέας Βιτρούβιος επαινούσε για την «επιστημοσύνη της».

Ο καθηγητής Σ.Α.Παϊπέτης του Πανεπιστημίου Πατρών αναπαρήγαγε ψηφιακά την ασπίδα του Αχιλλέα- ακολουθώντας τις ομηρικές περιγραφές : 2 στρώσεις μπρούντζο, 2 στρώσεις κασσίτερο και 1 στρώση χρυσού- και απέδειξε με εργαστηριακά πειράματα ότι ο συνδυασμός υλικών δεν ήταν τυχαίος. Ήταν αδιάτρητη σε ένα χτύπημα ανάλογο της δύναμης του παγκοσμίου ρέκορντμαν στο ακόντιο το 2000. Η μελέτη της ασπίδας βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, και δείχνει το ενδιαφέρον των ανθρώπων για τις εξοχές περιγραφές του Ομήρου…

ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ ΣΤΟ ΤΡΩΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ

Για την κατασκευή της ασπίδας του Αχιλλέα επιστράτευσαν και ο Ήφαιστος και ο Όμηρος όλη τους την τέχνη. Η ασπίδα του Αχιλλέα είναι ένας ύμνος στην τεχνολογία, μια ποιητική παρουσίαση του πλέον περίφημου σε τέχνη έργου της ομηρικής εποχής. Για το λόγο αυτό αξίζει να παραθέσουμε ατόφια τη μακροσκελή περιγραφή του έργου.

Και φτιάχνει πρώτα μια τρανή και στιβαρή ασπίδα παντού στολίζοντάς τη. Και βάζει γύρω της λαμπρό τρίφυλλο μεταλλικό στεφάνι, όπου δένει το λουρί το ασημένιο. Πέντε μετάλλου στρώματα έχει η ασπίδα. Σκαλίζει πάνω της πολλά στολίδια, με τη σοφή των δυο χεριών του τέχνη. Στη μια μέρα φτιάχνει τη γη, τον ουρανό στην άλλη, αλλού τη θάλασσα και τον ακούραστο ήλιο και τη σελήνη ολόγεμη. Σ’ άλλη μεριά τα ζώδια όλα φτιάχνει, τα άστρα που στεφανώνουν τον ουρανό. Τις Πλειάδες και τις Υάδες και το δυνατό Ωρίωνα παραφυλάει και μόνο αυτή μες στα νερά του Ωκεανού δε λούζεται. Φτιάχνει και δυο όμορφες πόλεις θνητών ανθρώπων. Στη μια γάμοι γίνονται, συμπόσια μεγάλα, νύφες προβάλλουν από τα σπίτια τους και οι λαμπαδηφόροι από την πόλη περνούν κι αντιλαλούν τραγούδια, γαμήλια, πολλά. Νέοι χορευτές στριφογυρνούν κι ανάμεσα τους κιθάρες και αυλοί παίζουν. Οι γυναίκες μπροστά στην πόρτα στέκονται και θαυμάζουν. Κόσμος συρρέει στην αγορά, όπου καβγάς θεριεύει. Δυο άντρες εκεί μαλώνουνε για την εξαγορά ενός άντρα σκοτωμένου. Ο ένας λέει πως τα έχει όλα ξεπληρώσει και βεβαιώνει το λαό ενώ ο άλλος ισχυρίζεται πως τίποτα δεν πήρε. Και οι δυο τέλος θέλουν στο δικαστή να πάνε, απόφαση να βγάλει. Οι άνθρωποι γύρω και τους δυο τους επιδοκιμάζουν και τους υποστηρίζουν. Οι κήρυκες τον κόσμο συγκρατούσαν και οι γέροντες κάθονται πάνω σε λαξεμένους λίθους, μέσα στον κύκλο τον ιερό, στα χέρια τους κρατώντας τα ραβδιά των μεγαλόφωνων κηρύκων.